ZASADNICZE KIERUNKI ZABURZEŃ W ROZWOJU OSOBOWOŚCI. OPRACOWAŁA: Monika Haligowska
|
|
- Adam Piasecki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ZASADNICZE KIERUNKI ZABURZEŃ W ROZWOJU OSOBOWOŚCI. OPRACOWAŁA: Monika Haligowska
2 Zaburzenia osobowości wg DSM IV to trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń i zachowań, które w znacznym stopniu nie mieszczą się w kanonie oczekiwań występujących w kulturze, w której żyje dana osoba.
3 Wzorzec ten ujawnia się w przynajmniej dwóch spośród czterech obszarów: 1) poznawczym: w sposobach postrzegania i interpretowania siebie, innych ludzi, zdarzeń; 2) emocjonalnym: w sile i stopniu zmienności i adekwatności reakcji emocjonalnych zaburzona emocjonalność: nadmiernie labilne (zmienne) reakcje emocjonalne / utrzymujące się w niezmiennym nasileniu przez bardzo długi czas, o ekstremalnym nasileniu nieadekwatnym do sytuacji, która ją uruchamia;
4 3) społecznym: np. naprzemienne spostrzeganie i traktowanie innych ludzi jako krańcowo dobrych lub złych, gwałtowne nieuzasadnione zrywanie relacji; 4) kontroli impulsów: brak kontroli może ujawniać się w postaci samouszkodzeń lub niekontrolowanej agresji skierowanej na innych.
5 Zaburzenia osobowości według klasyfikacji psychiatrycznej to: ( ) głęboko zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań, przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne. Reprezentują one albo skrajne, albo znaczące odmienności w porównaniu z przeciętnym w danej kulturze sposobem spostrzegania, myślenia i odczuwania, a w szczególności odnoszenia się do innych. Takie wzorce zachowania mają tendencje do trwałości i do obejmowania wielu zakresów funkcjonowania psychologicznego. (ICD 10)
6 PEWNE TYPOWE CECHY POZWALAJĄCE NA WYRÓŻNIENIE ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI: trwałość i głębokie zakorzenienie danych cech u określonej osoby, cechy te są mało elastyczne, osoba w wielu okolicznościach zachowuje się w taki sam (lub przynajmniej podobny) dezedaptacyjny sposób, cechy te są skrajnym przerysowaniem zespołu cech obecnych u innych ludzi, cechy te przejawiają się zarówno w sposobie, w jaki dana osoba postrzega rzeczywistość, jak i w jej myśleniu i emocjach w stosunku do siebie i innych ludzi,
7 cechy te mają szczególne znaczenie w kontaktach z innymi ludźmi raczej nie ułatwiają lecz ograniczają, utrudniają, a niejednokrotnie odpowiadają ze niszczenie tych relacji, cechy te tworzą całościowy wzorzec, nie są pojedynczymi zachowaniami lub tylko przerysowaniem jakiegoś jednego aspektu charakteru.
8 Zaburzenia osobowości rozwijają się bardzo wcześnie. Pierwsze przejawy zaburzeń mogą ujawnić się już w dzieciństwie, a widoczne stają się w okresie dorastania. Zaburzenia osobowości powstają najczęściej w wyniku interakcji czynników neurobiologicznych i środowiskowych. Charakteryzują się trwałymi nieprawidłowymi postawami i zachowaniami.
9 ZABURZENIA SFERY EMOCJONALNEJ reaktywność: przeżywają emocje w reakcji na jakieś wydarzenie i nie są one energetyzujące w pozytywnym znaczeniu; są tak dominujące i silne, że energia którą wywołują, jest destrukcyjna; deficyt lub brak niektórych uczuć (np. poczucia winy u osób z dyssocjalnym oraz narcystycznym zaburzeniem osobowości ); zniekształcone przeżywanie uczuć wpływa na ich schematy poznawcze i na sposób spostrzegania świata, który najczęściej odbierają w sposób fragmentaryczny jako ciąg nie powiązanych ze sobą wydarzeń; nie są w stanie przewidzieć, co będzie w przyszłości, żyją z dnia na dzień; podatność na zranienia; reagują podwyższonym poziomem napięcia nawet na drobne wymagania ze strony otoczenia; nie mają żadnego wglądu w swoje przeżycia emocjonalne;
10 SFERA POZNAWCZA I BEHAWIORALNA ograniczona zdolność do uczenia się na podstawie własnych doświadczeń; mała zdolność do zmiany i zrozumienia własnego udziału w życiu; z powodu braku powiązań między doświadczeniami życiowymi a uogólnionym rozumieniem siebie i świata, mają problemy decyzyjne; nie biorą odpowiedzialności za własne zachowanie;
11 W efekcie ww. deficytów jednostki z zaburzoną osobowością: często żyją samotnie albo w nietrwałych, płytkich związkach; ich zdolność i odporność na radzenie sobie z trudnymi sytuacjami jest znacznie obniżona: - wiele osób podejmowało próby samobójcze / uciekało się do zachowań autodestruktywnych (np. nadużywania substancji psychoaktywnych); objawy depresyjne, stany lękowe, przemoc, kłopoty z prawem. (Czabała, Brykczyńska, 2007)
12 KIERUNKI ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI wg DSM IV (1995) GRUPA I: osobowości niezwykłe i ekscentryczne GRUPA II: osobowości ze skłonnością do teatralności, do nadmiernego reagowania emocjonalnego i niestałości GRUPA III: zaburzenia osobowości przebiegające z lękiem
13 GRUPA I: osobowości niezwykłe i ekscentryczne Osobowość paranoiczna: charakteryzuje się m.in.: - podejrzliwością, -zarzucaniem nielojalności i nieszczerości przyjaciołom oraz współpracownikom, - długim utrzymywaniem urazy, - niemożnością wybaczania, - skłonnością do wyjaśnień spiskowych; - upokorzenie i lekceważenie odczuwane jest często i łatwo; - ksobność (odnoszenie wszystkiego do siebie) jest utrwalona;
14 GRUPA I: osobowości niezwykłe i ekscentryczne Osobowość schizoidalna: - brak potrzeby bliskich i silnych związków uczuciowych z rodziną oraz z innymi osobami, - chłód uczuciowy (tzw. sztywny afekt); - podejmowanie działań samodzielnych z unikaniem kontaktów z ludźmi, - obojętność na pochwały i krytykę; Osobowość schizotypalna: - ubóstwo kontaktów z innymi, - dziwaczne treści wyobrażeniowe, - dziwaczne (ekscentryczne) zachowania i wygląd zewnętrzny, np. rozmowy z samym sobą, manieryzm, zaniedbanie;
15 GRUPA II: osobowości ze skłonnością do teatralności, do nadmiernego reagowania emocjonalnego i niestałości Osobowość antysocjalna: zaburzenia zachowania, m.in.: - drażliwość, - agresywność, - impulsywność, - łamanie norm, reguł i zasad, - brak poczucia winy, - niemożność utrzymania trwałych związków mimo łatwości ich nawiązywania; Osobowość z pogranicza (borderline): - zmienność nastroju, - trudności w kontaktach interpersonalnych (od idealizacji do dewaluacji), - niejasny obraz własnej osoby, - stale utrzymujące się uczucie pustki;
16 GRUPA II: osobowości ze skłonnością do teatralności Osobowość histrioniczna: - przesadna gra uczuciowa mająca na celu skupienie na sobie uwagi otoczenia, - nieustanne domaganie się pomocy, pochwał, podziwu, - silna koncentracja na wyglądzie zewnętrznym, - uwodzicielski styl zachowania, - ekspresja silna teatralna; Osobowość narcystyczna: - zawyżona samoocena ujawniana w marzeniach i w zachowaniach, - poczucie wyjątkowości i nadzwyczajności, - niezdolność do empatii, - domaganie się podziwu i nadzwyczajnego traktowania, - częste okazywanie uczucia złości, - instrumentalne traktowanie ludzi, - zachowania aroganckie i wyniosłe;
17 GRUPA III: zaburzenia osobowości przebiegające z lękiem Osobowość obsesyjno kompulsywna: - perfekcjonizm i sztywność, - przesadna sumienność, - ostrożność, - fiksacja na regulaminach i przepisach są stałymi cechami zachowania; Osobowość lękliwa: - lęk przed złą oceną, - nieśmiałość, - niepewność, napięcie i niepokój w sytuacjach społecznych, - styl życia zawężony do ludzi i spraw dobrze znanych;
18 GRUPA III: zaburzenia osobowości przebiegające z lękiem Osobowość zależna: - zależność, - bezradność, - uległość, poszukiwanie osoby decydującej, - nadwrażliwość na krytykę i dezaprobatę, - paniczny strach przed porzuceniem i odrzuceniem; Osobowość bierno agresywna: - stawianie biernego oporu wobec rutynowych obowiązków rodzinnych i zawodowych, - bezzasadne krytykowanie, wyśmiewanie, deprecjonowanie osób wyżej postawionych i cieszących się autorytetem, - poczucie niedoceniania, - naprzemienna wrogość i skrucha; (A. Czapiga w oparciu o DSM IV)
19 KLASYFIKACJA ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI wg ICD 10 Trzy podstawowe grupy zaburzeń osobowości u osób dorosłych: 1) Specyficzne zaburzenia osobowości (F 60), 2) Zaburzenia osobowości mieszane i inne (F 61), 3) Trwałe zmiany osobowości niewynikające z chorób lub uszkodzenia mózgu (F62). (ICD 10, 2000, s )
20 SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI Nie są związane z uszkodzeniem ani z chorobą mózgu, ani z innymi zaburzeniami psychicznymi. Pojawiają się zazwyczaj już w okresie późnego dzieciństwa lub w okresie dorastania i są zauważalne w wielu dziedzinach życia w okresie dorosłości.
