TEWISE. Modul 8. Komorka. Copyright by Project "TEWISE" for the project -team: All rights reserved. Privacy Statement.

Transkrypt

1 TEWISE Modul CP AT-COMENIUS-C21 Komorka Copyright by Project "TEWISE" for the project -team: holub@pi-klu.ac.at All rights reserved. Privacy Statement. This project has been funded with support from the European Commission. This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

2 Moduł Komórka Biologia (wiek lat) Celem tego modułu jest wprowadzenie ucznia krok po kroku w zakres zagadnień dotyczących komórki. Ilustrowane instrukcje poprowadzą ucznia poprzez laboratorium, gdzie musi on dokonywać obserwacji, kreślić rysunki i oznaczać różne części komórki. Moduł został stworzony po części żartobliwie, a częściowo, zwłaszcza części zawierające praktyczne prace doświadczalne, na wyższym stopniu edukacyjnym. Trudniejsze zagadnienia i terminy wprowadzane są stopniowo. W szczególności zaplanowano, aby oddziaływać na różne zmysły. Czysta informacja encyklopedyczna jest możliwie jak najkrótsza, ale jednocześnie bardzo treściwa. Młodzi ludzie często są bombardowani wieloma informacjami. Uważam, że czasami mniej może oznaczać efektywniej. Oznacza to także, że prawdziwe nauczanie poprzez wykonywanie ćwiczeń i eksperymentów powinno zastąpić stereotypowe nauczanie oparte na werbalizmie. Część z przedstawionych eksperymentów to doświadczenia bardzo dobrze znane i często wykonywane, ale część z nich jest nowa i stworzona przez Autora. Każda część modułu była i będzie ciągle testowana na różnych uczniach. Ponadto, całość będzie oceniana przez nauczycieli przy pomocy specjalnych kart pracy CP AT-COMENIUS-C21 Moduły Używanie mikroskopu: Wymiary: Komórka cebuli: Komórka ludzka: Różnorodność: części 1a 1d części 2a 2c części 3a 3b części 4a 4b części 5a 5c Saturday, 30. October 2004 Mag. Peter Holub Komórka 8.00

3 Mikroskop Na początku naszych modułów przejdziesz krótki kurs opisujący podstawy posługiwania się mikroskopem oraz jego najważniejsze części składowe. okular tubus okularu śruba makrometryczna tubus obiektywy śruba mikrometryczna statyw stolik przedmiotowy kondensor mikromanipulator przesłona śruba kondensora podstawa mikroskopu CP AT-COMENIUS-C21 Zauważ, że istnieje wiele różnych typów mikroskopów. Niektóre z nich wykorzystują światło odbite przez lustro do soczewki, inne używają lampy. Zamiast mikromanipulatora mogą znajdować się dwa zaciski, które przytrzymują badany preparat. Śruba makrometryczna i śruba mikrometryczna mogą znajdować się na jednej osi. Mogę one podnosić tubus mikroskopu, albo stolik. Mikroskop może także posiadać dwa okulary oraz tubus fotograficzny. Zwykle soczewka okularu ma powiększenie ok. 10 razy. Soczewka obiektywu powiększa 4x, 10x i 40x. Czasami mamy do czynienia z obiektywami, które powiększają do 100x i które mogą być używane jedynie wraz ze specjalnym olejem umieszczanym między preparatem a soczewką obiektywu. Komórka 8.01a

