Sprawozdanie z dzia³alnoœci Najwy szej Izby Kontroli w 2003 roku

Transkrypt

1 Sprawozdanie z dzia³alnoœci Najwy szej Izby Kontroli w 2003 roku Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2003 roku zatwierdzone zostało przez Kolegium Najwyższej Izby Kontroli w dniu 9 czerwca 2004 roku PREZES NAJWY SZEJ IZBY KONTROLI Miros³aw SEKU A Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2003 roku przygotował Departament Strategii Kontrolnej 1

2 Prezes Najwyższej Izby Kontroli Mirosław Sekuła Szanowni Pañstwo Po raz trzeci w trakcie swojej kadencji przedk³adam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej sprawozdanie z dzia³alnoœci Najwy szej Izby Kontroli. Sta³o siê ju tradycj¹, e przy tej okazji dzielê siê refleksj¹ zarówno na temat dzia³alnoœci pañstwa, widzianego przez pryzmat ustaleñ kontroli, jak i samej Izby, jej dokonañ i zamierzeñ. Nale y zatem zadaæ sobie pytanie, co zmieni³o siê w trakcie ostatniego roku. Niew¹tpliwie jednym z bardziej donios³ych wydarzeñ by³o przyst¹pienie Polski do Unii Europejskiej. ycie ju weryfikuje, czy wyra ane przez Polaków oczekiwania i obawy urzeczywistniaj¹ siê. Niezale nie jednak od indywidualnych pogl¹dów na tê kwestiê, otwarcie pozosta³ej czêœci Europy na nasz kraj stworzy³o Polsce mo liwoœæ wykazania, e instytucje pañstwowe oraz obywatele s¹ w stanie sprostaæ nie³atwym wymaganiom zwi¹zanym z obecnoœci¹ w Unii. Jak to zwykle bywa, jest równie i druga strona medalu. Ka dego dnia jesteœmy œwiadkami wydarzeñ i zjawisk, które napawaj¹ nas uzasadnionym niepokojem. Powa ny problem stanowi wzrost d³ugu publicznego. Jego poziom niebezpiecznie zbli a siê do krytycznego punktu, po przekroczeniu którego destabilizacja finansów publicznych mo e staæ siê faktem. Szczególnie niepokoi to, e przywracanie równowagi finansów publicznych nie by³o celem polityki bud etowej w 2003 r., a podjête dzia³ania ukierunkowano raczej na zwiêkszanie obci¹ eñ publicznoprawnych, ani eli na ograniczanie wydatków. W terminologii kontrolerskiej znane 2

3 jest pojêcie efektu za pieni¹dze, czyli oszczêdnego i gospodarnego dochodzenia do oczekiwanego rezultatu. W dzia³aniu wielu instytucji publicznych, mimo poprawnoœci ksiêgowej, mamy do czynienia z du ymi wydatkami i niewielkim efektem, co powinno byæ przedmiotem szczególnej uwagi w sytuacji ograniczonych zasobów finansowych pañstwa. Rosn¹cy d³ug publiczny, ubo enie spo³eczeñstwa, coraz wiêksze problemy s³u by zdrowia, wystêpowanie ró nych form patologii, do których zaliczyæ te nale y korupcjê, to przyk³ady konkretnych dolegliwoœci i zagro- eñ. Do tego katalogu dodaæ mo na przypadki: niewywi¹zywania siê administracji publicznej z na³o onych na ni¹ obowi¹zków, braku kontroli i skutecznego nadzoru nad prac¹ urzêdów, szczególnie jaskrawo widoczne na szczeblu samorz¹dowym. Stan taki sprzyja naruszaniu przyjêtych zasad postêpowania, rodzi poczucie bezkarnoœci i tolerancjê dla korupcji. Brak poczucia stabilnoœci i pewnoœci prawa nie sprzyja propagowaniu i umacnianiu siê postaw propañstwowych, sk³ania do skrajnych i radykalnych ocen dotycz¹cych stanu spraw publicznych. Najwy sza Izba Kontroli, jako organ kontroli pañstwowej, wskazuje na niepoprawnoœæ dzia³añ, formu³uje uwagi i wnioski, których realizacja ma na celu wyeliminowanie stwierdzonych nieprawid³owoœci. Izba nie mo e jednak narzuciæ obowi¹zku realizacji postulowanych przez siebie zaleceñ. Szanowni Pañstwo Podstawowym zadaniem Izby jest oczywiœcie dzia³alnoœæ kontrolna. Utrzymanie jej na oczekiwanym od naczelnego organu kontroli najwy szym poziomie nie jest mo liwe bez profesjonalnej, stale rozwijaj¹cej siê kadry pracowników, korzystaj¹cej z najnowszych osi¹gniêæ metodycznych w zakresie wykonywania kontroli, a tak e bez wdro enia kompleksowego systemu dba³oœci o jej jakoœæ. Obejmuj¹c przed trzema laty urz¹d prezesa Najwy szej Izby Kontroli, jako jeden z podstawowych celów swojej dzia³alnoœci wyznaczy³em sobie pe³ne dostosowanie Izby do miêdzynarodowych standardów dzia³ania. Miniony rok by³ w jakimœ sensie okresem prze³omowym, pocz¹tkiem intensywnego wdra ania standardów kontroli NIK, wytycznych i zasad postêpowania. Z powodzeniem kontynuowano wspó³pracê miêdzynarodow¹, w tym kontrole równoleg³e i wspólne przeprowadzane z najwy szymi organami kontroli innych pañstw. Nasze dokonania zosta³y dostrze one przez Komisjê Europejsk¹, która w listopadzie ubieg³ego roku, w Kompleksowym raporcie monitoruj¹cym w sprawie przygotowañ Polski do cz³onkostwa pozytywnie oceni³a zakres dzia³añ, niezale noœæ i profesjonalizm Izby. Jest to powód do satysfakcji dla wszystkich naszych pracowników. Na jednym z posiedzeñ Komisji do Spraw Kontroli Pañstwowej, na którym omawiana by³a realizacja strategii NIK, powiedzia³em, e w prawid³owym rozwoju ka dej organizacji nie ma miejsca na zdarzenia przypadkowe. Aby osi¹gn¹æ za³o one cele, niezbêdna jest konsekwencja w dzia³aniu, zaanga owanie pracowników, kreatywnoœæ, objawiaj¹ca siê ci¹g³ym poszukiwaniem nowych, bardziej efektywnych rozwi¹zañ. Jesteœmy tak e œwiadomi naszych s³abych stron. Znamy je i potrafimy im przeciwdzia³aæ. Przedk³adaj¹c zatem Sprawozdanie z dzia- ³alnoœci Najwy szej Izby Kontroli w 2003 r. poddajemy bez kompleksów nasze dokonania os¹dowi Wysokiej Izby i opinii publicznej. 3

