PODSTAWY PRAWNE I ZASADY WYCENY WÓD

Transkrypt

1 Dr hab. Konrad Turkowski prof. UWM Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie PODSTAWY PRAWNE I ZASADY WYCENY WÓD 1. Klasyfikacja prawna wód 2. Własność wód 3. Linia brzegowa 4. Korzystanie z wód: powszechne, zwykłe i szczególne 5. Ochrona wód: strefy ochronne i obszary ochronne 6. Obowiązki właścicieli nieruchomości 7. Zasady wyceny wód Przedmiot obrotu rynkowego może stanowić określona część wód i gruntów pod wodami, zależy to od kategorii i związanej z nią własności wód. Własność wód Zagadnienie własności wód i gruntów pod wodami regulowane jest ustawą z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, tekst jednolity z 2005 r. z późn. zm. Zgodnie z powyższą ustawą wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób fizycznych. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi. Płynące wody publiczne nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Własność wód zależy od ich rodzaju. Wyróżnia się trzy podstawowe prawne kategorie wód: - wody morza terytorialnego, - morskie wody wewnętrzne, - wody śródlądowe. Wody śródlądowe dzielą się na: - wody podziemne. - wody powierzchniowe. Wody podziemne do określonej głębokości (30 m) stanowią integralną część nieruchomości gruntowej. Wyrazem tego jest przysługuje właścicielowi gruntu prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie; prawo to nie stanowi prawa do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Prawo to przenoszone jest na kolejnych właścicieli gruntu. Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na: 1) płynące - w ciekach naturalnych, kanałach oraz w źródłach, z których cieki biorą początek, 2) stojące - znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny z ciekami naturalnymi. Przepisy o wodach płynących mają zastosowanie do jezior oraz innych zbiorników wodnych o ciągłym bądź okresowym naturalnym dopływie lub odpływie wód powierzchniowych, a także do wód znajdujących się w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących (rys. 1). Przepisy o wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, niebędących stawami. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód w granicach określonych liniami brzegów. Grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi stanowiącymi własność publiczną nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości.

2 - 2 - Wody stojące stanowią własność właściciela gruntów, na których występują i mogą być przedmiotem obrotu rynkowego tak jak inne nieruchomości. Wody stojące to przede wszystkim mniejsze zbiorniki wodne, które nie mają połączenia z wodami płynącymi. Są to tzw. nieprzepływowe jeziora i stawy, glinianki, zapadliska pokopalniane, stawy potorfowe, rozlewiska śródpolne i śródłąkowe. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód w granicach określonych liniami brzegów. Grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi stanowiącymi własność publiczną nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. ŚRÓDLĄDOWE WODY POWIERZCHNIOWE Wody płynące Wody stojące Rzeki Jeziora i inne zbiorniki wodne (tzw. przepływowe) Jeziora (nieprzepływowe) Potoki górskie Zbiorniki zaporowe Inne naturalne zbiorniki wodne (nieprzepływowe) Prawo do zbywania gruntów pod śródlądowymi wodami powierzchniowymi stojącymi, stanowiącymi własność Skarbu Państwa, przysługuje ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, działającemu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. Starorzecza oraz grunt powstały w wyniku wykonania budowli regulacyjnych pozostają własnością dotychczasowego właściciela wody. Grunt powstały na skutek trwałego, naturalnego lub sztucznego odkładu na obszarach wód morza terytorialnego lub morskich wód wewnętrznych pozostaje własnością Skarbu Państwa. Grunt ten może podlegać obrotowi cywilnoprawnemu na warunkach określonych w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.). Jeżeli śródlądowa woda powierzchniowa płynąca lub wody morza terytorialnego albo morskie wody wewnętrzne zajmą trwale, w sposób naturalny, grunt niestanowiący własności właściciela wody, grunt ten staje się własnością właściciela wody. Dotychczasowemu właścicielowi gruntu przysługuje odszkodowanie od właściciela wody na warunkach określonych w ustawie. Stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków, rekreacji lub innych celów w świetle regulacji prawnych stanowią urządzenia wodne 1. Natomiast ziemne stawy rybne zaliczane są do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych. Wg Polskiej Normy Pn-R Rybactwo Stawowe Terminologia staw to sztuczny zbiornik wodny przeznaczony do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, wyposażony w urządzenia hydrotechniczne. Powyższa PN wyróżnia stawy rybne typu karpiowego i stawy typu pstrągowego. Staw karpiowy to staw przeznaczony do chowu, hodowli lub przetrzymywania karpia lub innych gatunków ryb o podobnych wymaganiach środowiskowych, z wodą stagnującą lub słabo przepływającą, nagrzewającą się do 1 Art ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jednolity z 2005 r., Dz. U. Nr 239, poz z późn. zm.)

