Paleta nieproszonych gości

Transkrypt

1 państw członkowskich, które do 1 stycznia 2013 r. nie wdro- Zgodnie z zapisami dyrektywy Rady 2008/120/WE wszcząć procedurę w sprawie żą dyrektywy, KE zamierza naruszenia prawa unijnego. Dr Jacek Kościański stycznia 2013 r. w UE obowiązuje zakaz utrzymywania loch i loszek prośnych w kojcach pojedynczych. W stosunku do Nr 04/2013 (98) bezpłatny miesięcznik ogólnopolski ISSN: Paleta nieproszonych gości W uprawach buraka ćwikłowego szkody wyrządza kilka gatunków szkodników. Śmietka ćwiklanka wygryza miękisz liści, mszyca burakowa hamuje wzrost roślin i jest wektorem wirusów powodujących mozaikę i żółtaczkę buraka. Orka Ochrona roślin Wysiew Przygotowanie zasiewu Uprawa ścierniska tel Temperatura a efekt chwastobójczy Czynników składających się na skuteczny efekt chwastobójczy jest bardzo dużo. Uzależniony jest od jakości zarówno samych środków ochrony roślin, jak i od jakości wykonanego zabiegu. Na zabieg składa się techniczna jakość opryskiwacza, dobra agrotechnika, cechy gleby oraz cały szereg elementów klimatu, w których temperatura należy do podstawowych. Banalną sprawą jest miejsce odczytu temperatury przed zabiegiem. Często pomiaru dokonuje się na termometrze umieszczonym na budynku mieszkalnym lub gospodarczym, a powinien on być dokonany w łanie na wysokości mniej więcej belki opryskowej. Czytaj s. 14 i 15 Twardy rdzeń Prasowanie zalicza się do najbardziej rozpowszechnionych form obróbki pasz zbieranych z trwałych użytków zielonych. Prosta z pozoru czynność, to przykład wszechstronnego postępu, który dokonał się na przestrzeni lat. Prasy na krajowym rynku zaliczają się do grupy najliczniej reprezentowanych pod względem modeli. I nie ma się czemu dziwić. Formowaniu bel z sianem lub sianokiszonką towarzyszy szereg korzyści... Czytaj s. 40 i 41 NOWA GAZETA WRP Biznes na Chrząszcze pchełki burakowej wygryzają okienka od spodniej strony liści, a larwy drobnicy burakowej zjadają korzenie przybyszowe. Masowe pojawienie tarczyka mgławego powoduje gołożery. Wśród szkodników glebowych najgroźniejsze są rolnice, drutowce i pędraki. Jak się przed nimi uchronić? Czytaj s. 31 Dla kogo elitarne preparaty ochrony roślin? Dotychczas rolnicy zasadniczo dokonywali wyboru pomiędzy słabą i normalną ochroną. Przy słabej ochronie stosowano dwa zabiegi grzybobójcze, a koszt środków ochrony roślin mieścił się w granicy około zł/ha. W przypadku normalnej ochrony koszt środków ochrony roślin dla 3 zabiegów kształtował się na poziomie zł/ha. W przypadku preparatów elitarnych z grupy SDHI (np. Seguris 215 SC lub Aviator Xpro), z wykorzystaniem pełnego programu ochrony fungicydów, koszty ochrony przy zastosowaniu trzech zabiegów mogą wynosić od 400 do nawet 500 zł/ha. W ostatnim przypadku do obliczeń przyjęto wartości pośrednie. Analizy efektywności krańcowej oraz progu opłacalności dokonano dla 3 grup gospodarstw: do 50 ha UR, ha UR i powyżej 200 ha UR. Do obliczeń przyjęto średnie wykorzystanie typowych dla tych gospodarstw ciągników i opryskiwaczy polowych. Kalkulacja uwzględnia koszty pracy ludzkiej na poziomie 15 zł/h. Czytaj w WRP Biznes nr 6, dostępnym na od 15 kwietnia. Luty 2013 (Nr 01) Lepsze rolnictwo, lepszy biznes, lepsze życie Zalety zachowawczej uprawy roli Tradycyjna uprawa roli, której podstawowym zabiegiem waha się od 20 do 40%. jej udział w nakładach pracy jest orka, stanowi najbardziej Dr inż. Janusz Smagacz energo- i pracochłonny element agrotechniki. Szacuje IUNG-PIB w Puławach się, że pochłania, w zależności od gatunku uprawianej rośliny i warunków siedliskowych, 30 60% całego nakładu paliwa zużywanego w technologii produkcji danej rośliny, a Finansowanie samorządów W przyszłym okresie finansowania mogą wystąpić problemy dotyczące absorpcji przez samorząd środków unijnych. Samorządy nie będą w stanie skonsumować funduszy unijnych na wiejskie inwestycje. Wynika to z obciążenia zobowiązaniami zaciągniętymi na realizację inwestycji w latach oraz kosztami utrzymania zrealizowanych inwestycji. Michał Marciniak Grupowe kojce obowiązkowe! 16 4 Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: ISSN: wr-138/09 Licencjonowany sprzedawca Biuro Doradczo-Handlowe Jacek Król Idealne rozwiązanie dla rolnictwa precyzyjnego Sprzedaż oraz serwis: / / tel: PRODUCENT Siatka do pras rolujących Sznurek rolniczy pp! u nas taniej! tel waldgold@pro.onet.pl ustanawiającej minimalne normy ochrony świń, od 1 Miejsce na Twoją reklamę 12 Lidia Janiak: Agata Mówińska:

2 Strona 2 Nr 04/2013 (98) Rolnik pyta, prawnik odpowiada Jestem prezesem kółka rolniczego, które od wielu już lat nie prowadzi działalności. Kółko powstało jeszcze w latach 90. i zostało zarejestrowane wówczas w sądzie. Czy przez faktyczne zaniechanie działalności kółko zostało wykreślone z rejestru? A jeżeli nie, to jak to kółko zlikwidować? Rzeczywiste zaprzestanie działalności nie powoduje jeszcze ustania bytu prawnego, jakim jest kółko rolnicze. Kwestie związane z powstaniem, organizacją, działalnością i likwidacją kółek rolniczych reguluje ustawa z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników. Kółko podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i z tą chwilą nabywa W kwestii osobowość prawną (art. 18 ust. 1 i 3 ustawy). Tak jest obecnie, jednakże w latach dziewięćdziesiątych obowiązywały inne przepisy regulujące kwestie związane z rejestracją osób prawnych. Zmiana nastąpiła z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz wprowadzającej ją ustawy również z 20 sierpnia 1997 r. Przepisy wprowadzające ustawę o KRS. Zgodnie z ustawą wprowadzającą KRS, podmioty wpisane do rejestru przed dniem 1 stycznia 2001 r. miały obowiązek dokonania przerejestrowania się do nowego rejestru do końca 2003 r. Przepis ten dotyczył tych podmiotów, które prowadziły działalność gospodarczą i podlegały wpisowi do rejestru przedsiębiorców (art. 7 8). W przypadku organizacji nie prowadzących takiej działalności, ustawodawca wprowadził ułatwienie w postaci przerejestrowania ich przez sąd z urzędu. Chodzi tutaj o wpis do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, do którego wpisuje się m.in. kółka rolnicze (art. 10 ustawy wprowadzającej KRS). Co więcej ustalono, iż owo przerejestrowanie z urzędu będzie wolne od opłat sądowych. Niestety, w praktyce okazało się, że wiele organizacji nie skorzystało z tego dobrodziejstwa, na skutek zaniedbań w wykonywaniu wezwań sądu rejestrowego. Mianowicie, sąd rejestrowy miał prawo wezwać daną organizację, co do której prowadził postępowanie w sprawie jej wpisu do nowego rejestru, o podanie lub uzupełnienie informacji lub danych bądź też o złożenie oświadczeń, dokumentów itp. Sąd wyznaczał w tym celu odpowiedni termin (np. 7 dni) pod rygorem umorzenia postępowania. Nierzadko przedstawiciele wezwanej organizacji Proces prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej, zapoczątkowany jesienią ub. r., przebiega do tej pory zgodnie z założonym harmonogramem, czytamy w komunikacie Instytutu Jagiellońskiego. prywatyzacji KSC Przyjęty (zgodnie z obowiązującymi przepisami) plantatorsko-pracowniczy model prywatyzacji KSC wymaga harmonijnej współpracy strony właścicielskiej, czyli resortu skarbu oraz strony społecznej środowisk uprawnionych do nabycia akcji. W ostatnich dniach zaniepokojenie plantatorów buraków cukrowych wywołało ogłoszenie wyceny akcji KSC do umorzenia. Analiza faktów wskazuje, że obawy plantatorów są przedwczesne, a przypuszczenia co do finalnej wyceny akcji Polskiego Cukru pozbawione podstaw. Cała sytuacja wskazuje, że dla zgodnego z planem przebiegu prywatyzacji narodowego koncernu cukrowego potrzebna jest przede wszystkim sprawna akcja informacyjna, skierowana do plantatorów i pracowników. Instytut Jagielloński od sierpnia 2012 r. monitoruje drugie podejście do prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej oraz sytuację na polskim rynku cukru. Eksperci Instytutu od samego początku wskazywali m.in. w ogłaszanych stanowiskach i publikacjach że optymalnym wariantem prywatyzacji KSC jest model plantatorsko-pracowniczy. Sprawdził się on w wielu krajach Europy, poza tym daje szansę na wzięcie odpowiedzialności za przyszłość przedsiębiorstwa osobom, które są z nim najbardziej związane. Instytut Jagielloński podkreślał jednocześnie, że prywatyzacja powinna godzić interes plantatorów i pracowników z zasadami wolnego rynku, a sama transakcja musi być odpowiednio zabezpieczona przed możliwością wrogiego przejęcia. Za nieuzasadnione uznaliśmy postulaty rozszerzenia grona osób, uprawnionych do nabycia akcji KSC, o byłych pracowników i plantatorów, którzy otrzymali przecież godziwe rekompensaty w związku z restrukturyzacją spółki. Planowa realizacja harmonogramu prywatyzacji, przyjętego przez Ministerstwo Skarbu Państwa, zależy od obu stron procesu Ministerstwa oraz środowiska plantatorsko-pracowniczego. Obie strony muszą mieć świadomość, że bez harmonijnej współpracy i wyjaśniania wszelkich spornych kwestii oraz nieporozumień w drodze negocjacji, wielki projekt prywatyzacyjny może zakończyć się fiaskiem. Źródło: Instytut Jagielloński zaniedbywali ten obowiązek albo zwyczajnie go ignorowali w sytuacji, kiedy reprezentowana przez nich organizacja dawno już zaprzestała działalności, co w konsekwencji prowadziło do umorzenia postępowania w przedmiocie jej przerejestrowania. W rezultacie wytworzył się stan, w którym dana organizacja nie została przerejestrowana z urzędu i widniała jedynie w starym rejestrze. Na tę okoliczność ustawodawca przewidział rozwiązanie w postaci art. 9 ust. 2 ustawy wprowadzającej KRS, zgodnie z którym do czasu rejestracji podmiotu w nowym rejestrze zachowują moc dotychczasowe wpisy w rejestrach sądowych (starych) nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2013 r. Teoretycznie sprawa wydawać by się mogła za rozstrzygniętą, jakkolwiek zarówno przedstawiciele nauki prawa, jak i sędziowie mają istotne wątpliwości, co oznacza, że z końcem bieżącego roku utracą moc wpisy w starych rejestrach. Czy będzie to równoznaczne z utratą osobowości prawnej i likwidacją danej organizacji jako odrębnego bytu prawnego i faktycznego, czy też skutki nie będą tak daleko idące? Zagadnienie pozostaje nierozstrzygnięte i na tę chwilę nikt nie jest w stanie z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, co się stanie z organizacjami, które nie zostały wpisane do nowych rejestrów do końca bieżącego roku. Wobec powyższego odnosząc się postawionego pytania, należy wskazać na dwie FIRMY I PRODUKTY Jubileusz w produkcji kombajnów Na Państwa pytania, natury prawnej, w każdą sobotę w godz , pod nr. telefonu odpowiada radca prawny Wojciech Lignowski. możliwości rozwiązania zaistniałej sytuacji. Pierwsza łatwiejsza sprowadza się w zasadzie do przeczekania do końca 2013 roku i następnie zwołania organu stanowiącego kółka rolniczego celem podjęcia uchwały o likwidacji i rozwiązaniu kółka. Słabością tej drogi jest jednak niepewność, co do tego jak w praktyce sądy będą zachowywały się w stosunku do podmiotów, których wpisy wygasły. Nie wiadomo, czy organizacje te nie będą wzywane do wykonania jakiś czynności, czy też nie. Toteż dla tych, którzy cenią sobie przejrzyste sytuacje sugerowałbym wybór postępowania sprowadzającego się do zarejestrowania kółka rolniczego w rejestrze organizacji społecznych, a następnie jego likwidację oraz wykreślenie. W tym celu należałoby zwołać zebranie organu stanowiącego kółka po to, aby podjąć uchwały o rozwiązaniu kółka, wskazania sposobu jego likwidacji (o ile statut tego precyzyjnie nie określa) oraz wyborze likwidatora (o ile statut kółka inaczej nie stanowi). Doradzałbym wybór jednej osoby na funkcję likwidatora, albowiem wybór większej ilości osób zmusza jednocześnie do podjęcia uchwały ustalającej sposób działania likwidatorów i zasad reprezentacji kółka przez nich. Po podjęciu uchwały warto zwrócić się do miejscowej gminy o wywieszenie na okres 3 miesięcy w urzędzie informacji o likwidacji kółka po to, ażeby ewentualni wierzyciele mogli zgłosić likwidatorowi swoje roszczenia. Następnie składa się wnioski do KRS o wpis do rejestru jednocześnie wraz z wnioskami dotyczącymi likwidacji kółka. Od wniosku należy uiścić opłatę w kwocie 250 zł oraz dołączyć do niego podjęte uchwały o likwidacji kółka i wyborze likwidatora wraz z protokołem z zebrania. Kolejną czynnością jest sporządzenie sprawozdania z likwidacji kółka przez likwidatora oraz zatwierdzenie go przez zebranie przedstawicielskie kółka w formie uchwały. Podjętą uchwałę oraz protokół z zebrania, a także pisemne oświadczenie osoby, która będzie przechowywała dokumentację kółka po jej likwidacji, składa się w KRS z wnioskiem o wykreślenie kółka z rejestru. Załącznikiem do wniosku będzie także pisemna informacja z gminy o wywieszeniu informacji o likwidacji kółka przez okres co najmniej 3 miesięcy. Wniosek o wykreślenie z rejestru także podlega opłacie w wysokości 300 zł. Druki właściwych wniosków do KRS zamieszczone są na stronie CLAAS zbudował kombajn oraz TUCANO. Wydział produkcji CLAAS w Harsewinkel świętuje wykonanie kombajnu, maszyny typu LEXION przeznaczonej na rynek północnoamerykański. Kolejnego powodu do świętowania dostarczył kombajn TUCANO, który również wyprodukowano w ostatnich tygodniach i który trafił do klienta w Europie wschodniej. Przy obu kombajnach chodzi nie tylko o maszyny całkowicie montowane w Harsewinkel, ale o komponenty maszyn. Zespoły czyszczenia, obudowa oddzielania ziarna, obudowa bębna młócącego oraz kabina są czterema zespołami dostarczanymi z oddzielnych wydziałów montażowych. Rozwój i budowa kombajnów mają w CLAAS długą tradycję: pierwszą maszyną do koszenia, omłotu i wiązania słomy (MDB) z roku 1936 był kombajn zaczepiany, który podczas jednego przejazdu równocześnie kosił zboże, młócił je i wiązał słomę. Aktualnie CLAAS produkuje w Harsewinkel cztery modele w różnych wariantach: DOMINATOR, AVERO, TUCANO oraz czołową jednostkę, LEXION. Jego mniejszy brat TUCANO, produkowany od roku 2008, pokrywa segment Premium w wyższej klasie średniej. W klasie kompaktowej kombajny AVERO i DOMINATOR znakomicie sprawdzają się w mniejszych i średnich gospodarstwach, stawiających na własną mechanizację. Pierwszy kombajn LEXION powstał w CLAAS w 1995 roku. Wtedy, maszyna oznaczona symbolem 480 potrafiła w ciągu godziny omłócić ponad 40 ton pszenicy. Dzisiaj, kombajny LEXION później, wydajność wzrosła ponad dwukrotnie. Podczas ustanawiania w roku 2011 rekordu świata w omłocie LEXION 770 TERRA TRAC pracował z wydajnością prawie 120 ton ziarna na godzinę. Tym samym stał się najsilniejszym kombajnem świata. (red)