4 Misj¹ Najwy szej Izby Kontroli jest dba³oœæ o gospodarnoœæ i skutecznoœæ w s³u bie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej Nasze dzia³ania, osi¹gniêcia i sukcesy w 2003 r. l l l 175 tematów kontroli planowych 238 tematów kontroli doraÿnych 3294 skontrolowanych jednostek Wizj¹ Najwy szej Izby Kontroli jest ciesz¹cy siê powszechnym autorytetem najwy szy organ kontroli pañstwowej, którego raporty bêd¹ oczekiwanym i poszukiwanym Ÿród³em informacji dla organów w³adzy i spo³eczeñstwa 4 l l l l l l l 3497 przekazanych wyst¹pieñ pokontrolnych 170 informacji o wynikach kontroli przed³o onych Sejmowi 4676,4 mln z³ wydatków niezgodnych z prawem, uszczupleñ w dochodach i innych nieprawid³owoœci finansowych stwierdzonych w wyniku kontroli 300,8 mln z³ odzyskanych w wyniku kontroli wydanie Podrêcznika kontrolera zawieraj¹cego standardy kontroli NIK i szczegó³owe wytyczne ich stosowania pozytywna ocena NIK dokonana przez Komisjê Europejsk¹ w Kompleksowym raporcie monitoruj¹cym w sprawie przygotowañ Polski do cz³onkostwa zorganizowanie 2 seminaryjnych posiedzeñ Kolegium NIK z udzia³em przedstawicieli œwiata nauki i osób znanych w yciu publicznym

5 Nadzór nad jednostkami organizacyjnymi NIK Prezes NIK Miros³aw Seku³a Wiceprezes Jacek Jezierski Wiceprezes Piotr Kownacki Wiceprezes Krzysztof Szwedowski Wiceprezes Zbigniew Weso³owski Dyrektor Generalny Józef Górny Departament Bud etu i Finansów Departament Administracji Publicznej Departament Gospodarki, Skarbu Pañstwa i Prywatyzacji Departament Nauki, Oœwiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Gospodarczy Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Komunikacji i Systemów Transportowych Departament Œrodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament Ochrony Informacji Niejawnych Delegatura w Katowicach Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Kielcach Delegatura w Bia³ymstoku Departament Prawno - Organizacyjny Delegatura w odzi Delegatura w Poznaniu Delegatura w Krakowie Delegatura w Gdañsku Departament Prezydialny Delegatura w Opolu Delegatura w Szczecinie Delegatura w Lublinie Delegatura w Olsztynie Departament Rachunkowoœci Delegatura we Wroc³awiu Delegatura w Zielonej Górze Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Warszawie Departament Strategii Kontrolnej Nadzór nad jednostkami organizacyjnymi NIK wed³ug stanu na 1 stycznia 2004 r. 5

6 Postêpowanie kontrolne Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwy szej Izbie Kontroli ca³oœciowo reguluje procedury zwi¹zane z postêpowaniem kontrolnym, którego celem jest ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie oraz dokonanie oceny kontrolowanej dzia³alnoœci, wed³ug kryteriów okreœlonych w ustawie. Akt ten szczegó³owo okreœla równie prawa i obowi¹zki stron postêpowania kontrolnego. Aplikacja kontrolerska i szkolenia Aplikacja przygotowuje teoretycznie i praktycznie pracowników do wykonywania obowi¹zków kontrolerskich. Szkolenie aplikacyjne dzieli siê na trzy etapy: szkolenie teoretyczne, wykonywanie zadañ praktycznych i samokszta³cenie. W czasie rocznego szkolenia aplikanci uczestnicz¹ w 400 godzinach wyk³adów, seminariów i æwiczeñ, podczas których zapoznaj¹ siê z wiedz¹ o charakterze warsztatowym nabywaj¹c m.in. umiejêtnoœci dokumentowania ustaleñ kontroli, sporz¹dzania dokumentów w postêpowaniu kontrolnym oraz pos³ugiwania siê instrumentarium prawnym. W 2003 roku w aplikacji kontrolerskiej uczestniczy³o 142 pracowników NIK oraz 7 osób z komórek kontrolnych urzêdów administracji rz¹dowej i samorz¹dowej. Pracownicy NIK uczestniczyli te w szkoleniach specjalistycznych dotycz¹cych wybranych dziedzin wiedzy m.in. rachunkowoœci bud etowej, kontroli i audytu wewnêtrznego, udzielania zamówieñ publicznych w tym z zastosowaniem europejskich procedur przetargowych oraz rozliczania funduszy unijnych. Izba popiera³a te udzia³ w swych pracowników w studiach podyplomowych i doktoranckich, aplikacjach prawniczych i w sta ach zagranicznych, a tak e w nauce jêzyków obcych. 6 W sk³ad Kolegium Najwy szej Izby Kontroli wchodz¹: Prezes NIK, wiceprezesi i dyrektor generalny NIK przedstawiciele nauk prawnych i ekonomicznych: El bieta Chojna Duch prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim Zbigniew Dworzecki prof. nauk ekonomicznych w Szkole G³ównej Handlowej Tadeusz Reniusz Janusz prof. nauk ekonomicznych w Uniwersytecie ódzkim Adam Jaroszyñski prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim Antoni Kantecki prof. nauk ekonomicznych w Szkole G³ównej Handlowej Piotr Kruszyñski prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim * / Czes³aw Martysz dr hab. nauk prawnych w Uniwersytecie Œl¹skim dyrektorzy jednostek organizacyjnych NIK i doradcy Prezesa NIK: Waldemar D³ugo³êcki dyrektor Departamentu Bud etu i Finansów Mieczys³aw Kosmalski dyrektor Delegatury NIK w Katowicach ** / Bogus³aw Mozga dyrektor Departamentu Strategii Kontrolnej (Sekretarz Kolegium NIK) Józef P³oskonka doradca Prezesa NIK Alicja Pomorska doradca Prezesa NIK Jaros³aw Wenderlich dyrektor Delegatury NIK w Bydgoszczy Marek Zaj¹ka³a dyrektor Departamentu Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia, od r. dyrektor Departamentu Obrony Narodowej i Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego W 2003 r. Kolegium Najwy szej Izby Kontroli obradowa³o na 17 posiedzeniach. */ Zarz¹dzeniem Marsza³ka Sejmu z dnia 17 lutego 2004 r. Piotr Kruszyñski zosta³ odwo³any ze sk³adu Kolegium NIK. Zarz¹dzeniem Marsza³ka Sejmu z dnia 3 marca 2004 r. w sk³ad Kolegium NIK powo³any zosta³ Marek Wierzbowski profesor nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim. ** / Od 1 kwietnia 2004 r. dyrektor Delegatury NIK w Warszawie

7 Jubileusz 85 lecia Najwy szej Izby Kontroli Jednym z g³ównych akcentów obchodów 85 lecia utworzenia NIK by³o okolicznoœciowe posiedzenie Kolegium Najwy szej Izby Kontroli, które odby³o siê 7 lutego br. w Sali Kolumnowej Sejmu. Przyby³ych na uroczystoœæ goœci przywita³ i obrady otworzy³ prezes NIK Miros³aw Seku³a. yczenia z okazji jubileuszu przekazali: w imieniu prezydenta Aleksandra Kwaœniewskiego Jolanta Szymanek Deresz szef Kancelarii Prezydenta RP, Longin Pastusiak marsza³ek Senatu, Donald Tusk wicemarsza³ek Sejmu i Józef Oleksy wicepremier i minister spraw wewnêtrznych i administracji. Dysertacje na temat NIK kontynuacja i nowe wyzwania wyg³osili: Lech Kaczyñski prezydent m. st. Warszawy, prezes NIK w latach (wspó³autork¹ referatu by³a Ma³gorzata Niezgódka Medek, sêdzia NSA, b. dyrektor Departamentu Prawnego NIK), Janusz Wojciechowski wicemarsza³ek Sejmu, prezes NIK w latach (wyst¹pienie odtworzono elektronicznie), Marek Safjan prezes Trybuna³u Konstytucyjnego, Leszek Balcerowicz prezes NBP, Artur Nowak Far profesor SGH. W dniach listopada br r. w NIK wizytê oficjaln¹ z³o y³ Przewodnicz¹cy Komitetu Kontroli Pañstwowej Republiki Bia- ³orusi Pan Anatolij A. Tozik. Wizyta ta by³a pierwszym spotkaniem pomiêdzy szefami instytucji kontrolnych Polski i Bia³orusi, od momentu powo³ania do ycia Komitetu w 1996 roku. Podczas spotkañ w NIK strona polska przedstawi³a miejsce Izby w systemie pañstwa polskiego, jej status i kompetencje, zagadnienia z zakresu kontroli finansów publicznych oraz ochrony œrodowiska. Na zakoñczenie podpisano porozumienie o wspó³pracy pomiêdzy Najwy sz¹ Izb¹ Kontroli a Komitetem Kontroli Pañstwowej Republiki Bia³orusi. 7