3 - 3 - temperatury powyżej 20 C w okresie letnim; jest to staw, w którym naturalny pokarm może stanowić podstawę produkcji ryb. Staw pstrągowy to staw przeznaczony do chowu, hodowli lub przetrzymywania pstrąga lub innych gatunków ryb o podobnych wymaganiach środowiskowych, z przepływem dobrze natlenionej wody, nie nagrzewającej się w zasadzie do temperatury powyżej 20 C w okresie letnim. Wg rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z 29 marca 2001 do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego Linię brzegu dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych stanowi krawędź brzegu lub linia stałego porostu traw albo linia, którą ustala się według średniego stanu wody ustalanego przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną z okresu co najmniej ostatnich 10 lat. Linię brzegu ustala w drodze decyzji: 1) właściwy terenowy organ administracji morskiej - dla morskich wód wewnętrznych, 2) właściwy wojewoda - dla wód granicznych oraz śródlądowych dróg wodnych, 3) właściwy starosta realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej - dla pozostałych wód. Podstawę ustalenia linii brzegu stanowi dostarczony przez wnioskodawcę projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych, który zawiera: 1) opis uwzględniający oznaczenie wnioskodawcy, ze wskazaniem jego siedziby i adresu, przyjęty sposób ustalenia projektowanej linii brzegu, ustalenie stanu prawnego nieruchomości objętych projektem z oznaczeniem właścicieli wraz ze wskazaniem ich siedziby i adresu oraz stan stosunków wodnych na gruntach przylegających do projektowanej linii brzegu, 2) mapę inwentaryzacji powykonawczej budowli regulacyjnych lub zaktualizowaną kopię mapy zasadniczej, w skali, w jakiej sporządzony jest projekt regulacji wód śródlądowych, lub w skali 1:5000 albo 1:2000, z wykazaniem: a) punktów stałych osnowy poziomej nawiązanych do sieci państwowej, b) granicy stałego porostu traw, c) krawędzi brzegów, przymulisk, odsypisk i wysp, d) proponowanej linii brzegu. Jeżeli krawędź brzegu jest wyraźna, linia brzegu biegnie tą krawędzią. Jeżeli krawędź brzegu nie jest wyraźna, linia brzegu biegnie granicą stałego porostu traw, a jeżeli granica stałego porostu traw leży powyżej stanu wody (średniego stanu wody) - linią przecięcia się zwierciadła wody przy tym stanie z gruntem przyległym. Jeżeli brzegi wód są uregulowane, linia brzegu biegnie linią łączącą zewnętrzne krawędzie budowli regulacyjnych, a przy plantacjach wikliny na gruntach uzyskanych w wyniku regulacji - granicą plantacji od strony lądu. Decyzja ustalająca linię brzegu obejmuje swym zakresem odcinek i brzegi cieku naturalnego objęte projektem regulacji. Jeżeli ustalenie linii brzegu jest konieczne w związku z wykonaniem budowli regulacyjnych, postępowanie w sprawie ustalenia linii brzegu przeprowadza się łącznie z postępowaniem w sprawie wydania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie budowli regulacyjnych. Decyzja o ustaleniu linii brzegu może być wydana po uzyskaniu przez zakład pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie niecierpiących zwłoki budowli regulacyjnych. Jeżeli ustalenie linii brzegu następuje w związku z trwałym zajęciem przez wody płynące lub wody morskie, w sposób naturalny, gruntu niestanowiącego własności właściciela wody, koszty projektu ponosi właściciel wody. Zarządzanie zasobami wodnymi Zgodnie z Prawem wodnym zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami, w szczególności w zakresie: 1) zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności, 2) ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną eksploatacją, 3) utrzymywania lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych, 4) ochrony przed powodzią oraz suszą,

4 - 4-5) zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa oraz przemysłu, 6) zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją, 7) tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód. Główne instrumenty zarządzania zasobami wodnymi to: 1) plany gospodarki wodnej, 2) pozwolenia wodnoprawne, 3) opłaty i należności w gospodarce wodnej, 4) kataster wodny, 5) kontrola gospodarowania wodami. Zarządzanie zasobami wodnymi jest realizowane z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. Prawo wodne określa następujące obszary dorzeczy: A. obszar dorzecza Wisły obejmujący, oprócz dorzecza Wisły znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, także znajdujące się na tym terytorium dorzecza Dniestru, Dunaju poprzez rzekę Wag, dorzecze Niemna, Słupi, Łupawy, Łeby, Redy oraz rzek wpadających bezpośrednio do Zalewu Wiślanego, a także znajdujące się na tym terytorium dorzecza Świeżej i Pregoły, B. obszar dorzecza Odry obejmujący, oprócz dorzecza Odry znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, także znajdujące się na tym terytorium dorzecza Łaby oraz Dunaju przez rzekę Morawę, a także dorzecza Regi, Parsęty, Wieprzy, Ücker i rzek wpadających do Zalewu Szczecińskiego. Melioracje wodne Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami (wg Prawa wodnego 2001). Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe. URZĄDZENIA MELIORACJI WODNYCH PODSTAWOWYCH URZĄDZENIA MELIORACJI WODNYCH SZCZEGÓŁOWYCH kanały, stopnie wodne, zbiorniki i inne urządzenia wodne ujęcia służące do poboru wody rowy (szerokość dna poniżej 1,5 m) groble na obszarach nawadnianych, deszczownie i drenowania urządzenia przeciwpowodziowe ziemne stawy rybne rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m Opłata melioracyjna Opłata melioracyjna wnoszona jest na rzecz Skarbu Państwa gdy urządzenia melioracji wodnych szczegółowych wykonane zostały na koszt Państwa na gruntach innych niż stanowiące własność Państwa. Zamiast opłaty melioracyjnej może być przyjęta na własność Państwa odpowiednia część tych gruntów. Wysokość opłaty melioracyjnej ustala się proporcjonalnie do powierzchni gruntów, na które dodatni wpływ wywierają urządzenia melioracji wodnych szczegółowych (ustawa Prawo wodne).