3 Nr 04/2013 (98) Strona 3

4 Strona 4 Nr 04/2013 (98) Wczesną wiosną należy przeprowadzić ocenę stanu roślin po zimie. Przesiewy po oziminach W tym celu należy określić liczbę zdrowych roślin na 1 m 2.Jeżeli obsada roślin w przypadku rzepaku ozimego wynosi poniżej 25 sztuk na 1 m 2, to takie uprawy są zagrożone i należy liczyć się z koniecznością ich zaorania. W przypadku zbóż ozimych (pszenicy, pszenżyta i żyta) liczba roślin po zimie poniżej sztuk na 1 m 2 dyskwalifikuje plantację. Decydując się uprawę zbóż jarych na wiosnę, po wymarzniętych zbożach ozimych i rzepaku ozimym, należy pamiętać, że zastosowane jesienią herbicydy w uprawach ozimin warunkują wybór rośliny następczej. W przypadku konieczności wykonania przesiewów zbóż, okres od momentu aplikacji herbicydu do siewu rośliny następczej jest zbyt krótki, aby mógł on ulec degradacji i nie uszkodzić plantacji. Ważne jest, aby wysiany gatunek był tolerancyjny na substancje aktywne zawarte w zastosowanym środku, ponieważ ich pozostałości mogą toksycznie oddziaływać na rośliny uprawne. W tabelach 1 i 2 przedstawiono wykaz substancji aktywnych herbicydów oraz zalecane zboża jare, które można uprawiać wiosną po zaoraniu plantacji opryskiwanych danym preparatem. Dr Alicja Sułek IUNG-PIB w Puławach Tabela 1. Możliwość przesiewów na plantacjach zaoranych w wyniku uszkodzeń mrozowych po jesiennym stosowaniu herbicydów. Substancja aktywna Herbicyd Możliwość uprawy zbóż jarych Difufenikan Agro Diflufenikan 500 SC, Di-eF-eF Nie można uprawiać owsa 500 SC, Diflanil 500 SC, Diflu 500 SC, Golden Fenikan 500 Sc Helm DFF 500 SC, Komandos 500 SC, Legato 500 SC Difufenikan + izoproturon Cougar 600 Sc Legato Plus 600 SC Można uprawiać jęczmień, pszenicę Pelican Plus 550 SC Nie można uprawiać owsa Izoproturon Protugan 500 SC Można uprawiać zboża jare Difufenikan+flufenacet Golden Plumage 600 SC, Expert 600 Sc, Można uprawiać pszenicę i jęczmień Komplet 560 SC Flufenacet + metrybuzyna Expert met 56 WG Uprawiać pszenicę, jęczmień i pszenżyto Chlorotoluron Lentipur Flo 500 SC, Tolurex 500 SC Brak informacji Chlorotoluron+diflufenikan Snajper 600 SC Uprawiać pszenicę i jęczmień Pendimetalina Golden Pendimet 330 EC, Stomp 330 EC, Pszenicę, jęczmień Pilar-Pendimetalina 400 SC, Stomp 400 EC Pendigan 330 EC Pszenica, pszenzyo, jęczmień Pendimetalina +izoproturon Maraton 375 SC Zboża jare 2,4 D Esteron 600 EC, Pielik 85 SP Można uprawiać wszystkie zboża jare 2,4 D + dikamba Aminopielik D 450 SL, Aminopielik Super 464 SL MCPA Dicoherb750 SL, Total 750 SL MCPA+dikamba Chwastox D 179 SL MCPA+dicamba+me koprom Chwastox Trio 540 SL Prosulfokarb Boxer 800 EC Brak informacji Pinoksaden Axial 100 EC Wszystkie zboża jare, w przypadku owsa zachować minimum 4 tygodnie przerwy pomiędzy siewem a stosowaniem środka Axial 100 EC Fluorochloridon Racer 250 EC Wszystkie zboża jare Diflufenikan+jodosulfuron metylosodowy+mezosulfuron metylowy Alister 162 OD Alister Grande 190 OD Jodosulfuron Atlantis 04WG + adiuwant metylosodowy+mezosulfuron metylowy Chlorosulfuron Glean 75 WG Jodosulfuro metylosodowy Huzar 0,5 WG Źródło: Kieloch R., Badowski M. Wieś Jutra 2012 Tabela 2. Możliwość przesiewów zbóż jarych po rzepaku ozimym w zależności od herbicydu zastosowanego jesienią. Substancja aktywna Herbicyd Możliwość stosowania upraw zbóż jarych Chlomazon Command 480 EC, Command 360 SC Pszenica jara Napropamid+chlomazon Devrinol Top 375 CS, Command Top Zboża jare 375 CS Metazachlor Butisan 400 SC, Fuego 500 SC Metazanex500 SC Po wykonaniu wiosną orki na 15 cm można uprawiać pszenicę i jęczmień Dimetachlor Teridokx 500 EC Metazachlor+chinomerak Butisan Star 416 SC Po wykonaniu orki na cm Metazachlor+dimetenamid Butisan Duo 400 SC można uprawiać pszenicę i jęczmień Metazachlor+chlomazon Nimbus 283 SE Po wykonaniu orki na 15 cm można uprawiać pszenicę jarą Dimetachlor+napropamid+chlomazon Colzor Trio 405 EC Nie można uprawiać zbóż jarych Napropamid Devrinol 450 SC Propyzamid Kerb 50 WP Dimetachlor+chlomazon Pronap Extra 430 EC Pszenica jara Chlopyralid Lontrel 300 SL Zboża jare Chlopyralid+pikloram Galera 334 SL Propachizafop, kletodym, cykloksydym, chizalofop-p-butylu, chizalofop-p-etylu Żródło: Kieloch R., Badowski M. Wieś Jutra 2012 Gramicydy np. Agil 100 EC, Arrow 240 Do upraw roślin jednoliściennych EC, Fokus Ultra 100 EC, Fusilade Forte (zbóż) podawane są różne terminy 150 EC, Leopard Extra 05 EC, Targa 10 EC, od 1 do 2 miesięcy po zastosowaniu Targa Super 05 EC środków Wuxal nie woda rolniczy 125x350 FNAgro ramka krzywe JW 2013.indd :39

5 Nr 04/2013 (98) Strona 5

6 Strona 6 Prof. dr hab. Kazimierz Noworolnik Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach Nr 04/2013 (98) Jęczmień jest dominującym u nas gatunkiem zbóż jarych (areał uprawy wynosi ok. 1 mln ha). Ponad dwie trzecie produkcji przeznacza się na paszę. Ziarno jest doskonałą paszą dla wszystkich zwierząt gospodarskich: świń, drobiu, bydła, owiec i koni. Znajduje zastosowanie głównie w żywieniu świń, bardziej tolerancyjnych na wyższą zawartość włókna (w ziarnie oplewionym) niż drób. Jęczmień jary na cele paszowe Ziarno jęczmienia wyróżnia się wśród zbóż mniejszą zawartością substancji antyżywieniowych. Dzięki stosunkowo dużej ilości kwasu palmitynowego i stearynowego wywiera korzystny wpływ na smakowitość i trwałość produktów zwierzęcych: mięsa, słoniny, mleka i masła. Ze względu na wyższą zawartość białka i mniejsze porażenie przez choroby, słoma jęczmienna ma wyższą wartość paszową niż inne zboża, z wyjątkiem owsa. Dodatnimi cechami jęczmienia (na tle innych zbóż) są większa tolerancyjność na opóźnienie siewu, suszę glebową i wysoką temperaturę oraz lepsza zdolność do plonotwórczego wykorzystywania składników mineralnych, a ujemnymi wrażliwość na kwaśny odczyn gleby i gorsze stosunki wodno-powietrzne gleby oraz słaba odporność na wyleganie. Odmiana Iron z grupy najwyżej plonujących najnowszych odmian z listy COBORU. W Krajowym Rejestrze znajdują się 23 pastewne odmiany jęczmienia jarego. Ponadto niektóre odmiany browarne (Stratus, Nadek, Beatrix, Poldek i Binal) można zalecać do uprawy na cele pastewne, z uwagi na ich wysokie plonowanie i słabą jakość browarną. Najnowsze odmiany (wprowadzone w 2012 r.) są obecnie rozmnażane na plantacjach nasiennych i nie będą jeszcze dostępne w sprzedaży nasion. Na podstawie badań COBORU do grupy najwyżej plonujących zalicza się najnowsze odmiany: Iron, KWS Olof, Basic, Natasia, Suweren, Frontier, Tocada, Rubinek, Atico i Skald. Przy uprawie jęczmienia w gorszych warunkach glebowych (na kompleksie żytnim słabym lub żytnim dobrym z kwaśnym odczynem) zaleca się wysiewać tolerancyjniejsze w tym zakresie odmiany: Poldek, Bryl, Frontier i Justina. Uprawiając jęczmień na dobrych glebach i przy wysokich dawkach azotu należy uwzględnić odmiany odporniejsze na wyleganie: Frontier, Poldek, Tocada, Iron, Skald i Rataj. Do odporniejszych na choroby zalicza się odmiany: Nagradowicki, Mercada, Basic, Iron, Natasia, Frontier, KWS Olof i Bryl. Najodpowiedniejsze kompleksy glebowo-rolnicze dla uprawy jęczmienia to pszenny dobry i żytni bardzo dobry, a ponadto żytni dobry. Na najlepszych glebach (kompleks pszenny bardzo dobry) jego uprawa może być ryzykowna ze względu na słabą odporność na wyleganie. Jęczmień pastewny może być uprawiany po różnych przedplonach, w odróżnieniu od browarnego także po przedplonach słabszych. W praktyce Tabela 1. Dawki P 2 O 5 i K 2 O w kg/ha. Wczesny termin siewu przedłuża okres wegetacji, co sprzyja zwiększeniu krzewistości produkcyjnej, systemu korzeniowego i ogólnej powierzchni asymilacyjnej. umieszcza się go przeważnie w stanowisku po pszenicy lub po późno zbieranych okopowych. Jęczmień ma szczególne wśród zbóż wymagania co do pulchności i przewietrzenia gleby, dlatego wymaga bardzo starannej uprawy roli orka przedzimowa, wiosną bronowanie i kultywatorowanie lub zastosowanie agregatu uprawowego. W porównaniu z innymi roślinami uprawnymi, jęczmień wykazuje bardzo dużą wrażliwość na niedobór fosforu i średnią wrażliwość na niedobór potasu w glebie. Wysokość zalecanych pod jęczmień dawek tych składników zależy głównie od zasobności gleby i od przewidywanego plonu, z którym związana jest wielkość ich pobrania. Zasobność gleby zależy od poziomu nawożenia tymi składnikami kolejnych roślin przedplonowych w płodozmianie i ich plonowania. Bardzo niskiej zasobności gleby w fosfor i potas można spodziewać się w przypadku stosowania małych dawek nawozów pod rośliny przedplonowe, Składnik Zawartość fosforu i potasu w glebie b. niska niska średnia wysoka Fosfor 60 80* Potas * górne granice przedziałów stosować w warunkach sprzyjających uzyskaniu wysokiego plonu (na żyznych glebach, po dobrym przedplonie), a dolne przy spodziewanych niskich plonach (w gorszych warunkach siedliska). które plonowały jednak średnio lub dobrze (wykorzystując sprzyjający przebieg pogody). Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebie można oznaczyć na podstawie pobranych próbek gleby w okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Nawożenie tymi składnikami (tab. 1) należy zastosować pod kultywator w terminie kilku dni (w zależności od szybkości przesychania gleby) po bronowaniu. Zalecane dawki magnezu przy niskiej jego zawartości w glebie: kg Mg/ha. Głębokość wymieszania nawozów z glebą powinna wynosić co najmniej 10 cm. Wielkość dawek nawozów azotowych zależy od potrzeb nawożenia tym składnikiem, ocenianych na podstawie wielu czynników siedliskowych i agrotechnicznych. Zalecane dawki azotu pod jęczmień pastewny wahają się w granicach kg/ha przy dużych; kg/ha przy średnich, kg/ha przy małych potrzebach nawożenia. Duże potrzeby nawożenia N występują w warunkach gleb średnich, gdy opady w okresie zimy znacznie przekroczyły normę, przedplon był nawożony małą dawką azotu, odczyn gleby jest optymalny i gleba jest w dobrej kulturze. dokończenie na s. 7 Forthial 125x175 Arysta ramka krzywe JW 2013.indd :50

