Niepatologiczne zaburzenie osobowości,

Transkrypt

1

2 Niepatologiczne zaburzenie osobowości, to trwały wzorzec wewnętrznego doświadczenia oraz zachowań, które różnią się wyraźnie od oczekiwań środowiska kulturowego, w którym to środowisku osoba ta w ciągu dłuższego czasu funkcjonuje. Przejawia się stale w wielu sytuacjach: zadaniowych, rodzicielskich, towarzyskich, zabawowych itp. Jego objawy są długotrwałe i wiążą się z pogorszeniem się funkcjonowania osobnika w rozlicznych sytuacjach społecznych i komunikacji interpersonalnej.

3 Trwały wzorzec przeżywania i zachowania cechuje się: sztywnością (obejmuje szeroki zakres sytuacji); wywołuje zakłócenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i innych dziedzinach; jest niezmienny lub długotrwały; nie jest konsekwencją innych zaburzeń psychicznych; nie jest efektem działania jakichś substancji lub ogólnego stanu zdrowia

4

5 Uwaga: Dopasowanie zachowań do opisów osobowości jest czysto hipotetyczne (nie poparte badaniami) i zostało zaczerpnięte z prezentacji: Piotra Dąbrowskiego Wybrane zaburzenia osobowości i psychopatologia zachowań a kierowanie pojazdem pl/.../zaburzenia_osobowosci... Slajdy zaznaczone kolorem czerwonym: P. Dąbrowski Slajdy niebieskie: DSM IV

6 Osobowość paranoidalna jest wzorcem nieufności i podejrzliwości, w wyniku czego motywy i intencje innych ludzi są spostrzegane i interpretowane jako wrogie. Jednostka zakłada, że inni ją wykorzystują, oszukują, spiskują przeciwko niej i mogą w każdej chwili zaatakować Rozpamiętują zachowania innych pod kątem nielojalności i wrogich intencji. Żywią ciągłą urazę, nie wybaczają zniewag lub zlekceważenia. Łatwo reagują gniewem na domniemane zniewagi. Niechętnie nawiązują bliższe kontakty z obawy przed wykorzystaniem.

7 Osobowość paranoiczna- a kierowanie pojazdem Tendencja do nieskupiania się i nadmiernego analizowania Ryzykowne zachowania Niedostosowywanie zachowania do panujących warunków sztywne trzymanie się swych praw kosztem bezpieczeństwa Bardzo ostre stosowanie zasady ograniczonego zaufania Piotr Dąbrowski

8 Osobowość schizoidalna jest wzorcem izolowania się od kontaktów z drugimi ludźmi i ograniczonego zakresu ekspresji emocjonalnej. Brak dążenia do bliskich kontaktów, obojętni, wyizolowani, preferują czynności mnie wymagające interakcji z innymi (mechaniczne lub abstrakcyjne zadania). Rzadko odwzajemniają gesty, czy mimikę jawią się jako chłodni i powściągliwi. Nie reagują adekwatnie na sygnały społeczne. Zredukowana zdolność czerpania przyjemności.

9 Osobowość schizotypowa jest wzorcem silnego dyskomfortu w bliskich relacjach międzyludzkich oraz zniekształceń percepcyjnych i bardziej złożonych efektów poznawczych jak wreszcie ekscentryczności zachowań. Uważane za dziwne, ekscentryczne; nie przywiązują wagi do społecznych konwencji, często zaniedbują ubiór; zachowania dziwaczne, (np. magiczne rytuały, zabobonność), wypowiedzi niejasne, czasem niezwykłe. Brak lub ograniczone związki z innymi ludźmi, podejrzliwość.

10 Osobowość antysocjalna jest wzorcem lekceważenia i pogwałcania praw innych ludzi (dawniej psychopatia, socjopatia). Przejawy: 1. niedostosowanie do norm społecznych (konlikty z prawem); 2. oszukiwanie, wykorzystywane seksualne; 3. impulsywność, brak planowania; 4. skłonność do irytacji, agresywność ; 5. lekkomyślność (lekceważenie bezpieczeństwa); 6. brak odpowiedzialności; 7. brak wyrzutów sumienia.

