Screening w Europie. Europa. 46 krajów populacja: Radosław Tarkowski Katedra Onkologii AM we Wrocławiu

Transkrypt

1 Screening w Europie Radosław Tarkowski Katedra Onkologii AM we Wrocławiu Europa 46 krajów populacja:

2 27 krajów Populacja * Spodziewana długość Ŝycia dla urodzonych w 1960 r.: K 73, M 67 lat dla urodzonych w 2004 r.: K 82, M 76 lat *EUROSTAT Europa: przyczyny zgonów kobiety męŝczyźni 23% 45% 33% 38% 32% 29% choroby ukł. krąŝenia inne nowotowory chorobu ukł. KrąŜenia inne nowotwory

3 Unia Europejska - epidemiologia rak piersi: zachorowań, zgonów rak szyjki macicy zachorowań, zgonów rak jelita grubego zachorowań, zgonów wg IARC, 2006 Page 5 Unia Europejska - epidemiologia Rak szyjki macicy: wysoka zapadalność w krajach, które przystąpiły do Unii w ostatnim czasie: Rumunia 13.7/ , Litwa 10/ Finlandia: najniŝsza zapadalność: 1.1/ Screening populacyjny (odpowiednia jakość kaŝdego z etapów - w tym testu wykonywanego co 3 do 5 lat) zmniejszenie zapadalność na raka szyjki macicy o 80%. Page 6

4 Europa: umieralność z powodu raka piersi na tle innych nowotworów 17% 83% rak piersi inne nowotowory Umieralność z powodu raka szyjki macicy 2004 (zgony/ kobiet/rok), wsp. standaryzowane wg: Arbyn et al Źródło: M. Arbyn, P. Autier, J. Ferlay: Burden of cervical cancer in the 27 member states of the European Union: estimates for Ann.Oncol. 2007, 18: (2007b).

5 Zapadalność i umieralność na raka szyjki macicy w krajach Europy Źródło: M. Arbyn, P. Autier, J. Ferlay: Burden of cervical cancer in the 27 member states of the European Union: estimates for Ann.Oncol. 2007, 18: (2007b). Europe Against Cancer Kontrola nałogu inhalowania dymu tytoniowego Badania przesiewowe raka piersi i raka szyjki macicy Edukacja i szkolenie P. Boyle, A. d Onofrio, P. Maisonneuve et al.: Ann Oncol 2003, 14: Page 10

6 Ocena skuteczności screeningu raka piersi w kontrolowanych badaniach klinicznych z randomizacją BADANIE HIP,Nowy York DATA ROZPOCZĘCIA 1963 WIEK BADANYCH LICZBA BADANYCH ZMNIEJSZENIE ŚMIERTELNOŚCI [%], w nawiasach przedziały ufności 25 Two-County Trial,Szwecja (15 do 42) Malmö, Szwecja (-35 do 32) Edinburgh, Szkocja (-18 do 42) Stockholm, Szwecja (-20 do 60) NBSS(1), Kanada (-121 do16) NBSS(2), Kanada (-52 do 38) Gothenburg, Szwecja (-37 do 46) Ocena skuteczności screeningu raka jelita grubego (FOBT) w kontrolowanych badaniach klinicznych z randomizacją BADANIE LICZBA BADANYCH RR śmierci, FOBT, odstępy 2 lat PRZEDZIAŁY UFNOŚCI Minnesota Mandel et al. USA Hardcastle et al Wielka Brytania Kronborg et al Dania

7 Korzyść z badań przesiewowych moŝe zostać osiągnięta jedynie pod warunkiem uzyskania optymalnej jakości kaŝdego z etapów screeningu określenie i osobiste zaproszenie określonej populacji wykonywanie badań przesiewowych diagnozowanie i leczenie chorych ze zmianami rozpoznanymi dzięki badaniom przesiewowym opieka po zakończeniu leczenia.