5 - 5 - Zgodnie z rozporządzeniem z 2003 roku w sprawie warunków i trybu ustalania wysokości oraz poboru opłaty melioracyjnej opłatę melioracyjną, za wykonane na koszt Skarbu Państwa urządzenia melioracji wodnych szczegółowych, określa się jako iloczyn powierzchni obszaru, na który wywierają korzystny wpływ urządzenia, oraz stawki jednostkowej opłaty melioracyjnej, wynikającej z: 1) procentu pokrytych przez Skarb Państwa kosztów wykonania urządzeń albo 2) stawek ilościowych żyta pomnożonych przez ustaloną do celów obliczania podatku rolnego średnią cenę żyta w roku poprzedzającym rok, w którym została wydana decyzja ustalająca wielkość opłaty. Procent kosztów wykonania urządzeń oraz stawki ilościowe żyta, w odniesieniu do poszczególnych rodzajów urządzeń oraz robót z nimi związanych, określa załącznik do rozporządzenia. Opłatę zmniejsza się o 15%, jeżeli przed przystąpieniem do eksploatacji urządzeń zmeliorowane grunty zostały objęte działalnością spółki wodnej. Opłatę pobiera się w rocznych ratach. Pierwszą ratę opłaty pobiera się po upływie dwóch lat od dnia przekazania urządzeń do eksploatacji, a w przypadku zagospodarowania pomelioracyjnego łąk i pastwisk - po upływie roku. Opłatę w wysokości co najmniej zł pobiera się przez okres: 1) 15 lat - za budowę drenowania o rozstawie sączków do 13 m; 2) 12 lat - za budowę: a) drenowania gruntów o rozstawie sączków powyżej 13 m, b) rowów z siecią drenarską na łąkach i pastwiskach, c) urządzeń służących do odwadniania i nawadniania użytków rolnych łącznie z urządzeniami do nawodnień ciśnieniowych oraz do rozprowadzania ścieków na obszarze ich rolniczego wykorzystania; 3) 8 lat - za: Korzystanie z wód a) odbudowę i przebudowę drenowania, b) odbudowę i przebudowę urządzeń odwadniających i nawadniających na użytkach zielonych oraz urządzeń do nawodnień ciśnieniowych, c) wykonanie systemów przeciwerozyjnych; 4) 5 lat - za wykonanie ziemnych stawów rybnych; 5) 4 lat - za pierwsze i ponowne zagospodarowanie łąk i pastwisk metodą pełnej uprawy i adaptację terenu; 6) 3 lat - za pierwsze i ponowne zagospodarowanie łąk i pastwisk metodą podsiewu; 7) 4 lat - za wykonanie innych urządzeń. Prawo wodne wyróżnia trzy podstawowe formy korzystania z wód: powszechne korzystanie z wód zwykłe korzystanie z wód szczególne korzystanie z wód Każdemu przysługuje prawo do powszechnego korzystania ze śródlądowych powierzchniowych wód publicznych, morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej i z wód morza terytorialnego, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej. Powszechne korzystanie z wód służy do zaspokajania potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz, na zasadach określonych w przepisach odrębnych, amatorskiego połowu ryb. Powszechne korzystanie z wód nie obejmuje: 1) wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej oraz z wód morza terytorialnego, 2) wycinania roślin z wód lub brzegu, 3) wydobywania kamienia i żwiru z potoków górskich.

6 - 6 - Wydobywanie kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów w granicach powszechnego korzystania z wód może odbywać się, po uzyskaniu zgody właściciela wody, w miejscach wyznaczonych przez radę gminy w drodze uchwały. Rada powiatu może, w drodze uchwały, w celu zaspokajania niezbędnych potrzeb społecznych wprowadzić powszechne korzystanie, służące zaspokajaniu potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, z wód powierzchniowych innych, ustalając jednocześnie dopuszczalny zakres tego korzystania. W tym przypadku właścicielowi wody przysługuje z budżetu powiatu odszkodowanie na warunkach określonych w ustawie. Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie; prawo to nie stanowi prawa do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego. Nie stanowi zwykłego korzystania z wód: 1) nawadnianie gruntów lub upraw wodą podziemną za pomocą deszczowni, 2) korzystanie z wody podziemnej, jeżeli urządzenia do poboru wody umożliwiają pobór w ilości większej niż 5 m 3 na dobę, 3) korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej, 4) wprowadzanie do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, jeżeli ich ilość jest większa niż 5 m 3 na dobę. Szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne lub zwykłe, w szczególności: 1) pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych, 2) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 3) przerzuty wody oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych, 4) piętrzenie oraz retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych, 5) korzystanie z wód do celów energetycznych, 6) korzystanie z wód do celów żeglugi oraz spławu, 7) wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegu, 8) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych. Pozwolenia wodnoprawne Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na: 1) szczególne korzystanie z wód, 2) regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mającą wpływ na warunki przepływu wody, 3) wykonanie urządzeń wodnych, 4) rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód, 5) długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej, 6) piętrzenie wody podziemnej, 7) gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie obszarów górniczych utworzonych dla wód leczniczych, 8) odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych, 9) wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów, 10) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1. Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane również na: 1) gromadzenie ścieków, a także innych materiałów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów, 2) wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót, 3) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią, jeżeli wydano decyzje, o których mowa w art. 40 ust. 3 i art. 83 ust. 2 pkt 1. Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód jest jednocześnie pozwoleniem na wykonanie urządzeń wodnych służących do tego korzystania. Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód wydawane są z uwzględnieniem postanowień rozdziałów 1-4 w dziale IV tytułu III ustawy - Prawo ochrony środowiska. Pozwolenie wodnoprawne nie jest wymagane na: 1) uprawianie żeglugi na śródlądowych drogach wodnych, 2) holowanie oraz spław drewna,