4 Używanie mikroskopu Prawidłowe obchodzenie się z mikroskopem nie należy do rzeczy trudnych, ale, zwłaszcza na początku, bardzo ważne jest, aby nauczyć się właściwego używania, a później należy trenować je, tak jak trenuje się umiejętności sportowe. Pamiętaj, aby zawsze uważnie przeczytać dokładnie cały arkusz, zanim zaczniesz się nim posługiwać się mikroskopem! Większość obiektów, które będziesz chciał obserwować przy użyciu mikroskopu należy przedtem odpowiednio spreparować i uczynić je przezroczystymi. Jest to związane z tym, że szczegóły budowy danej próbki można zobaczyć tylko wtedy, gdy światło może swobodnie przez nią przechodzić. Należy więc próbkę umieścić na szklanej płytce (jest to tzw. szkiełko podstawowe), w kropli cieczy (zwykle wody) oraz przykryć drugą bardzo cienką przezroczystą płytką (tzw. szkiełko nakrywkowe). Jest to związane z prawami optyki. szkiełko podstawowe szkiełko nakrywkowe gotowy preparat mikroskopowy Najpierw będziesz używać spreparowanych próbek, które zostały umieszczone w specjalnym płynie CP AT-COMENIUS-C21 1. Powiększenie 10x (okular) x 4x (najmniejsze powiększenie obiektywu). Umieść preparat na stoliku swojego mikroskopu. Przesuwaj preparatem tak długo, aż obiekt, który masz zamiar przebadać znajdzie się na środku dziury w stoliku. Włącz teraz źródło światła lub skup światło za pomocą lusterka mikroskopu i upewnij się, że światło przechodzi przez twoją próbkę. Upewnij się, że w tej chwili w pozycji do obserwacji jest najsłabszy obiektyw mikroskopu. Obniż tubus poprzez obracanie śrubą makrometryczną, aż do momentu, gdy obiektyw znajdzie się w odległości ok. pół centymetra nad preparatem. Pamiętaj: bądź ostrożny i uważaj, aby obiektyw nie dotknął szkła preparatu! Komórka 8.01b

5 Używanie mikroskopu Część druga Uwaga!!! Obniż głowę do poziomu stolika, aby mieć możliwość obejrzenia przedniej części obiektywu, w czasie, gdy opuszczasz obiektyw. Obiektyw jest teraz w pozycji, która jest niższa niż pozycja, którą będzie zajmował. gdy zostanie ostatecznie zogniskowany. Popatrz przez soczewkę okularu i bardzo powoli podnieś obiektyw za pomocą śruby makrometrycznej. Patrz uważnie w okular i przestań obracać śrubą, gdy tylko obiekt znajdzie się w polu widzenia. Użyj teraz śruby mikrometrycznej w celu uzyskania lepszego obrazu. Prawdopodobnie w celu uzyskania wyraźnego obrazu będzie potrzebne jedynie niewielkie obrócenie śruby mikrometrycznej. Powinieneś teraz mieć czysty i wyraźny obraz badanej próbki. Centrowanie Jeśli badany preparat nie znajduje się w centrum pola widzenia musisz bardzo ostrożnie przesunąć go, tak aby znalazł się na środku. Pamiętaj, że obraz, który widzisz w mikroskopie jest odwrócony, więc będziesz musiał przesuwać preparat w odwrotnym kierunku, niż ten w którym powinien się on przesunąć. Przesłona CP AT-COMENIUS-C21 Wyreguluj przesłonę. Jeśli szczelina w diafragmie będzie za duża to zbyt dużo światła docierającego do okularu nie pozwoli obejrzeć szczegółów badanej próbki. Obróć dźwignię (śrubę), która kontroluje wielkość przesłony, aż do momentu, gdy średnica otworu będzie właściwa. Obserwuj przez mikroskop efekty regulowania przesłony. 2. Powiększenie 10x (okular) x 10x (średni obiektyw). Teraz zmień powiększenie na większe, ale nie na 40x ani też na 100x i spróbuj uzyskać dobry obraz poprzez powolne obracanie śrubą mikrometryczną, w jedną lub w drugą stronę. Ponownie popraw jakość obrazu za pomocą diafragmy. Komórka 8.01c