8 Wyniki kontroli i informacja publiczna Podawanie do wiadomoœci publicznej wyników kontroli NIK stanowi wype³nienie konstytucyjnego prawa obywateli do rzetelnej informacji o funkcjonowaniu organów administracji i instytucji publicznych oraz dzia³alnoœci osób pe³ni¹cych funkcje publiczne. NIK informuje opiniê publiczn¹ o swej dzia³alnoœci, a tak e prezentuje wyniki wa niejszych kontroli. Izba upowszechnia informacje publiczne za poœrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej NIK oraz na wniosek zainteresowanego, po uzyskaniu zwolnienia przez Prezesa NIK z obowi¹zku zachowania tajemnicy kontrolerskiej. Rozpatrywanie skarg i wniosków Sygna³y od obywateli, docieraj¹ce do Najwy szej Izby Kontroli w formie skarg i wniosków, stanowi¹ wa ne Ÿród³o wiedzy o wystêpuj¹cych w yciu publicznym nieprawid³owoœciach, niegospodarnoœci i nadu yciach. Informacje te wykorzystywane s¹ przy planowaniu tematów przysz³ych kontroli oraz w przygotowywaniu programów kontroli. Wiele kontroli przeprowadzonych z w³asnej inicjatywy Izby zosta³o podjêtych po analizie skarg i wniosków sk³adanych do NIK. W 2003 roku do NIK wp³ynê³o ponad 7,6 tys. skarg, listów i wniosków. Autorami korespondencji by³y zarówno osoby fizyczne, jak te cz³onkowie zbiorowoœci pracowniczych, spó³dzielczych czy zwi¹zkowych. Z takiej formy kontaktu z NIK korzystaj¹ tak e parlamentarzyœci i radni. W roku ubieg³ym, w sprawie skarg i wniosków w jednostkach organizacyjnych NIK przyjêto 1,7 tys. osób. Archiwum Najwy szej Izby Kontroli Archiwum Najwy szej Izby Kontroli przechowuje akta departamentów i delegatury NIK w Warszawie od 1966 roku oraz akta osobowe pracowników NIK od roku Zasób aktowy Archiwum NIK wyniós³ na koniec 2003 r. ok mb materia³ów wieczystego przechowywania. Po up³ywie okresu wymaganego ustaw¹ o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, akta departamentów przekazywane s¹ do Archiwum Akt Nowych, zaœ delegatury do Archiwum m.st. Warszawy. Zgromadzone zasoby archiwalne obok waloru dokumentacyjnego dla NIK, maj¹ tak e szczególne znaczenie dla krajowej archiwistyki. Niejednokrotnie, dziêki Archiwum NIK, zachowa³y siê uzyskane w trakcie kontroli dokumenty wielu zlikwidowanych b¹dÿ przekszta³conych jednostek pañstwowych. 8 Informatyzacja NIK W minionym roku kontynuowano rozbudowê wewnêtrznej sieci informatycznej NIK. Przekazano m.in. do u ytku pomieszczenia nowej serwerowni, zaprojektowanej i wykonanej w sposób zapewniaj¹cy zmniejszenie awaryjnoœci i wyd³u enie czasu eksploatacji zainstalowanego sprzêtu. Uruchomiono nowo zakupiony serwer i wymieniono system operacyjny oraz relacyjn¹ bazê danych.

9 Najwy sza Izba Kontroli Nr ewid.132/2004/ WSK 9

10 Spis treœci S³owo wstêpne 2 3 Wprowadzenie 4 8 I. Ogólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli Podstawy prawne dzia³alnoœci Dzia³alnoœæ Kolegium Najwy szej Izby Kontroli Organizacja wewnêtrzna Pracownicy Wspó³praca miêdzynarodowa Dzia³alnoœæ wydawnicza Informatyzacja 57 II. Bud et Najwy szej Izby Kontroli Dane ogólne Dochody Wydatki Omówienie wa niejszych grup wydatków w uk³adzie rodzajowym 72 III. Dzia³alnoœæ kontrolna Najwy szej Izby Kontroli Plan pracy i jego realizacja Wspó³praca z Sejmem RP, uczestnictwo w procesie legislacyjnym Egzekwowanie odpowiedzialnoœci przypisanej prawem Podawanie do wiadomoœci publicznej wyników kontroli Za³atwianie skarg i wniosków Za³atwianie wniosków o udostêpnienie informacji publicznej

11 Spis treœci IV. Metodyka kontroli Podrêcznik kontrolera Strategia NIK i standardy kontroli Podrêcznik kontrolera Standardy audytu wewnêtrznego Program wspó³pracy bliÿniaczej 153 V. Wa niejsze nieprawid³owoœci w wybranych obszarach dzia³alnoœci pañstwa 157 Uwagi ogólne Deficyt bud etowy i d³ug publiczny Restrukturyzacja gospodarki Ochrona zdrowia i prawa socjalne Bezpieczeñstwo narodowe Procesy integracji z Uni¹ Europejsk¹ Dzia³ania antykorupcyjne Wybrane efekty kontroli 245 Za³¹czniki: Za³. Nr 1 Wykaz informacji o wynikach kontroli wys³anych do Sejmu RP w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. Za³. Nr 2 Wykaz informacji o wynikach kontroli wys³anych do organów szczebla wojewódzkiego w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. Za³. Nr 3 Syntetyczne opracowania poszczególnych kontroli Za³. Nr 4 Zestawienie kontroli doraÿnych przeprowadzonych w 2003 r. 11

12 12

13 I. 0GÓLNE INFORMACJE O NAJWY SZEJ IZBIE KONTROLI l l l l l l l Podstawy prawne dzia³alnoœci Dzia³alnoœæ Kolegium NIK Organizacja wewnêtrzna Pracownicy Wspó³praca miêdzynarodowa Dzia³alnoœæ wydawnicza Informatyzacja 13

14 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 14

15 1. Podstawy prawne dzia³alnoœci Konstytucja RP Ustawa o NIK Przepisy wykonawcze dotycz¹ce postêpowania kontrolnego Zarz¹dzenia i pisma okólne Prezesa NIK 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 15