7 Nr 04/2013 (98) Strona 7 Optymalna wilgotność ziarna podczas zbioru kombajnem wynosi 15 17%. dokończenie ze s. 6 Małe potrzeby nawożenia N występują na glebach żyznych, gdy opady zimowe były poniżej normy, po przedplonach motylkowych lub innych nawożonych obficie obornikiem, przy kwaśnym odczynie gleby i przy ograniczonej ochronie roślin. Dawki azotu powyżej 50 kg/ ha na glebach kompleksów pszennych i żytniego bardzo dobrego, a powyżej 40 kg/ ha na glebach słabszych należy dzielić na 2 części w celu uniknięcia strat wskutek wymywania w głąb. 60% dawki stosujemy przedsiewnie, a Odmiany Kirsty, KWS Olof, Rufus, Skald, Natasia Suweren, Boss, Bryl, Justina, Nadek, Poldek, Binal, Basic Jakość gleby dobra średnia słaba dobra średnia słaba 40% pogłównie na początku fazy strzelania w źdźbło. W stanowisku po strączkowych można zastosować przedsiewnie tylko 30% ogólnej dawki N. Ważnym czynnikiem wpływającym na plon jest optymalny termin siewu (1 5 kwietnia). Wczesny termin siewu w warunkach krótszego dnia i niższej temperatury wczesną wiosną przedłuża okres wegetacji (szczególnie fazę krzewienia), co sprzyja zwiększeniu krzewistości produkcyjnej, systemu korzeniowego, ogólnej powierzchni asymilacyjnej, a w efekcie wzrostowi plonu ziarna. Jednak jęczmień charakteryzuje się największą tolerancyjnością wśród zbóż jarych na opóźnienie siewu, dlatego należy wysiewać go w następnej kolejności po pszenicy i owsie. W przypadku opóźnienia siewu zaleca się wysiewać tolerancyjne odmiany: Suweren, Natasia, Nagradowicki, Kirsty, Justina, Rufus. Konieczność opóźnienia siewu jęczmienia występuje w przypadku przesiewu po wymarzniętej oziminie. Zaleca się wówczas dokładną uprawę roli, najlepiej za pomocą agregatu uprawowego, wybór do siewu jednej z tolerancyjnych odmian na opóźnienie siewu i trochę gęściejszy wysiew. Należy wykonać tylko nawożenie azotem, gdyż nawożenie fosforem, potasem i magnezem powinno być zastosowane pod roślinę ozimą. Ponieważ jęczmień jest bardziej tolerancyjny od innych zbóż jarych na opóźnienie siewu, dlatego najlepiej nadaje się do przesiewu po wymarzniętej oziminie. Właściwa gęstość siewu warunkuje uzyskanie optymalnej obsady roślin i kłosów w łanie jęczmienia. Zależy ona od jakości gleby, terminu siewu i właściwości odmian (tab. 2). Odmiany różnie reagują na gęstość siewu, ze względu na niejednakową krzewistość i odporność na wyleganie. W gospodarstwach utrzymujących od lat prawidłowe zasady agrotechniki, wpływające na wysoką kulturę i sprawność gleby, można zmniejszyć podane w tabeli normy wysiewu o 5 12%, bowiem w warunkach sprzyjających lepszym wschodom i silniejszemu rozkrzewieniu roślin powinno się siać rzadziej. Zaleca się rozstawę rzędów cm i głębokość siewu 3 cm. Materiał siewny powinien być wymieszany z zaprawą nasienną w celu zapobiegania niektórym chorobom: głownie, mączniak, pasiastość liści, rynchosporioza, zgorzel siewek w pierwszym okresie rozwoju jęczmienia. Pielęgnacja mechaniczna polega na bronowaniu zasiewów w fazie krzewienia jęczmienia, które obok niszczenia kiełkujących siewek chwastów, poprawiają stosunki wodno-powietrzne w glebie i pobudzają rośliny do lepszego krzewienia. Bronowanie powinno się wykonać w kierunku poprzecznym lub ukośnym do rzędów roślin. Pielęgnacja chemiczna obejmuje zwalczanie chwastów, chorób i szkodników jęczmienia za pomocą opryskiwania odpowiednimi środkami ochrony roślin zalecanymi przez Instytut Ochrony Roślin PIB. Zasady stosowania herbicydów, fungicydów i insektycydów są podane na opakowaniach preparatów. Optymalna wilgotność ziarna podczas zbioru kombajnem wynosi 15 17%. W przypadku zbioru zbyt suchego ziarna zaleca się zmniejszenie obrotów młocarni. Zebrane ziarno po oczyszczeniu należy stopniowo dosuszać poprzez szuflowanie lub wymuszony obieg powietrza w pryzmach podczas magazynowania. n Tabela 2. Normy wysiewu nasion jęczmienia pastewnego w kg/ha (przy uwzględnieniu masy 1000 ziarn 45 g. W przypadku nasion o wyższej masie 1000 ziarn należy zwiększyć normę wysiewu o tyle, o ile jest wyższa MTZ). Atico, Beatrix, Frontier, Iron, Mercada, Nagradowicki, Rubinek, Skarb, Stratus, Tocada dobra średnia słaba Termin siewu 25.III. 5.IV IV IV * * górne granice przedziałów stosować w przypadku gorszej kultury gleby (powodującej słabsze wschody) i zmniejszonej zdolności kiełkowania (poniżej 90%). Medax Top 254x175 BASF promocja ramka krzywe JW 2013.indd :44

8 Strona 8 Nr 04/2013 (98) Od 1 stycznia 2014 roku w Unii Europejskiej będzie obowiązywać rozporządzenie nakazujące uprawę roślin zgodnie z systemem integrowanej produkcji. Rola owsa powinna wzrastać, głównie z uwagi na fitosanitarny charakter tego gatunku. Owies przed i po zbożach Aktualnie występujący duży udział zbóż w strukturze zasiewów w Polsce, a jednocześnie zmniejszający się udział owsa, jest zjawiskiem niezbyt korzystnym. Owies dobrze znosi uprawę po zbożach, a sam jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż, pełni też rolę regenerującą, nie jest atakowany przez choroby podsuszkowe i ich nie przenosi. W integrowanej technologii produkcji owsa, siew powinien być niewątpliwie jednym z ważniejszych elementów agrotechniki. Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest jednym z tańszych sposobów zwiększania produkcji rolnej. Jednak ten element agrotechniki nadal w Polsce jest niedoceniany, o czym świadczą dane wskazujące, że zaledwie 10% powierzchni upraw jest obsiewana kwalifikowanym materiałem siewnym. Ziarno owsa, zwłaszcza form nieoplewionych (nie chronione łuską), jest bardziej narażone na działanie patogenów, szczególnie przy wilgotnej i chłodnej wiośnie. Powinno być zatem przed siewem obowiązkowo zaprawiane preparatami polecanymi aktualnie przez Instytut Ochrony Roślin. Ziarno owsa jest bardzo podatne na uszkodzenia przy omłocie, które ujemnie wpływają na polową zdolność wschodów. Dlatego poleca się określenie zdolności kiełkowania na próbce ziarna siewnego. Wymagania termiczne owsa są niewielkie Ziarno zaczyna kiełkować już w temperaturze 2 3 o C, przy czym kiełkowanie przebiega znacznie wolniej niż u innych zbóż. Nieszkodliwe dla owsa są wiosenne przymrozki, a niska temperatura po wzejściu roślin jest korzystna dla uzyskania wysokich plonów. Z tego względu duże znaczenie ma wczesny termin siewu. Niskie temperatury w późniejszym okresie wegetacji roślin (kłoszenie, dojrzewanie) także nie wpływają ujemnie na plonowanie owsa. Małe wymagania cieplne owsa umożliwiają jego dojrzewanie w rejonach o niższej średniej temperaturze w okresie lata np. w rejonach gór. Spośród zbóż jarych owies jest bardzo wrażliwy na opóźnienie terminu siewu, jest on rośliną dnia długiego. Przy długim dniu skraca się okres rozwoju wegetatywnego i szybciej przechodzi do fazy generatywnej. Jest to przyczyną dużej wrażliwości owsa na opóźnienie siewu im później dokonuje się siewu, tym dzień jest dłuższy, a więc warunki ograniczające produktywność wiech i roślin. Zróżnicowanie odmian pod względem klimatycznym jest niewielkie, ale na tyle istotne, że przy doborze odmian konieczne jest uwzględnienie specyfiki klimatycznej rejonu. Rozmieszczenie odmian w rejonach klimatycznych jest konieczne ze względu na różny termin dojrzewania oraz zróżnicowaną tolerancję na choroby. Nowsze odmiany owsa na ogół cechują się lepszą zdrowotnością. Największe plony ziarna owsa uzyskuje się w warunkach możliwie najwcześniejszego siewu. Z badań prowadzonych w Zakładzie Uprawy Roślin Zbożowych IUNG-PIB w Puławach wynika, że tolerancyjne na niewielkie opóźnienie siewu są odmiany: Grajcar, Bohun, Furman, Akt. Owies nieoplewiony na 14-dniowe opóźnienie siewu reagował 22% obniżką plonu. Z badań własnych wynika, że odmiana Akt jest dość tolerancyjna na opóźnienie siewu, nawet o około 10 dni w stosunku do optymalnego w danym roku. Skrócenie okresu wegetacyjnego, w tym fazy krzewienia roślin, przy opóźnieniu terminu siewu jest przyczyną zmniejszenia rozkrzewienia produkcyjnego roślin. dokończenie na s. 9 Niskie plony ziarna owsa w Polsce, rzutujące na aspekt ekonomiczny upraw są wynikiem dużych zaniedbań w zakresie agrotechniki oraz słabego wykorzystania postępu biologicznego. Kendo 123x350 SumiAgro ramka krzywe JW 2013.indd :04

9 Nr 04/2013 (98) Strona 9 dokończenie ze s. 8 Liczba wiech jest głównym elementem struktury plonu owsa. Zmniejszenie wartości cech produkcyjności wiechy występuje w przypadku skrócenia także fazy strzelania w źdźbło. W przypadku zmniejszenia liczby wiech na jednostce powierzchni występuje zazwyczaj mniejsza zniżka liczby ziaren w wiesze i odwrotnie. Wielkość zniżki plonu ziarna owsa wskutek opóźnienia terminu siewu zależy od właściwości odmian oraz od jakości gleby. Bardziej ujemnie na opóźnienie terminu siewu reagują odmiany słabiej krzewiące się i w gorszych warunkach glebowych. Z badań prowadzonych w IUNG-PIB wynika, że ujemny wpływ na plon owsa wywierało także opóźnianie terminu zbioru. Zmniejszenie plonu ziarna pod wpływem opóźnienia terminu zbioru było spowodowane słabszym uziarnieniem wiechy, wskutek zwiększonego osypywania się ziaren owsa. Czynniki agrotechniczne mogą wpływać na cechy jakościowe ziarna. Badania wskazują, że skrócenie okresu wegetacji owsa wskutek opóźnienia siewu, a w tym skrócenie czasu wypełniania się ziarna, nie sprzyjało przetworzeniu się części azotu dostarczonego roślinie na białko właściwe. Termin zbioru nie wpływał na zawartość białka właściwego i azotu niebiałkowego w ziarnie owsa. Zawartość albumin i globulin w białku właściwym ziarna owsa zależała od terminu siewu. Zmniejszała się ona w warunkach opóźnionego terminu siewu. W integrowanej technologii produkcji owsa bardzo ważne jest zapewnienie optymalnej liczby wiech na jednostce powierzchni, która z kolei związana jest z ilością wysiewu. Nadmierne zagęszczenie łanu owsa prowadzi do zwiększonego wypadania roślin w okresie wegetacji oraz wylegania i w efekcie do dużego spadku plonu. Badania prowadzone w IUN- G-PIB w Puławach wskazują na odmienne wymagania odmian co do ich gęstości siewu. Dobór odpowiedniej ilości wysiewu dla określonej Termin siewu III IV IV. odmiany uzależniony jest od warunków siedliska, a głównie od kompleksu przydatności rolniczej gleb. Dla uzyskania optymalnej obsady wiech owsa nieoplewionego, zaleca się wysiew w ilości 5 6 mln ziarn/ha, co w zależności od warunków glebowych i agrotechnicznych (nawożenie NPK, poziom ochrony roślin) wynosi kg/ha (tab. 1). Wysiewając owies na glebach z natury wilgotnych oraz w rejonach o dużej ilości opadów, a także przy silnym nawożeniu azotem, zmniejszamy gęstość siewu o 5 10%. Rozstawa rzędów powinna wynosić cm, a głębokość siewu 2 5 cm (w warunkach wilgotniejszych należy siać płycej, a w suchych głębiej). Kompleks glebowo-rolniczy pszenny bardzo żytni bardzo dobry, pszenny dobry, zbożowopastewny dobry mocny ** Nadmierne zagęszczenie łanu owsa prowadzi do zwiększonego wypadania roślin w okresie wegetacji oraz wylegania. żytni dobry, pszenny wadliwy W warunkach mniej sprzyjających dla osiągnięcia optymalnego plonu ziarna (opóźniony termin siewu, niższe ph gleby) uzyskano większą efektywność zróżnicowanych gęstości siewu odmian owsa. Należy podkreślić, że w wielu doświadczeniach polowych wykazano, iż optimum gęstości siewu owsa oplewionego waha się w granicach ziarn/m 2. Świadczy to o interakcji gęstości siewu z innymi czynnikami agrotechnicznymi i siedliskowymi. Reasumując, znaczenie owsa w systemie rolnictwa integrowanego powinno wzrosnąć ze względu na regenerujące i fitosanitarne aspekty tego gatunku. Wyniki badań dotyczące znaczenia parametrów Tabela 1. Zalecane ilości wysiewu ziarna owsa (kg/ha) nieoplewionego (zdolność kiełkowania 95%)* żytni słaby, zbożowo-pastewny słaby * przy zdolności kiełkowania mniejszej od 95% należy zwiększyć ilość wysiewu, proporcjonalnie do stopnia zmniejszenia zdolności kiełkowania ** górne granice przedziałów ilości wysiewu należy uwzględnić w warunkach gorszej agrotechniki siewu owsa wskazują na interakcję tych czynników z innymi czynnikami agrotechnicznymi i siedliskowymi. Niskie plony ziarna owsa w Polsce, rzutujące na aspekt ekonomiczny upraw są wynikiem dużych zaniedbań w zakresie agrotechniki oraz słabego wykorzystania postępu biologicznego. Wdrażanie do praktyki nowych, plenniejszych i zdrowszych odmian powinno poprawić obecny stan. Ponadto nowe formy owsa nieoplewionego (Nagus, Maczo, Siwek) powinny zająć w produkcji roślinnej szczególne miejsce. Ziarno nieoplewionych odmian stanowi zupełnie nową jakość, ponieważ dzięki małej zawartości włókna pokarmowego i dużej koncentracji białka i tłuszczu stwarza nowe możliwości wykorzystania owsa w żywieniu (wszystkich grup) zwierząt i w przemyśle spożywczym. W integrowanych technologiach produkcji zyskają na znaczeniu mieszanki zbożowo-strączkowe i zbożowe, w których owies jest jednym z komponentów. dr Danuta Leszczyńska IUNG-PIB Puławy Duett Star 82x350 BASF ramka krzywe JW 2013.indd :19