21 SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI Rozpoznanie odbywa się na podstawie następujących charakterystyk funkcjonowania: A. Występowanie wyraźnie dysharmonijnych postaw i zachowań, obejmujących zazwyczaj wiele zakresów funkcjonowania, np. sposoby postrzegania i myślenia, uczuciowość, pobudliwość, kontrolę popędów oraz styl związków z innymi ludźmi. B. Długotrwałe występowanie wzorca nieprawidłowego zachowania, które nie ogranicza się do epizodów ciężkiej choroby psychicznej. C. Wzorzec nieprawidłowego zachowania jest całościowy i wyraźnie niedostosowany do zróżnicowanych sytuacji osobistych i społecznych.
22 SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI Najbardziej trafne rozpoznania zaburzeń osobowości są wtedy,gdy u osoby stwierdza się przejawy wszystkich sześciu ww. kryteriów. D. Opisane w punkcie A, B i C trudności zawsze pojawiają się w okresie dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i utrzymują w wieku dojrzałym. E. Zaburzenia prowadzą do wyraźnie złego samopoczucia, które może pojawić się dopiero w późniejszym okresie. F. Zaburzenia te najczęściej współwystępują z istotnymi trudnościami dotyczącymi odgrywania ról zawodowych i społecznych.
23 SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI osobowość paranoiczna osobowość schizoidalna osobowość dyssocjalna osobowość chwiejna emocjonalnie typ impulsywny, typ borderline osobowość histrioniczna osobowość anankastyczna (obejmuje osobowość kompulsyjną i obsesyjno kompulsyjną) osobowość lękliwa osobowość zależna inne określone zaburzenia osobowości, m.in. : osobowość ekscentryczna, niedojrzała, narcystyczna, bierno agresywna zaburzenia bliżej nieokreślone nieokreślona nerwica charakteru, nieokreślona patologiczna osobowość
24 NEUROTYCZNY KIERUNEK ROZWOJU Zachowania dzieci we wczesnym okresie życia determinują dążenia do zadowolenia, bezpieczeństwa, integracji. Realizacja tych dążeń jest uzależniona od warunków, jakie stwarzają dzieciom rodzice. Jeśli dziecko czuje się akceptowane i kochane, jego rozwój przebiega prawidłowo, dziecko ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa, czuje się pewne siebie. W sytuacji gdy rodzice stwarzają atmosferę zagrożenia, mając zazwyczaj własne konflikty i potrzeby neurotyczne, kierując wobec dziecka nadmierne wymagania i oczekiwania, raz go idealizują, a innym razem deprecjonują, prawidłowy rozwój osobowości nie jest możliwy.
25 U takiego dziecka powstaje wówczas triada uczuć: bezradność, poczucie emocjonalnej izolacji, poczucie zagrożenia ze strony potencjalnie wrogiego otoczenia. Dochodzi do utraty poczucia bezpieczeństwa, a w efekcie tego wyzwala się silny lęk LĘK PODSTAWOWY. Uczucie wrogości do otoczenia za spowodowaną utratę poczucia bezpieczeństwa ze względów społecznych nie może być wyrażone. Stłumiona wrogość, agresja tak naprawdę jeszcze bardziej nasila lęk u na zasadzie błędnego koła: wrogość potęguje lęk, a lęk wrogość.
26 LĘK PODSTAWOWY leży u źródeł wszystkich związków międzyludzkich i utrzymuje się stale. Skutkiem lęku podstawowego jest podejmowanie wysiłków zmierzających do przywrócenia poczucia bezpieczeństwa. W ten sposób powstają trzy zasadnicze, trwałe mechanizmy obniżania poziomu lęku: postawa DO ludzi: poszukiwanie uczucia i opieki, postawa PRZECIW ludziom: walka z otoczeniem, postawa OD ludzi: ucieczka od otoczenia.
27 Człowiek może dowolnie zmieniać postawę, zależnie od sytuacji, w jakiej się znajduje. Natomiast w neurotycznym rozwoju osobowości utrwala się zwykle jeden typ postawy: -DO uległość, - PRZECIW agresja, - OD izolacja, który jest uruchamiany w każdej trudnej sytuacji, co natychmiast wyzwala postawę przeciwną. Taka zależność wpływa na pojawienie się konfliktu podstawowego między postawami. Lęk nie zmniejsza się więc, a wręcz pogłębia. Wzrasta poczucie zagrożenia, a otoczenie wydaje się coraz bardziej wrogie.
28 W taki właśnie sposób rozwija się neurotyczna struktura osobowości, która staje się jądrem przyszłej nerwicy. (Jakubik, 1999, s. 44) Przejawem zaburzeń osobowości są neurotyczne (nadmiernie nasilone) potrzeby: potrzeba uczucia i aprobaty, potrzeba władzy, prestiżu, posiadania, potrzeba zależności, potrzeba izolacji. orney, ) Poprzez realizację tych potrzeb człowiek pragnie odzyskać poczucie bezpieczeństwa, redukując lęk podstawowy. Potrzeby te jednak pozostają w sprzeczności, w związku z czym same stają się kolejnym źródłem lęku (tzw. LĘKU WTÓRNEGO). Jest to typowy mechanizm błędnego koła nerwicowego.
29 NEUROTYCZNE POTRZEBY NABYWANE PRZEZ JEDNOSTKĘ W WYNIKU PRÓB ZNALEZIENIA ROZWIĄZANIA PROBLEMU ZABURZONYCH RELACJI Z LUDŹMI wg Karen Horney 1. Neurotyczna potrzeba uczucia i uznania: pragnienie podobania się wszystkim osobom z otoczenia i spełniania ich oczekiwań. Zabieganie o dobrą opinię innych, niezwykła wrażliwość na wszelkie oznaki odtrącenia, nieprzychylności. 2. Neurotyczna potrzeba partnera, który weźmie w swoje ręce życie danej osoby. Osoba posiadająca taką potrzebę przypisuje nadmierną wartość miłości i obawia się bardzo, że zostanie porzucona i osamotniona. 3. Neurotyczna potrzeba zamykania swego życia w wąskich granicach. Człowiek odczuwający taką potrzebę jest niewymagający, woli pozostać na uboczu i nade wszystko ceni skromność.
30 4. Neurotyczna potrzeba władzy, która wyraża się w pożądaniu władzy dla niej samej, w zasadniczym braku szacunku dla innych oraz bezkrytycznej gloryfikacji siły i pogardzie dla słabości. 5. Neurotyczna potrzeba wykorzystywania innych. 6. Neurotyczna potrzeba prestiżu: o samoocenie osoby z taką potrzebą decyduje to, jak duże uznanie okazują jej inni. 7. Neurotyczna potrzeba podziwu własnej osoby: wyolbrzymiony obraz własnej osoby i pragnienie, aby być podziwiana za to, co sobie przypisuje, a nie za to, kim naprawdę jest. 8. Neurotyczna ambicja dotycząca osobistych osiągnięć. Człowiek mający taką ambicję chce być rzeczywiście najlepszy i dąży do coraz większych osiągnięć w wyniku podstawowego braku poczucia bezpieczeństwa.
31 (Horney, 2002) 9. Neurotyczna potrzeba samowystarczalności i niezależności. Rozczarowawszy się kontaktami z ludźmi, jednostka odsuwa się od innych i nie chce wiązać się z nikim ani z niczym. Staje się samotnikiem. 10. Neurotyczna potrzeba perfekcji i nienaruszalności. W obawie przed krytyką, osoba odczuwająca taką potrzebę stara się być niedostępna i nieomylna.
32 Potrzeby neurotyczne są ponadto: irracjonalne, sztywne, mają charakter przymusowy, rozbieżne między możliwościami człowieka a jego rzeczywistymi osiągnięciami. Np. osoba posiadająca neurotyczną potrzebę uczuć, będzie wykazywać zaborczość, zazdrość, żądanie miłości bezwarunkowej, wiecznej, co będzie stało w sprzeczności wobec tego, że nie sama nie jest zdolna do przeżywania uczuć i dawania ich innym.