16 Podstawowymi aktami prawnymi okreœlaj¹cymi pozycjê ustrojow¹ i funkcjonaln¹ NIK jest ustawa zasadnicza - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (art ) i ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwy szej Izbie Kontroli. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja RP stanowi, e Izba jest naczelnym organem kontroli pañstwowej, podlega Sejmowi RP i dzia³a na zasadach kolegialnoœci. Uznanie NIK za naczelny organ kontroli pañstwowej oznacza, e Izba jest wyodrêbnionym funkcjonalnie organem pañstwowym, maj¹cym wiod¹c¹ rolê w realizacji zadañ kontrolnych w pañstwie, a ustalenia, oceny, uwagi i wnioski prezentowane przez Izbê mog¹ byæ weryfikowane tylko w postêpowaniu prowadzonym przez ten organ. Nawet Sejm RP, któremu Izba podlega, nie ma uprawnieñ do dokonywania w tym zakresie jakichkolwiek zmian. Przepisy konstytucyjne reguluj¹ równie obowi¹zki NIK wobec Sejmu i okreœlaj¹ pozycjê Prezesa NIK. Ustawa o Najwy szej Izbie Kontroli 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli Ustawa o NIK okreœla zadania i zakres dzia³ania Izby, a tak e jej organizacjê. Od czasu uchwalenia ustawy o NIK by³a ona wprawdzie wielokrotnie nowelizowana, jednak zmiany mia³y niewielki zakres. Zwi¹zane by³y g³ównie z reformowaniem pañstwa i systemu prawa po wejœciu ustawy w ycie. Ustawa o NIK reguluje tak e proces postêpowania kontrolnego. Odrêbny rozdzia³ ustawy poœwiêcony zosta³ pracownikom. Przepisy tego rozdzia³u ustalaj¹ obowi¹zki pracowników mianowanych - wykonuj¹cych i nadzoruj¹cych czynnoœci kontrolne, jak równie przys³uguj¹ce im prawa. W ustawie o NIK okreœlono organy, które mog¹ zleciæ Izbie przeprowadzenie kontroli lub wyst¹piæ z tego rodzaju wnioskiem. Jej przepisy stanowi¹, e NIK podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu RP lub jego organów, a tak e na wniosek Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów. Izba podejmuje tak e kontrole z w³asnej inicjatywy. Izba bada wykonanie bud etu pañstwa, realizacjê ustaw oraz innych aktów prawnych, w zakresie dzia³alnoœci finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej organów i jednostek, o których mowa ni ej. Zakres uprawnieñ kontrolnych ma charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Zró nicowane s¹ te kryteria oceny, jakimi pos³uguje siê Izba w stosunku do kontrolowanych organów i podmiotów - publicznych i niepublicznych. Kontroli podlega dzia³alnoœæ organów administracji rz¹dowej, NBP, pañstwowych osób prawnych i innych pañstwowych jednostek organizacyjnych - z punktu widzenia legalnoœci, gospodarnoœci, celowoœci i rzetelnoœci. Izba kontroluje tak e dzia³alnoœæ organów samorz¹du terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych - pod wzglêdem legalnoœci, gospodarnoœci i rzetelnoœci. W wypadku innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj¹ one maj¹tek lub œrodki pañstwowe lub komunalne oraz wywi¹zuj¹ siê z zobowi¹zañ finansowych na rzecz pañstwa, Izba kontroluje ich dzia³alnoœæ pod wzglêdem legalnoœci i gospodarnoœci. W odniesieniu do czêœci podmiotów, zakres przedmiotowy kontroli obejmuje jedynie wykonanie bud etu, gospodarkê finansow¹ i maj¹tkow¹. Ograniczenie to dotyczy: Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu RP i Kancelarii Senatu RP, Trybuna³u Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamiêci Narodowej - Komisji Œcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, S¹du Najwy szego, Naczelnego S¹du Administracyjnego i Pañstwowej Inspekcji Pracy. Wspomnianemu ograniczeniu nie podlegaj¹ kontrole przeprowadzane w niektórych z wymienionych jednostek, o ile podejmowane s¹ na zlecenie Sejmu RP. W wypadku takiego zlecenia, NIK bada dzia³alnoœæ 16

17 Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu RP i Kancelarii Senatu RP, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamiêci Narodowej - Komisji Œcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu i Pañstwowej Inspekcji Pracy. Na identycznych zasadach NIK bada ca³okszta³t dzia³alnoœci Kancelarii Prezydenta RP - na wniosek Prezydenta oraz Kancelarii Senatu - na wniosek Senatu. Ustawowym obowi¹zkiem NIK jest przedk³adanie Sejmowi RP: analizy wykonania bud etu pañstwa i za³o- eñ polityki pieniê nej, opinii w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, informacji o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, jak równie informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz innych wa niejszych kontroli. Izba przedk³ada tak e Sejmowi RP wnioski w sprawie rozpatrzenia problemów zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ organów wykonuj¹cych zadania publiczne, a tak e wyst¹pienia zawieraj¹ce - wynikaj¹ce z kontroli - zarzuty dotycz¹ce m.in. dzia³alnoœci osób wchodz¹cych w sk³ad Rady Ministrów, kieruj¹cych urzêdami centralnymi i Prezesa NBP. NIK jest ponadto ustawowo zobowi¹zana do przedk³adania Sejmowi RP sprawozdania ze swej dzia³alnoœci w roku ubieg³ym. Okreœlone ustawowo procedury reguluj¹, oprócz dzia³añ podejmowanych przez kontrolera w toku prowadzonej kontroli, równie czynnoœci zwi¹zane z realizacj¹ wyników kontroli, czyli m.in. kierowaniem wyst¹pieñ pokontrolnych i opracowywaniem informacji o wynikach kontroli. Podkreœliæ nale y, e kierownicy kontrolowanych jednostek maj¹ zagwarantowane prawo zg³aszania zastrze eñ do ustaleñ opisanych w protokole kontroli, a tak e do ocen, uwag i wniosków zawartych w wyst¹pieniu pokontrolnym. Przepisy wykonawcze dotycz¹ce postêpowania kontrolnego Zarz¹dzeniem Prezesa NIK z dnia 1 marca 1995 r. w sprawie postêpowania kontrolnego uregulowane zosta³y zadania kontrolerów, zasady przygotowywania kontroli, dokumentowania poszczególnych czynnoœci kontrolnych, sporz¹dzania protoko³u, wyst¹pienia i informacji o wynikach kontroli, a tak e tryb rozpatrywania zastrze eñ. Zarz¹dzenia i pisma okólne Prezesa NIK W 2003 r. Prezes NIK wyda³ 17 zarz¹dzeñ, które dotyczy³y m.in.: zmian w procedurze udzielania zamówieñ publicznych oraz nadania regulaminu pracy komisjom przygotowuj¹cym i przeprowadzaj¹cym tego rodzaju postêpowania, zasad i trybu naboru kandydatów do pracy, zmian w zarz¹dzeniu powo³uj¹cym Zespó³ opiniuj¹cy kandydatów do pracy oraz w organizacji aplikacji kontrolerskiej, jak równie zmian w organizacji wewnêtrznej i w³aœciwoœci jednostek organizacyjnych, zasad kierowania i dofinansowania kszta³cenia i dokszta³cania w formach pozaszkolnych pracowników Izby, powo³ania Zespo³u Kryzysowego oraz wprowadzenia sta³ego dy uru pracowników. Wydane przez Prezesa NIK pisma okólne dotyczy³y natomiast: okreœlenia zasad i trybu przekazywania s¹dom i organom œcigania informacji uzyskanych w toku kontroli, wprowadzenia systemu kontroli dostêpu, zmian w zasadach realizacji Planu pracy NIK oraz trybu udostêpniania informacji publicznych. 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 17