6 Używanie mikroskopu Część trzecia 3. Powiększenie 10x (okular) x 40x (najdłuższy obiektyw, jeśli są trzy) Po przebadaniu próbki za pomocą obiektywów o mniejszych powiększeniach, podnieś obiektywy i przesuń najmocniejszy obiektyw nad preparat, aby obejrzeć próbkę pod największym powiększeniem. Gdy najmocniejszy obiektyw jest już w odpowiedniej pozycji, obniż tubus aż do momentu, gdy soczewka obiektywu prawie dotyka szkła nakładkowego. Zachowaj wyjątkową ostrożność i uważaj, aby soczewka obiektywu nie dotknęła szkła preparatu! Obniż głowę do poziomu stolika, aby mieć możliwość obejrzenia przedniej części obiektywu, w czasie, gdy opuszczasz obiektyw. Uwaga! Popatrz przez soczewkę okularu i bardzo powoli podnieś obiektyw za pomocą śruby makrometrycznej. Patrz bardzo uważnie w okular i przestań obracać śrubą, gdy tylko obiekt znajdzie się w polu widzenia. W celu uzyskania lepszego obrazu użyj śruby mikrometrycznej. Problem CP AT-COMENIUS-C21 Możesz mieć problem ze znalezieniem wybranych części badanej próbki, ponieważ średnica pola widzenia najmocniejszego obiektywu jest znacznie mniejsza niż średnica pola widzenia obiektywu słabszego. Aby znaleźć odpowiednią część badanej próbki musisz bardzo ostrożnie i powoli przesuwać preparat po stoliku. Dokonaj ponownie odpowiednich poprawek w ilości światła docierającego do preparatu oraz w ustawieniach diafragmy, tak aby uzyskać możliwie najczystszy obraz badanego preparatu. Dla profesjonalistów Powinniście nabyć przyzwyczajenie używania śruby dokładnej oraz diafragmy jednocześnie, w celu możliwie najszybszego uzyskania czystego i wyraźnego obrazu badanego preparatu. Po zakończeniu obserwacji ostrożnie podnieś obiektyw, zdejmij preparat ze stolika i ustaw najsłabszy obiektyw w pozycji nad dziurą w stoliku. Takie ustawienie pozwoli na uniknięcie ewentualnych uszkodzeń. Komórka 8.01d

7 Rozmiary cz. 1 Aby dowiedzieć się czegoś więcej na temat rozmiaru obiektów obserwowanych za pomocą mikroskopu możesz użyć zwykłego płatka confetti. 1. Weź płatek confetti. Spróbuj narysować cztery równoległe linie, które podzielą płatek na 5 części i popatrz na nie przez mikroskop, używając powiększenia 40x (obiektyw 4x i okular 10x). Jak opiszesz związek między rozmiarem płatka, a średnicą pola widzenia? Zapisz poniżej swoją odpowiedź zanim zaczniesz czytać część drugą! 2. Przygotuj do obserwacji mikroskopowych zwykłą cebulową skórkę. Popatrz na komórki przy użyciu powiększenia 40x. Znasz już długość średnicy pola widzenia? Jak dużo komórek wypełnia tę długość (jedna za drugą)? Jak długa jest w przybliżenia komórka cebuli? Jako przykład możesz posłużyć się poniższym rysunkiem: CP AT-COMENIUS-C21 Teraz spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania: Jak duże jest pole widzenia przy użyciu powiększenia 100x? Jak duże jest pole widzenia przy użyciu powiększenia 400x? Gdy już skończysz, możesz rzucić okiem na arkusz pracy 8.02b, który pozwoli Ci stwierdzić, czy Twoje odpowiedzi były poprawne oraz pokaże różne rozmiary żywych i martwych struktur! Komórka 8.02a