7 - 7-3) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz wycinanie roślin w związku z utrzymywaniem wód, szlaków żeglownych oraz remontem urządzeń wodnych, 4) wykonanie pilnych prac zabezpieczających w okresie powodzi, 5) wykonanie studni o głębokości do 30 m na potrzeby zwykłego korzystania z wód, 6) odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych, jeżeli zasięg leja depresji nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, 7) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych. Organem właściwym do wydawania pozwoleń wodnoprawnych jest starosta, wykonujący to zadanie jako zadanie z zakresu administracji rządowej oraz wojewoda. Wojewoda wydaje pozwolenia wodnoprawne: 1) jeżeli szczególne korzystanie z wód lub wykonywanie urządzeń wodnych jest związane z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wynika z przepisów o ochronie środowiska, oraz z eksploatacją instalacji lub urządzeń wodnych na terenach zakładów w rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska zaliczanych do tych przedsięwzięć, 2) na wykonanie urządzeń wodnych zabezpieczających przed powodzią, 3) na przerzuty wody, 4) na wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji chemicznych hamujących rozwój glonów, 5) o których mowa w art. 122 ust. 2, 6) jeżeli szczególne korzystanie z wód lub wykonanie urządzeń wodnych odbywa się na terenach zamkniętych w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo ochrony środowiska. Strefy ograniczonego korzystania z wód Zgodnie z polskim prawem krajowym 2 wykorzystanie i zagospodarowanie nieruchomości położonych w strefach ochronnych ujęć wody, na obszarach ochronnych zbiorników wodnych oraz na obszarach objętych ochroną przeciwpowodziową podlega określonym ograniczeniom. OGRANICZONE KORZYSTANIE Z NIERUCHOMOŚCI (PRAWO WODNE) STREFY OCHRONNE UJĘĆ WODY OBSZARY OCHRONNE ZBIORNIKÓW WODNYCH OBSZARY OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ TEREN OCHRONY BEZPOŚREDNIEJ OBSZARY BEZPOŚREDNIEGO ZAGROŻENIA POWODZIĄ TEREN OCHRONY POŚREDNIEJ OBSZARY POTENCJALNEGO ZAGROŻENIA POWODZIĄ Rys. 1. Obszary ochronne związane z ograniczonym korzystaniem i zagospodarowaniem nieruchomości określonym w Prawie wodnym Strefy ochronne ujęć wody Na obszarze stanowiącym strefę ochronną ujęcia wody podziemnej lub powierzchniowej obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Wielkość strefy ochronnej 2 Prawo wodne..., op. cit.

8 - 8 - ujęcia wody określa się na podstawie badań hydrologicznych, hydrograficznych i geomorfologicznych. W strefie tej wyróżnia się teren ochrony bezpośredniej oraz teren ochrony pośredniej. Teren ochrony bezpośredniej przeznaczony jest wyłącznie do celów gospodarki wodnej, co ma zagwarantować bezpieczne ujęcie wody. Na terenie ochrony bezpośredniej zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody, a jego obszar najczęściej zagospodarowany jest zielenią. Teren ten jest fizycznie wydzielony, ogrodzony lub, w przypadku gdy jego granice przebiegają przez wody powierzchniowe, oznaczony za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków stojących lub pływających. Przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody jest ograniczone do niezbędnych potrzeb, a na odpowiednich tablicach umieszcza się informacje o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych. Dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody. Na właścicieli gruntów położonych na terenie ochrony pośredniej może być nałożony obowiązek stosowania odpowiednich upraw rolnych lub leśnych, a także zlikwidowania nieczynnych studni oraz, na ich koszt, ognisk zanieczyszczeń wody. Zabronione jest lub ograniczone wykonywanie robót oraz innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, a w szczególności: 1) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 2) rolnicze wykorzystanie ścieków, 3) przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych, 4) stosowanie nawozów oraz środków ochrony roślin, 5) budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych, 6) wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych, 7) lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt, 8) lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a także rurociągów do ich transportu, 9) lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych, 10) mycie pojazdów mechanicznych, 11) urządzanie parkingów, obozowisk oraz kąpielisk, 12) lokalizowanie nowych ujęć wody, 13) lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych. Na terenie ochrony pośredniej ujęcia wody podziemnej może być ponadto zabronione lub ograniczone: 1) wydobywanie kopalin, 2) wykonywanie odwodnień budowlanych lub górniczych. Niezależnie od powyższych zakazów i ograniczeń na terenie ochrony pośredniej ujęcia wody powierzchniowej może być zabronione lub ograniczone: 1) lokalizowanie budownictwa mieszkalnego oraz turystycznego, 2) używanie samolotów do przeprowadzania zabiegów rolniczych, 3) urządzanie pryzm kiszonkowych, 4) chów lub hodowla ryb, ich dokarmianie lub zanęcanie, 5) pojenie oraz wypasanie zwierząt, 6) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegu, 7) uprawianie sportów wodnych, 8) użytkowanie statków o napędzie spalinowym. Przy ustalaniu zakazów, nakazów i ograniczeń dotyczących użytkowania gruntów na terenie ochrony pośredniej uwzględnia się warunki infiltracji zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, z którego woda jest ujmowana. Teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych wyznacza się na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej tego ujęcia. Powinien obejmować on obszar zasilania ujęcia wody. Jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy od 25 lat, strefa ochronna powinna obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej. Strefę ochronną ujęcia wód powierzchniowych określa się tak, aby trwale zapewnić jakość wody zgodną z przepisami 3 oraz aby zabezpieczyć 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. Nr 204, poz. 1728).