8 Sytuacja w Unii Europejskiej 50 narodowych programów przesiewowych raka piersi, szyki macicy i jelita grubego Programy przesiewowe szyjki macicy ~ 50% wszystkich badań. IARC International Agency for Research on Cancer Wsparcie naukowe i techniczne w rozwoju wytycznych badań przesiewowych Screening Quality Control Group ECN European Cancer Network EUNICE European Network for Information on Cancer Monitorowanie Ocena Zapewnienie jakości screeningu Page 16

9 Zalecenia Rady Unii Europejskiej Council Recommendation (2003/878/EC) zalecenie wprowadzenia badań przesiewowych w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej Page 17 Zalecenia European Commission. European Guidelines for Quality Assurance in Breast Cancer Screening and Diagnosis. Fourth edition N. Perry, M. Broeders, C. de Wolf, S. Törnberg, R. Holland, L. von Karsa, E. Puthaar (eds). Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg,2006 European guidelines for quality assurance in breast cancer screening and diagnosis. Fourth Edition summary document N. Perry, M. Broeders, C. de Wolf, S. Tornberg, R. Holland & L. von Karsa Ann Oncol 19: , 2008 European guidelines for quality assurance in cervical Second Edition. cancer screening. M. Arbyn. A. Anttila, J. Jordan, G. Ronco, U. Schenck,N. Segnan, H. G. Wiener, A. Herbert, J. Daniel J & L. von Karsa Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg, 2006 Page 18

10 Badania zalecane w screeningu BADANIA PRZESIEWOWE SPEŁNIAJĄCE WYMAGANIA ZALECEŃ UE: Badanie cytologiczne dla raka szyjki macicy rozpoczynające się nie wcześniej niŝ przed 20 i nie później niŝ po 30 roku Ŝycia Mammografia u kobiet między 50 a 69 rokiem Ŝycia Badanie na krew utajoną w stolcu (FOBT) u męŝczyzn i u kobiet między 50 a 74 rokiem Ŝycia Page 19 Umieralność z powodu raka szyjki macicy 2004 (zgony/ kobieto-lat), wsp. standaryzowane wg: Arbyn et al Źródło: M. Arbyn, P. Autier, J. Ferlay: Burden of cervical cancer in the 27 member states of the European Union: estimates for Ann.Oncol. 2007, 18: (2007b). Page 20

11 Screening raka piersi 2007 Grupa objęta (50-69 r.ŝ) 59 milionów kobiet w 26/27 państw UE. 41% w 11 krajach UE, w których funkcjonuje screening populacyjny. (Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania) 44% - w 7 krajach, w których screening jest wprowadzany (Czechy, Dania, Irlandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Włochy) 5 krajów programy niepopulacyjne (Austria,Grecja, Litwa, Łotwa, Śłowacja). Austria program +pilotaŝowy Planowane: Malta, Rumunia, Słowenia 1 kraj brak programu (Bułgaria) Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening printed Page 21by the services of the European Commission Programy screeningowe raka piersi Populacyjny Populacyjny w trakcie wprowadzania Niepopulacyjny PilotaŜowy Planowany Brak Komisja Europejska, IARC( ECN, EUNICE)

12 Programy przesiewowe raka piersi w UE populacyjny 5 1 populacyjny w trakcie wprowadzania niepopulacyjny 11 brak 11 European Commission (DG SANCO, 2007); IARC (ECN, EUNICE projects, 2007) Screening raka piersi 2007 Grupa objęta: 59 mln w wieku lat. 9/10 kobiet w programach populacyjnych (91%, czyli 54 mln), 6% - w programach niepopulacyjnych (3,7 mln). Wszystkie osoby objęte screeningiem (takŝe poza przedziałem lat: 64 mln. Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 24

13 Screening raka piersi 2007 rozpiętość wiekowa grupy docelowej: Najmniejsza: lat (Estonia i Malta) Największa : lat (2007: niektóre regiony Szwecji) wiek <50lat w 8 państwach wiek >69 lat w 8 państwach Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 25 Screening raka piersi lat: 12 państw Inne kryteria wiekowe: Estonia, Irlandia, Malta, Węgry (jednolite kryteria dla całych obszarów państw), niektóre regiony Finlandii (uwaga: 2007, wprowadzane zmiany), Hiszpanii i Wielkiej Brytanii: (Północna Irlandia 50-64). Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 26