11 Psychopatia, osobowość dyssocjalna, osobowość antyspołeczna a kierowanie pojazdem Traktowanie przepisów instrumentalnie Zachowania ryzykowne Narażanie na niebezpieczeństwo innych użytkowników drogi Nie stosowanie przepisów ruchu drogowego Możliwość gwałtownych reakcji emocjonalnych w konfrontacji z innymi użytkownikami drogi Piotr Dąbrowski

12 Osobowość borderline przejawia się w niestabilności ( chwiejności) w stosunkach interpersonalnych jak i w obrazie siebie samego (self image) oraz w przeżywanych uczuciach; odznacza się wyraźną impulsywnością. Objawy: 1. obawa przed odrzuceniem; 2. oscylacja między idealizacją a dewaluacją swojej sytuacji; 3. zakłócenia tożsamości, chwiejność ja ; 4. impulsywne zachowania; 5. samouszkodzenia, próby samobójcze; 6. chwiejność emocjonalna; 7. chroniczne poczucie pustki; 8. wybuchy niekontrolowanego gniewu; 9. czasem wyobrażenia wielkościowe

13 Borderline a kierowanie pojazdem Skłonność do brawurowych zachowań Tendencja do niestosowania się do przepisów ruchu drogowego Nagłość i zmienność zachowań od powolnej jazdy do przekraczania prędkości Wysokie prawdopodobieństwo do ataków werbalnych na innych kierowców Bardzo emocjonalne zachowanie w stosunku do innych popełniających błędy kierowców Przecenianie swoich możliwości Zachowania autodestrukcyjne skierowane na siebie i innych podejmowanie bezsensownego ryzyka Piotr Dąbrowski

14 Osobowość histrioniczna stanowi wzorzec nadmiernej emocjonalności i poszukiwania możliwości zwrócenia na siebie uwagi. Objawy: 1. potrzeba bycia w centrum zainteresowania; 2. prowokujący wygląd i zachowania (uwodzicielskie); 3. ekspresja emocjonalna płytka, zmienna, teatralna; 4. nadmierne przywiązywanie wagi do swego ubioru i wyglądu; 5. egzaltowany styl mówienia; 6. dramatyzowanie ; 7. podatne na sugestię; 8. łatwo zmieniają opinię pod wpływem innych lub chwilowej mody

15 Osobowość histrioniczna a kierowanie pojazdem Tendencja do szalonych manewrów jazda na jednym kole itp. Umieszczanie na pojeździe niedozwolonych przyciągających wzrok elementów Piotr Dąbrowski

16 Osobowość narcystyczna jest wzorcem wielkościowości (megalomanii) z potrzebą bycia podziwianą z jednoczesnym brakiem empatii. Objawy: 1. przeceniają własne zdolności, nastawienie wielkościowe; 2. fantazjują na temat sukcesów, potęgi, władzy; 3. lekceważą kontakty z innymi, uważają się za lepszych od innych; 4. domagają się podziwu ze strony otoczenia; 5. oczekują specjalnego traktowania; 6. postawa eksploatatorska w stosunku do innych; 7. brak zdolności do empatii (współodczuwania); 8. przejawiają uczucia zazdrości (sukcesu, pozycji, dóbr); 9. wyniośli, aroganccy, protekcjonalistyczni wobec innych.

17 Osobowość narcystyczna a kierowanie pojazdem Tendencja do bycia jedynym i najważniejszym użytkownikiem ruchu drogowego Myślenie o nieograniczonych możliwościach własnych i nadmierne szafowanie ryzykiem Przecenianie własnych kompetencji, wiedzy i umiejętności Zachowanie niebezpieczne dla innych zajeżdżanie drogi, wyprzedzanie na trzeciego, nieustępowanie pierwszeństwa przejazdu Ostre reakcje emocjonalne na konfrontacje z innymi użytkownikami ruchu Nieliczenie się z bezpieczeństwem innych mało ważnych uczestników ruchu drogowego Traktowanie instrumentalne przepisów ruchu drogowego Piotr Dąbrowski

18 Osobowość unikająca stanowi wzorzec społecznego zahamowania (defensywności), nieadekwatności uczuciowej oraz nadwrażliwości w odniesieniu do negatywnych ocen ze strony innych. Objawy: 1. lęk przed odrzuceniem (unikanie kontaktów interpersonalnych); 2. rezerwa i niechęć do działania w grupie; 3. trudności w tworzeniu intymnych związków (lęk przed wyśmianiem); 4. obniżony próg tolerancji na krytykę (negatywne oceny); 5. w nowych sytuacjach czują się nieswojo i niezręcznie; 6. negatywna ocena własnej atrakcyjności; 7. przewidywanie kłopotów i porażek (ograniczenie inicjatywy);

19 Osobowość unikająca a kierowanie pojazdem Ciągłe wahania i niepewność Lękowa interpretacja sytuacji drogowej Przesadna uwaga (nadczujność i zawężenie percepcji) niezauważanie ważnych elementów na drodze Nadmierna krytyka innych prowadzących, albo innych użytkowników drogi Koncentracja na swoim pojeździe

20 Osobowość zależna jest wzorcem uległego i przywierającego (przesadnie wiernego) zachowania związanego z nadmierną potrzebą doznawania opieki i wsparcia. Objawy: 1. trudności w podejmowaniu codziennych decyzji; 2. oczekiwanie od innych decyzji w swoich sprawach; 3. godzenie się z poleceniami lub radami nie po myśli ; 4. nieporadność w realizacji zadań życiowych; 5. podporządkowywanie się innym mimo wykorzystywania 6. pozostawione samym sobie czują bezradność i lęk; 7. potrzeba bycia zawsze w jakimś związku; 8. przewlekłe stany lękowe przed osamotnieniem.