10 Strona 10 Dr Joanna Horoszkiewicz-Janka Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, Poznań Nr 04/2013 (98) Zboża, zwłaszcza pszenica, potrzebują dobrych warunków do rozwoju przez cały okres wegetacji. Zapewnienie dobrej kondycji roślin uzyskujemy m.in. poprzez odpowiednie nawożenie, eliminację nadmiernego zachwaszczenia oraz zwalczanie chorób występujących w trakcie wegetacji. Gwarant 500 SC strategia antydopornościowa Ograniczanie porażenia przez grzyby blaszki liściowej zwiększa powierzchnię fotosyntezy, dzięki czemu wzrasta produkcja asymilatów i następuje lepsze odżywienie formowanego ziarna. Z prawidłowo chronionych plantacji zbóż uzyskuje się wyższe polny, zwłaszcza w lata sprzyjające występowaniu chorób grzybowych na liściach lub kłosach. Zwyżka plonu jest tym większa, im odmiany są bardziej podatne na występowanie chorób. Zapewnienie, dzięki ochronie fungicydami, jak największej zielonej powierzchni liści oraz źdźbeł w trakcie wegetacji wpływa bezpośrednio na wypełnienie ziarna i wielkość przyszłego plonu. Z literatury wynika, że uzyskanie około 40% przyszłego plonu jest uzależnione od zdrowego liścia flagowego, a następne 25% od zdrowego kłosa. Reasumując, ochrona przed chorobami wpływa bezpośrednio na wzrost plonowania i lepszą jakość zebranego ziarna, a to przekłada się bezpośrednio na wyższe przychody rolnika. Chorobą, w wyniku której następuje zdrobnienie ziarna (znaczące obniżenie masy tysiąca ziaren), jest m.in. septorioza plew Phaeosphaeria nodorum, st. kon. Stagonospora nodorum, której sprawca może też występować na liściach, powodując razem z grzybem Mycosphaerella graminicola, st. kon. Septoria tritici (septorioza paskowana liści pszenicy) septoriozy na liściach. Są to choroby, które cechują się długim okresem rozwoju utajonego. Oznacza to, że w roślinie rozwija się już proces chorobowy, ale jego objawy nie są jeszcze widoczne w postaci plam, nekroz na powierzchni blaszki liściowej. Czas okresu utajonego może trwać w przypadku wystąpienia Septoria tritici od około 14 do 24 dni oraz od 7 do 14 dla S. nodorum. W zwalczaniu tych chorób zastosować można m.in. fungicyd Gwarant 500 Wykres 2. Wzrost plonu w stosunku do kontroli 100 % Objawy septoriozy plew na pszenicy. SC, zarejestrowany przez firmę Arysta LifeScience. Fungicyd Gwarant 500 SC zawiera substancję czynną chlorotalonil (tetrachloroizoftalonitryl) z grupy chemicznej ftalanów. Mechanizm działania tej substancji czynnej polega na zakłócaniu procesów energetycznych u grzybów. Według angielskich opracowań substancja czynna chlorotalonil wykazuje bardzo dobrą skuteczność w zwalczaniu Septoria tritici i umiarkowaną w zwalczaniu Stagonospora nodorum (dawniej Septoria nodorum). Jest to środek o działaniu powierzchniowym (kontaktowym) do stosowania zapobiegawczego lub w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby ale wtedy uniemożliwia kiełkowanie zarodników i powstawanie nowych infekcji, a nie hamuje już istniejących zakażeń. Gwarant 500 SC zalecany jest do stosowania od fazy pierwszego kolanka (BBCH 31) do fazy liścia flagowego (BBCH 39) w dawce 1,0 l/ha i wykazuje odpowiedni poziom zwalczania chorób. W celu zwiększenia skuteczności działania fungicyd ten zarejestrowany jest także w mieszaninie ze środkiem Bumper 250 EC w dawkach: Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Bumper 250 EC 0,5 l/ha oraz ze środkiem Soprano 125 SC w dawkach: Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Soprano 125 SC 1,0 l/ha. Mieszaniny środków można stosować od początku fazy strzelania w źdźbło do początku fazy kłoszenia. Na wykresie 1 przedstawiono skuteczność ograniczania septoriozy paskowanej liści choroby pszenicy o znaczeniu gospodarczym. Wyniki pochodzą z trzech doświadczeń przeprowadzonych w różnych miejscowości. Środek Gwarant 500 SC zastosowany w dawce 1,0 l/ ha uzyskał dobrą skuteczność, która wynosiła średnio 78%. Zastosowanie mieszanin fungicydów wpłynęło na zwiększenie skuteczności, która dla mieszaniny Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Bumper 250 EC 0,5 l/ha wynosiła średnio 83%, a w przypadku Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Soprano 125 SC 1,0 l/ha średnio 88%. Uzyskane z doświadczeń plony po dwukrotnym zastosowaniu fungicydu Gwarant 500 SC w dawce 1,0 l/ha wzrosły od 3 9% w stosunku do kontroli (średnio o 7%). Zastosowanie mieszaniny ze środkiem Bumper 250 EC spowodowało wzrost plonu od 4 10% (średnio 9%), a użycie mieszaniny ze środkiem Soprano 125 SC wpłynęło na zwiększenie plonu pszenicy od 8 do 14% (średnio 10%, wykres 2). W momencie wystąpienia objawów choroby w znacznym nasileniu lub przy przekroczeniu progu szkodliwości, wskazane jest wykonanie zabiegu opryskiwania przy użyciu fungicydu. Choroba może szybko rozprzestrzeniać się na sąsiadujące rośliny podczas opadów deszczu, ponieważ zarodniki gatunków grzybów S. nodorum i S. tritici sprawców chorób, przenosić się mogą z kroplą deszczu. Zastosowanie w takim momencie środka o działaniu kontaktowym pozwoli na zatrzymanie rozwoju chorób. Chlorotalonil to jedna z nielicznych substancji czynnych, która jest bardzo przydatna w antyodpornościowej strategii stosowania fungicydów. Dobrze się dzieje, gdy ta substancja czynna jest używana łącznie z innymi substancjami o systemicznym mechanizmie działania, ponieważ dzięki temu można oddalić ryzyko uodparniania się grzybów na stosowane substancje czynne. Ma to szczególne znaczenie przy zwalczaniu sprawcy paskowanej septoriozy liści (S. tritici), dlatego, że jest to grzyb, który dość szybko uodparnia się na stosowane środki grzybobójcze i jest to potwierdzone w badaniach naukowych, i praktyce rolniczej. Krótko mówiąc, aby zwalczane grzyby były wrażliwe na używane do ich zwalczania substancje czynne, warto pomyśleć o tym, by stosować Gwarant 500 SC, który zawiera chlorotalonil o działaniu powierzchniowym. n % Wykres 1. Skuteczność zwalczania septoriozy paskowanej liści pszenicy po zastosowaniu fungicydów na początku fazy strzelania w źdźbło % Gwarant 500 SC 1,0 l/ha Gwarant 500 SC 2,0 l/ha Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Bumper 250 EC 0,5 l/ha Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Soprano 125 SC 1,0 l/ha Środek porównawczy (s.cz. Chlorotalonil 500 g w 1,0 l) 40 Gwarant 500 SC 1,0 l/ha Gwarant 500 SC 2,0 l/ha Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Bumper 250 EC 0,5 l/ha Gwarant 500 SC 1,0 l/ha + Soprano 125 SC 1,0 l/ha Środek porównawczy (s.cz. Chlorotalonil 500 g w 1,0 l) Brody 2007 Przybroda 2007 Borek Strzeliński 2007 l.3 BBCH 37 Brody 2007 l.3 BBCH 37 Przybroda 2007 l. flg BBCH 39 Borek Strzeliński 2007

11 Nr 04/2013 (98) (red) Strona 11 Bayer obchodzi 150-lecie istnienia. W ramach obchodów Firma zorganizuje wiele okolicznościowych wydarzeń na całym świecie. Polskę odwiedzi interaktywna wystawa popularnonaukowa dotycząca najważniejszych innowacji w obszarze zdrowia, ochrony roślin i zaawansowanych tworzyw. 150-lecie Bayer Spółka, która rozpoczęła działalność jako niewielka, lecz innowacyjna fabryka barwników w Wuppertalu, jest obecnie globalnym przedsiębiorstwem, zatrudniającym ponad 110 tysięcy pracowników mówi dr Marijn Dekkers, Prezes Bayer W ciągu 150 lat innowacje firmy wielokrotnie przyczyniały się do poprawy jakości ludzkiego życia. Tradycja ta oraz zaangażowanie na rzecz przyszłości znajdują odzwierciedlenie w naszej misji Bayer: Science For A Better Life. Jubileusz Firma podkreśli szeregiem globalnych projektów, adresowanych do pracowników i ich rodzin, lokalnych społeczności, klientów, partnerów, środowisk naukowych. Produkty firmy Bayer stały się nieodzowną częścią naszego życia dodaje Dekkers. Jednym z przykładów jest środek przeciwbólowy Aspirin, wprowadzony w 1899 roku. Do dziś jest jednym z bestsellerów Bayer. Badacze firmy wielokrotnie opracowywali pionierskie substancje czynne do leczenia chorób zakaźnych, tropikalnych i sercowo-naczyniowych. Obecnie badania, prowadzone przez Bayer HealthCare, koncentrują się na kardiologii i hematologii, onkologii, zdrowiu kobiet oraz diagnostyce obrazowej. Kolejnym obszarem zainteresowania firmy jest rolnictwo. W 1892 roku spółka wprowadziła Antinonnin pierwszy na świecie syntetyczny środek owadobójczy do zwalczania brudnicy mniszki. Dziś Bayer CropScience jest światowym liderem w tej dziedzinie. Jego pozycja opiera się na innowacjach w zakresie chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i zrównoważonych rozwiązaniach dla rolnictwa. Bayer CropScience to wysoka jakość nasion, jak również szeroka gama produktów i usług związanych ze zwalczaniem szkodników w domu i ogrodzie oraz w leśnictwie. Bayer to również zaawansowane tworzywa, których historię otwiera opracowanie w 1930 roku poliuretanów do produkcji pianek. W 1953 roku opatentowano wysokowydajne poliwęglany (Makrolon ). Dziś materiały Bayer MaterialScience przyczyniają się do zachowania zasobów kopalnych np. poliwęglany wykorzystywane są do izolacji budynków, ograniczając ilość energii potrzebnej do ogrzewania. Lekkie materiały umożliwiają konstrukcję lżejszych samochodów, pozwalając zmniejszać zużycie paliwa. Dzięki opracowaniu tzw. alifatycznych farb poliuretanowych można zwiększać odporność powierzchni na działanie wiatru i niekorzystnych warunków pogodowych oraz zapewnić połysk samochodom, statkom, pociągom i turbinom wiatrowym. 150 lat innowacji Spółka została założona jako Friedr. Bayer et comp. 1 sierpnia 1863 r. przez przedsiębiorcę Friedricha Bayera oraz farbiarza Johanna Friedricha Weskotta w Wuppertalu. Spółka Bayer początkowo produkowała syntetyczne barwniki, ale z czasem zakres oferty rósł. W 1881 r. firma została przekształcona w spółkę akcyjną Farbenfabriken vorm. Friedr. Bayer & Co., która rozwinęła się w międzynarodowe przedsiębiorstwo chemiczne, od 1912 r. z siedzibą w Leverkusen. Po pierwszej wojnie światowej, w 1925 r., spółka stała się częścią I.G. Farbenindustrie AG. Odzyskała niezależność w 1951 r. pod nazwą Farbenfabriken Bayer AG. Tempo zmian zwiększyło się po 125 latach istnienia spółki. Firma postanowiła skoncentrować się na podstawowej działalności, co zaowocowało sprzedażą spółki zależnej Agfa w 1999 roku. W 2005 r. Bayer wydzielił istotne części działalności chemicznej, tworząc spółkę pod nazwą Lanxess. W tym czasie jednostki, działające w obszarze zdrowia i rolnictwa, były systematycznie rozbudowywane, w szczególności poprzez nabycie spółek Aventis CropScience (2001) oraz Schering AG (2006). Dzięki potencjałowi innowacji i zdolności do ciągłego przystosowywania się do zmian rynkowych,bayer zajmuje wiodącą pozycję we wszystkich swoich obszarach działania mówi dr Marijn Dekkers. Aby podkreślić jubileusz, Bayer zorganizuje 20 projektów okolicznościowych, adresowanych do wszystkich grup interesariuszy: ponad 110 tys. pracowników, a także społeczności lokalnych, klientów, partnerów, świata nauki. Elementem obchodów będzie interaktywna wystawa popularnonaukowa, ukazująca najważniejsze innowacje w obszarach zdrowia, rolnictwa i zaawansowanych tworzyw. 21 liter motta Bayer Science For A Better Life (Nauka na rzecz lepszego życia) przybierze formę 2-metrowych, interaktywnych elementów. Misja firmy zostanie wyjaśniona za pomocą konkretnych przykładów począwszy od litery S (jak science nauka) poprzez literę A (jak Aspirin ), po literę E (jak energooszczędna mobilność ). Wystawa odwiedzi 30 miast na pięciu kontynentach, a w lipcu gościć będzie w Warszawie. n Syngenta Polska Pojawiające się na plantacjach zbóż szkodniki mają negatywny wpływ na wzrost i plonowanie, pośrednio również wpływają na porażenie chorobami. Jednymi z najbardziej uciążliwych agrofagów są: skrzypionka zbożowa oraz skrzypionka błękitek. ochrona Jak zwalczać szkodniki na planacjach zbóż? Są to chrząszcze o długości 3 5 mm, wydłużonym kształcie ciała i niebiesko-zielonym kolorze, o specyficznym, metalicznym połysku. Żerują na liściach zbóż i traw zdrapując miękisz wzdłuż nerwów, co powoduje powstanie białych plam i podłużnych dziurek na liściach. Przy masowym pojawieniu się, niemal całe liście mogą zostać pozbawione miękiszu. W efekcie prowadzi to do obniżenia powierzchni asymilacyjnej, przekładając się na obniżenie potencjalnych plonów. Kolejne szkodliwe owady, występujące w bardzo dużym nasileniu praktycznie przez cały okres wegetacji, to mszyce. Najbardziej popularna i najczęściej występująca jest mszyca czeremchowo-zbożowa. Owady wysysają soki roślin, najbardziej szkodząc, kiedy zaatakują kłos. Żerując na zawiązanych ziarniakach, znacząco obniżają masę tysiąca nasion. Dodatkowo, mszyce są wektorami chorób wirusowych, które przenoszą podczas wkłuwania się w tkanki roślinne. Wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV) jest doskonałym tego przykładem. Niezależnie od sposobu żerowania, wszystkie gatunki będące agrofagami roślin zbożowych, poza negatywnym wpływem na wzrost i plonowanie, pośrednio również wpływają na porażenie chorobami. Owady podczas pobierania pokarmu powodują mechaniczne uszkodzenia tkanek, tworząc tym samym drogi wejścia dla chorobotwórczych patogenów oraz wirusów roślinnych. Niejednokrotnie wydzieliny insektów, jak np. u mszyc popularna spadź, to dodatkowa pożywka dla grzybów. Ogromne znaczenie dla rolnika ma kompleksowa ochrona insektycydowa plantacji zbóż. Doskonałym rozwiązaniem firmy Syngenta na problemy szkodników zbożowych jest EFORIA 065 ZC nowy insektycyd do stosowania w zbożach, zwalczający najbardziej uciążliwe agrofagi żerujące na roślinach zbożowych w okresie wegetacji. Produkt wyróżnia się unikatowym połączeniem dwóch substancji aktywnych o zróżnicowanych mechanizmach działania. Taka kombinacja połączyła szybkość i długotrwałość działania zarówno w niskich, jak i w wysokich temperaturach, działając systemicznie i kontaktowo. Poprzez zastosowanie Eforia, producenci upraw zbożowych są w stanie odpowiednio szybko zareagować na problem szkodników, przy jednoczesnym długotrwałym zabezpieczeniu plantacji. Należy pamiętać, iż skrzypionka oraz mszyce wiosną występują głównie w okresie od maja do czerwca, gdzie amplituda temperatur może być bardzo duża (od lokalnie występujących przymrozków w pierwszej połowie maja do 30-stopniowych upałów). Eforia daje możliwość skutecznego wykonania zabiegu ochrony w bardzo szerokim spektrum temperaturowym. Duża część dostępnych na rynku rozwiązań jest skuteczna do temperatury 20 o C (insektycydy oparte na substancjach z grupy pyretroidów). Syngenta poprzez zastosowanie mieszaniny substancji aktywnych, m.in. tiametoksamu, pozwala na uzyskanie wysokiej skuteczności działania w temperaturach wyższych od wymienionej wyżej granicy. Tiametoksam to pierwsza substancja z grupy neonikotynoidów, która została zarejestrowana do stosowania nalistnego w zbożach. Dzięki właściwości systemicznego działania wnika w roślinę, przemieszczając się we wszystkich kierunkach. Pozwala to uzyskać bardzo wysoką skuteczność poprzez efekt knock-down oraz wydłuża okres działania, nawet do 4 tygodni. Drugą substancją wchodzącą w jego skład jest lamda cychalotryna, o działaniu kontaktowym i gazowym. Należy również pamiętać, iż Eforia charakteryzuje się unikatową formulacją (ZC) w formie kapsuł w stężonej zawiesinie. Dzięki zastosowaniu technologii kapsułowania produkt jest bezpieczny dla środowiska zewnętrznego, jak również spowalnia uwalnianie substancji aktywnych, dzięki czemu Kłos opanowany przez mszyce. Skrzypionki żerujące na źdźbłach. uzyskujemy wydłużony efekt działania. Eforia posiada rejestrację w zbożach ozimych i jarych w dawce 0,3 l/ha. Unikalne połączenie wspomnianych substancji biologicznie czynnych czyni z Eforia absolutnie wyjątkowy produkt spośród rozwiązań dostępnych na rynku. n