8 Rozmiary cz. 2 W poniższych tabelach możesz znaleźć informacje na temat związków między oryginalnym rozmiarem a powiększeniem, a także możesz porównać rozmiary różnych żywych i martwych struktur. 1 x 10 3 lub 6 x 10-2 to naukowy sposób zapisu cyfr. Więcej na ten temat dowiesz się na lekcjach matematyki. Najpopularniejsze związki między oryginalnym rozmiarem a powiększeniem. Obiektyw Średnica pola widzenia Powiększenie (okular 10x) 4x 4,0 mm 40x 10x 2,0 mm 100x 40x 0,4 mm 400x Wymiary różnorodnych żywych i martwych struktur. Długość, szerokość, średnica w mikrometrach w milimetrach w milimetrach cząsteczka wody 0, , ,85 x 10-7 szerokość DNA 0,025 0, ,5 x 10-5 wirus AIDS 0,1 0, x 10-4 bakteria staphylococcus 1,0 0,001 1 x 10-3 jądro komórki ludzkiego policzka 5,0 0,005 5 x 10-3 plemnika człowieka (główka) 5,0 0,005 5 x 10-3 czerwona krwinka człowieka 7,5 0,0075 7,5 x 10-3 ludzki włos 50 0,05 5 x 10-2 komórka ludzkiego policzka 60 0,06 6 x 10-2 ziarnko pyłku kwiatowego 100 0,1 1 x 10-1 ziarno soli kuchennej (NaCl) 300 0,3 3 x 10-1 komórki skórki cebuli 400 0,4 4 x 10-1 confetti x 10 0 Eukaliptus wielki x 10 5 średnica Ziemi 1,3 x ,3 x ,3 x Spróbuj znaleźć przykłady innych struktur w książkach, czasopismach lub w Internecie. W której części tabeli powinno się prawidłowo umieścić twój wzrost? Komórka 8.02b

9 Rozmiary cz. 3 Jak już wiesz, komórka ludzkiego policzka ma ok. 60 mikrometrów średnicy. Gdyby została ona powiększona razy, to miałaby długość przeciętnej klasy (ok. 6 metrów). Spróbuj wyobrazić sobie swoją klasę, jako komórkę. Jak duże byłoby jądro komórkowe, wirus HIV, bakteria lub cząsteczka wody w takiej klasie? 6 metrów Klasa komórka policzka = 60 mikrometrów x = 6 metrów bakteria = 1 mikrometr x =? wirus HIV = 0,1 mikrometra x =? szerokość DNA = 0,025 mikrometra x =? Znajdź inne obiekty o porównywalnych rozmiarach i umieść je w tej klasie. Coś specjalnego: bakterii może znajdować się na jednym centymetrze kwadratowym skóry. Tylko 1 na przeżywa. Zmierz swój wzrost, od czubka głowy do stóp. Gdyby jedna z komórek czubka twojej głowy była tak duża jak klasa, to jak daleko (w metrach lub kilometrach) znajdowałaby się komórka twoich palców u nóg? Wyobraź sobie, jak trudno byłoby znaleźć obiekty tak małe jak wirus, w tym trójwymiarowym, niezmiernie wielkim ciele! Komórka 8.02c

10 Komórka cebuli cz. 1 Wewnętrzna skórka łusek cebuli jest bardzo cienka, a więc jej obserwacją przy pomocy mikroskopu nie powinna przysporzyć trudności (światło bez problemu przejdzie przez komórkę). Spróbujemy dowiedzieć się, jakie szczegóły możemy tam znaleźć. 1. Podziel główkę cebuli na prawie przezroczyste łuski. 2. Oddziel jedną z nich. 3. Usuń skórkę z wewnętrznej części łuski. 4. Umieść płaską część tej błonki w kropli wody na szkiełku mikrosvkopowym. 5. Przykryj to szkiełkiem nakrywkowym. 6. Uważaj, aby błonka nie złożyła się, ani nie zmarszczyła. 7. Wrzuć pozostałą część cebuli do kosza na śmieci. 8. Dokonaj obserwacji, używając obiektywu 4x i okularu 10x (powiększenie 40x). 9. Zmień teraz obiektyw na 10x (okular 10x) uzyskując powiększenie 100x, przy otwartej diafragmie. Powoli zamykając diafragmę redukuj jasność wpadającego światła i obserwuj obraz. 10. Znowu zmień obiektyw, tym razem na 40x (powiększenie 400x), przy otwartej diafragmie. Uważaj! Nie używaj śruby makrometrycznej, aby nie zniszczyć szkła! 11. Które natężenie światła ujawniało największe szczegóły? W błonce możesz zaobserwować dużo pokojów o podobnych kształtach. Niektóre z nich mogą tworzyć fałdy i dlatego nie są one zbyt przezroczyste. Spróbuj znaleźć taką część próbki, która da ci czysty obraz, podobny do tego powyżej! Komórka 8.03a