21 Osobowość zależna a kierowanie pojazdem Brak odpowiedzialności za ruch drogowy Nadmierne zjeżdżanie innym z drogi Zatrzymywanie się na drodze z pierwszeństwem i ustępowanie pierwszeństwa wyjeżdżającym z drogi podporządkowanej Tolerowanie łamania przepisów przez najbliższych kierujących Niezdolność przeciwstawienia się na prowadzenie auta przez najbliższych, pod wpływem alkoholu albo bez zapiętych pasów Niezdolność do samodzielnego bezpiecznego poruszania się po drodze wieczne rozterki, pytania i wątpliwości

22 Osobowość obsesyjno-kompulsywna (anakastyczna ) jest wzorcem zachowania charakteryzującego się zaabsorbowaniem porządkiem, doskonałością i kontrolą. Objawy: 1. skrupulatnie przestrzegają zasad w każdym działaniu; 2. przejawiają perfekcjonizm zakłócający działanie; 3. nadmiernie zapracowani, kosztem odpoczynku i kontaktów; 4. surowe wymagania wobec zasad moralnych (dewocyjna religijność, oceny czarno-białe, podporządkowanie autorytetom) 5. opór przed pozbywaniem się starych, zużytych przedmiotów; 6. niechętnie powierzają innym zadania (żądają przestrzegania szczegółowych instrukcji); 7. skąpe, standard życia poniżej swoich możliwości

23 Osobowość anankastyczna a kierowanie pojazdem Sztywne trzymanie się utartych schematów Poruszanie się po drodze w sposób rutynowy bez myślenia Nie przyjmowanie nowych sposobów prowadzenia auta Przywiązywanie uwagi do formy a nie do bezpieczeństwa i praktyczności Mała tolerancja dla błędów innych użytkowników drogi Impulsywność w reakcjach emocjonalnych na stres Piotr Dąbrowski

24

25 Osobowość typu A Wzór Zachowania A (WZA) Nadmierna ambicja skłonność do rywalizowania niecierpliwość przewlekłe napięcie mięśni wzmożona czujność cynizm wrogość nadmierna pobudliwość

26 WZÓR ZACHOWANIA A Wzór Zachowania A to: "zespół jawnego zachowania albo styl życia charakteryzujący się: skrajnym współzawodniczeniem, walką o osiągnięcia, agresywnością (czasami silnie tłumioną), pośpiechem i niecierpliwością, pobudliwością, nadmierną czujnością, wybuchowym sposobem mówienia, napięciem mięśni twarzy, poczuciem presji czasu i nadmierną odpowiedzialnością" (Eliasz, Wrześniewski)

27 Osobowość typu C

28 Typ C (L. Temoshok, 1987) OSOBOWOŚĆ NOWOTWOROWA Tłumienie emocji Pasywność Współpracujący i konformistyczny Brak ujścia, pozostawanie w stanie wysokiego napięcia Wysoki poziom kortyzolu, niszczenie komórek układu immunologicznego Zwiększone ryzyko zachorowania na raka

29 OSOBOWOŚĆ TYPU C Cechy charakterystyczne: głód aprobaty społecznej, mała asertywność, cierpliwość, gotowość do współpracy, pokora wobec autorytetów, konformizm, wypieranie i zaprzeczanie negatywnym emocjom Sądzono, że ten typ osobowości zwiększa ryzyko pojawienia się raka jednak dane są niejednoznaczne

30 osobowość typu D Ludzie o osobowości typu D mają tendencję do przejawiania lęku, irytacji; w wielu sytuacjach społecznych nie czują się pewnie, zwykle koncentrują się na kłopotach a nie na jasnej stronie życia. Stale zabiegają o akceptację ze strony innych i dokonują niezwykłych wysiłków by nie robić i nie mówić rzeczy, które mogą nie spodobać się innym. Denollet i współpracownicy (1996, 1998) definiują ten konstrukt jako wysoki poziom negatywnej afektywności i towarzyszący mu wysoki poziom zahamowania społecznego.

31 OSOBOWOŚĆ TYPU H WROGOŚĆ

32 Charakterystyka zachowań wrogich: Cyniczny pogląd na świat Interakcje z innymi - antagonistyczne Negatywne oczekiwania i przekonania o innych

33 Typy osobowości - podsumowanie TYP A Wysoki poziom energii, tendencja do rywalizacji, wrogość (Typ H). TYP B Niski poziom energii, zrelaksowany, nie łatwo się wzbudza. TYP C Wypiera emocje, unika konfliktów, stara się być miły. Typ D Negatywne emocje, pesymizm, nieokazywanie emocji, zahamowanie społeczne.