9 - 9 - wydajność ujęcia wody. Strefa ochronna ujęcia wody z potoku górskiego lub z górnego biegu rzeki może obejmować całą zlewnię cieku powyżej ujęcia wody. Teren ochrony pośredniej ujęcia wody oznacza się przez umieszczenie, w punktach przecięcia się jego granic ze szlakami komunikacyjnymi oraz w innych charakterystycznych punktach terenu, tablic zawierających informacje o ustanowieniu strefy. Strefę ochronną ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody, wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których one obowiązują. Za szkody poniesione w związku z wprowadzeniem zakazów, nakazów oraz ograniczeń w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wód właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ochronnej przysługuje odszkodowanie od właściciela ujęcia wody. Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych Na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych obowiązują zakazy, nakazy oraz ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody w celu ochrony zasobów tych zbiorników przed degradacją. Na obszarach tych mogą obowiązywać zakazy wznoszenia obiektów budowlanych oraz wykonywania robót lub innych czynności, które mogą spowodować trwałe zanieczyszczenie gruntów lub wód, a w szczególności lokalizowanie inwestycji zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko 4. Podobnie jak w przypadku stref ochronnych ujęć wody, obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej wskazując zakazy, nakazy lub ograniczenia oraz obszary, na których one obowiązują. Zasady wypłaty odszkodowań w wyniku ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ustanowieniem obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych określają przepisy o ochronie środowiska 5. Obszary zagrożone powodzią Wyróżnia się obszary bezpośredniego i pośredniego zagrożenia powodzią. Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią to: 1) tereny między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska, 2) obszar pasa nadbrzeżnego w rozumieniu ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej 6, 3) strefa przepływów wezbrań powodziowych określona w planie zagospodarowania przestrzennego na podstawie studium ochrony przeciwpowodziowej, Na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, a w szczególności: 1) wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych, 2) sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk, 3) zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem lub odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z ich infrastrukturą. Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią to tereny narażone na zalanie w przypadku: 1) przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, 2) zniszczenia lub uszkodzenia wałów przeciwpowodziowych, 3) zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących albo budowli ochronnych pasa technicznego. Na obszarach potencjalnego zagrożenia powodzią dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić zakazy lokalizowania inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a także innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania 4 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) 5 Prawo ochrony środowiska..., op. cit. 6 Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczpospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. Nr 32, poz. 131)

10 odpadów, w tym w szczególności ich składowania lub zakazy właściwe dla obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią, o ile jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa ludzi i mienia. Obszary ochrony powodziowej powinny być uwzględniane przy sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy. Inne obowiązki właścicieli nieruchomości Niezależnie od lokalizacji na obszarach ochronnych na właścicielach nieruchomości ciążą inne obowiązki wynikające z graniczenia z wodami objętymi powszechnym korzystaniem 7 oraz utrzymania właściwego stanu wody na gruncie. Właścicieli nieruchomości obowiązuje: umożliwienie dostępu do wód publicznych dla osób trzecich zakaz grodzenia w pasie 1,5 m od linii brzegowej wód publicznych zakaz zmiany stanu wody na gruncie nakaz usuwania przeszkód oraz zmian w dopływie wody Właściciel nieruchomości przyległej do wód objętych powszechnym korzystaniem jest obowiązany zapewnić dostęp do wody w sposób umożliwiający to korzystanie. Części nieruchomości umożliwiające dostęp do wody wyznacza wójt, burmistrz lub prezydent miasta w drodze decyzji. Z tego tytułu właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie z budżetu gminy, na warunkach określonych w ustawie. Zabrania się grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych 8 w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar. Zakaz ten nie dotyczy grodzenia terenów stref ochronnych ustanowionych na mocy Prawa wodnego oraz obrębów hodowlanych ustanowionych na podstawie przepisów rybackich 9. Właściciel nieruchomości przyległej do powierzchniowych wód publicznych jest obowiązany umożliwić dostęp do wody na potrzeby wykonywania robót związanych z utrzymywaniem wód, ustawianiem znaków żeglugowych oraz hydrologiczno-meteorologicznych urządzeń pomiarowych. Z powyższego tytułu właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie odpowiednio od właściciela wody lub właściciela urządzeń. Właściciel gruntu nie może zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej ani kierunku odpływu ze źródeł - ze szkodą dla gruntów sąsiednich, jak również odprowadzać wód oraz ścieków 10 na grunty sąsiednie. 7 zgodnie z Prawem wodnym powszechne korzystanie z wód służy do zaspokajania potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz, na zasadach określonych w przepisach odrębnych, amatorskiego połowu ryb. 8 wodami publicznymi są wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego; własność Skarbu Państwa stanowią wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody podziemne (wg Prawa wodnego) 9 zgodnie z ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. Nr 66, poz. 750 z 1999 r. z późn. zm.) obręb hodowlany może być ustanowiony na wodach o warunkach biologicznych i hydrotechnicznych szczególnie przydatnych do prowadzenia chowu lub hodowli ryb. Wstęp do obrębu hodowlanego wymaga uzgodnienia z uprawnionym do rybactwa. 10 ścieki w rozumieniu Prawa wodnego to: a) wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze, b) ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania na zasadach określonych w odrębnych przepisach, c) wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych,