12 Strona 12 Nr 04/2013 (98) Dodatni wpływ wczesnego terminu siewu na plonowanie jest warunkowany dłuższym okresem jego wegetacji, możliwością większego przez to pobrania składników pokarmowych, lepszym wykorzystaniem wody pozimowej i mniejszą podatnością na suszę oraz lepszymi warunkami jarowizacji. Parametry siewu a tempo wschodów Zboża należą do roślin dnia długiego. Oznacza to, że fazę generatywną rozpoczynają po przyjęciu określonej liczby godzin świetlnych. Zróżnicowanie terminu siewu związane jest ściśle ze zmianą długości dnia i temperatury powietrza w początkowym rozwoju roślin. Długość dnia decyduje o krzewistości ogólnej i produkcyjnej, a więc liczbie kłosów na jednostce powierzchni, liczbie kłosków w kłosie a tym samym i plonie ziarna z kłosa i z rośliny. Opóźnienie jesiennego terminu siewu, wskutek obniżającej się temperatury powoduje spowolnienie tempa wschodów oraz ukazywania się kolejnych liści. Właściwy wzrost i rozwój zbóż ozimych przebiega w średniej temperaturze dobowej 14 o C na początku okresu wegetacji i około 8 o C przy jego końcu. Takie warunki sprzyjają dobremu krzewieniu i właściwemu hartowaniu się roślin przed zimą. Rośliny z siewów późnych (koniec października) najczęściej w jesieni nie osiągają fazy krzewienia, zatem okres wschody-krzewienie tych roślin wydłuża się do wiosny, kiedy długość dnia jest większa o ponad 3 godziny. W tych warunkach dochodzi do gwałtownego skracania się długości fazy krzewienia, co skutkuje redukcją liczby wytworzonych pędów na roślinie, prowadzące w konsekwencji do mniejszej obsady kłosów na jednostce powierzchni. Opóźnienie terminu siewu powoduje również, że rośliny osiągają fazę strzelania w źdźbło przy dniu długim, powodującym skrócenie okresu od strzelania w źdźbło do kłoszenia, w którym to okresie ostatecznie formują się płodne kwiatki w kłosie. Dalsze fazy wzrostu i rozwoju rośliny zbożowej występują w zbliżonych terminach niezależnie od terminu siewu. Okres wegetacji późno wysianego zboża może być krótszy nawet do 30 dni w odniesieniu do terminu optymalnego, głównie jest to spowodowane skróceniem okresu wschody strzelanie w źdźbło. Obok niekorzystnego oddziaływania późnego terminu siewu na liczbę kłosów oraz ich rozwój stwierdza się redukcję powierzchni asymilacyjnej i gromadzenia masy roślinnej. Obok zmian wartości cech struktury plonu, opóźnienie terminu siewu powoduje niekorzystne zmiany w budowie łanu. Przede wszystkim następuje ogólne skrócenie pędów głównych i bocznych, ograniczenie udziału w łanie roślin rozkrzewionych na korzyść jednopędowych, oraz zwiększenie się udziału roślin średnich i niskich kosztem wysokich. Rośliny niskie rosnące w łanie pszenżyta wytwarzają mniejszą liczbę kłosków w kłosie, mniejszą liczbę ziarna w kłosie, mają krótszy kłos w konsekwencji czego ich plon w porównaniu do roślin wysokich jest dużo mniejszy. Ujemnych skutków terminu siewu nie da się wyeliminować innym zabiegiem agrotechnicznym, możemy go jednak ograniczyć między innymi poprzez: wysiew odmian tolerancyjnych, zwiększenie ilości wysiewu, bronowanie plantacji w okresie ruszenia wegetacji i w fazie krzewienia oraz poprzez wczesne Tabela 1. Długość faz rozwojowych pszenicy ozimej w zależności od terminu siewu i długości dnia (wg Ruszkowskiego). Termin siewu Wschody-krzewienie Krzewienie-strzelanie w źdźbło Strzelanie w źdźbło-kłoszenie ilość dni długość dnia (godz.) ilość dni długość dnia (godz.) ilość dni długość dnia (godz.) 20.IX 40 9, , ,7 5.X , , ,9 20.X , , ,0 Tabela 2. Struktura plonu pszenicy ozimej odmiany Kobra w zależności od terminu siewu (wg Podolskiej). Termin siewu Liczba roślin z m 2 W rejonach o nasilonym występowaniu chorób zbóż zaleca się zmniejszenie normy wysiewu. Liczba Plon ziarna MTZ Plon ziarna z kłosów na m 2 z m 2 rośliny Plon ziarna z kłosa Liczba ziarn z rośliny Optymalny ,81 48,0 2,10 1,47 43,8 30,6 Opóźniony ,74 47,2 2,07 1,44 43,8 30,6 Późny ,65 45,6 1,92 1,35 42,1 29,2 NIR 0,05 9,3 14,8 0,028 0,60 0,069 0,051 1,60 1,10 Liczba ziarn z kłosa wiosenne nawożenie azotem w okresie ruszenia wegetacji wiosennej. Badania IUNG-PIB wskazują na istnienie zróżnicowania odmian, co do wrażliwości na długość dnia. Odmiany o mniejszej wrażliwości charakteryzują się małymi zmianami cech struktury plonu przy wysiewie w opóźnionym terminie. U odmian o większej wrażliwości wraz z każdym opóźnieniem siewu zmniejszeniu ulega liczba kłosów, plon ziarna z rośliny, plon ziarna z kłosa, co skutkuj zmniejszeniem plonu ziarna z jednostki powierzchni. Z ilością światła dostępnego dla roślin ściśle związana jest obsada roślin na jednostce powierzchni. W przypadku dużego zagęszczenia roślin, wzajemne zacienianie się liści powoduje ograniczenie światła przypadającego na jednostkę ich powierzchni, w wyniku tego obserwuje się redukcję krzewienia i liczby kłosków w kłosie. Zwiększenie obsady roślin na jednostce powierzchni gleby ogranicza ilość światła dostępnego poszczególnym roślinom, co prawdopodobnie nasila ich wzajemne oddziaływania konkurencyjne i zmienia wartość struktury plonu i budowy łanu. dokończenie na s. 13

13 Nr 04/2013 (98) dokończenie ze s. 12 Obsada kłosów jest wypadkową liczby roślin i rozkrzewienia produkcyjnego. Liczba roślin kształtowana jest głównie przez gęstość siewu. Krzewienie produkcyjne zależy przede wszystkim od obsady roślin na jednostce powierzchni, powierzchni żywieniowej, ilości światła. Jest również modyfikowane przez właściwości odmiany, termin siewu, dostępność składników pokarmowych i wody. Stwierdzona w badaniach ujemna korelacja ilości wysiewu z krzewieniem produkcyjnym dowodzi konieczności określenia tzw. optymalnych gęstości siewu, przy których w największym stopniu wykorzystuje się biologiczną zdolność roślin do tworzenia wysoko produktywnych pędów bocznych. Przy gęstych siewach obsada kłosów kształtowana jest głównie przez ilość wysiewu, bowiem krzewienie produkcyjne jest znikome. Ponadto wpływa na zmniejszenie liczby ziarn w kłosie i masy 1000 ziarn. Zależność plonu ziarna z jednostki powierzchni gleby od obsady kłosów ma kształt spłaszczonej paraboli. Początkowo zależność jest dodatnia; każde zwiększenie obsady kłosów powoduje wzrost poziomu plonowania, następnie zwiększenie obsady kłosów nie wywołuje zmian plonu, a dalszy wzrost obsady roślin wywołuje zmniejszenie plonu ziarna zbóż. Takie kształtowanie się poziomu plonowania związane jest ze zmianą warunków świetlnych i żywieniowych oraz wzajemnym oddziaływaniem konkurencyjnym roślin i pędów na siebie. Wraz ze wzrostem liczby roślin na jednostce powierzchni zmniejsza się sucha masa pojedynczych roślin, ale zwiększa całkowita masa roślin z jednostki powierzchni gleby oraz ich powierzchnia asymilacyjna i plon rolniczy. Jednocześnie maleje intensywność asymilacji netto jednostki powierzchni liści. Redukcja efektywności asymilacji nasila się przy stosowaniu bardzo dużych ilości wysiewu do tego stopnia, że może spowodować obniżenie plonu rolniczego i biologicznego. Zagęszczenie liczby roślin na jednostce powierzchni oddziałuje na 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Plon ziarna w kg z m 2 1,4 1,35 1,3 1,25 1,2 1,15 1,1 budowę łanu poprzez zmiany wysokości roślin i rozkrzewienie produkcyjne. Równolegle z zagęszczeniem roślin zwiększa się udział w łanie roślin o skróconych pędach, charakteryzujących się mniejszą liczbą ziaren w kłosie i masą pojedynczego ziarna w porównaniu do roślin wysokich, co w konsekwencji prowadzi najpierw do zmniejszenia się korzystnego oddziaływania na plon obsady kłosów, a następnie do zaniku tego oddziaływania i spadku plonu z jednostki powierzchni. W licznych badaniach stwierdzono specyficzne wymagania odmian, co do ilości wysiewu. Wiąże się to z innymi wymaganiami świetlnymi odmian zbóż wyrażonymi wrażliwością na zacienienie lub na natężenie światła padającego na liście rośliny. Odmiany niewykazujące spadku plonu ziarna przy zagęszczonym siewie, mają mniejsze wymagania w stosunku do natężenia światła, dlatego w warunkach częściowego zacienienia zmiany w krzewistości i liczbie kłosków w kłosie są u nich stosunkowo niewielkie. Odmiany o większych wymaganiach przy dużej obsadzie roślin, A Plon ziarna [t/ha] istotnie redukują nie tylko krzewienie produkcyjne, ale również produktywność kłosa, co powoduje spadek plonowania. Na glebach żyznych, dobrze zaopatrzonych w składniki pokarmowe i wodę, występuje silne krzewienie roślin i bujny wzrost. Nadmierne zagęszczenie łanu i słabe jego przewietrzenie sprzyjają nasileniu się porażenia pszenżyta przez choroby, które wraz z wyleganiem przyczyniają się do znacznych strat plonu ziarna. Dlatego uzasadniona jest potrzeba rzadszego siewu. W uprawie zbóż na stanowisku po zbożach, które zalicza się do gorszych przedplonów, racjonalne jest zwiększenie ilości wysiewu. Przy uprawie zbóż w stanowisku po roślinach motylkowatych, podnoszących zasobność gleby w azot, który wzmaga rozkrzewienie roślin, zaleca się zmniejszenie normy wysiewu. Zarówno przy nawożeniu niskimi dawkami azotu, jak i przy opóźnieniu terminu siewu obserwuje się słabe rozkrzewienie roślin i niedostateczną liczbę kłosów w łanie, co można zrekompensować w pewnym stopniu większą gęstością siewu. kwalifikowane grube średnie drobne Rys. 1. Plon ziarna pszenżyta ozimego w zależności od wielkości nasion (wg Sułek). Gęstość siewu - ziaren /m 2 r.n NIR - 0,129 B Plonowanie odmian pszenżyta ozimego w zależności od gęstości siewu. A odmiany wymagające mniejszej ilości wysiewu. B odmiany wymagające większej ilości wysiewu. Większe podwyższenie normy wysiewu stosuje się przy dużym opóźnieniu siewu i na słabszych glebach. Zwiększanie ilości wysiewu przy bardzo dużym opóźnieniu terminu siewu, zwłaszcza w warunkach suszy, nie jest jednak efektywne z powodu słabych wschodów, dużego wypadania roślin i zmniejszenia liczby ziaren w kłosie. Słabe wschody zbóż są też skutkiem mało starannej uprawy roli (nierównomierna głębokość umieszczenia nasion), i w takich warunkach racjonalne jest zwiększenie ilości wysiewu. W rejonach o nasilonym występowaniu chorób zbóż zaleca się zmniejszenie normy wysiewu, gdyż nadmierne zwarcie łanu skutkuje pogorszeniem jego przewiewności i sprzyja porażeniu chorobami i wyleganiu. Takie warunki ujemnie wpływają na mikroklimat łanu zbóż, gdyż podnosi się wilgotność powietrza i temperatura w obrębie łanu, co sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób, które mogą znacznie ograniczyć plon ziarna. Bogusława Jaśkiewicz IUNG-PIB w Puławach Zakład Uprawy Roślin Zbożowych Strona 13 Duett Ultra 82x350 BASF ramka krzywe JW 2013.indd :25