18 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 18

19 2. Dzia³alnoœæ Kolegium Najwy szej Izby Kontroli Organizacja, kompetencje i zadania Sk³ad Kolegium NIK Ogólne dane o dzia³alnoœci w 2003 r. Rozpatrywanie zastrze eñ do wyst¹pieñ pokontrolnych Uchwa³a w sprawie ochrony niezale noœci NIK Uchwa³a w sprawie przeciwdzia³ania korupcji Posiedzenia seminaryjne 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 19

20 Organizacja, kompetencje i zadania Konstytucja RP i ustawa o NIK stanowi¹, e Izba dzia³a na zasadach kolegialnoœci. W sk³ad Kolegium NIK wchodz¹: Prezes NIK, jako przewodnicz¹cy, wiceprezesi i dyrektor generalny NIK oraz 14 cz³onków Kolegium. Na cz³onków Kolegium Marsza³ek Sejmu RP powo³uje, na wniosek Prezesa NIK, 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych Izby lub doradców Prezesa NIK, spoœród których Prezes NIK wyznacza sekretarza Kolegium. Osoby wchodz¹ce w sk³ad Kolegium s¹ w sprawowaniu swych funkcji niezawis³e i mog¹ w sprawie podejmowanych uchwa³ zg³aszaæ do protoko³u zdanie odrêbne. Kadencja cz³onków Kolegium trwa 3 lata, licz¹c od dnia powo³ania. Kolegium NIK: zatwierdza analizê wykonania bud etu pañstwa i za³o eñ polityki pieniê nej oraz sprawozdanie z dzia³alnoœci Izby w roku ubieg³ym; uchwala opiniê w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okreœlonych problemów zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ organów wykonuj¹cych zadania publiczne, wyst¹pienia zawieraj¹ce zarzuty, które wynikaj¹ z kontroli i dotycz¹ dzia³alnoœci osób wchodz¹cych w sk³ad Rady Ministrów, kieruj¹cych urzêdami centralnymi, Prezesa NBP i osób kieruj¹cych niektórymi instytucjami, a tak e projekty statutu i bud etu NIK oraz okresowe plany pracy Izby; opiniuje wniesione przez Prezesa NIK programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie wa nych kontroli oraz inne sprawy wniesione przez Prezesa albo przedstawione przez co najmniej 1/3 cz³onków Kolegium. Posiedzeniom Kolegium NIK przewodniczy Prezes NIK lub wyznaczony przez niego wiceprezes. Uchwa³y zapadaj¹ w obecnoœci co najmniej po³owy sk³adu Kolegium, w tajnym g³osowaniu, wiêkszoœci¹ g³osów. Do zadañ Kolegium NIK nale y tak e rozpatrywanie zastrze eñ do ocen, uwag i wniosków zawartych w wyst¹pieniach pokontrolnych przekazywanych przez Prezesa NIK lub wiceprezesów. Uchwa³y Kolegium w tych sprawach s¹ ostateczne. 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli Sk³ad Kolegium NIK W 2003 r. Kolegium NIK obradowa³o w sk³adzie: 1/ Miros³aw Seku³a Prezes NIK; Jacek Jezierski wiceprezes NIK; Piotr Kownacki wiceprezes NIK; Zbigniew Weso³owski wiceprezes NIK; Krzysztof Szwedowski wiceprezes NIK; Józef Górny dyrektor generalny NIK; El bieta Chojna Duch prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim; Zbigniew Dworzecki prof. nauk ekonomicznych w Szkole G³ównej Handlowej; Tadeusz Reniusz Janusz prof. nauk ekonomicznych w Uniwersytecie ódzkim; Adam Jaroszyñski prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim; Antoni Kantecki prof. nauk ekonomicznych w Szkole G³ównej Handlowej; Piotr Kruszyñski prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim; 2/ Czes³aw Martysz dr hab. nauk prawnych w Uniwersytecie Œl¹skim; Waldemar D³ugo³êcki dyrektor Departamentu Bud etu i Finansów; 1/ Cz³onkowie Kolegium NIK zostali powo³ani: dr hab. Cz. Martysz zarz¹dzeniem Nr 2 Marsza³ka Sejmu RP z 31 lipca 2001 r., pozostali cz³onkowie - zarz¹dzeniem Nr 1 Marsza³ka Sejmu RP z 14 stycznia 2002 r. 2/ Odwo³any ze sk³adu Kolegium NIK zarz¹dzeniem Nr 2 Marsza³ka Sejmu RP z 17 lutego 2004 r. Zarz¹dzeniem Nr 3 Marsza³ka Sejmu RP z 3 marca 2004 r. w sk³ad Kolegium NIK powo³any zosta³ Marek Wierzbowski - prof. nauk prawnych w Uniwersytecie Warszawskim. 20

21 Mieczys³aw Kosmalski dyrektor Delegatury NIK w Katowicach; 3/ Bogus³aw Mozga dyrektor Departamentu Strategii Kontrolnej (sekretarz Kolegium NIK); Józef P³oskonka doradca Prezesa NIK; Alicja Pomorska doradca Prezesa NIK; Jaros³aw Wenderlich dyrektor Delegatury NIK w Bydgoszczy; Marek Zaj¹ka³a dyrektor Departamentu Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia. 4/ Ogólne dane o dzia³alnoœci w 2003 r. W 2003 r. odby³o siê 17 posiedzeñ Kolegium NIK, w tym 2 seminaryjne. Kolegium uchwali³o m.in.: pozytywn¹ opiniê w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów w zakresie wykonania ustawy bud etowej za 2002 r., zmiany w Planie pracy NIK na 2003 r., projekt bud etu i Plan pracy NIK na 2004 r. Zatwierdzi³o równie : Analizê wykonania bud etu pañstwa i za³o eñ polityki pieniê nej w 2002 r. oraz Sprawozdanie z dzia³alnoœci NIK w 2002 r. Rozpatrzy³o tak e zastrze enia do 37 wyst¹pieñ pokontrolnych. Kieruj¹c siê trosk¹ o przestrzeganie porz¹dku konstytucyjnego umo liwiaj¹cego Izbie wykonywanie jej zadañ wyznaczonych przepisami prawa, Kolegium NIK podjê³o uchwa³ê w sprawie ochrony niezale noœci Izby. Ponadto zapozna³o siê z Informacj¹ o wynikach kontroli w podmiotach gospodarczych opisanych w rz¹dowym Raporcie otwarcia z 7 maja 2002 r., rozpatrzy³o j¹, zg³osi³o uwagi, przeprowadzi³o dyskusjê, a nastêpnie przyjê³o Informacjê do wiadomoœci. Rozpatrywanie zastrze eñ do wyst¹pieñ pokontrolnych W 2003 r. Kolegium NIK rozpatrzy³o zastrze enia do 37 wyst¹pieñ podpisanych przez Prezesa lub wiceprezesów NIK, podejmuj¹c stosowne uchwa³y oddalaj¹ce zastrze enia w ca³oœci, uwzglêdniaj¹ce je w czêœci lub w ca³oœci. Szczegó³owe dane o sposobie rozpatrzenia zg³oszonych zastrze eñ, w porównaniu z analogicznymi danymi z 2002 r., zawiera tabela Nr 1. Tabela 1 Sposób rozpatrzenia przez Kolegium NIK zastrze eñ do wyst¹pieñ pokontrolnych zg³oszonych w latach r r. WskaŸnik WskaŸnik Wyszczególnienie sposób rozpatrzenia zastrze eñ Liczba struktury Liczba struktury Lp. zg³oszonych do wyst¹pieñ: wyst¹pieñ w procentach wyst¹pieñ w procentach Oddalono w ca³oœci 6 17, ,9 2. Uwzglêdniono w czêœci 21 61, ,4 3. Uwzglêdniono w ca³oœci 5 14,7 1 2,7 4. Pozostawiono bez rozpoznania* 2* / 5,9 Razem: , ,0 * / Zastrze enia pozostawiono bez rozpoznania, z powodu zg³oszenia ich przez osobê nieuprawnion¹. Zastrze enia, o których mowa wy ej, zosta³y zg³oszone w 2003 r. przez: 1) Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do wyst¹pienia z 12 listopada 2002 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w zakresie wykorzystania œrodków bud etowych na realizacjê zadañ w sferze postêpu biologicznego w produkcji roœlinnej w latach (I pó³rocze); 2) Ministra Finansów do wyst¹pienia z 17 grudnia 2002 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Finansów, 3/ W dniu 1 kwietnia 2004 r. mianowany przez Prezesa NIK na stanowisko dyrektora Delegatury NIK w Warszawie. 4/ W dniu 1 paÿdziernika 2003 r. mianowany przez Prezesa NIK na stanowisko dyrektora Departamentu Obrony Narodowej i Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego. 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 21