11 Na właścicielu gruntu ciąży obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody, powstałych na jego gruncie wskutek przypadku lub działania osób trzecich, ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Jeżeli zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na nieruchomości sąsiednie, wójt (burmistrz lub prezydent miasta) może nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegającym szkodom. Właściciele gruntów mogą, w drodze pisemnej ugody, ustalić zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub na gospodarkę wodną; ugoda nie może dotyczyć wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi. Realizacja postanowień ugody jest możliwa po zatwierdzeniu, w drodze decyzji, odpowiednio przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Przedstawione powyżej prawne uwarunkowania lokalnie obniżają wartość rynkową nieruchomości, zwłaszcza na obszarach objętych rygorystycznymi ograniczeniami w korzystaniu z nieruchomości. Z drugiej strony chronione zasoby wodne, czystsze i o wysokich walorach ekologicznych i krajobrazowych przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności danych obszarów, a tym samym do ogólnego wzrostu poziomu wartości nieruchomości w całym regionie. Wycena wód Niezależnie od przyjętego podejścia, wycenę obiektu stawowego należy zaczynać od analizy stosunków wodnych, żyzności i lokalizacji stawów. W podejściu porównawczym będzie to analiza podstawowych cech porównawczych, a w podejściu dochodowym - podstawowych czynników decydujących o ekonomicznej efektywności produkcji rybackiej. Analiza stosunków wodnych obejmuje: ujęcie i zrzut wody, bilans wodny. Woda zasilająca stawy pochodzi z różnych źródeł: rzek lub innych cieków oraz zbiorników wodnych o charakterze wód płynących, melioracji wodnych szczegółowych, wody opadowej i spływów powierzchniowych. Źródło zasilania w wodę rzutuje na bilans wodny na obiekcie, gospodarkę rybacką i stosowane rozwiązania hydrotechniczne, żyzność stawów oraz wymagane regulacje prawne. W przypadku poboru lub zrzutu wód ze stawów do cieków i zbiorników wodnych o charakterze wód płynących wymagane jest pozwolenie wodnoprawne. W pozostałych przypadkach obiekt stawowy może prawnie funkcjonować bez konieczności uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Bilans wodny obiektu stawowego zależy od: opadów atmosferycznych w zlewni, przepuszczalności gruntów stanowiących dno stawowe, zastosowanych rozwiązań hydrotechnicznych oraz stanu technicznego stawów. Bilans wodny decyduje o możliwościach produkcyjnych obiektu, zakresu i formy prowadzonej produkcji rybackiej. Stanowi on podstawową część operatu wodnoprawnego, niezbędnego do uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Żyzność stawów zależy od źródła wody i zlewni, rodzaju i utrzymania dna stawowego oraz cech stawów wynikłych z zastosowanych rozwiązań hydrotechnicznych. Wymienione czynniki brane są pod uwagę w metodach usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, d) wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, e) wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wtłaczanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wtłaczanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych w pobranej wodzie, f) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych, g) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate albo innych organizmów wodnych, o ile produkcja tych ryb lub organizmów, rozumiana jako średnioroczny przyrost masy tych ryb albo tych organizmów w poszczególnych latach cyklu produkcyjnego, przekracza kg z 1 ha powierzchni użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym roku danego cyklu.