14 Page 27 Screening raka piersi 2007 Grupa, do której adresowano zaproszenia: w UE w 2007 r.: 64 miliony kobiet Wobec niepełnych danych, szacunkowa ocena wygląda następująco: w 2007 r. zaproszono 21 mln, na badania mammograficzne wykonane w ramach screeningu mammograficznego zgłosiło się 12 milionów kobiet. (2007: brak uwzględnienia zaproszeń w Polsce i Czechach w prezentowanym wcześniej zestawieniu, podobnie ; bez danych z programów planowanych: Malta, Rumunia, Słowenia (2007). Brak danych z programów niepopulacyjnych Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 28

15 Badania kobiet letnich (n=59 mln) w ramach róŝnych typów i stanów screeningu raka piersi populacyjny (pełny) populacyjny niepopulacyjny brak wykluczone źródło:european Commission (DG SANCO, 2007); IARC (ECN, EUNICE projects, 2007) RóŜnice w screeningu raka piersi Odstęp między badaniami inny niŝ 2 lata: Malta i Wielka Brytania (3 lata). Wiek 50-69: 12 krajów. Wiek adresatek inny niŝ 50-69: 6 (Estonia, Hiszpania, Irlandia, Malta, Węgry, Wielka Brytania) Wiek <50 lat: 8 państw Wiek >69 lat: 8 państw NajwęŜszy przedział wiekowy (50-59) lat: Estonia, niektóre regiony Finlandii, program pilotaŝowy na Malcie. Najszerszy przedział wiekowy (40-74): niektóre regiony Szwecji Page 30

16 Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 31 Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 32

17 screening raka piersi Screening poza formami programów: dane pochodzą z 8 krajów (2.8 miliona badań rocznie), nie wystarczają więc dookreślenia liczby badanych w ramach w.w. programów. Page 33 Screening raka szyjki macicy 2007 Programy przesiewowe funkcjonują w 25 krajach Unii ZróŜnicowanie programów wieksze niŝ w przypadku screeningu raka piersi Programy populacyjne: 15 krajów (Dania, Estonia, Finlandia, Francja*, Holandia, Hiszpania*, Irlandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy) Programy przesiewowe niepopulacyjne: 12 państw (Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Francja, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Słowacja, Węgry) *pilotaŝowe programy populacyjne/ regionalne Page 34

18 Screening raka szyjki macicy Populacyjny Niepopulacyjny brak Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 36

19 Screening raka szyjki macicy Grupa objęta (30 60 lat) 109 milionów kobiet 51% (55 mln) - programy populacyjne 47% (51 mln) - programy niepopulacyjne 4 kraje podwójny program 2 państwa brak programów przesiewowych dla raka szyjki macicy (Cypr, Malta) Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 37 Screening raka szyjki macicy Status programów i uczestnictwo w nich: 22% badanych - ogólnonarodowe programy populacyjne (7 państw) 41% kobiet- programy niepopulacyjne (11 państw) 27% - programy wprowadzane, pilotaŝowe i planowane oraz panowane 8% - programy regionalne (7% w niepopulacyjnym programie w Hiszpanii, <1% we wprowadzanym w Portugalii i <1% w pilotaŝowym e Francji) Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 38

20 Screening raka szyjki macicy rozpiętość wiekowa grupy docelowej Najmniejsza: lat Największa : lat wiek <30lat w 19 państwach wiek >60 lat w 16 państwach Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 39 Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening Page 40

21 Screening raka szyjki - róŝnice Odstępy między badaniami o ujemnych wynikach: 1 rok 6 krajów: Austria, Czechy, Grecja, Luksemburg, Niemcy, Słowacja 2 lata; Bułgaria 3 lata: 14 Państw Page 41 Screening raka szyjki macicy Na badania cytologiczne wykonane w ramach screeningu raka szyjki macicy w 2007 r. zgłosiły się 32 miliony kobiet. Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 42

22 Screening raka jelita grubego Screening prowadzony w 19 państwach (brak: w 8) 12 państw: badania populacyjne (Cypr, Finlandia, Francja, Hiszpania, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy) 7 państw: programy niepopulacyjne (Austria, Bułgaria, Czechy, Grecja, Łotwa, Niemcy, Słowacja) Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 43 Screening raka jelita grubego Grupa objęta w 2007 r. (50 74 lat) 136 milionów 43% - programy populacyjne 34% - ogólnokrajowe programy niepopulacyjne wprowadzane w 7 państwach 27% - programy niepopulacyjne (7 państw) Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 44