22 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli w zakresie udzielania porêczeñ i gwarancji przez Skarb Pañstwa oraz niektóre osoby prawne w latach (I pó³rocze); 3) Prezesa Urzêdu Regulacji Energetyki do wyst¹pienia z 19 grudnia 2002 r., skierowanego po kontroli Urzêdu Regulacji Energetyki, w zakresie realizacji zadañ zwi¹zanych z obs³ug¹ odbiorców energii elektrycznej w latach ; 4) Ministra Spraw Zagranicznych do wyst¹pienia z 29 stycznia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w zakresie dzia³añ informacyjnych i edukacyjnych w zakresie integracji Polski z Uni¹ Europejsk¹, realizowanych przez MSZ i polskie placówki dyplomatyczne w latach (3 kwarta³y); 5) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 4 marca 2003 r., skierowanego po kontroli Centrum Kszta³cenia Podyplomowego Pielêgniarek i Po³o nych oraz gospodarstwa pomocniczego prowadzonego przez Centrum, w zakresie organizowania i finansowania sta y podyplomowych oraz szkolenia specjalizacyjnego fachowych pracowników ochrony zdrowia w latach (3 kwarta³y); 6) Ministra Finansów do wyst¹pienia z 28 stycznia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Finansów, w zakresie sprawowania przez Ministra Finansów nadzoru nad Prezesem G³ównego Urzêdu Ce³ oraz wykonywania przez Ministerstwo zadañ jednostki centralnej administracji celnej, w ramach kontroli przygotowania S³u by Celnej do zwalczania przestêpczoœci i nadu yæ zwi¹zanych z obrotem towarowym z zagranic¹ w latach (I pó³rocze); 7) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 4 lutego 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie stanu procesu prywatyzacji Powszechnego Zak³adu Ubezpieczeñ w okresie od lipca 2000 r. do listopada 2002 r.; 8) Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad do wyst¹pienia z 30 stycznia 2003 r., skierowanego po kontroli Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, w zakresie ustalania i egzekwowania wymogów zabezpieczaj¹cych jakoœæ i terminowoœæ wykonania robót drogowych w latach (3 kwarta³y); 9) Ministra Infrastruktury do wyst¹pienia z 13 marca 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Infrastruktury dotycz¹cej wykonywania zadañ w zakresie tworzenia warunków zapewniaj¹cych bezpieczeñstwo w portach lotniczych; 10) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 14 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Zdrowia, w zakresie wdra ania systemu ratownictwa medycznego w Polsce w latach ; 11) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 29 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Urz¹d Nadzoru Ubezpieczeñ Zdrowotnych bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 63; 12) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 15 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie likwidacji i gospodarowania mieniem polikwidacyjnym oraz mieniem przejêtym przez Skarb Pañstwa po rozwi¹zaniu umowy o oddanie przedsiêbiorstwa do odp³atnego korzystania; 13) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 17 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Zdrowia, w zakresie organizacji i finansowania sta y podyplomowych oraz specjalizacji fachowych pracowników ochrony zdrowia; 14) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 25 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Ministerstwo Zdrowia bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 46 Zdrowie; 15) Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej do wyst¹pienia z 22 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Urz¹d Komitetu Integracji Europejskiej bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 23 Integracja europejska; 16) Kierownika Urzêdu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych do wyst¹pienia z 30 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Urz¹d ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 54 oraz realizacji planu finansowego Pañstwowego Funduszu Kombatantów; 17) Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji do wyst¹pienia z 16 kwietnia 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych i Administracji bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 17 Administracja publiczna i 43 Wyznania religijne; 22

23 18) Prezesa Urzêdu Regulacji Energetyki do wyst¹pienia z 6 maja 2003 r., skierowanego po kontroli Urzêdu Regulacji Energetyki, w zakresie wykonania bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 50 Urz¹d Regulacji Energetyki; 19) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 7 maja 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez gospodarstwo pomocnicze przy Ministerstwie Zdrowia planu finansowego w 2002 r.; 20) Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów do wyst¹pienia z 9 maja 2003 r., skierowanego po kontroli Centrum Obs³ugi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w zakresie wykonania przez Centrum bud etu pañstwa w 2002 r., udzielania zamówieñ publicznych finansowanych ze œrodków bud etowych Kancelarii i stanu realizacji wniosków z kontroli przeprowadzonych w gospodarstwie pomocniczym Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w 2002 r.; 21) Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej do wyst¹pienia z 7 maja 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 20 Gospodarka i 40 Turystyka; 22) Przewodnicz¹c¹ Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji do wyst¹pienia z 20 maja 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Krajow¹ Radê Radiofonii i Telewizji bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 09; 23) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 19 maja 2003 r., skierowanego po kontroli wykonania przez Ministerstwo Skarbu Pañstwa bud etu pañstwa w 2002 r., cz. 36 Skarb Pañstwa; 24) Prezesa Narodowego Banku Polskiego do wyst¹pienia z 23 maja 2003 r., skierowanego po kontroli Narodowego Banku Polskiego, w zakresie wykonania za³o eñ polityki pieniê nej w 2002 r.; 25) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 19 maja 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie dzia³añ ministra zwi¹zanych z utworzeniem i funkcjonowaniem Zak³adów Przemys³u Ci¹gnikowego URSUS SA; 26) Ministra Infrastruktury do wyst¹pienia z 6 czerwca 2003 r., skierowanego po kontroli PP Porty Lotnicze i Ministerstwa Infrastruktury, w zakresie przygotowania przedsiêwziêcia pn. Rozbudowa Miêdzynarodowego Portu Lotniczego Warszawa-Okêcie Budowa Terminalu Pasa erskiego 2 wraz z infrastruktur¹ techniczn¹; 27) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 21 lipca 2003 r., skierowanego po kontroli Zarz¹du Inwestycji Centralnych Ministerstwa Zdrowia, w zakresie realizacji inwestycji pn. Budowa Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie; 28) Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej do wyst¹pienia z 20 sierpnia 2003 r., skierowanego po kontroli Urzêdu Komitetu Integracji Europejskiej, w zakresie koordynacji, programowania i wdra ania poszczególnych programów finansowanych z funduszu PHARE, przyznanych na podstawie memorandów finansowych podpisanych po przyjêciu tzw. Nowej Orientacji PHARE, tj. po 28 wrzeœnia 1998 r.; 29) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 29 lipca 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie przygotowania i prywatyzacji Zak³adu Energetycznego STOEN SA w latach , w ramach realizacji programu prywatyzacji sektora elektroenergetycznego; 30) Ministra Infrastruktury do wyst¹pienia z 7 sierpnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Infrastruktury oraz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, w zakresie budowy autostrad w Polsce; 31) G³ównego Lekarza Weterynarii do wyst¹pienia z 4 wrzeœnia 2003 r., skierowanego po kontroli G³ównego Inspektoratu Weterynarii, w zakresie funkcjonowania nadzoru nad wytwarzaniem pasz i ich obrotem w latach (I kwarta³); 32) Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej do wyst¹pienia z 18 wrzeœnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej, w zakresie wykorzystania energii elektrycznej i ciep³a ze Ÿróde³ odnawialnych oraz energii elektrycznej produkowanej w skojarzeniu z ciep³em w latach (do maja); 33) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 5 sierpnia 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie podjêtych w latach dzia³añ restrukturyzacyjnych sektora gazowego i funkcjonowania nadzoru w³aœcicielskiego nad Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem SA; 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 23