12 określania naturalnej wydajności stawów opracowanych przez Popowskiego i Zakaszewskiego oraz Staffa. Metody te obszernie opisane są w dostępnej literaturze (Turkowski 2003). Podejście kosztowe Podstawową metodą stosowaną w wycenie urządzeń budownictwa wodnego i rybackiego jest metoda kosztów odtworzenia. Wartość odtworzeniowa równa się sumie kosztów poniesionych na realizację nieruchomości pomniejszonej o wielkość zużycia wynikającą z wieku oraz stopnia intensywności jej użytkowania, konserwacji itd.: gdzie: n Wk = Wb i (1 - S i /100) i=1 Wk - wartość odtworzeniowa netto, Wb i - wartość odtworzeniowa brutto elementu (i) wycenianego obiektu, n - suma elementów (i), S i - stopień zużycia danego elementu (i) wyrażony w procentach. Wartość odtworzeniową brutto najprościej wyliczyć według norm przedstawionych w odpowiednich Katalogach Nakładów Rzeczowych (KNR). Otrzymaną wartość następnie powiększa się o wielkość narzutów z tytułu kosztów ogólnych, kosztów zakupu materiałów oraz zysku wykonawcy inwestycji. Tak wyliczoną wartość odtworzeniową brutto koryguje się, powiększając ją o koszty sporządzenia dokumentacji i nadzoru, a pomniejszając o stopień zużycia poszczególnych elementów wycenianego obiektu. W efekcie uzyskuje się wartość odtworzeniową netto, która stanowi szukaną wartość odtworzeniową obiektu. Metoda odtworzeniowa, z założenia samej metody, w przypadku wyceny całych obiektów produkcyjnych, nie uwzględnia ich zdolności do przynoszenia określonych korzyści ekonomicznych i to stanowi jej wadę. Zarówno obiekt przynoszący zyski jak i obiekt przynoszący straty będzie miał podobną wartość odtworzeniową, o ile koszty inwestycyjne poniesione na wybudowanie tych obiektów będą podobne. Niedogodność ta nabiera szczególnego znaczenia w warunkach rynkowych, gdzie potencjalni inwestorzy nabywając dane obiekty kierują się przede wszystkim ich zdolnością do przynoszenia określonych efektów ekonomicznych i należy oczekiwać, że te efekty zadecydują o prawdopodobnej cenie obiektu. Podejście dochodowe W wycenie nieruchomości związanych z gospodarką wodną i rybacką, które przynoszą ustabilizowane dochody w długich okresach czasu, najczęściej stosowana jest technika kapitalizacji prostej: gdzie: W d - wartość nieruchomości, D - dochód roczny, W k - współczynnik kapitalizacji. W d = D W k Wielkość dochodu (w tym czynszów) z obiektu rybackiego zależy od jego możliwości produkcyjnych (zarówno rybackich, jak i rekreacyjnych), a te warunkowane są wydajnością naturalną wód. Do wstępnego szacowania wydajności służy klasyfikacja rybacka, która dzieli jeziora na poszczególne typy rybackie (Szczerbowski 1993). Wydajność naturalną stawów szacuje się stosując szereg metod bonitacyjnych. Wśród nich najbardziej znane to metody: Staffa oraz Popowskiego i Zakaszewskiego (Turkowski 2003). Podejście mieszane W podejściu mieszanym stosuje się metodę pozostałościową lub metodę wskaźników szacunkowych gruntów. Metodą pozostałościową wycenia się nieruchomości, które mają być przedmiotem zabudowy, rozbudowy, nadbudowy, modernizacji, przebudowy lub innych ulepszeń. Jej celem jest określenie wartość jaką będzie miała nieruchomość po ulepszeniu, z uwzględnieniem zainwestowanych kosztów. Dopuszcza się wyrażenie wartości

13 nieruchomości liczbą ujemną w przypadku konieczności poniesienia nakładów na przywrócenie nieruchomości do stanu przydatnego do użytku, przekraczających wartość, jaką miałaby ona, gdyby te nakłady nie były konieczne. Metoda wskaźników szacunkowych gruntów służy do określania wartości nieruchomości przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne. Metoda ta stosowana jest w przypadku braku transakcji rynkowych. W metodzie wskaźników szacunkowych gruntów wartość nieruchomości określa się jako iloczyn wskaźnika szacunkowego 1 ha gruntów, ceny 1 decytony (dt) ziarna żyta oraz powierzchni w ha użytków gruntowych, według wzoru: n W G = P i N szi C i=1 gdzie: W G - wartość gruntów rolnych, P i powierzchnia poszczególnych użytków gruntowych (i) wchodzących w skład wycenianej nieruchomości, N zi wskaźnik szacunkowy gruntów, C cena 1 dt ziarna żyta z rynku lokalnego, i numer kolejnego, od 1 do n, użytku gruntowego o danej klasie bonitacyjnej wg ewidencji gruntów, n- liczba użytków gruntowych wchodzących w skład wycenianej nieruchomości. Zasady wyceny gruntów pod wodami metodą wskaźników szacunkowych gruntów regulują przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem procedura doboru wskaźnika szacunkowego jest nastepująca: a) dla gruntów pod wodami stanowiącymi jeziora i inne zbiorniki niż stawy rybackie wskaźnik szacunkowy ustala się: - jeżeli grunty są klasyfikowane - jak dla danej klasy gruntu; - jeżeli grunty nie są klasyfikowane - jak dla klasy IV łąk i pastwisk trwałych. b) dla gruntów pod stawami rybackimi wskaźnik szacunkowy ustala się: - jeżeli grunty są klasyfikowane - jak dla danej klasy gruntu; - jeżeli grunty nie są klasyfikowane - jak dla klasy I łąk i pastwisk trwałych. Tabela wskaźników szacunkowych załączona jest do powyższego rozporządzenia. Grunty pod rowami nie stanowią przedmiotu osobnego obrotu, tj. kupowane są i sprzedawana wraz z gruntami rolnymi, stąd trudno o ceny transakcyjne takich gruntów. W przypadku stwierdzenia braku cen transakcyjnych w zasadzie jedyną możliwość wyceny gruntów pod rowami stwarzają przepisy Rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 1 sierpnia 2003 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków rozkładania ceny sprzedaży na raty oraz stawek szacunkowych gruntów. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem grunty pod rowami stanowiącymi urządzenia melioracji wodnych szczegółowych wycenia się tak jak nieużytki przyjmując do ich wyceny połowę (50%) stawki szacunkowej użytku zielonego klasy IV w danym okręgu podatkowym (z uwagi na płatność podatku rolnego). Wartość użytkowa stawów (wg Wojdy Turkowski 2003) Nazwa zespołu cech Ilość punktów Warunki wodne i parametry hydrotechniczne stawów 30 Zdolność produkcyjna 30 Stan techniczny obiektu 25 Organizacja przestrzenna 15 Razem 100