33 Konsekwencją nierozwiązanych wewnętrznych konfliktów, walki przeciwstawnych tendencji oraz neurotycznego rozwoju osobowości jest niemożność samorealizacji. Obrona przed utratą wewnętrznej integralności polega na podejmowaniu prób rozwiązania konfliktu, ale mają one irracjonalny, neurotyczny charakter i nie likwidują istniejących sprzecznych tendencji. Jednostka nie akceptuje własnego JA realnego, a w jego miejsce stwarza wyidealizowany obraz własnej osoby, zgodny z nerwicowymi potrzebami. Neurotyczny rozwój osobowości powoduje alienację od JA próbę aktywnej ucieczki od JA (realnego i aktualnego).
34 ROZWIĄZANIA NEUROTYCZNE: FORMY OBRONY 1) Utrwalenie wyłącznie jednej z trzech postaw: DO, OD, PRZECIW, co ma osłabiać dwie pozostałe, a tym samym wyeliminować ich przeciwstawne tendencje. 2) Uruchomienie mechanizmu rzutowania konfliktu na zewnątrz siebie. Wtedy nie przeżywa nieświadomego konfliktu wewnętrznego, ale świadomy konflikt między sobą a otoczeniem, przerzucając odpowiedzialność na innych ludzi. 3) Nadmierna idealizacja obrazu własnej osoby pogoń za wielkością, dążenie do chwały. Powstaje konflikt między JA realnym a JA wyidealizowanym.
35 SOCJOPATYCZNY KIERUNEK ROZWOJU Socjopatia to zaburzenie osobowości polegające na nieprzystosowaniu do życia w społeczeństwie, objawiające się aspołecznym zachowaniem. Źródła jej tkwią wyłącznie w środowisku wywierającym na jednostkę negatywny wpływ. Powodem jej powstania może być nieprawidłowo przebiegająca socjalizacja. Uważa się, że osobowość większości socjopatów została niekorzystnie ukształtowana przez niewłaściwe wpływy wychowawcze.
36 U niektórych socjopatów psychopatyczne zachowanie się jest przypisywane wtórnej demoralizacji środowiskowej i traktowane jest jako przyzwyczajenie, nawyk do postępowania i sposobu życia, które są sprzeczne z wymaganiami społecznymi i porządkiem publicznym.
37 Nieprawidłowy proces przyswajania norm, wzorców zachowania, wytwarzania idealnego obrazu świata i siebie, typowy dla socjopatycznego rozwoju osobowości występuje, gdy: brak jest dziecku wzorca do naśladowania i identyfikacji (np. chłopiec wychowywany jest bez ojca), rodzice nie budzą szacunku dziecka i jego pozytywnych uczuć, wadliwy system zewnętrznych wymagań (sprzeczne, niedostosowane do możliwości dziecka, niewłaściwie egzekwowane), co nie sprzyja przekształceniu się ich w wewnętrzne wymagania (tzw. interioryzacji).
38 Do wykształcenia się zachowań typu aspołecznego, antyspołecznego, cech socjopatycznych osobowości dochodzi, zdaniem M. Ziemskiej (1979), w przypadku postaw rodzicielskich nacechowanych nadmiernym dystansem: postawy odtrącającej i postawy unikającej. Postawa odtrącająca m.in. blokuje rozwój uczuć społecznych, sprzyja kształtowaniu się takich cech, jak: - agresywność, - skłonność do kłamania, - nieposłuszeństwo. Postawa unikająca może powodować: -niestałość uczuciową, -konfliktowość, -niezdolność do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych.
39 Nieprawidłowy rozwój osobowości w kierunku socjopatii cechuje - zdaniem H. Spionek - zaburzenie procesów emocjonalno - motywacyjnych w połączeniu z zaburzeniami charakteru jednej ze struktur sieci poznawczej. Stwierdzamy wówczas nieprawidłowy stosunek dziecka do: ludzi: nieufność, wrogość, dążenie do dominowania, zadań: brak wytrwałości, samodzielności, niedbałość, rzeczy: brak poszanowania cudzej własności, zachłanność, wandalizm, samego siebie: samoocena zbyt wysoka, norm: opóźnienie procesu przyswajania norm społecznych, czyli ukształtowania się sumienia.
40 Przykładem skutków nieprawidłowego rozwoju tych struktur osobowości jest też kłamstwo i kradzież. Kłamanie nie może być jednak uważane za objaw zaburzeń osobowości, jeżeli występuje w wieku do 5 lat i ma charakter pseudokłamstwa. Natomiast częste występowanie takich zachowań jak kłamanie, kradzieże w ostatniej fazie wieku przedszkolnego może być objawem nieprawidłowego kierunku rozwoju osobowości.
41 Socjopatia dzieli się następująco: Socjopata dyssocjalny: człowiek korzysta z nieprawidłowych wzorców i uczy się nieprawidłowych reguł postępowania. Nie umie się przystosować do życia w społeczeństwie, ponieważ nikt mu nie pokazał, jak należy to zrobić. Socjopata był wychowywany tak, aby utrwalić w nim naganne społecznie zachowania (ukradniesz dostajesz nagrodę). Socjopata antysocjalny (przykład psychopatii). Osoba taka jest okrutna, bezwzględna i wyrafinowana. Nie ma rozwiniętego sumienia, ludzi traktuje instrumentalnie, ma niski poziom lęku / nie boi się.
42 Socjopata antysocjalny impulsywny: nie ma kontroli nad sobą. Często trafia do więzienia. Socjopata antysocjalny: ma kontrolę nad sobą. Wszyscy socjopaci antysocjalni potrzebują ciągłego dostymulowywania CUN.
43 Typowe objawy nieprawidłowego rozwoju osobowości zaburzeń socjopatycznych, to: wybuchy złości, gniewu, impulsywność reakcji, nadpobudliwość psychoruchowa, słabe postępy w rozwoju uczuć wyższych, przejawy patologicznych potrzeb: dążenie do zadawania cierpień innym (agresja) lub sobie (autoagresja), działania destrukcyjne.
44 Socjopatia to łagodniejsza forma zaburzeń osobowości, obejmująca niedojrzałość i nieadekwatność osobowości, dotyczy osób, u których zaburzenia nie są tak silne, żeby zakwalifikować je jako psychopatię, jednak wady w strukturze osobowości wiążą się z podobnymi jak u psychopatów, choć znacznie mniej drastycznymi doświadczeniami z wczesnego dzieciństwa.
45 Pojęcie psychopatii.
46 PSYCHOPATIA to poważne zaburzenie osobowości cechujące się: nieliczeniem się z normami społecznymi, z uczuciami innych osób; rażącym naruszaniem norm społecznych; lekceważeniem zobowiązań społecznych; trudnością w utrzymaniu stałych związków z innymi; łatwością reagowania agresją; gwałtownymi zachowaniami nieadekwatnymi do sytuacji; brakiem zdolności do przeżywania poczucia winy; niewrażliwością na stosowane kary; skłonnością do obwiniania innych jako jedynym sposobem wyjaśnienia własnego zachowania. (Hare, 2007)
47 Psychopaci to społeczni drapieżcy, którzy oczarowują, manipulują, bezwzględnie torują sobie drogę przez życie pozostawiając za sobą złamane serca, zdruzgotane nadzieje i puste portfele. Całkowicie pozbawieni sumienia i wrażliwości na potrzeby innych, egoistycznie zdobywają to, czego pragną i postępują tak, jak zechcą, łamiąc przyjęte w społeczeństwie zasady bez cienia żalu i poczucia winy. (Hare, 2007, s. 9)
48 TERMINOLOGIA w odniesieniu do pojęcia PSYCHOPATIA mania bez delirium (F. Pinel, 1801) zwyrodnienie moralne (J.C. Prichard, 1835) psychopatia (J.L.A. Koch, 1891) upośledzenie psychopatyczne socjopatia C.E. Partridge, 1930 (w USA pojęcie to zastępuje określenie psychopatia ) osobowość antysocjalna antyspcjalność (lata 70- te, 80 te XX w.) psychopatia: zaburzenia osobowości typu antysocjalnego (DSM- II, 1968) antysocjalne zaburzenia osobowości (DSM-III, 1978; DSM IV, 1994) osobowość dyssocjalna (ICD- 10, 1994)
49 PODSTAWOWE SYMPTOMY PSYCHOPATII emocjonalne, interpersonalne - łatwość wysławiania się, powierzchowny urok; - egocentryzm, przesadne poczucie własnej wartości, uwielbiają poczucie władzy i sprawowanie kontroli; - brak wyrzutów sumienia i poczucia winy; - skłonność do oszukiwania i manipulacji; - płytkość uczuć;
50 odchylenia społeczne, tryb życia: - impulsywność: zrobiłem to, bo miałem ochotę, nie zastanawianie się nad konsekwencjami własnych działań; impulsywne działania wynikają z chęci uzyskania natychmiastowej satysfakcji, ulgi, przyjemności; - słaba kontrola zachowania: porywczy, w reakcji na porażkę, krytykę, może nastąpić u nich wybuch agresji, przemocy; - potrzeba stymulacji, silnych bodźców: poszukiwanie doznań za pomocą narkotyków, zachowań ryzykownych, dokonywania przestępstw dla adrenaliny ; - brak poczucia odpowiedzialności dot. wszystkich dziedzin życia; - niepokojące zachowania w młodym wieku; - antyspołeczne zachowania w dorosłym życiu;
51 NIEPOKOJĄCE ZACHOWANIA W MŁODYM WIEKU uporczywe kłamstwa oszustwa kradzieże podpalenia wagary zakłócanie toku lekcji nadużywanie środków odurzających wandalizm znęcanie się nad rówieśnikami ucieczki z domu wczesne współżycie seksualne Dorośli psychopaci opisują swoje dziecięce okrutne zachowania jako normalne, a nawet przyjemne doświadczenia.