11 Komórka cebuli cz. 2 Oto kilka przykładów szczegółów, które możemy zobaczyć przy pomocy mikroskopu. Podobne do kawałków puzzli części błonki cebuli to komórki, zawierające centralnie położone jądra komórkowe oraz wiele innych struktur biologicznych, z których tylko kilka można obejrzeć w powiększeniu, jakie daje mikroskop świetlny. 1. Narysuj grupę pięciu sąsiadujących ze sobą komórek i spróbuj oznaczyć części, które widzisz. 2. Zmień powiększenie na 400x i popatrz, jakie struktury możesz teraz zobaczyć. Ten obszar, który ogranicza komórkę rośliny nazywamy ścianą komórkową. Ta wielka wypełniona płynem przestrzeń wewnątrz komórki cebuli to wakuola. Zwarta okrągła część komórki to jądro, zawierające informacje genetyczne. Wygląda jakby znajdowało się w wakuoli. Ale naprawdę znajduje się ono w cytoplazmie na rysunku przezroczysta cytoplazma znajduje się przed i za jądrem komórki. Migotliwa część komórki nazywana jest cytoplazma. Graniczy ona z błoną komórkową, która jest zbyt mała, żebyśmy mogli ją wyraźnie zobaczyć. Ściana komórkowa umożliwia komórkom roślinnym bardziej zawartą i sztywniejszą budowę. Oto kilka z najważniejszych części komórki roślinnej. Oczywiście, jest między nimi bardzo dużo różnic, w zależności od rodzaju rośliny i funkcji, które pełni. Zastanów się częściami komórki cebuli. Jakie jest pochodzenie komórek cebuli i co mogłoby być ich główną funkcją. Komórka 8.03b

12 Komórka ludzka cz. 1 Ludzkie i zwierzęce komórki różnią się od komórek roślinnych. Ponadto, większość z nich nie wykazuje tak dobrze wyodrębnionych struktur. Pojedyncza komórka ludzka jest stosunkowo łatwo obserwować oraz wyróżnić kilka szczegółów. Zbadamy komórkę squamosal epithelial z ludzkiego policzka. Umieść na szkiełku podstawowym kroplę wody. Bardzo ostrożnie zadrap wewnętrzną część swojego policzka za pomocą wykałaczki. Przenieś komórki z wykałaczki do wody i przykryj próbkę szkiełkiem nakrywkowym w następujący sposób: umieść jeden koniec szkła nakrywkowego obok próbki i bardzo powoli nakryj próbkę szkiełkiem. Powolne obniżanie szkiełka pozwala na uniknięcie bąbelków powietrza w próbce. Umieść teraz preparat na stoliku mikroskopu. Najpierw użyj najmniejszego powiększenia. Przyjrzyj się poszczególnym komórkom i wybierz taką, która jest w miarę dobrze oddzielona od pozostałych i nie zagięta na bokach. Ustaw teraz większe powiększenie. Jeśli możesz zobaczyć małą, ciemną strukturę, która wygląda jak małe okrągłe jajko, albo kółko to właśnie znalazłeś jądro komórki. Narysuj jedną z komórek w swoim notatniku, zaznaczając szczegóły, takie jak kształt komórki i jej jądra oraz strukturę otaczającej cytoplazmy. Na koniec, zmień powiększenie na największe i narysuj komórkę jeszcze raz, w odpowiedni sposób. Jądro komórkowe Błona jądrowa. Błona komórkowa, która nie jest ograniczona przez ścianę komórkową, tak jak ma to miejsce w komórce cebuli. Jaki jest kształt poszczególnych komórek ludzkiego policzka? Czy jądro komórkowe było położone centralnie, czy raczej na peryferiach komórki? Jak myślisz, czy łatwo było odseparować komórki policzka? Czy znalazłeś jakieś różnice w porównaniu do roślinnych komórek bulwy cebuli? Opisz je! Pomyśl o funkcjach tych komórek: jak myślisz, czy żyją one długo, czy raczej dość krótko? Komórka 8.04a