14 WARUNKI WODNE I PARAMETRY HYDROTECHNICZNE STAWÓW (pkt. 30) - pozwolenie wodnoprawne (0-3) - ilość dyspozycyjnej wody dla stawów (5-10) - jakość wody charakter zlewni (1-5) - sposób rozprowadzania wody do stawów (4-8) - warunki hydrotechniczne stawów (0-4) 2. ZDOLNOŚĆ PRODUKCYJNA STAWÓW (pkt. 30) - intensywność użytkowania rybackiego (5-20) - wydajność naturalna stawów (3-10) 3. STAN TECHNICZNY OBIEKTU (pkt. 25) - cykl produkcyjny (1-3) - głębokość stawów (1-3) - stan łowiska i rowów głównego, osuszających (1-4) - jakość grobli stawowych (nachylenie skarp, stan erozji, szerokość korony i jej utwardzenie) (2-5) - warunki odłowu ryb (0-2) - stan budowli hydrotechnicznych: jazów, mnichów, zastawek, przepustów, płuczek, odłówek, akweduktów (3-6) - stan doprowadzalników i odprowadzalników (0-2) 4. ORGANIZACJA PRZESTRZENNA MOŻLIWOŚĆ PROWADZENIA RACJONALNEJ PRODUKCJI RYBACKIEJ (pkt. 15) - warunki dojazdu, stan dróg, odległość od dużych aglomeracji miejskich lub punktów zbytu ryb (0-3) - stan techniczny magazynów (0-2) - wielkość całego obiektu, prawidłowość rozmieszczenia poszczególnych kompleksów stawów i ich odległości (1-5) - stan zaplecza i jego funkcjonalność (0-2) - inne działy produkcji i ich powiązania (1-3). Ocena: bardzo dobra; dobra; średnia; słaba; poniżej 29 zła. Jakość wód Przydatność wód do określonych celów oraz zasady ich klasyfikacji regulują następujące rozporządzenia: 1) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem życia skorupiaków i mięczaków (Dz. Nr 176, poz. 1454). 2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. Nr 204, poz. 1728). 3) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Nr 203, poz. 1718). 4) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. Nr 183, poz. 1530). 5) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. Nr 176, poz. 1455). Wysokość opłat za użytkowanie gruntów pod wodami reguluje: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie wysokości opłat rocznych za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych wodami (Dz. Nr 13, poz. 90).

15 Literatura Polska Norma Pn-R Rybactwo Stawowe Terminologia. Katalog Scalonych Nakładów Rzeczowych, KNSR nr 10 - Melioracje, regulacje rzek i potoków oraz budowli i urządzeń wodnych, WACETOB, Warszawa, Katalog Nakładów Rzeczowych, KNR nr Budowle i roboty ziemne. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Warszawa. Katalog Nakładów Rzeczowych, KNR nr Melioracje oraz regulacje rzek i potoków. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Warszawa. Katalog Nakładów Rzeczowych, KNR nr Zewnętrzne sieci wodociągowe i kanalizacyjne. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Warszawa. Katalog Scalonych Nakładów Rzeczowych nr 10 - Melioracje, regulacje rzek i potoków oraz budowli i urządzeń wodnych. Wyd. WACETOB. Warszawa. Turkowski K Wycena wód i gruntów pod wodami. Educaterra, Olsztyn. Podstawowe akty prawne Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93; z późn. zm.) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jednolity z 2005 r., Dz. U. Nr 239, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz.U. z 1999 r. Nr 66, poz. 750 z późn. zm.) Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczpospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jednolity z 2003 r., Dz.U. Nr 153, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity z 2004 r., Dz. U. Nr 261, poz z późn. zm.). Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, poz z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 1 sierpnia 2003 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków rozkładania ceny sprzedaży na raty oraz stawek szacunkowych gruntów (Dz. U. Nr 140, poz. 1350) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji wód, urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów (Dz. U. z 2005 r. Nr 7, poz. 55) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji wód, urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów (Dz. U. z 2005 r. Nr 7, poz. 55) Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 sierpnia 2006 r. w sprawie zakresu informacji z katastru wodnego podlegających udostępnianiu, sposobu ich przygotowania oraz wysokości opłat za ich przygotowanie i udostępnianie (Dz. U. Nr 132, poz. 927). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie warunków i trybu ustalania wysokości oraz poboru opłaty melioracyjnej (Dz. U. Nr 41, poz. 345). Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 r. w sprawie zaliczenia gmin oraz miast do jednego z czterech okręgów podatkowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1614).