52 Cechy świadczące o odstępstwie od normalnego rozwoju w pierwszych latach edukacji: uporczywe, niewymuszone i z pozoru bezmyślne kłamstwa wyraźna obojętność wobec cudzych uczuć, oczekiwań i cierpień lub niezdolność do ich rozumienia buntownicza postawa wobec rodziców, nauczycieli i wszelkich reguł nieustanne powodowanie problemów i niewrażliwość na nagany czy groźbę kary drobne kradzieże w szkole i domu ciągła agresja, terroryzowanie słabszych, bójki uporczywe wagarowanie, późne chodzenie spać, znikanie z domu skłonność do maltretowania lub zabijania zwierząt wczesne eksperymenty z seksem wandalizm i podpalenia
53 Psychopaci spełniają kryteria zdrowia psychicznego obowiązującego współcześnie: rozumieją zasady społeczne, znaczenie dobra i zła; potrafią kontrolować swoje zachowania; są świadomi potencjalnych konsekwencji własnych działań; wiedza ta jednak niekoniecznie odstrasza ich od działań antyspołecznych.
54 Inne cechy charakteryzujące osobę z ww. zaburzeniem osobowości: zna zasady, ale przestrzega tylko te, które odpowiadają jemu samemu bez względu na konsekwencje dla innych; prawie w ogóle nie wykazuje zdolności do reakcji emocjonalnych lęku, niepokoju; związek między zabronionymi działaniami i lękiem jest dla niego bardzo słaby - groźba kary nie spełnia swojej funkcji; egocentryczny; bezwzględny pozbawiony empatii i zdolności do tworzenia ciepłych emocjonalnie związków; zaspokaja swoje potrzeby cudzym kosztem; określany mianem: charyzmatyczny, elektryzujący ;
55 PSYCHOPATYCZNA PRZEMOC - zachowuje się brutalnie, agresywnie, - nie ma silnych zahamowań, jeśli chodzi o zadawanie fizycznych cierpień, - stosuje przemoc na zimno, instrumentalnie, dla zaspokojenia potrzeb, tego, co pragnie, -na wyrządzone szkody, krzywdy reaguje obojętnością, poczuciem władzy, satysfakcją, samozadowoleniem, a nie żalem czy poczuciem winy;
56 ETIOLOGIA PSYCHOPATII 1) istnieje teza, że zaburzenie to jest głównie wynikiem czynników genetycznych i biologicznych, 2) pogląd, że psychopatia kształtuje się wyłącznie pod wpływem niekorzystnego środowiska społecznego we wczesnym okresie życia (wychowanie), 3) psychopatyczne postawy i zachowania wynikają z połączenia czynników biologicznych i środowiskowych.
57 TEORIE DOTYCZĄCE ŹRÓDEŁ PSYCHOPATII mechanizmy współtworzące osobowość psychopatyczną wciąż pozostają zagadkowe teoria socjobiologiczna: psychopatia wyraz pewnej uwarunkowanej genetycznie strategii wrodzonej Psychopaci rozmnażają się jak najczęściej i nie troszczą się o los potomstwa, rozprzestrzeniając swoje geny niemal bez osobistego zaangażowania.
58 biologiczna teoria: niektóre struktury w mózgu psychopaty rozwijają się w anormalnie wolnym tempie (psychopatia odzwierciedla opóźnienie rozwojowe); psychopatia wynik wczesnego uszkodzenia lub zaburzenia czynności mózgu, zwł. części przedniej ważnej dla funkcji wyższego rzędu <uszkodzenie płatów czołowych>
59 czynniki środowiskowe, wychowanie psychopatia jest skutkiem doświadczanego w dzieciństwie urazu psychicznego lub niesprzyjających okoliczności: ubóstwa, emocjonalnej i fizycznej deprywacji, molestowania, odrzucenia przez rodziców, niekonsekwentnych metod wychowawczych itd. Nie istnieją jednoznaczne dowody na to, że psychopatia wynika bezpośrednio z wczesnego oddziaływania czynników społecznych lub środowiska.
60 teorie przywiązania: wczesne trudności z przywiązaniem do opiekunów mogą wpływać na rozwój psychopatii; Niektórzy badacze uważają, że psychopatia jest wynikiem trudności z przywiązaniem się do opiekunów we wczesnym dzieciństwie. Wg Hare trudności te są niekiedy symptomem psychopatii (dzieci takie nie potrafią łatwo przywiązywać się, a brak więzi jest zasadniczo skutkiem, a nie przyczyną zaburzenia).
61 model interaktywny: - psychopatia wynika ze skomplikowanej współzależności między czynnikami biologicznymi i środowiskowymi; - czynniki genetyczne warunkują w pewnej mierze biologiczne podstawy funkcjonowania mózgu i zasadniczą strukturę osobowości, co z kolei wpływa na to, jak człowiek reaguje na życiowe doświadczenia i środowisko społeczne i jak z nim współdziała; - ich biologiczne wyposażenie daje wątłe podstawy do procesu uspołeczniania i rozwoju sumienia; - na rozwój i sposób wyrażania psychopatii wpływ wywierają czynniki społeczne i postawa rodziców;
62 INNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU BORDERLINE (osobowość z pogranicza) emocjonalność: - nadmierna, ekstremalna emocjonalność, - wyraźna niestabilność emocjonalna z napadami intensywnych i obiektywnie niezrozumiałych stanów emocji o ujemnym znaku (wściekłość, smutek, lęk, wstyd); - łatwość pojawiania się i intensywność ww. emocji jest źródłem emocjonalnego bólu;
63 kontakty z ludźmi osoby z zaburzeniem borderline: - zaburzone relacje z innymi ludźmi, które sterowane są lękiem przed porzuceniem wyzwalającym w nich chęć zatrzymania innych osób przy sobie nawet poprzez rożne formy przemocy; - realizacje potrzeby bezpieczeństwa i własnej tożsamości znajdują w bliskim związku emocjonalnym z inną osobą, ale taki związek zwykle napawa ich wzmożoną obawą zazwyczaj nieuzasadnioną obiektywnie przed utratą; - obawa zakłóca odbiór rzeczywistości i często powoduje, że odczuwany lęk jest traktowany jako dowód na to, że partner chce ją/jego porzucić; w efekcie reaguje: a) impulsywnie, agresywnie, chcąc ukarać partnera za przypisywane mu intencje; b) porzuceniem partnera, chcąc w ten sposób zabezpieczyć się przed byciem porzuconym;
64 samokontrola: - duże deficyty w zakresie kontroli nad impulsami, - impulsywność ujawnia się jako natychmiastowe przekształcenie myśli i uczuć w działanie, które umożliwia uzyskanie czegoś pożądanego lub rozładowanie napięcia; sfera poznawcza osoby z zaburzeniem borderline: zniekształcenia poznawcze polegające na: - przesadnej idealizacji lub deprecjonowaniu innych osób lub siebie, - silnie utrwalone negatywne przekonania dotyczące siebie i innych ( jestem zły, ludzie są podli ), które uniemożliwiają realny odbiór rzeczywistości; - negatywna samoocena, łatwe uznawanie siebie za osobę złą i zasługującą na karę;
65 Sposób funkcjonowania osoby z zaburzeniem borderline: - wyolbrzymianie doświadczanych problemów, ich nierzetelny ogląd prowadzi do poczucia bezradności i poszukiwania osoby, która je rozwiąże; jeśli taka osoba znajdzie się, to następuje przylgniecie emocjonalne do niej i lęk przed jej utratą oraz wyolbrzymione oczekiwania związane z jej zastępczym funkcjonowaniem wobec osoby borderline; ze względu na to osoba z borderline nadmiernie zdaje się na innych, od których oczekuje aprobaty, wsparcia, poczucia ważności, równocześnie jednak w sposób nietrafny, wypaczony ocenia intencje innych osób;
66 - ufa, wierzy jedynie swoim emocjom, najczęściej bolesnym (lęk, żal, złość), które niewiele mają wspólnego z rzeczywistą sytuacją, ale są traktowane jako dowód niewłaściwych zachowań lub intencji bliskich osób; - niestabilność emocjonalna, intensywność i ekstremalność emocji, brak umiejętności ich regulacji często doprowadzają do prób samobójczych jako dostępność sposobu wyjścia z lęku, paniki -lub sposobu ukarania siebie za nieskuteczność -lub bycie złym ; (Linehan, 2007; Golińska 2007)
67 OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA (wg DSM IV) utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości widoczny w fantazjach / w zachowaniu; potrzeba podziwu ze strony innych, brak empatii, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych kontekstach; wyolbrzymione poczucie własnej ważności, osiągnięć, talentów; oczekuje uznania własnej wyższości niewspółmiernie do rzeczywistych dokonań; przekonania o własnej wyjątkowości i unikalności, ogranicza swoje otoczenie do osób wyjątkowych, którzy doceniają jej niepowtarzalność i wyrażają swój podziw; poczucie posiadania specjalnych uprawnień (oczekuje szczególnego traktowania / automatycznego podporządkowywania się innych jej oczekiwaniom);