23 Screening raka jelita grubego 94% badań wykonanych w ramach screeningu raka jelita grubego to FOBT (ang. Faecal Occult Blood Test, badanie na krew utajoną w stolcu). Pozostałe: sigmo- i kolonoskopia Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 45 Screening raka jelita grubego rozpiętość wiekowa grupy docelowej Najmniejsza: lat Największa : lat Górna granica wieku wiek <74 lata w 9 państwach wiek >74 lata w 7 państwach Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 46

24 ODSTĘPY MIĘDZY BADANIAMI Na 17 państw w 11 przyjęto 2-letno odstęp między kolejnymi badaniami (FOBT) W 2 (Austria, Niemcy) przyjęto odstęp 1 roku 1 kraj (Grecja) odstęp 5 lat 1 kraj (Cypr) jednorazowe badanie FOBT w odstępie 5 lat po jednorazowym badaniu kolonoskopowym Odstępy między badaniami kolonoskopowymi: 5 lat w Grecji, 10 w pozostałych 4 krajach Page 47 WIEK Zalecenia unijne przyjęto ściśle w Francji i Rumunii Zalecenia unijne obejmujące przedział wiekowy (50-74 lata) przyjęto w 9 krajach (Austria, Bułgaria, Czechy, Francja, Grecja, Łotwa, Niemcy, Rumunia i Słowacja) W 9 państwach przyjęto węŝszy przedział wiekowy (Cypr, Finlandia, Hiszpania Węgry, Włochy, Portugalia, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania) NajwęŜszy przedział wiekowy: Cypr (jednorazowo FOBT w 50 r.ŝ, a następnie po 5 latach jednorazowa kolonoskopia) NajniŜszy wiek: Bułgaria 31 lat dla FOBT Finlandia, Szwecja, Wielka Brytania: lat ( w Wielkiej Brytanii rozszerzenie wieku badanych do lat). Page 48

25 PROGRAMY ENDOSKOPOWE Jednorazowe badanie endoskopowe: Cypr (55 lat) i Włochy (58-60 lat) Polska Niemcy 50+ Austria i Słowacja W odstępach 5 letnich, powyŝej 50 roku Ŝycia w Grecji Cypr: 1 raz w Ŝyciu FOBT, następnie raz w Ŝyciu kolonoskopia Page 49 UE: screening jelita grubego populacyjny niepopulacyjny brak

26 Screening raka jelita grubego (FOBT) populacyjny, wszystkie regiony populacyjny, regionalny niepopulacyjny, wszystkie regiony pilotaŝowy planowany Endoskopowy screening raka jelita grubego Polska: kolonoskopia jako jedyne stosowane w screeningu raka jelita grubego badanie przesiewowe 6 państw: badania endoskopowe jako uzupełnienie FOBT. Page 52

27 Report on the implementation of the Council Recommendation on cancer screening. Page 53 Endoskopowy screening raka jelita grubego (w ocenie) populacyjny (wprowadzany) Niepopulacyjny planowany

28 Screening raka jelita grubego w krajach EU 8 12 populacyjne: niepopulacyjne: brak 7 POPULACYJNE NIEPOPULACYJNE BRAK PROGRAMU 10 OGÓLNOKRAJOWYCH 5 WPROWADZANYCH: 3FOBT, 1 FOBT/CS, 1 CS 1 PILOTAśOWY 4 PLANOWANE 2 REGIONALNE OGÓLNOKRAJOWE: 3 FOBT 4 FOBT/CS Kay Minto Nike of Mastectomy

29 Program Europe Against Cancer (EU Health Programme, European Cancer Network) Korzyść z badań przesiewowych moŝe zostać osiągnięta jedynie pod warunkiem uzyskania optymalnej jakości kaŝdego z etapów screeningu: wykonywanie badań przesiewowych określenie i osobiste zaproszenie określonej populacji Page 57 diagnozowanie i leczenie chorych ze zmianami rozpoznanymi dzięki badaniom przesiewowym opieka po zakończeniu leczenia.