14 Strona 14 Nr 04/2013 (98) Adam Paradowski IOR-PIB Poznań ochrona Fantazja przyrody wydaje się nie ma ograniczeń. W ostatnich latach zaserwowała nam kilka wariantów nietypowego przebiegu pogody. Wydawałoby się, że wszystko, co możliwe to się zdarzyło, a jednak nie. Mamy kalendarzową wiosnę i pola przykryte warstwą śniegu. Tak jak w zeszłym sezonie, w tym nie należy się spodziewać wymarzania upraw ozimych i następnie przesiewów. Z pewnością uprawa pól i siew roślin jarych opóźni się. Temperatura a efekt chwastobójczy w zbożach Także należy sądzić, że zabiegi ochronne w zbożach ozimych ulegną przesunięciu w czasie. Zagadką nadal pozostaje temperatura, która będzie towarzyszyć spóźnionym zabiegom. Co nas czeka w najbliższych dniach: nagłe ocieplenie powodujące tajanie śniegu, następnie osuszenie pól i w miarę szybki wjazd sprzętu opryskowego w pole, czy też umiarkowane temperatury, odwlekający się i z niecierpliwością oczekiwany moment pozwalający na zabieg chwastobójczy? Ogólnie przyjęto, że działanie herbicydów jest związane z temperaturą otoczenia. Jeżeli zagadnienie głębiej zanalizować, to temperatura ma bezpośredni wpływ na procesy biochemiczne i fizjologię roślin, a więc temperatura ma pośredni wpływ na aktywność herbicydów. W praktyce można określić, że każda substancja czynna posiada określony zakres działania. Umownie podzielono go na trzy części. Temperatura minimalna, w której preparaty już zaczynają działać, co jest związane z wysokością dawki zastosowanego środka; Temperatura optymalna, czyli najbardziej bezpieczna dla zbóż i równocześnie najbardziej niebezpieczna dla chwastów. Z finansowego punktu widzenia najbardziej uzasadniona; Temperatura maksymalna, która jest jeszcze bezpieczna dla rośliny uprawnej. Oczywiście przekroczenie jej daje gwarancję zwalczenia chwastów, ale także ryzyko uszkodzenia, a nawet całkowitego zniszczenia plantacji. W załączonej tabeli zestawiono dostępne informacje na temat działania poszczególnych herbicydów (substancji czynnych lub ich mieszanin). W niektórych kolumnach dodatkowo wprowadzono pewien zakres działania, co wydaje się nielogiczne z uprzednio sporządzonym podziałem. Takie dane zamieszczono, jeżeli w odrębnych źródłach wymienione są różne wartości temperatury. Także część temperatur uzupełniono określeniem około (ok.), co oznacza, że dane są orientacyjne. Brak danych oznaczono pytajnikiem (?). Plantatorzy zbóż są bardzo zainteresowani wczesnym stosowaniem herbicydów, dlatego poszukują danych na temat działania preparatów w niskich temperaturach. Wczesne zabiegi na ogół są związane ze zwalczaniem chwastów zimujących (nie zwalczanych lub niezwalczonych podczas jesieni). Po przezimowaniu, zahartowane chwasty rozpoczynają wzrost szybciej niż zboża i tym samym stają się bardzo konkurencyjne. Do ich zniszczenia, ze względu na uzyskane zaawansowane fazy rozwoju (w tym systemu korzeniowego), wymagane są wysokie dawki środków chwastobójczych. Równocześnie jest to uzasadnione mniejszą wrażliwość związaną z wolniej przebiegającymi procesami biochemicznymi w niskich temperaturach. Zwolnione procesy życiowe można również nadrobić zwiększeniem dawki do maksymalnej zalecanej. Postępowanie takie jest nieekonomiczne i mniej zgodne z metodami integrowanymi, ale czasami konieczne. Praktycznym przykładem może być sposób działania amidosulfuronu (np. Grodyl 75 WG), który jest zalecany w dawce 20 do 40 g/ha. W przypadku zabiegów wykonywanych w temperaturze około 5 do 6 o C, zalecane jest stosowanie dawki najwyższej. Inny przykład to metsulfuron metylu. Większość herbicydów, których jest składnikiem, podczas niskich temperatur jest zalecana łącznie z adiutantem Asystent 90 EC, oczywiście w celu zwiększenia skuteczności. Zdecydowanie mniejszą popularnością cieszą się późne zabiegi jesienne regulatorami wzrostu (2,4- D, dikamba, dichloroprop, MCPA, mekoprop), które jak podają różne źródła, zaczynają działać od 8 o C, a nawet 12 o C. Natomiast wiosną, podczas której (teoretycznie) z dnia na dzień jest cieplej, ich wykorzystanie jest masowe. Temperatura optymalna to sprawa oczywista. To przedział, w którym najniższymi dawkami herbicydów można zwalczyć jak największą liczbę występujących gatunków chwastów. dokończenie na s. 15 Syngenta Polska O konieczności wykonywania zabiegów herbicydowych w zbożach nie trzeba nikogo przekonywać. Najlepiej, gdy konkurencję chwastów wyeliminuje się jak najwcześniej, czyli już jesienią. Co jednak, gdy wykonanie jesiennych zabiegów herbicydowych nie jest możliwe? ochrona Wiosna czas zadbać o plony Dzieje się tak często z przyczyn niezależnych od rolnika, takich jak częste opady, nocne przymrozki, wczesna zima, zbyt sucha lub zbyt uwilgotniona gleba. Najczęściej w takim wypadku zabiegi te, z konieczności, przesuwane są na termin wiosenny. Rynek herbicydów wiosennych w samych tylko zbożach ozimych, pod względem wartości, jest szacowany na około 65% całego rynku. Oprócz wspomnianych przesunięć, stanowią go również herbicydy, które od razu były planowane do aplikacji wiosennej oraz herbicydy przeznaczone na zabiegi korekcyjne. Walka z chwastami w terminie wiosennym, jakkolwiek mniej plonochronna od jesiennej, jest z kolei bardziej precyzyjna. Wiemy już, z czym mamy do czynienia na polu lub w jakim kierunku należy dokonać korekt po zabiegach jesiennych. Łatwiej jest dokładnie określić nasilenie i skład gatunkowy chwastów na plantacji. Posiadając taką wiedzę, znacznie łatwiej jest wybrać właściwy herbicyd. Odpowiedni wybór herbicydu i właściwe jego zastosowanie pozwala na uzyskanie doskonałego efektu regulacji zachwaszczenia, przy rozsądnych kosztach. Warto zastanowić się jednak, który herbicyd pod względem dopasowania do istniejących warunków przyniesie najlepsze rezultaty. Najważniejszym, beznakładowym czynnikiem wpływającym na efektywność każdego zabiegu agrotechnicznego jest wybór właściwego terminu zastosowania. Wiosenny termin odchwaszczania powinien być przeprowadzony jak najwcześniej, by uchwycić chwasty w ich najmłodszych fazach rozwojowych i jak najszybciej zredukować ich konkurencję. Skuteczność tych zabiegów często jednak jest uwikłana w splot wielu czynników, z których największe znaczenie mają warunki pogodowe. Zmiany temperatury oraz nocne przymrozki mogą znacznie obniżyć skuteczność niektórych z herbicydów. Do wczesnych zabiegów, bezpośrednio po Miotła zbożowa. ruszeniu wegetacji, Syngenta poleca AXIAL 100 EC. Herbicyd ten wykazuje wysoką niezależność od warunków pogodowych, a przede wszystkim pełną skuteczność, nawet w warunkach chłodów wiosennych. Jakkolwiek Axial doskonale radzi sobie z chwastami jednoliściennymi aż do fazy liścia flagowego, to z punktu widzenia opłacalności zabiegu dla plantatora zbóż wczesne stosowanie jest bardziej korzystne. Miedzy innymi dlatego, iż z terminem zabiegu nierozerwalnie związane jest dawkowanie preparatu. W warunkach wczesnych, zabiegów zwalczania miotły zbożowej można dokonać przy dawce 0,3 l/ha. Podobnie ekonomiczne dawki są polecane w zwalczaniu owsa głuchego. Redukcja dawki poniżej rejestracyjnej nie jest zalecana przy użyciu Axial w zwalczaniu wyczyńca polnego. Jakkolwiek wilgotność gleby zaraz po ruszeniu wegetacji nie ma jeszcze wielkiego znaczenia, to w miarę upływu czasu i opóźniania terminu odchwaszczania, zmieniają się warunki i skuteczność niektórych herbicydów zaczyna zależeć od Owies głuchy. poziomu wilgotności podłoża. Część z nich charakteryzuje działanie odglebowe. W czasie wiosennego stosowania przy znacznym przesuszeniu gleby, przekłada się to na ograniczoną skuteczność chwastobójczą. By uzyskiwać najlepsze wyniki chwastobójcze, niezależnie od tego, jakie warunki pogodowe będą występowały w tym okresie, wskazane jest zastosowanie herbicydu całkowicie niezależnego od wilgotności gleby. Axial wnika do rośliny w 100% poprzez liście; brak działania odglebowego uniezależnia go od jej wilgotności. Preparat wykazuje pełną skuteczność zarówno podczas wiosny suchej, jak i wilgotnej. Oprócz faktu, że herbicyd Axial jest wysoce niezależny od warunków pogodowych w czasie stosowania, warto przypomnieć, że skutecznie zwalcza wiele gatunków chwastów jednoliściennych; oprócz miotły zbożowej i owsa głuchego również życice, chwastnice, wyczyniec i wiele innych. Produkt jest całkowicie selektywny, poza owsem uprawnym, dla wszystkich gatunków zbóż. n

15 Nr 04/2013 (98) Strona 15 dokończenie ze s. 14 Dobrze jest tę wielkość zgrać z najbardziej wrażliwymi fazami rozwojowymi na daną substancję czynną. Niektórzy producenci podają (patrz tabela), że określony preparat należy stosować w temperaturze nie niższej niż i nie wyższej niż, co oznacza, że wartości pośrednie są optymalne. Inni podają po prostu przedział od do, co z kolei można tłumaczyć, że skrajne wartości to temperatura minimalna i maksymalna. Ostatni przedział to temperatura maksymalna. Im bliżej jej granicy, tym większa pewność skutecznego zniszczenia chwastów (podczas wysokiej wilgotności powietrza), ale także niebezpieczeństwo uszkodzenia zbóż. Zabiegów nie należy wykonywać podczas silnej operacji słońca, co grozi poparzeniem roślin. Innym niekorzystnym zjawiskiem, zwłaszcza podczas niskiej wilgotności powietrza, jest bardzo szybkie odparowywanie cieczy roboczej. Może to spowodować pozostanie na liściach chwastów tzw. depozytu, czyli wykrystalizowanej substancji czynnej, która nie zdążyła wniknąć z powierzchni liścia do jego wnętrza. Proces parowania można ograniczyć dodatkiem adiuwanta, ale nie należy w tym przypadku zapominać, że również może się przyczynić do bardziej intensywnego wnikania substancji czynnej do rośliny uprawnej. Najmniejsze ryzyko stosowania adiuwantów dotyczy łącznego stosowania z sulfonylomocznikami, które charakteryzuje się selektywnością czynną, co oznacza, że zboża rozkładają środek na związki nieaktywne. Innym, rzadziej spotykanym niebezpieczeństwem jest tak zwana inwersja temperatury. Zjawisko to dotyczy herbicydów bardzo lotnych (niska prężność par). Podczas wysokiej temperatury substancja aktywna odparowuje i zostaje uniesiona na znaczną wysokość. Tam ulega oziębieniu i skropleniu, po czym opada. Minimalne powiewy na znacznej wysokości powodują jej opadanie w innym miejscu niż zastosowanie, co może doprowadzić do uszkodzeń na bardzo różnym, trudnym do określenia poziomie. W celu maksymalnego wykorzystania danych zamieszczonych w tabeli warto pamiętać o kilku praktycznych radach. Informacja dotycząca minimalnej temperatury nie oznacza, że zastosowanie preparatu w określonej wartości całkowicie załatwia sprawę. Preparat, dla którego określono minimalną temperaturę, powinien być w takiej (nie niższej) zastosowany. Aby uzyskać oczekiwany efekt chwastobójczy, określona temperatura powinna utrzymywać się przez 6 do Efekt nieumiejętnego stosowania mieszanin zbiornikowych. 7 dni po zabiegu, przez co najmniej kilka godzin dziennie. Niektórzy producenci najniższą temperaturę określają średnią dobową, a więc średnią z co najmniej trzech pomiarów wykonanych w czasie doby. W przedstawionej tabeli wykazano zakres temperatury dla poszczególnych substancji czynnych lub mieszanin fabrycznych. Jest on identyczny dla wszystkich generyków i odpowiedników z importu równoległego. Mogą zaistnieć pewne różnice przy porównywaniu takich samych preparatów produkowanych w różnych formach użytkowych, ale są one nieznaczne. W uprawie zbóż zarejestrowanych jest wiele mieszanin zbiornikowych. Aktualne przepisy pozwalają także na łączne zabiegi herbicydami, których zaleceń na próżno szukać w etykietach. Rolnicy często korzystają z własnych recept lub zaleceń doświadczonych doradców i dystrybutorów. Źródłem takim są również publikowane prace badawcze pracowników uczelni, instytutów naukowych bądź publikacje producentów samych preparatów. Jednak trudno w nich znaleźć zakresy temperatury, ponieważ badania na ogół są prowadzone w warunkach optymalnych. Nie ma obszernych prac naukowych na ten temat, ale można stwierdzić pewne tendencje. Mieszanina dwóch herbicydów, spośród których jeden działa w stosunkowo niskiej temperaturze, a drugi w wysokiej, najczęściej działa w temperaturze zbliżonej do niższej. Polega to na tym, że środek szybciej krążący w roślinie już w niskiej temperaturze, zabiera ze sobą drugi i w ten sposób działają razem. n Tab. Zakres działania większości herbicydów stosowanych w zbożach w zależności od temperatury. Substancja czynna Przykładowy herbicyd Temperatura [ o C] minimalna optymalna maksymalna 2,4-D Aminopielik Stand. 600 SL ,4-D + aminopyralid + florasulam Mustang Forte 195 SE 5? 25 2,4-D + dikamba Dicopur Top 464 SL ,4-D + dikamba + mekoprop Aminopielik Tercet 500 SL ,4-D + florasulam Mustang 306 SE 5? 25 2,4-D + fluroksypyr Gold 450 EC 8? 25 2,4-D + jodosulfuron metylosodowy Huzar Activ 387 OD ,4-D + metosulam Factor 365 SE >3 >6 25 amidosulfuron Grodyl 75 WG amidosulfuron + jodosulfuron metylosodowy Sekator 125 OD amidosulfuron + jodosulfuron + propoksykarbazon Zeus 208 WG ok. 6? 20 sodowy aminopyralid + florasulam Dragon 450 WG 5? 25 aminopyralid + florasulam + piroksysulam Lancet Plus 125 WG >5?? bifenox Fox 480 SC 4? 25 bifenox + izoproturon Bifenix N 499 SC 4? 25 chlorosulfuron Glean 75 WG chlorosulfuron + tifensulfuron m. Chisel 75 WG 8 ok ? chlorotoluron Tolurex 500 SC dichloroprop-p Duplosan DP 600 SL diflufenikan + izoproturon Legato Plus 600 SC diflufenikan + jodosulfuron + mezosulfuron Alister Grande 190 OD 8 ok ? dikamba + triasulfuron Lintur 70 WG dikamba + tritosulfuron Mocarz 75 WG? 10 25? fenaksaprop-p-etylu Puma Uniwersal 069 EW florasulam Kantor 050 SC florasulam + fluroksypyr Starane Super 101 SE >5?? fluroksypyr Starane 250 EC izoproturon Protugan 500 SC > jodosulfuron metylosodowy Huzar 100 OD jodosulfuron + mezosulfuron Atlantis 12 OD? ok ? jodosulfuron + propoksykarbazon Caliban 178 WG 4?? karfentrazon etylu Aurora 40 WG??? MCPA Agritox 500 SL MCPA + dikamba Chwastox Turbo 340 SL MCPA + dikamba + mekoprop Chwastox Trio 540 SL mekoprop-p Chwastox MP 600 SL 10? 25 metsulfuron metylu Galmet 20 SG ok. 8? ok. 23 metsulfuron m. + tifensulfuron m. Herkules 75 SG ok pinoksaden Axial 100 EC piroksysulam Pike 20 WG 5 25 propoksykarbazon sodowy Attribut 70 WG sulfosulfuron Apyros 75 WG tifensulfuron metylowy + tribenuron metylowy Aneks SX 50 SG? ok. 8 15? tribenuron metylowy Granstar 75 WG tralkoksydym Grasp 400 SC 5 6? 25