68 OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA (wg DSM IV) innych ludzi traktuje w sposób instrumentalny wykorzystuje ich do osiągnięcia własnych celów; niestabilna ocena innych: raz ocenia ich pozytywnie, ale ocena ta łatwo zamienia się w deprecjonowanie i negatywny osąd w reakcji na brak podporządkowania się lub uwagi krytyczne wobec niej); nie jest skłonna rozpoznawać i reagować na uczucia, potrzeby innych, głównie dlatego, że sama jest w centrum własnej uwagi (egocentryzm); często zazdrości innym lub uważa, że inni jej zazdroszczą; często zachowuje się w sposób arogancki i wyniosły wobec innych; potrzebuje nieustannego potwierdzania swojej wyjątkowości w podziwie i otoczenia, a jeśli tego nie otrzymują, są przytłoczeni poczuciem niższości;
69 OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA (wg DSM IV) nie ma stabilnego poczucia własnej wartości, dlatego w sytuacji braku potwierdzenia swojej wyjątkowości przez innych, doświadcza lęku, wstydu, złości; niestabilne poczucie wartości prowadzi do nadmiernej zależności od innych w utrzymaniu pozytywnych uczuć wobec siebie; funkcjonowanie interpersonalne: - wygórowane oczekiwania wobec innych, - nieakceptowanie odmowy, - gdy otrzyma pomoc brak nawet śladowych oznak wdzięczności, bo ma poczucie, że jej się to należy;
70 OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA (wg DSM IV) funkcjonowanie interpersonalne: - niestabilnie traktuje innych ludzi: przechodząc od podziwu dla nich w sytuacji, gdy sama jest podziwiana, do pogardzania i deprecjonowania nimi, jeśli przestają do adorować; - partnerzy życiowi, dzieci, wszystko co posiadają, mają świadczyć o ich wyjątkowości; ważnym walorem partnera jest jego atrakcyjność, ale przede wszystkim podziw i bezrefleksyjne posłuszeństwo; (Golińska, 2007)
71 PATOMECHANIZMY ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI Współcześnie wyodrębnia się trzy najbardziej dynamicznie rozwijające się kierunki wyjaśniające mechanizmy powstawania i utrwalania się zaburzeń osobowości: 1) ujęcia psychoanalityczne (m.in. teoria relacji z obiektem Kernberg 1976, 1980, 1996, psychologia SELF Kohut, Wolf 1878), 2) koncepcje poznawczo behawioralne (Pretzer, Beck, 1996), i biospołeczne (Millon 1996, 2002, Linehan, 1987, 1993), 3) interpersonalna koncepcja zaburzeń osobowości (Benjamin, 1996).
72 MODELE GENETYCZNE I RODZINNE W modelach wyjaśniających znaczenie czynników biologicznych w genezie zaburzeń osobowości koncentracja przypada na weryfikowanie hipotez o dziedzicznym charakterze niektórych cech osobowości, np. neurotyczności lub na wskazanie na specyficzne uszkodzenia bądź dysfunkcje biochemiczne mózgu wpływające na usztywnianie i powtarzalność niektórych wzorców zachowania.
73 Wnioski z badań nad genetycznymi uwarunkowaniami zaburzeń osobowości: osobowości antyspołeczna, schizoidalna, obsesyjno kompulsywna wydają się częściowo dziedziczone; wykazano związki pomiędzy zaburzeniami osobowości a innymi zaburzeniami psychicznymi, w tym schizofrenią, lękowymi zaburzeniami obsesyjno kompulsywnymi, uzależnieniem od środków psychoaktywnych; W oparciu o ww. badania powstała hipoteza interakcji genotyp środowisko (stres), która jest wykorzystywana do określenia znaczenia obu czynników na różnych etapach życia człowieka. W przypadku osobowości antyspołecznej i zachowań przestępczych stwierdzono, że wpływ genetyczny wzrasta, a wpływ wspólnego środowiska maleje od okresu dorastania do wieku dorosłego. (Cierpiałkowska, 2011, s. 317)
74 Współczesne koncepcje psychoanalityczne / psychodynamiczne: Teoria relacji z obiektem i psychologia SELF Związki z najważniejszymi osobami z dzieciństwa pozostawiają trwały ślad w psychice człowieka i kształtują jego osobowość. Dlatego traumatyczne przeżycia w relacji z rodzicami doświadczenie zranienia, odrzucenia i manipulacji mogą zaburzać funkcjonowanie osobowości.
75 NARCYSTYCZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI wg Otto Kernberga osobowość pograniczna pomiędzy tymi poziomami: nerwicami a psychozami. kształtuje się w relacji dziecka z zimnymi emocjonalnie i odrzucającym rodzicami, którzy równocześnie okazywali mu uwielbienie i podziw. W ten sposób powstaje wyidealizowane i wielkościowe ja, przejawiające się w patologicznej formie miłości człowieka do samego siebie. Kernberg wyróżnił trzy poziomy zaburzeń osobowości: najgłębszy poziom psychotyczny poziom neurotyczny
76 Najgłębszy poziom: psychotyczny zaburzenia osobowości wiążą się z jej rozpadem i dezintegracją, z nieukierunkowaną agresją i zatarciem granic między rzeczywistością a iluzją. Poziom neurotyczny: wyraźnie ukształtowane są reprezentacje znaczących osób, ale zawierają one ogniska poczucia winy, wstydu, gniewu, smutku i lęku. Pomiędzy tymi poziomami: nerwicami a psychozami, występuje osobowość pograniczna (borderline). Dla człowieka z tym zaburzeniem ludzie są aniołami lub diabłami, a sytuacje jawią się mu jako wyłącznie dobre lub całkowicie złe. Jego nastawienie wobec innych i samego siebie może wahać się od fascynacji i miłości do nienawiści i odrzucenia.
77 MODELE BEHAWIORALNO POZNAWCZE Każde zaburzenie osobowości należy wyjaśniać niedopasowaniem między indywidualnie odziedziczonymi i ukształtowanymi pod wpływem środowiska strategiami a szybko zmieniającymi się warunkami życia człowieka oraz powstającymi na ich tle schematami poznawczymi (Cierpiałkowska, 2011 za: Beck, Freeman, Davis, 2005) Powtarzające się wzorce zachowania u osób z zaburzeniami osobowości powstają pod wpływem negatywnych, automatycznych myśli, mających swoje źródło w kluczowych przekonaniach nabytych w okresie poszukiwania rozwiązania sprzeczności pomiędzy wewnętrznymi, biologicznymi uwarunkowanymi dążeniami a zewnętrznymi wymaganiami środowiska społecznego.
78 Analiza kształtowania się zaburzonych wzorców osobowości, której dokonał Theodor Millon, stała się podstawą do opracowania DSM IV. Millon uważał, że najważniejszą funkcją osobowości jest ogólna zdolność do radzenia sobie ze stresem życia. Wzorzec osobowości określa więc styl i sprawność radzenia sobie przez człowieka z wyzwaniami życia. Normalną i zdrową osobowość ma osoba zdolna do efektywnego i elastycznego radzenia sobie w swoim środowisku, a jej sposób myślenia, zachowania i doświadczania różnych sytuacji sprzyja poczuciu zadowolenia z siebie i z życia.
79 O zaburzonych wzorcach osobowość mówimy wtedy, gdy spełnione są trzy kryteria: sztywność adaptacyjna: uporczywe stosowanie kilku tych samych sposobów radzenia sobie z różnorodnymi sytuacjami i problemami; destrukcyjność wzorców reagowania, które uporczywie powtarzane same stwarzają problemy i przynoszą osobie szkody; nierównowaga: brak odporności na stres i nieefektywność w radzeniu sobie z nim.
80 Millon wyróżnił osiem podstawowych wzorców osobowości, czyli strategii radzenia sobie. Oparł się na dominujących u danej osoby sposobach osiągania wzmocnień pozytywnych: nagród, przyjemności lub satysfakcji życiowych i unikania wzmocnień negatywnych. Przyjął dwa kryteria: 1) gdzie człowiek poszukuje wzmocnień: w sobie czy w innych ludziach, 2) jak postępuje, by je zdobyć (czy jest aktywny, czy bierny). Styl poszukiwania wzmocnień i strategia radzenia sobie z życiem kształtują się w procesie dojrzewania.