13 Komórki ludzkie cz. 2 Jeśli chciałbyś teraz przyjrzeć się innym, łatwym do obserwacji, komórkom człowieka, musisz poprosić o pomoc lekarza lub pielęgniarkę, którzy pomogą Ci pobrać nieco krwi z opuszka twojego palca. Umieść teraz krew w preparacie mikroskopowym, oznaczonym twoim imieniem i nazwiskiem. Umieść mała kroplę błękitu metylowego na środku szkiełka. Potrzymaj ją tam przez około jedną minutę, a następnie bardzo ostrożnie przepłucz szkiełko destylowaną wodą. Możesz teraz obserwować preparat pod mikroskopem. Zacznij od najmniejszego powiększenia, pod którym możesz zobaczyć coś takiego: Jeśli widzisz dużo kółek ułożonych w wielu warstwach, przesuń pole obserwacji na brzeg próbki, gdzie krew powinna być bardziej przezroczysta. Następnie zmień powiększenie na 100x. Powinieneś otrzymać taki obraz: Jeśli widzisz tylko jasnoczerwone kółka, spróbuj znaleźć miejsce, gdzie można zobaczyć większe obiekty z fioletowym środkiem. Zmień teraz powiększenie na 400x. Powinieneś teraz otrzymać obraz podobny do tego poniżej: Upewnij się, że robisz rysunki obrazów widocznych pod poszczególnymi powiększeniami. Spróbuj zmienić kontrast w przesłonie mikroskopu. Zwłaszcza przy ostatnim powiększeniu powinieneś otrzymać lepszy obraz. Jak myślisz, czym są jasnoczerwone kółka? Czym mogłyby być większe obiekty z fioletowymi strukturami? Czym są te fioletowe struktury? Zastanów się nad tymi różnicami. Jeśli to są żyjące struktury, czy można wątpić w różnice dotyczące ich okresu życia? Zapisz każdy powód, który Ci przyjdzie na myśl! Komórka 8.04b

14 Różnorodność zbieranie planktonu Jeśli używasz mikroskopu to kropla wody może ci pokazać znacznie więcej żyjących organizmów niż najlepsza encyklopedia. Podczas lekcji poświęconych różnorodności opartych na organizmach jednokomórkowych nauczysz się jak znaleźć, obserwować i identyfikować protisty. Na początku nieistotne będzie dla nas, czy są to organizmy zwierzęce czy roślinne. Później dowiesz się, że niektóre z nich mogą być jednym i drugim! Najpierw wszystkim, czego będziesz potrzebował będzie trochę wody, zebranej z powierzchni stawu za pomocy własnoręcznie wykonanej siatki na plankton. Prosta, własnoręcznie wykonana siatka na plankton Zamiast sztywnej taśmy i drutu można użyć pierścienia ze starego durszlaka lub starej rakiety do badmintona. Plankton powinien być zbierany z powierzchni wody poprzez kilkusekundowe zanurzenie sieci w wodzie. Później możesz umieścić zawierającą plankton wodę w zakręconym słoiku. Słoik ten powinien zostać opisany: nazwa i położenie zbiornika wodnego, data zebrania próbki, nazwisko osoby, która zebrała plankton. Ważne może być także dodanie opisu pogody (deszczowo, słonecznie, etc.) oraz pory dnia. Próbka powinna być zanalizowana pod mikroskopem tak szybko, jak to jest możliwe. Jeśli jest to niemożliwe, powinieneś do słoika dolać nieco czystej wody i pozostawić w temperaturze pokojowej otwarty słoik. Później zauważysz rezultaty możesz spodziewać się wielu zmian w populacji mikroorganizmów w słoiku. Aby to zaobserwować należy dokonywać obserwacji danej próbki po 1, 2, 6,... dniach, w celu uzyskania poglądu na dynamiczne zmiany zachodzące w próbce. Podczas następnej lekcji nauczysz się, jak identyfikować różne gatunki przy użyciu mikroskopu, a także jak uważnie je obserwować, by obejrzeć szczegóły budowy. Komórka 8.05a