16 Strona 16 Nr 04/2013 (98) Ochrona owadów zapylających jest istotna przede wszystkim z uwagi na ich przydatność w wytwarzaniu płodów rolnych. Zapylanie nie tylko wpływa na plonowanie roślin, ale znacząco poprawia jakość uzyskiwanego plonu. Warto dbać o owady zapylające Nie można zapominać, że blisko 80% naszej flory to rośliny owadopylne. Wśród nich są takie, których plon uzależniony jest wyłącznie lub prawie wyłącznie od owadów np. gryka, lucerna czy słonecznik, wiele gatunków drzew owocowych i warzyw. Ocenia się, że 1/3 produktów spożywanych przez człowieka jest zależna bezpośrednio lub pośrednio od zapylania przez owady. Z wyników badań dotyczących wpływu owadów zapylających na gospodarkę rolną, wynika, że wartość plonów uzyskiwanych corocznie dzięki zapylaczom wynosi w Stanach Zjednoczonych nawet do 15 mld dolarów, zaś w krajach Unii Europejskiej blisko 5 mld euro. W Polsce szacuje się, że same straty plonu nasion rzepaku z tytułu zatruć owadów zapylających wynoszą około 40 mln złotych rocznie. Wiedza na temat roli owadów zapylających oraz korzyści, jakie można osiągnąć dzięki ich ochronie pozwoli rolnikom na stosowanie w przyszłości odpowiednich środków i technologii ochrony roślin. Warto również pamiętać, że owady zapylające na plantacjach roślin rolniczych czy w uprawach sadowniczych są nie tylko czynnikiem warunkującym uzyskanie odpowiedniego plonu, ale także niezbędnym elementem zachowania bioróżnorodności ekosystemu rolniczego. Intensywna chemizacja rolnictwa, przede wszystkim zaś nieodpowiednie stosowanie środków ochrony roślin i prowadzenie zabiegów prewencyjnych było w przeszłości przyczyną zatruć pszczół oraz dzikich owadów zapylających. W populacjach, które tylko uległy podtruciu zachodziły niekorzystne zmiany zmniejszając ich aktywność jako zapylaczy. Dlatego niezwykle istotne jest stosowanie preparatów całkowicie bezpiecznych dla tych owadów. Efekty używania nowych technologii ochrony roślin są już widoczne o ile jeszcze kilkanaście lat temu kilkadziesiąt procent populacji zapylaczy było zagrożonych zatruciami, o tyle obecnie odsetek zatruć agrochemikaliami jest znacząco niższy. Jest to niewątpliwy postęp, jednakże zagrożenie populacji tych pożytecznych owadów należy wciąż uznawać za zbyt wysokie, tym bardziej, że stosując odpowiednie insektycydy, tzn. preparaty o działaniu selektywnym, bezpieczne dla owadów zapylających i pożytecznej entomofauny, można to zagrożenie wyeliminować prawie całkowicie. n Tab. W badaniach prowadzonych w Instytucie Ochrony Roślin PIB w Poznaniu wykazano pozytywny wpływ zapylaczy na plonowanie rzepaku ozimego (dane niepublikowane). Kombinacja Uzyskany plon w t/ha (wilg. 9%) Kontrola 1,48 Bez dostępu zapylaczy i z dostępem 1,36 szkodników Prawidłowe i pełne zapylenie, i bez 3,06 dostępu szkodników Bez dostępu zapylaczy i bez dostępu 2,59 szkodników Pamiętaj! Corocznie w Polsce na skutek niewłaściwie przeprowadzanej ochrony roślin zatruwanych jest od do rodzin pszczelich! Decydując się na wykonanie zabiegu insektycydowego warto wybierać preparaty nie stwarzające zagrożenia dla owadów zapylających. Spośród produktów dostępnych na rynku, najlepszym profilem pod kątem bezpieczeństwa dla owadów zapylających charakteryzuje się Mospilan 20 SP, który dzięki swoim unikalnym właściwościom nie tylko zwalcza szkodniki ale stwarza również optymalne warunki do rozwoju i plonowania roślin. Szacunkowe korzyści wynikające z zapylania rzepaku w Polsce Powierzchnia upraw rzepaku 946 tys. ha* Średnia roczna produkcja nasion rzepaku 2,2 mln ton Średnia cena 1 tony nasion rzepaku na rynku zł** Wartość produkcji nasion 4,64 mld Wielkość produkcji uzyskiwanej dzięki zapylaczom 30% x 2,2 mln ton = 743 tys. ton Wartość produkcji uzyskiwanej dzięki zapylaczom = 743 tys. ton x 2081 zł/t = 15,5 mld zł Wartość plonu nasion rzepaku uzyskiwanego z 1 ha plantacji dzięki zapylaczom 15 tys. zł!!! * Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2011; wyd. GUS ** Rynek owoców i warzyw świeżych, Nr 20/2012; biuletyn MRiRW W styczniu 2013 roku, z inicjatywy firmy Sumi Agro Poland, zainicjowana została kampania edukacyjna Budujemy populację owadów zapylających. Jest to nowa odsłona cieszącej się dużym powodzeniem akcji Ochrona roślin bezpieczna dla pszczół. Celem nowej kampanii jest uświadomienie rolnikom i sadownikom znaczenia zapylaczy, których obecność w znaczący sposób wpływa na prawidłowy rozwój roślin i ich plonowanie. Jednym z celów akcji jest zapoznanie producentów rolnych ze sposobami prowadzenia ochrony roślin w taki sposób, aby była ona bezpieczna dla owadów zapylających oraz pozostałych pożytecznych gatunków entomofauny. Warto zastanowić się, jak w sposób bezpieczny dla człowieka, środowiska i owadów zapylających stosować środki ochrony roślin. Organizatorzy akcji spróbują przedstawić receptę na rozwiązanie tego problemu. Wiele ciekawych informacji na temat owadów zapylających oraz samej akcji można znaleźć na stronie internetowej

17 Nr 04/2013 (98) Strona 17 Mospilan rzepak 254x350 SumiAgro pszczoly ramka krzywe JW IV 2013.indd :28

18 skuteczność % Strona 18 Grażyna Kurzeja, Bayer CropScience ochrona Nr 04/2013 (98) Nowy fungicyd firmy Bayer, zwalczający najgroźniejsze patogeny wywołujące choroby grzybowe w okresie kwitnienia rzepaku, zawiera w swoim składzie fluopyram i protiokonazol. Połączenie dwu substancji aktywnych z różnych grup chemicznych w optymalnej proporcji 1:1, po 125 g każdej w 1 litrze środka, jest kluczem do sukcesu preparatu. Propulse 250 SE Wysoka, stabilna skuteczność zwalczania istotnych patogenów i długi okres ochrony gwarantują wysoki plon nasion i oleju z ha, tym samym zapewniając wysoką stopę zwrotu poniesionych nakładów. Fluopyram, to zupełnie nowa substancja aktywna na rynku fungicydów z grupy pyridyletylamidów, działająca wgłębnie i systemicznie, hamująca proces oddychania grzybów, o szerokim zakresie zwalczanych patogenów. Protiokonazol bardzo dobry, wysoce skuteczny triazol najnowszej generacji, zarejestrowany w ponad 20 krajach, do stosowania samodzielnego lub w mieszaninach w ochronie zbóż i rzepaku. Charakteryzuje się doskonałymi właściwościami systemicznymi i szerokim spektrum działania, typowym dla tej grupy chemicznej. W organizmie patogena zakłóca procesy budowy ściany komórkowej grzyba. Fakt, że protiokonazol i fluopyram oddziałują na różne procesy życiowe grzybów jest doskonałym narzędziem zapobiegającym powstawaniu odporności patogenów na preparat. Propulse zwalcza najistotniejsze grzyby, wywołujące zgniliznę twardzikową, czerń krzyżowych oraz szarą pleśń. Najlepsze efekty w zwalczaniu wspomnianych chorób uzyskano, stosując preparat w czasie kwitnienia (30 do 50% kwiatów w łanie rzepaku), czyli Szara pleśń na roślinach rzepaku. w fazie rozwojowej BBCH 63 BBCH 65. Faza BBCH 65 to także początek opadania płatków kwiatowych rzepaku, które opadając na liście stwarzają idealne warunki do rozwoju zarodników workowych (ascospor) zgnilizny twardzikowej i grzyb zaczyna penetrować zdrowe tkanki liścia lub łodygi. Stosowanie preparatu tuż przed kwitnieniem lub do końca fazy kwitnienia jest możliwe, ale najwyższą stopę zwrotu poniesionych nakładów w postaci zwyżki plonów, daje stosowanie tego fungicydu tuż przed pełnią i w czasie pełni kwitnienia. Maksymalnie uzyskana w Europie zwyżka plonów wynosiła 35%, co odpowiadało 1 t/ha, przy 70% porażeniu plantacji zgnilizną twardzikową. W warunkach polskich uzyskiwano od 12 do 20% wzrostu plonów z tytułu zwalczania chorób. Bardzo cenną zaletą preparatu jest fakt, że w przypadku opóźnionego zbioru np. z powodu złych warunków atmosferycznych, osypywanie nasion było istotnie niższe w porównaniu ze stosowanymi preparatami standardowymi. Optymalną dawką, dającą powtarzalną, wysoką skuteczność preparatu jest 1 l/ha, w l wody, w postaci opryskiwania średniokroplistego. Wiele doświadczeń wskazuje, że w przypadku wystąpienia tylko czerni krzyżowych wystarczającą dawką jest 0,8 l/ha. n Plon w % kontroli Wpływ Propulsu na plon zależnie od terminu zbioru rzepaku Propulse 1 l/ha zbiór optymalny 106 Propulse 1 l/ha późny zbiór 118 Standard1 0,5 l/ha zbiór optymalny 100 Standard1 0,5 l/ha późny zbiór rzepak ozimy, 3 dośw., zabieg BBCH 65, Polska Standard4 0,7 l/ha zbiór optymalny 104 Standard4 0,7 l/ha późny zbiór Standard3 0,8 l/ha Standard3 0,8 l/ha zbiór optymalny późny zbiór Skuteczność zwalczania czerni krzyżowych rzepak ozimy, 12 dośw., zabieg BBCH 65, ocena po zabiegu, Polska kontrola Propulse 0,6 Propulse 0,8 Propulse 1 Standard2 1 l/ha Standard1 0,5 l/ha Standard3 0,8 l/ha % porażonej powierzchni łuszczyny 1,4-22,5 Wpływ stosowanie Propulsu na trwałość łuszczyn Siła potrzebna do otwarcia łuszczyny [cn] Kontrola Standard1 0,5 l/ha Propulse 1 l/ha BBCH 57 BBCH 65 Zabieg wykonany Proplusem w celu zwalczania chorób wpływa na poprawę sklejenia łuszczyn niezależnie od terminu zabiegu. Skutek: ograniczenie strat przed zbiorem. skutecznośc % Skuteczność zwalczania zgnilizny twardzikowej rzepak ozimy, 47 dośw., ; Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Polska Standard1 0,5 l/ha Propulse 1,0 l/ha % porażenia 0-10% 10,1-20% 20,1-40% 40,1-80% ilość dośw. (n=13) (n=10) (n=12) (n=12) Większa o 10% skuteczności Propulsu w porównaniu do produktu standardowego przy bardzo dużym nasileniu choroby Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa.