24 34) Ministra Finansów do wyst¹pienia z 8 wrzeœnia 2003 r., skierowanego po kontroli Biura Obs³ugi Transportu Miêdzynarodowego gospodarstwa pomocniczego Ministerstwa Infrastruktury, w zakresie naliczania, pobierania, egzekwowania i przekazywania (na rachunek œrodka specjalnego w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad) op³at zwi¹zanych z transportem drogowym; 35) Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej do wyst¹pienia z 29 paÿdziernika 2003 r., skierowanego po kontroli b. Ministerstwa Gospodarki, w zakresie restrukturyzacji sektora obronnego w latach , z uwzglêdnieniem dzia³añ podejmowanych w 2002 r.; 36) Ministra Skarbu Pañstwa do wyst¹pienia z 6 listopada 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Skarbu Pañstwa, w zakresie restrukturyzacji sektora obronnego w latach , z uwzglêdnieniem dzia³añ podejmowanych w 2002 r.; 37) Ministra Zdrowia do wyst¹pienia z 13 listopada 2003 r., skierowanego po kontroli Ministerstwa Zdrowia, w zakresie restrukturyzacji i przekszta³ceñ systemowych w ochronie zdrowia w latach (I pó³rocze). Uchwa³a w sprawie ochrony niezale noœci Najwy szej Izby Kontroli 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli Po zapoznaniu siê na posiedzeniach w dniach 17 wrzeœnia i 22 paÿdziernika 2003 r. z informacj¹ Prezesa NIK oraz wyst¹pieniem Prezesa i przebiegiem plenarnego posiedzenia Sejmu RP w dniu 3 paÿdziernika 2003 r., przedmiotem którego by³a m.in. debata o powa nych utrudnieniach, na jakie napotyka Izba w wykonywaniu swoich funkcji kontrolnych, Kolegium NIK wyra aj¹c zaniepokojenie zaistnia³¹ sytuacj¹, wskazuj¹c¹ na niebezpieczeñstwo zagro enia niezale noœci Izby podjê³o uchwa³ê w sprawie ochrony tej niezale noœci. W ocenie Kolegium NIK, fakty przedstawione przez Prezesa NIK podczas plenarnego posiedzenia Sejmu RP mo na uznaæ za próbê kwestionowania wynikaj¹cej z Konstytucji RP i ustawy o NIK pozycji NIK jako naczelnego organu kontroli pañstwowej, a zw³aszcza kompetencji Izby w zakresie kontroli organów administracji rz¹dowej. Kolegium wskaza³o tak e, e normy konstytucyjne, ustanawiaj¹ce Izbê naczelnym organem kontroli pañstwowej, oznaczaj¹, i ustalenia kontroli NIK oraz sformu³owane w ich wyniku oceny i wnioski mog¹ byæ weryfikowane wy³¹cznie w postêpowaniu prowadzonym przez Izbê na podstawie przepisów ustawy o NIK. Zauwa y³o ponadto, e wprawdzie NIK podlega Sejmowi RP, jednak Sejm nie ma uprawnieñ do wp³ywania na proces kontrolny, st¹d te podejmuj¹c tê uchwa³ê Kolegium NIK kieruje siê trosk¹ o ochronê niezale noœci Izby, a tak e o zapewnienie przestrzegania porz¹dku konstytucyjnego umo liwiaj¹cego wykonywanie naczelnemu organowi kontroli pañstwowej zadañ wyznaczonych przepisami prawa. Uchwa³a Kolegium NIK zosta³a przed³o ona Marsza³kowi Sejmu RP. Uchwa³a w sprawie przeciwdzia³ania korupcji Nasilenie zjawisk korupcyjnych w instytucjach publicznych determinowa³o w ocenie Kolegium NIK potrzebê podjêcia sejmowej debaty w tej sprawie. W dniu 18 grudnia 2002 r. Kolegium podjê³o wiêc uchwa³ê w sprawie przeciwdzia³ania korupcji, upowa niaj¹c Prezesa NIK do przed³o enia Sejmowi RP wniosku o przeprowadzenie debaty na temat systemowych rozwi¹zañ zapobiegaj¹cych korupcji. W uzasadnieniu uchwa³y wskazano m.in., e NIK od d³u szego ju czasu zwraca uwagê na zagro enia wynikaj¹ce z nasilonego wystêpowania zjawisk patologicznych, w tym równie korupcji. W wyniku badañ kontrolnych ujawniane s¹ potencjalne obszary korupcji i sprzyjaj¹ce jej mechanizmy. Wskazywane s¹ tak e przyczyny b³êdy i luki w przepisach, dysfunkcje w organizacji instytucji publicznych oraz wadliwoœæ i niespójnoœæ stosowanych przez nie procedur decyzyjnych. Przeciwdzia³anie tym negatywnym zjawiskom Izba uznaje za integraln¹ czêœæ strategii swojego dzia³ania, za obowi¹zek jaki ma do spe³nienia wobec spo³eczeñstwa i Sejmu. Dlatego te badanie obszarów i Ÿróde³ korupcji oraz procedur i mechanizmów jej sprzyjaj¹cych na styku interesu publicznego i prywatnego jest i bêdzie w przysz³oœci jednym z priorytetów w dzia³alnoœci kontrolnej NIK. 24