15 Różnorodność 2 różne gatunki cz. 1 Następne arkusze pracy zawierają ilustracje najczęściej występujących protistów w stawach, jeziorach oraz małych rzekach. Jeśli woda jest zbyt czysta, znajduje się w niej mniej gatunków. Jeśli woda jest silnie zanieczyszczona, występuje tam znacznie więcej różnych populacji. Niektóre z nich możesz znaleźć przy użyciu powiększenia 40x, inne są widoczne dopiero pod powiększeniem 100x. Aby zobaczyć szczegóły budowy tych organizmów potrzebne jest jeszcze silniejsze powiększenie. Jest to jednak kłopotliwe zadanie, gdyż niektóre z nich poruszają się bardzo szybko. Najpierw musisz umieścić kroplę wody, zawierającej protisty na szkiełku podstawowym, a następnie przykryć ją szkiełkiem nakrywkowym. Potem możesz rozpocząć obserwacje próbki wody przy użyciu mikroskopu. Chlamydomonas (zawłotnia) i Scenedesmus to bardzo powszechne zielone glony. Scenedesmus składa się z czterech pojedynczych komórek. Jest to jeden z pierwszych przykładów stworzenia przez naturę organizmów złożonych (wielokomórkowych). Closterium (nowik) i Micrastrerias to odmiany zielonych glonów. Euplotes i Stylonychia (małżynek) dwa popularne orzęski. Vorticella (wirczyk) to przedstawiciel orzęsków, który przyczepiony jest do podłoża (roślin, skał). Jeśli chcesz obserwować protisty w zwolnionym tempie, możesz użyć kilku ziaren pigwy. Umieść pięć lub sześć ziaren w małej szklance wody i pozostaw szklankę w spokoju na kilka godzin. Pozwoli to wodzie uzyskać konsystencję płynnego miodu. Jeśli teraz dodasz kropelkę tej galaretki do kropli wody zawierającej plankton to organizmy będą miały bardzo utrudnione poruszanie się, ze względu na bardzo wysoką lepkość cieczy. Komórka 8.05b

16 Różnorodność 3 różne gatunki cz. 2 W tym arkuszu możesz znaleźć kilka innych pierwotniaków. Większość gatunków nie została jeszcze przez nikogo opisana, ale wiemy, że wiele gatunków jest nam nieznanych. Dlatego tylko najbardziej popularne z gatunków zostały umieszczone na naszych lekcjach. To jest Heliozoon (helios = słońce). Cienkie, promieniste części jego ciała mogą zmieniać jego kształt (organizmy takie nazywamy zwierzętami zmiennokształtnymi). Wychodzą one poprzez małe dziurki w szkielecie tego pierwotniaka. Datiom należy do glonów jednokomórkowych. Bardzo charakterystyczne są paski na jego szkielecie, mogą być one równoległe lub promieniste. Organizmy te mają szkielet zbudowany jak pudełko z dwóch części: górnej i dolnej. Euglena zielona, zwana także klejnotką zieloną jest przykładem organizmu zawierającego cechy zwierzęce i roślinne. Raz ujawnia czerwone oko i ściga inne porosty, innym razem staje się coraz bardziej zielona i zaczyna odżywiać się na drodze fotosyntezy. Z uwagi na to, że porusza się używając witek, należy do gatunku wiciowców. Ceratium posiada rogi na swoim szkielecie. On także porusza się za pomocą witek. To sprawia, że jest on dalekim krewnym Eugleny. Jeśli w trakcie swoich obserwacji mikroskopowych znalazłeś inne gatunki, zapytaj o nie swojego nauczyciela lub postaraj sam znaleźć ich nazwy w książkach lub w Internecie. Wiele z małych żyjątek wydaje się być protistami, lecz są to bakterie. Z uwagi na to, że nie mają one wyróżnionych komórek, nie będą omawiane w trakcie tego kursu. Komórka 8.05c