81 Podstawowe wzorce osobowości, czyli strategie radzenia sobie: Ludzie, którzy poszukują wzmocnień przede wszystkim w sobie, są określani jako niezależni. 1) Strategia aktywnej niezależności opiera się na nieufności wobec innych i pragnieniu utrzymywania własnej autonomii. Ludzie stosujący ją uporczywie dążą do władzy i dominacji, są także skłonni do reagowania gniewem. Przejawem patologicznym tej strategii jest antysocjalne zaburzenie osobowości. 2) Strategia biernej niezależności wiąże się z nadmierną koncentracją na własnym ja, której towarzyszy fantazjowanie i przekonanie o swojej wyższości i atrakcyjności. Jej patologiczną formą może być narcystyczne zaburzenie osobowości.
82 Osoby, które poszukują wzmocnień przede wszystkim w innych ludziach, określane są jako zależne. 3) Strategia aktywnej zależności przejawia się w niespokojnym i nieustannym poszukiwaniu stymulacji, społecznej aprobaty, podziwu ze strony innych. Towarzyskie i kapryśne zachowanie tworzy pozory niezależności, ale w rzeczywistości pokrywa ono lęk przed autonomią i samotnością. Patologiczną wersją tej strategii jest histrioniczne (histeryczne) zaburzenie osobowości. 4) Strategia pasywnej zależności koncentruje się na poszukiwaniu związków z ludźmi dającymi oparcie, bezpieczeństwo i przewodnictwo, wyraża się w gotowości do podporządkowania się i uległości. Jej formą patologiczną bywa zaburzenie osobowości zależnej.
83 Osoby niepewne i niezdecydowane co do tego, gdzie poszukiwać wzmocnień w sobie czy w innych są określane jako ambiwalentne. 5) Strategia aktywnej ambiwalencji przejawia się niezdolnością do rozstrzygnięcia dylematu między zależnością i niezależnością, konformizmem a negatywizmem. Osoby stosujące ją mają tendencję do awanturowania się i złoszczenia, a po takim zachowaniu się doświadczają poczucia winy i wstydu. Przejawem patologicznym tej strategii jest negatywistyczne zaburzenie osobowości (osobowość wybuchowa i biernoagresywna). 6) Strategia pasywnej ambiwalencji wynika z obawy przed dezaprobatą społeczną i odrzuceniem z powodu odczuwanej nieufności i wrogości wobec innych. Człowiek rozwiązuje ten konflikt, tłumiąc swoje urazy i nadmiernie przystosowując się do wymogów otoczenia. Za fasadą poprawności i powściągliwości kryją się jednak burzliwe i wrogie emocje. Patologiczną formą tej strategii jest obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowości.
84 Ludzie, u których można zaobserwować brak zdolności do poszukiwania wzmocnień zarówno w sobie, jak i w innych, którzy nie dążą do uzyskiwania przyjemności lub unikania kar, są określani jako odłączeni. 7) Strategia pasywnego odłączenia charakteryzuje się obojętnością społeczną. Stosując ją, człowiek minimalizuje swoje potrzeby emocjonalne i funkcjonuje jako bierny obserwator odizolowany od niebezpieczeństw związanych z kontaktami z ludźmi. Tym samym izoluje się także od nagród i emocji. Przejawem patologicznym tej strategii bywa schizoidalne zaburzenie osobowości. 8) Strategia aktywnego odłączania wyraża silny brak zaufania do ludzi. Osoba stosująca ją obawia się, że jej impulsy i potrzeby znów wywołają ból zranienia i straty. Wycofywanie się, negowanie pragnień, podejrzliwość i utrzymywanie dystansu są formami samoobrony. Patologicznym efektem tej strategii może być unikowe zaburzenie osobowości.
85 Zdaniem Millona wymienione patologiczne zaburzenia osobowości mogą przekształcić się w jeszcze bardziej patologiczne formy. Z zaburzenia histrionicznego, zależnego lub negatywistycznego może wyłonić się osobowość borderline. Z zaburzeń typu kompulsywnego, narcystycznego albo antysocjalnego może powstać paranoidalne zaburzenie osobowości. (Millon i wsp.2005)
86 PSYCHOTERAPIA ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI Etapy procesu psychoterapii: nawiązanie kontaktu i skłonienie pacjenta do angażowania się w proces terapii (motywacja); etap wglądu, namysłu, próby zrozumienia własnych problemów; odreagowanie uczuć wynikających z doświadczeń życiowych, uwolnienie się od nich; odzyskanie przez pacjenta zdolności do racjonalnej refleksji nad własnym życiem;
87 Ważna jest zmiana prowadzona do tego, że człowiek przestaje mieć przymus patrzenia wstecz i przeżywania na nowo trudnych wydarzeń z przeszłości. Odreagowanie dawnych emocji kluczowy element psychoterapii, który ma prowadzić nie tylko do fizjologicznego rozładowania napięcia, ale też do odzyskania kontroli intelektualnej i emocjonalnej nad własnym życiem. (Czabała, Brykczyńska, 2007)
88 LITERATURA: L. Cierpiałkowska (2011). Psychopatologia. Zaburzenia osobowości i zaburzenia seksualne, rozdz. X. Cz. Czabała, C. Brykczyńska (2007). Psychoterapia zaburzeń osobowości. Terapia uzależnienia i współuzależnienia Nr 4. L. Golińska (2007). O zaburzeniach osobowości. Wybrane zaburzenia osobowości z perspektywy dominujących mechanizmów stresujących zachowaniem. Terapia uzależnienia i współuzależnienia Nr 4. R.D. Hare (2007). Psychopaci są wśród nas. Kraków Znak. K. Horney (2002). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Poznań Rebis. A. Jakubik (1999). Zaburzenia osobowości. Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD Rewizja 10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków - Warszawa 1997, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius" Instytut Psychiatrii i Neurologii. Kryteria diagnostyczne wg DSM-IV (Diagnostic and Statistical manuwal of Mental Disorders) (1994). M.M. Linehan (2007). Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo behawioralna. Kraków Wyd. UJ. T. Millon i wsp. (2005). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Warszawa IPZ. M. Ziemska (1975). Rodzinna a osobowość. Warszawa PWN. M. Ziemska (1979). Postawy rodzicielskie. Warszawa Wiedza Powszechna.
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości U dzieci i młodzieży nie rozpoznajemy zaburzeń osobowości, a jedynie nieprawidłowy rozwój osobowości. Zaburzenia osobowości: Zaburzenia osobowości definiujemy jako głęboko utrwalone
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoPraca ze sprawcą przemocy
Praca ze sprawcą przemocy stawianie granic w stosowaniu przemocy motywowanie do korzystania z pomocy Anna Wojciechowska Plan pracy Ogólne informacje nt przemocy w rodzinie Psychologiczna charakterystyka
Bardziej szczegółowoPatrycja Kurowska-Kowalczyk
Patrycja Kurowska-Kowalczyk Tło demograficzne zjawiska rozwodu Demograficzne dane statystyczne pokazują w ostatnich latach utrzymanie liczby rozwodów w Polsce na poziomie około 60 66 tysięcy: 2007 rok
Bardziej szczegółowoŻałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria
Bardziej szczegółowoUZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny
UZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny Uzależnienie jest chorobą całej rodziny Relacje w rodzinie, której ktoś pije nadmiernie, zazwyczaj ulegają dużym zmianom. Każdy na swój sposób próbując poradzić
Bardziej szczegółowoKurs Być sobą warsztat
Kurs Być sobą warsztat 2-3.12.2017 NASZE OSOBOWOŚCI Grupy osobowości A- okres preobiektalny- brak ego niezależnego ekscentryzm, nieufność, podejrzliwość 1.schizoidalna (samotnik) - niezdolność do nawiązywania
Bardziej szczegółowoAnaliza zjawiska i aspekt prawny.
Analiza zjawiska i aspekt prawny. Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowe środki przemocy
Bardziej szczegółowoZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA
ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA KARINA OWSIANKO PSYCHOLOG, PEDAGOG RESOCJALIZACYJNY DZIECKO KRZYWDZONE. Zamknij się! Uspokój się albo pożałujesz, że się urodziłeś
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoRodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.
Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.
Bardziej szczegółowoRozwój emocjonalny i społeczny. Paula Ulrych Beata Tokarewicz
Rozwój emocjonalny i społeczny w okresie dorastania Paula Ulrych Beata Tokarewicz Ogólna charakterystyka 11/12 19 lat Szeroka skala przemian, kształtowanie charakteru, próba ról Nie każdy przechodzi kryzys
Bardziej szczegółowoPOSTAWY RODZICIELSKIE
POSTAWY RODZICIELSKIE Wychowanie bez błędów jest mitem. Nic takiego nie istnieje. I nie tylko nie istnieje, ale wręcz nie powinno istnieć. Rodzice są ludźmi. Popełniają więc błędy i nie wiedzą wszystkiego.