19 Nr 04/2013 (98) Mariusz Podymniak Strona 19 Konferencja prasowa firmy Sumi Agro Poland, zorganizowana 7 marca w Warszawie, poświęcona była przede wszystkim problematyce zwalczania przędziorków w uprawach sadowniczych. Ale okazuje się, że te niewielkie roztocza, będące zresztą polifagami (a więc szkodnikami wielu gatunków roślin), mogą stanowić poważne zagrożenie dla innych upraw, m.in. buraków cukrowych. Przędziorki, groźne nie tylko w sadach Jak poinformował dr hab. Jacek Piszczek z IOR-PIB, po raz pierwszy z masowym występowaniem przędziorka chmielowca na burkach cukrowych zetknął się w 2011 roku, na 50 ha polu buraków w okolicy Kruszwicy, które w mniejszym lub większym stopniu okazało się opanowane przez przędziorki. Jak w przypadku innych upraw, szkodniki te żerują na spodniej stronie liści, nakłuwając liście wysysają z nich soki. Początkowo uwidacznia się to w postaci drobnych żółtych plamek na górnej stronie blaszki liściowej. Gdy plam tych przybywa, całe liście zaczynają żółknąć, a z czasem zasychać. W skrajnych przypadkach dochodzić może do całkowitego zamierania liści i roślin. Tak też było na plantacji zlokalizowanej w okolicach Kruszwicy oraz kilku innych, gdzie stwierdzono występowanie przędziorków w 2012 roku. Zwykle szkodniki pojawiają się na skrajnych obszarach pola, z czasem przemieszczając się na dalsze jego części. Ich występowaniu sprzyja sucha i słoneczna pogoda, wtedy rozwój przędziorków jest najszybszy. Prowadzone w ubiegłym roku bardziej szczegółowe obserwacje pozwoliły stwierdzić, że występujące w dużym nasileniu przędziorki mogą spowodować ubytek masy korzeni o nawet 25%, a dodatkowo przyczyniać się do spadku polaryzacji cukru (oprawie 1,5%). Według dr. J. Piszczka problem przędziorków w burkach cukrowych może się nasilać w najbliższych latach, dlatego celowe jest podjęcie działań nad rejestracją akarycydów dla tego gatunku. Potrzebne jest też opracowanie metod diagnostycznych kiedy i jak należy rozpocząć lustracje na obecność przędziorków. Obserwując problem przędziorków w innych uprawach, wydaje się konieczne już w niedalekiej przyszłości zwalczanie przędziorków na plantacjach buraków cukrowych. W niektórych przypadkach wystarczające mogłoby być opryskiwanie tylko skrajnych fragmentów pola, gdzie zauważone zostaną te szkodniki. Istotna będzie technika oprysku pozywająca na dotarcie cieczy roboczej na spodnią stronę liści. Dlatego do zabiegów przeciwko przędziorkom trzeba będzie stosować duże dawki cieczy, przy wysokim ciśnieniu roboczym i wykorzystaniu rozpylaczy wirowych. Wskazany będzie na pewno dodatek zwilżaczy do cieczy roboczej podkreślał prof. Piszczek. Podczas spotkania prasowego, Anna Rogowska poinformowała o akcji związanej z ochroną populacji owadów zapylających, w której od początku uczestniczy firma Sumi Agro Poland. Kampania Ochrona roślin bezpieczna dla pszczół, zapoczątkowana została w 2006 roku z ukierunkowaniem na rolników i ogrodników, którzy stosują środki ochrony roślin. Jej celem była edukacja dotycząca roli i znaczenia pszczół dla Anna Rogowska przypomniała o niezwykle ważnym aspekcie ochrony owadów zapylających. prawidłowego rozwoju roślin i ich plonowania. W ramach akcji informowano rolników na temat celowości stosowania środków ochrony roślin bezpiecznych dla pszczół. Akcja odniosła sukces doprowadzając do wzrostu powszechnej świadomości dotyczącej chronienia pszczół w procesach produkcji rolniczej i ogrodniczej. W związku z tym organizatorzy postanowili rozszerzyć działania edukacyjne na inne owady zapylające, nie mniej pożyteczne niż pszczoły. W styczniu 2013 roku zainaugurowana została nowa edycja akcji pod nazwą Budujemy populację owadów zapylających. Jak przypomniała A. Rogowska, w naszej strefie klimatycznej blisko 90% roślin zapylanych jest przez owady. Są to przede wszystkim owady z rodziny pszczołowate, do których należy kilkaset gatunków pszczół, około 30 gatunków trzmieli i oczywiście pszczoła miodna. Cykl życiowy roślin jest ściśle związany z owadami, które większości gatunkom roślin są potrzebne do przeniesienia pyłku, zapylenia kwiatów i wytworzenia nasion i owoców. Dobre zapylenie wpływa nie tylko na plonowanie większości gatunków sadowniczych, ale poprawia także ich jakość, m.in. zwiększa ciężar nasion, wyrównanie i wybarwienie owoców, przyczynia się do wzrostu zawartość cukrów i witamin w owocach. Zapewnienie pełnego zapylenia przez owady powoduje wzrost plonu, w porównaniu z plonem przeciętnym roślin sadowniczo-jagodowych o Urszula Filipecka prezentowała domki dla murarki ogrodowej, jakie w tym roku będzie rozdawał firma Sumi Agro Poland %, koniczyny o 50 80%, lucerny o 65%, słonecznika i rzepaku o 30%. Urszula Filipecka z Sumi Agro Poland przypomniała, że ta właśnie firma jest inicjatorem kampanii edukacyjnej Budujemy populacje owadów zapylających. We współpracy ze specjalistami z tej dziedziny chcemy upowszechnić wiedzę na temat owadów zapylających i ich roli w kształtowaniu plonu roślin uprawnych podkreślała Pani Urszula. W tym celu utworzona została strona internetowa informującą o znaczeniu i roli owadów zapylających php. W ramach rozpoczętej w tym roku kampanii rozdawane będą również domki z murarką ogrodową, gatunkiem z rodziny pszczołowatych, które łatwo można introdukować w różnych uprawach. n Dr hab. Jacek Piszczek przybliżył problem przędziorków w burkach cukrowych. ASAHI SL rzepak 125x175 Arysta ramka + 27 zarejestrowanych upraw JW 2013.indd :37

20 Strona 20 Oprac. Ewa Grabowska Nr 04/2013 (98) W minionej kampanii cukrowniczej 2012/2013 cukrownie przerobiły prawie 12,3 mln ton buraków (5,8% mniej niż przed rokiem). Według wstępnych szacunków produkcja cukru wyniosła 1895 tys. ton. Ponad połowa cukrowni osiągnęły rekordową w swojej historii produkcję cukru, a najwięcej wyprodukowała cukrownia Glinojeck ponad 190 tys. ton cukru. Rekordowa kampania Średni plon w kraju wyniósł 63,6 t/ha, jak wynika z danych Stowarzyszenia Techników Cukrowników. To największy średni plon buraków w historii przemysłu cukrowniczego w Polsce, większy o 4,5 t/ha (o 7,6%) od osiągniętego w poprzedniej kampanii. Wzrost plonów i dobra jakość korzeni potwierdzają postęp technologiczny i rosnącą intensywność uprawy buraków cukrowych. Dzięki tak wysokim plonom zbiór buraków był większy o 670 tys. ton buraków przy areale uprawy mniejszym o 3,5 tys. ha. W 2012 r. buraki cukrowe uprawiało plantatorów na powierzchni prawie 193 tys. ha. Osiągnięty został też rekordowo wysoki plon technologiczny cukru, co przekłada się wprost na zyski plantatorów, którym cukrownia płaci za cukier w dostarczonych burakach. Bardziej złożony jest problem surowca. Osiągnięto już ogromny postęp w agrotechnice, nawożeniu, ochronie roślin przed chorobami i chwastami a także w jakości materiału siewnego oraz w technice zbioru i w przechowalnictwie buraków. Można więc spodziewać się stabilnych, wysokich plonów. Jednak wciąż zauważalne są znaczne różnice w zależności od rejonu uprawy. Plony w poszczególnych cukrowniach były bardzo zróżnicowane od 50,0 t/ha w Cukrowni Krasnystaw do 79,7 t/ha w Cukrowni Nakło. Analizując i oceniając wyniki osiągane przez cukrownie w poszczególnych latach widzimy ich zmienność, często w dużym zakresie. Zmienność ta jest następstwem zmian w plonowaniu i wartości technologicznej oraz Średni plon buraków cukrowych w kraju wyniósł 63,6 t/ ha i jest to największa wartość w historii przemysłu cukrowniczego w Polsce. warunków przechowywania surowca. Przyczyną tych zmienności są warunki pogodowe panujące w poszczególnych latach, nie tylko w okresie siewu, wegetacji, zbioru i w przechowalnictwie ale również w okresie poprzedzającej zimy w zakresie wilgoci w glebie, która po niej pozostanie. Oswajamy się ze zjawiskiem ocieplenia klimatu i jego następstwami dla naszego przemysłu w szczególności. Najłatwiej odczuwalnym przez nas bezpośrednio czynnikiem pogody jest temperatura informuje Stanisław Świetlicki, Przewodniczący Zarządu Głównego STC. Szczególnie duże różnice występowały w wielkości opadów i ich natężenie w różnych okresach. Cukrownie położone na wschodzie Polski osiągnęły najniższe plony buraków. Plantatorom udało się osiągnąć rekordowe plony buraków również dzięki bardzo korzystnemu rozkładowi opadów w poszczególnych miesiącach 2012 r. W tym roku wielkość opadów w maju była o około 10 mm wody mniejsza niż w wieloleciu, jak wynika z danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. W czerwcu spadło 112% normy, a w lipcu 118% normy. Miesiące sierpień (87%), a szczególnie wrzesień (66%) były uboższe w opady. Jednak zapasy wody z czerwca i lipca wystarczyły do końca wegetacji buraków, nawet przy mniejszych od normy opadach w sierpniu i wrześniu. Średnio na jedną cukrownię przypada produkcja ponad 105 tys. ton cukru, co w porównaniu np. z rokiem 2001 jest wielkością pięciokrotnie większą. Kampania trwała od 4 września 2012 do 26 stycznia 2013 r. tj. 144 dni. Osiągnięta produkcja cukru jest większa o 489 ton od przyznanej kwoty wynoszącej 1405,6 tys. ton. Nadwyżka produkcji stanowi prawie 35% kwoty, podobnie jak w poprzedniej kampanii. Rekordową nadwyżkę wykazała Spółka Nordzucker Polska S.A. prawie 65% wielkości kwoty. Duża podaż cukru pozakwotowego w ostatnich dwóch sezonach przyczynia się do wzrostu eksportu, który jednak nie rozwiąże problemu nadwyżki podaży uważa dr Piotr Szajner z IE- RiGŻ. Komisja Europejska zezwoliła producentom cukru w UE na wprowadzenie na rynek wewnętrzny jedynie 150 tys. ton cukru pozakwotowego. Koncerny cukrownicze będą zmuszone pewne ilości cukru pozakwotowego zaliczyć, jako produkcję kwotową w sezonie 2013/2014. W tych warunkach przewiduje się, że w 2013 r. powierzchnia uprawy buraków cukrowych może zmniejszyć się do 185 tys. ha. n Jacek Skwira, Syngenta Polska Ziemniaki to wciąż ważna gospodarczo uprawa w Polsce. Jeszcze w latach 90. uprawiano ziemniaki na powierzchni ponad 1,5 mln ha; wówczas głównym przeznaczaniem było żywienie zwierząt. Również konsumpcja ziemniaka jadalnego była na znacznie wyższym poziomie. Jak zwiększać opłacalność uprawy ziemniaka Obecnie uprawia się ziemniaki na powierzchni mniejszej niż 400 tys. ha, a ich przeznaczenie uległo zmianie. W przetwórstwie znacznemu zmniejszeniu uległa produkcja spirytusu, suszu oraz skrobi, pojawiły się natomiast nowe zastosowania ziemniaków, takie jak produkcja chipsów oraz frytek. Ziemniaki przeznaczone do nowych zastosowań przemysłowych powinny spełniać określone przez przetwórców normy jakościowe. Producenci muszą zapewnić także ciągłość dostaw, co związane jest ze zdolnością przechowalniczą bulw oraz stworzeniem profesjonalnych przechowalni. Ziemniaki konsumpcyjne również podlegają zmianom, które dyktuje rynek konsumenta. Poszukiwane przez sieci handlowe są ziemniaki myte, paczkowane, jednorodne odmianowo, o wyrównanej, wysokiej jakości. Regularny kształt bulwy, kolor i jakość skórki, brak uszkodzeń mechanicznych oraz zdrowotność bulw znacząco wpływają na możliwości zbytu i osiąganą cenę. Nowe zastosowanie środka Amistar, doglebowo w redlinie, pozwala producentom znacząco zwiększyć plon oraz poprawić jakość gotowego produktu kształt, wyrównanie, kolor, jakość skórki oraz zdrowotność bulw. Zdrowe bulwy wyższy plon lepsza jakość Amistar jest sprawdzonym standardem ochrony ziemniaka przeciwko chorobom powodowanym przez grzyby z rodzaju Alternaria. Nową możliwością zastosowania środka Amistar w Polsce jest aplikacja doglebowa w redlinie, z dużym powodzeniem wcześniej stosowana przez rolników w krajach Europy Zachodniej. Zapobiega ona poważnej chorobie bulw jaką jest rizoktonioza (Rhizoctonia solani). Choroba ta jest bardzo poważnym czynnikiem o istotnym znaczeniu gospodarczym, wpływającym na zmniejszenie plonu i pogorszenie jego jakości, szczególnie w produkcji sadzeniaków oraz wysoko wartościowych odmian jadalnych i przemysłowych. Innowacyjne rozwiązanie korzyści dla rolnika Stosowanie doglebowe preparatu Amistar w redlinie jest nową w Polsce metodą zwalczania chorób ziemniaka, zarówno tych pochodzących od bulw, jak i z gleby. Przede wszystkim dzięki skutecznemu zwalczaniu Rhizoctonia solani producent zyskuje najwyższą jakość bulw, a co za tym idzie łatwiejszy zbyt. W Gospodarstwie Doświadczalnym SGGW w Żelaznej w roku 2012 zastosowano Amistar doglebowo w uprawie odmiany Saturna i zyskano wyższy plon handlowy o 3,98 t z ha w porównaniu do plonu z uprawy kontrolnej (co stanowi przyrost o 12,2%). AMISTAR stosowany doglebowo w redlinie: zmniejsza porażenie bulw przez Rhizoctonia solani; skutecznie chroni bulwy macierzyste i potomne; poprawia jakość bulw mniej sklerocji Rizoctonia solani na bulwach, wyraźnie lepsza jakość skórki (barwa i gładkość); zwiększa plon ogólny i handlowy, dzięki poprawie kształtu i wyrównania bulw. Jak należy prawidłowo stosować preparat Amistar? Amistar, w przeciwieństwie do powszechnie stosowanych płynnych zapraw, nie jest aplikowany bezpośrednio na bulwy, lecz opryskuje się tym preparatem glebę (redliny) w czasie sadzenia ziemniaków. Poprzez opryskiwanie gleby wokół bulwy, oprócz ochrony sadzeniaków uzyskuje się również zniszczenie sprawców chorób atakujących z gleby. W ten sposób również bulwy potomne uzyskują lepszą ochronę. Od roku 2012 sadzarki do ziemniaków produkowane przez firmę GRIMME mogą być wyposażone w system przeznaczony do aplikacji środka Amistar doglebowo, do starszych modeli można dodatkowo dokupić gotowy zestaw. Na co należy zwracać uwagę przy zabiegach stosowanych w redlinie? W przypadku zwykłego zaprawiania na mokro bulwy opryskiwane są bezpośrednio środkiem ochrony roślin. Przy zabiegu w redlinie stosowana jest zupełnie inna technika. Przednia dysza wypryskuje 1/3 cieczy roboczej pionowo do dołu, w otwartą bruzdę bezpośrednio z tyłu redlicy. Następnie ziemniak z sadzarki wpada w bruzdę opryskaną preparatem Amistar. Druga dysza zaś, która zamocowana jest nad tarczą obsypnika wypryskuje 2/3 cieczy w sypką glebę, którą tarcza obsypnika nasuwa na bulwy. W ten sposób ziemniak chroniony jest ze wszystkich stron. W miarę możliwości należy unikać bezpośredniego opryskiwania bulw. n