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoPomoc Psychologiczna (wykład 2)
Pomoc Psychologiczna (wykład 2) Profesjonalnej pomoc psychologiczna Lucyna Golińska Instytut Psychologii Stosowanej SAN Treści 1. Podstawowe założenia dotyczące człowieka i cele psychoterapii w ujęciu
Bardziej szczegółowoWpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak
1 Wpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak 2 W rozwoju człowieka sfera uczuciowa jest niezmiernie delikatna i wymaga wielkiej troski oraz uwagi ze strony
Bardziej szczegółowoPrzemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych. Bydgoszcz 08.10.2015r.
Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych Bydgoszcz 08.10.2015r. Przemoc psychiczna Przemoc psychiczna to przewlekła, niefizyczna interakcja między dzieckiem i opiekunem, obejmująca
Bardziej szczegółowoSkłada się on z czterech elementów:
Asertywność umiejętność powiedzenia nie, odmowy lub obrony własnych postaw, granic, psychologicznych w taki sposób, aby z jednej strony nie odczuwać wyrzutów sumienia, że sie powidzialo nie, kiedy ktoś
Bardziej szczegółowoDZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych
Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych W tej jednostce dydaktycznej poznasz najbardziej powszechne problemy osób z nabytą niepełnosprawnością i ich rodzin. Nie znajdziesz tutaj rozwiązań,
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoKONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA
KONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA Małgorzata Sitarczyk Zakład Psychologii Wychowawczej i Psychologii Rodziny Instytut Psychologii UMCS ZNACZENIE RELACJI RODZICE -
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb
Bardziej szczegółowoMonika Szewczuk - Bogusławska
Monika Szewczuk - Bogusławska 1. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. 2. Upośledzenie umysłowe (Niepełnosprawność intelektualna). 3. Zaburzenie hiperkinetyczne (ADHD) 4. Zaburzenie opozycyjno-buntownicze 5.
Bardziej szczegółowoWarto rozróŝnić 3 pojęcia:
Kampania 1997 1 Warto rozróŝnić 3 pojęcia: złość jest to uczucie nie mamy wpływu na emocje, one powstają jako reakcja na potrzeby agresja jest to zachowanie skierowane przeciwko sobie i innym związane
Bardziej szczegółowoMedyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej
Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Bardziej szczegółowoLEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Bardziej szczegółowoWpisany przez Agata Ladra piątek, 19 października :19 - Poprawiony piątek, 19 października :23
NAGRODY I KARY W WYCHOWANIU Zagadnienie stosowania nagród i kar w wychowaniu w rodzinie i placówkach, takich jak przedszkole i szkoła, ciągle budzi ciekawość i wiele kontrowersji. Nieomal codziennie zadajemy
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020
Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA
Bardziej szczegółowoPrzemoc seksualna w rodzinie zjawiskiem zagrożenia rozwoju dzieci i młodzieży. Elbląg, 27.10.2007
Przemoc seksualna w rodzinie zjawiskiem zagrożenia rozwoju dzieci i młodzieży Elbląg, 27.10.2007 . Rodzice są dla dziecka najbliższymi osobami. To oni powołują je na świat i mają dbać o zapewnienie mu
Bardziej szczegółowoDEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK. Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn
DEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn PSYCHOTERAPIA Wywodzi się z greckich określeń: psyche (dusza)
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowoZaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży ABC pierwszej pomocy Beata Birnbach Joanna Sylwester ROM-E Metis Katowice
Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży ABC pierwszej pomocy Beata Birnbach Joanna Sylwester ROM-E Metis Katowice ZABURZENIA DEPRESYJNE Zaburzenie depresji głównej Dystymia Zaburzenia dwubiegunowe 25
Bardziej szczegółowoPEDAGOGIZACJA RODZICÓW. Temat: Rola rodziców w procesie wychowania dziecka. Rola rodziców
PEDAGOGIZACJA RODZICÓW Temat: Rola rodziców w procesie wychowania dziecka Rola rodziców Rodzice podejmują najcięższe i najtrudniejsze zadanie, jakim jest wychowanie małego dziecka na wartosciowego, odpowiedzialnego
Bardziej szczegółowoLudzie młodzi zmagają się z brakiem poczucia wartości i atrakcyjności. Często czują się nielubiane, nieszanowane, gorsze od innych.
Ludzie młodzi zmagają się z brakiem poczucia wartości i atrakcyjności. Często czują się nielubiane, nieszanowane, gorsze od innych. Dotyka ich poczucie, że nie pasują do świata. Zamartwiają się czymś,
Bardziej szczegółowolek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe
lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe Wypalenie zawodowe ogólnie: Jest wtedy gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony
Bardziej szczegółowoP O Z N A Ń
www.tomaszbratkowski.pl P O Z N A Ń 2 2. 0 5. 2 0 1 7 USTAWA Z DNIA 19 SIERPNIA 1994 R. O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO osobie z zaburzeniami psychicznymi, odnosi się to do osoby: a) chorej psychicznie
Bardziej szczegółowoInteligencja emocjonalna a sukces ucznia
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:
Bardziej szczegółowoZachowania dzieci z zaburzeniami życia uczuciowego. Irena Wojciechowska
Zachowania dzieci z zaburzeniami życia uczuciowego Irena Wojciechowska 1 dziecko krzywdzone W Polsce termin dziecko krzywdzone nie został do tej pory czytelnie, precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniowany.
Bardziej szczegółowoCo to jest motywacja i jak motywować ludzi
Co to jest motywacja i jak motywować ludzi Termin motywacja jest stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.
Bardziej szczegółowoCzym jest zaburzenie osobowości?
Czym jest zaburzenie osobowości? (What is a personality disorder?) Polish Czym jest zaburzenie osobowości? Każdy człowiek ma charakterystyczne cechy osobowości. Są to zwykłe sposoby myślenia i zachowania,
Bardziej szczegółowoRola Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w zapobieganiu niedostosowaniu społecznemu wśród dzieci i młodzieży
Rola Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w zapobieganiu niedostosowaniu społecznemu wśród dzieci i młodzieży PPORADNIIA PPSSYCHOLOGIICZNO - PPEDAGOGIICZNA Nrr 11 w O l s z t y n i e 10 512 Olsztyn ul.
Bardziej szczegółowo2. Postawy wychowawcze rodzico w wobec dzieci
MODUŁ IV- Współpraca z rodzicami 2. Postawy wychowawcze rodzico w wobec dzieci Opracowała Grażyna Soroka W literaturze psychologicznej nauczyciele mogą znaleźć wiele różnych typologii postaw rodzicielskich
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoBUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI
BUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI Współczesna pedagogika opiekuńcza zwraca coraz większą uwagę na rolę rodziców i rodziny w życiu dziecka. Podkreśla ich znaczenie dla prawidłowego
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Bardziej szczegółowoModel autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny. Pozytywne i negatywne skutki
Model autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny Pozytywne i negatywne skutki Dzieci mają niskie poczucie własnej wartości zachowują się ulegle. Lub przeciwnie buntują się przeciwko wszystkim i
Bardziej szczegółowoPROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania
PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoLIDER w grupie spływowej
LIDER w grupie spływowej Typy liderów w grupie spływowej Lider formalny Lider prowodyr Lider nieformalny a autorytet autorytet wiedzy autorytet przechodzi na tych, którzy wiedzą jak postąpić w danej, trudnej
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoPsychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
Bardziej szczegółowoOprócz tego mogą pojawić się: pogorszenie wyników w nauce, zwiększony dystans do członków rodziny, gorsze kontakty z rówieśnikami.
CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY REAKCJI POSTRAUMATYCZNEJ: Wyraziste, natrętne wspomnienia Przeżywanie z fotograficzną dokładnością traumatycznych wydarzeń /widoki, dźwięki, zapachy/ + objawy wegetatywne /bicie
Bardziej szczegółowoBłędy wychowawcze. Koncepcja Antoniny Guryckiej. Opr. Karolina Torebko
Błędy wychowawcze Koncepcja Antoniny Guryckiej Opr. Karolina Torebko Błąd wychowawczy to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka
Bardziej szczegółowoŁatwiej pomóc innym niż sobie
Łatwiej pomóc innym niż sobie Spośród wszystkich chorób nowotwory wywierają najsilniejszy wpływ na psychikę człowieka. Fazy przeżywania, adaptacji do choroby, ich kolejność i intensywność zależy od wielu
Bardziej szczegółowoPraca z dzieckiem zdolnym w przedszkolu. dr Aleksandra Piotrowska Ambasador marki MAC Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski
Praca z dzieckiem zdolnym w przedszkolu dr Aleksandra Piotrowska Ambasador marki MAC Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski Istota zdolności Zdolności to różnice indywidualne, które sprawiają,
Bardziej szczegółowoPsychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan
Psychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan Rozwoju Osobistego 2007) Uzasadnienie dla psychoterapii w
Bardziej szczegółowoPsychoterapia poznawczobehawioralna. chorobami somatycznymi. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Psychoterapia poznawczobehawioralna pacjentów z chorobami somatycznymi Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Chory somatycznie i jego sytuacja Poczucie zagrożenia Utrata kontroli Wyłączenie z ról społecznych
Bardziej szczegółowoRaport z testu osobowościowego SOFTSkill
Raport z testu osobowościowego SOFTSkill Sporządzony dla: HR 24 SP. Z O.O. / ŚCIŚLE POUFNE / Osoba badana: Jan Kowalski Data wykonania testu: 2012-07-20 Data sporządzenia raportu: 2012-07-25 i Informacje
Bardziej szczegółowowzrasta drażliwość. Takie objawy nie mieszczą się w ramach klasyfikacji dotyczącej depresji. W związku z tym zdarza się, że u dzieci cierpiących na
Hasło tegorocznych Światowych Dni Zdrowia obchodzonych 7 kwietnia brzmi: Depresja - porozmawiajmy o niej. Specjaliści pracujący w naszej szkole zachęcają wszystkich rodziców do pogłębienia wiedzy na temat
Bardziej szczegółowo2. Profilaktyka selektywna II stopnia - działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka
Współdziałanie pedagogów szkolnych, nauczycieli i wychowawców oraz rodziców w przeciwdziałaniu powstawania czynników depresjogennych w szkole, otoczeniu szkoły, domach rodzinnych I Poziomy profilaktyki
Bardziej szczegółowoRozwojowy kontekst funkcjonowania ucznia zdolnego
Rozwojowy kontekst funkcjonowania ucznia zdolnego Oprac. Grzegorz Kata (UMCS, SPPiTR w Lublinie) Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zdolny sześciolatek
Bardziej szczegółowoSamouszkodzenia. Mgr Anna Garbowska. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Samouszkodzenia Mgr Anna Garbowska Definicja samouszkodzeń Samouszkodzenia są to nieakceptowane społecznie i kulturowo zachowania, polegające na umyślnym naruszeniu ciągłości tkanki własnego ciała lub
Bardziej szczegółowoWsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Paweł Wakuła Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Białymstoku
Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju dziecka Paweł Wakuła Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Białymstoku 1 Już przed narodzeniem dziecka rodzina zmienia się i przygotowuje
Bardziej szczegółowoPsychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka
Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka Konferencja jest współfinansowana ze środków m.st. Warszawa. Porządek życia rodzinnego Zasady Granice Chaos Status quo związane
Bardziej szczegółowoDiagnoza przemocy w rodzinie wobec małego dziecka
Diagnoza przemocy w rodzinie wobec małego dziecka Katarzyna Fenik-Gaberle Kraków, 12.10.2017 r. Przemoc w rodzinie wobec dziecka Przemoc doświadczanie (z reguły powtarzalne) trudnych emocji: niepokoju,
Bardziej szczegółowoRODZIC LUB OPIEKUN. podaje sprzeczne lub (poparzenia, ugryzienia, nieprzekonujące wyjaśnienia siniaki, złamania kości),
Jak rozpoznać objawy przemocy fizycznej? Umiejętność rozpoznawania symptomów przemocy wobec dzieci jest konieczna, aby móc ochronić dzieci przed krzywdzeniem i zaniedbywaniem. Występowanie pojedynczego
Bardziej szczegółowoPewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.
Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest
Bardziej szczegółowoWYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Program nauczania w gimnazjum
Maria Urban WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Program nauczania w gimnazjum Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Warszawa 2009 SPIS TREŚCI Założenia programu...........................................
Bardziej szczegółowoKierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego Dorota Merecz Zakład Psychologii Pracy Psychologiczne konsekwencje uczestnictwa w wypadku
Bardziej szczegółowoPercepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych
Percepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych Percepcja, czyli świadome reagowanie na bodziec zewnętrzny, umożliwia dziecku zdobywanie informacji
Bardziej szczegółowoAneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie
Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego
Bardziej szczegółowoYNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań
YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań Zaburzenie/choroba jako forma adaptacji do sytuacji trudnej
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoAutyzm i zespół Aspergera. Kryteria diagnostyczne.
Autyzm i zespół Aspergera. Kryteria diagnostyczne. W Polsce autyzm i Zespół Aspergera rozpoznaje się w oparciu o obowiązującą od 1996 roku Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych
Bardziej szczegółowoDOROSŁE DZIECI Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH WSPÓŁCZESNE WEZWANIE DUSZPASTERSKIE
DOROSŁE DZIECI Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH WSPÓŁCZESNE WEZWANIE DUSZPASTERSKIE Ks. dr Grzegorz Polok Katedra Zarządzania Publicznego i Nauk Społecznych Uniwersytet Ekonomiczny Katowice Dorosłe Dziecko z Rodziny
Bardziej szczegółowoCZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI?
CZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI? mgr Magdalena Jabłońska mgr Dorota Orłowska 1 DLACZEGO RODZICE NIE MAJĄ WIEDZY O ISTOTNYCH PROBLEMACH SWOICH DZIECI? brak czasu mało doświadczeń
Bardziej szczegółowoAkademia Pozytywnej Profilaktyki. Programy pozytywnego rozwoju dla uczniów kl. I-III SP 2015/2016
Programy pozytywnego rozwoju dla uczniów kl. I-III SP 2015/2016 Drodzy Rodzice, Szanowni Pedagodzy, Nauczyciele oraz Wychowawcy! Pozytywny rozwój jest elementem tzw. pozytywnej profilaktyki. Idea ta nie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów... 11. CZĘŚĆ PIERWSZA Elementy psychologii ogólnej dla sędziów i prokuratorów
Wykaz skrótów................................................. 11 Wstęp.......................................................... 13 CZĘŚĆ PIERWSZA Elementy psychologii ogólnej dla sędziów i prokuratorów
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Bardziej szczegółowoPacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym.
Pacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym. Problemy: 1. zagrożenie dla narcystycznej integralności 2. poczucie utraty kontroli 3. zależnośd 4. lęk przed opuszczeniem 5.
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji pojawienia się niepełnosprawnego dziecka mgr Katarzyna Kowalska Dziecko niepełnosprawne w rodzinie Według
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209
PROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209 Szkoła, obok rodziny, jest jednym z najważniejszych środowisk społecznych dziecka. Jej
Bardziej szczegółowoKIEDY (NIE)JEDZENIE STAJE SIĘ PROBLEMEM CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA ANNA BRYTEK-MATERA
KIEDY (NIE)JEDZENIE STAJE SIĘ PROBLEMEM CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA ANNA BRYTEK-MATERA JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM V (APA, 2013) A. Odmowę utrzymywania
Bardziej szczegółowoElementy psychiatrii cz. 4. Dr n. med. Piotr Abramczyk
Elementy psychiatrii cz. 4 Dr n. med. Piotr Abramczyk Osobowość Właściwości osoby (procesów psychicznych) odróŝniające ja od innych Dynamiczna organizacja psychofizyczna stanowiąca o właściwym tylko dla
Bardziej szczegółowoto umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji
to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji ze swoim otoczeniem i poczucia spełnienia się w życiu.
Bardziej szczegółowoPsychologiczne podstawy interpretacji zachowań niepożądanych/niepokojących u osób z rozpoznanym autyzmem. Autor: Dr Jadwiga Kamińska-Reyman
Psychologiczne podstawy interpretacji zachowań niepożądanych/niepokojących u osób z rozpoznanym autyzmem Autor: Dr Jadwiga Kamińska-Reyman Ustalenia przedinterpretacyjne Interpretacja zachowań niepożądanych
Bardziej szczegółowoMoje korzenie. Ks. dr Grzegorz Polok Katedra Zarządzania Publicznego i Nauk Społecznych. Uniwersytet Ekonomiczny Katowice
Moje korzenie Ks. dr Grzegorz Polok Katedra Zarządzania Publicznego i Nauk Społecznych Uniwersytet Ekonomiczny Katowice Przeszkody silne poczucie lęku niskie poczucie wartości poczucie odrzucenia stałe
Bardziej szczegółowoProblematyka motywowania w nowoczesnej szkole. prof. nz dr hab. Joanna M. Moczydłowska
Problematyka motywowania w nowoczesnej szkole prof. nz dr hab. Joanna M. Moczydłowska Co to jest motywacja? Etymologia słowa motywacja wskazuje na jej korzenie w języku łacińskim. Movere oznacza ruch,
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty RODZIC I NAUCZYCIEL PARTNERZY PROCESU EDUKACJI Katarzyna Stryjek Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 19 października 2015 r. etapy rozwoju człowieka wg Eriksona Pięć z nich dotyczy
Bardziej szczegółowoPoradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Dr. Józefa Rostka 16 41-902 Bytom tel; 032 2819405, 032 2819406
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Dr. Józefa Rostka 16 41-902 Bytom tel; 032 2819405, 032 2819406 mgr Zuzanna Krząkała- psycholog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Bytomiu Uzależnienie od gier
Bardziej szczegółowo