25 Priorytetowe traktowanie tego zagadnienia umo liwi³o przed³o enie Sejmowi RP wielu opracowañ sygnalizuj¹cych zagro enie korupcj¹. 5/ Oprócz opracowañ, które na podstawie analizy ustaleñ i wniosków kontroli zakreœlaj¹ obszary zagro one korupcj¹ i identyfikuj¹ mechanizmy jej sprzyjaj¹ce, Izba przed³o y³a tak e wykaz przepisów prawnych stwarzaj¹cych potencjalne warunki do rozwoju korupcji oraz dokument oceniaj¹cy, w tym aspekcie, funkcjonowanie ustawy o zamówieniach publicznych. Kolegium NIK wziê³o pod uwagê tak e inne przes³anki przeprowadzenia debaty na forum Sejmu RP, dotycz¹ce zw³aszcza zobowi¹zañ wynikaj¹cych z ratyfikowanych konwencji o przeciwdzia³aniu korupcji. Wspomniana debata odby³a siê na dwudniowym posiedzeniu plenarnym Sejmu RP (28 29 lipca 2003 r.), podczas którego Prezes NIK przedstawi³ stanowisko Izby w sprawie niebezpiecznego i szkodliwego zjawiska jakim jest korupcja, omówi³ dotychczasowe dokonania Izby w tej sferze, a tak e zaprezentowa³ koncepcjê Narodowego systemu prawoœci. Przed debat¹ NIK przed³o y³a Sejmowi RP numer specjalny Kontroli pañstwowej, zawieraj¹cy relacjê z seminaryjnego posiedzenia Kolegium NIK poœwiêconego systemowym rozwi¹zaniom zapobiegaj¹cym korupcji, a tak e wydanie specjalne Biuletynu Informacyjnego, omawiaj¹ce problemy towarzysz¹ce wystêpowaniu korupcji oraz metody jej zwalczania. Posiedzenia seminaryjne W 2003 r. kontynuowana by³a formu³a seminaryjnych posiedzeñ Kolegium NIK. Zwo³ywane by³y one dla przedyskutowania szczególnie istotnych zagadnieñ dotycz¹cych funkcjonowania pañstwa i dzia³ania Izby (odby³y siê 2 seminaria, pierwsze z nich poœwiêcone zosta³o systemowym rozwi¹zaniom zapobiegaj¹cym korupcji, zaœ drugie przeciwdzia³aniu zjawisku prania pieniêdzy). Oprócz cz³onków Kolegium NIK zapraszani byli do udzia³u w nich nie tylko reprezentanci œwiata nauki, ale tak e przedstawiciele administracji rz¹dowej i innych instytucji o charakterze publicznym. Systemowe rozwi¹zania zapobiegaj¹ce korupcji Seminaryjne posiedzenie Kolegium NIK z 30 kwietnia 2003 r. poœwiêcone zosta³o systemowym rozwi¹zaniom zapobiegaj¹cym korupcji. Przedyskutowano na nim m.in. powsta³¹ w Transparency International ideê powo³ania Narodowego systemu prawoœci. Mottem wyst¹pienia Prezesa NIK by³ cytat z kazania ksiêdza Piotra Skargi: Zginê³a w tym królestwie karnoœæ i disciplina, bez której aden rz¹d uczyniæ siê nie mo e... nikt siê urzêdów ani praw nie boi, na adne siê karanie nie ogl¹da. W wyg³oszonych referatach omówiono: rolê aparatu pañstwowego i organizacji pozarz¹dowych w zwalczaniu i zapobieganiu korupcji, 6/ zjawisko korupcji w krajach postkomunistycznych 7/ oraz w Polsce na tle skarg obywateli kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich, 8/ rolê NIK w wype³nianiu Narodowego systemu prawoœci. 9/ W dyskusji podkreœlano, e zwalczanie korupcji w Polsce wymaga systemowych rozwi¹zañ, które bêd¹ realizowane przez instytucje pañstwowe i organizacje pozarz¹dowe. Za niezbêdne uznano zw³aszcza poprawienie dzia³alnoœci organów pañstwa, stanowienie dobrego prawa, jak równie stwarzanie warunków do praworz¹dnego i etycznego funkcjonowania pañstwa i jego przedstawicieli. W dniach lipca 2003 r. w Sejmie RP odby³a siê debata plenarna poœwiêcona zwalczaniu korupcji w yciu publicznym. Prezes NIK, wykorzystuj¹c wnioski z dyskusji przeprowadzonej podczas seminaryjnego posiedzenia Kolegium NIK, przedstawi³ ideê powo³ania Narodowego systemu prawoœci. Jego g³ówne za³o enia s¹ nastêpuj¹ce: 5/ Por. rozdzia³ V.6 Sprawozdania pn. Dzia³ania antykorupcyjne. 6/ Referat wyg³osi³ prof. dr hab. A. Kamiñski z Polskiej Akademii Nauk. 7/ Referat wyg³osi³ J. Wojciechowicz z Banku Œwiatowego. 8/ Referat wyg³osi³ dr R. Zelwiañski, dyrektor zespo³u w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. 9/ Referat wyg³osi³a dr K. Szajdakowska, doradca Prezesa NIK. 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli 25

26 1) Podstawowe instytucje w pañstwie dzia³aj¹ w ramach wielokierunkowej strategii ka da z wykorzystaniem swoich ustawowych kompetencji, wspólnie wspieraj¹ t¹ narodow¹ prawoœæ. Istotne jest przy tym zachowanie ogólnej równowagi miêdzy instytucjami filarami, do których zalicza siê parlament, instytucje odpowiedzialne za reformy administracji, najwy sze organy kontroli, wszelkie inicjatywy spo- ³eczeñstwa obywatelskiego, s¹downictwo, œrodki masowego przekazu i gremia reprezentuj¹ce przedsiêbiorców. 2) Funkcjonowanie Narodowego systemu prawoœci prowadziæ ma do osi¹gniêcia dwóch zasadniczych celów: bezpoœredniego zwalczania korupcji i wzmacniania tych dzia³añ organów pañstwa, które rozstrzygaj¹ o jego prawid³owym funkcjonowaniu. Istnienie silnego pañstwa, ze sprawnie dzia³aj¹cymi jego elementami, samo w sobie zapobiega korupcji, lub co najmniej sprzyja minimalizacji tego zjawiska. 3) Wœród instytucji wspieraj¹cych omawian¹ ideê, powinnoœci¹ najwy szych organów kontroli jest upowszechnianie efektywnego zarz¹dzania finansami i czuwanie nad w³aœciwym wykonywaniem zadañ publicznych. Dla NIK badanie zagro enia korupcj¹ jest jednym z priorytetowych kierunków dzia³ania. Posiadane kompetencje pozwalaj¹ Izbie na realizacjê obu funkcji, które ma spe³niaæ Narodowy system prawoœci. Ma ona obowi¹zek walki z korupcj¹, jako objawem z³ego rz¹dzenia, z nieetycznymi i niezgodnymi z prawem poczynaniami. 10/ Przeciwdzia³anie zjawisku prania pieniêdzy 0gólne informacje o Najwy szej Izbie Kontroli Porz¹dek posiedzenia seminaryjnego Kolegium NIK z 19 listopada 2003 r. przewidywa³ przedstawienie referatów i dyskusjê na temat zwalczania zjawiska tzw. prania pieniêdzy. Referaty wprowadzaj¹ce wyg³osili przedstawiciele resortu finansów, nadzoru bankowego i policji oraz prawnicy specjaliœci prawa karnego. Omówiono podstawy prawne dzia³ania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, zadania i sposób ich realizacji, a tak e formy wspó³pracy z innymi organami, 11/ rolê nadzoru bankowego 12/ oraz doœwiadczenia policji w zwalczaniu tego niekorzystnego zjawiska i dzia³aniach na rzecz ujawniania nieopodatkowanych dochodów. 13/ Omówiono równie miêdzynarodowe aspekty dyskutowanego problemu. 14/ Proceder ten, maj¹cy na celu legalizowanie dochodów z dzia³alnoœci przestêpczej, niesie powa ne zagro- enia dla porz¹dku spo³eczno-gospodarczego. Mo e prowadziæ do destabilizacji gospodarczej, zachwiania stabilnoœci instytucji finansowych i sprzyja rozwojowi przestêpczoœci zorganizowanej. W zwi¹zku z przyjêtymi ostatnio uregulowaniami prawnymi w tej sferze, niezbêdna jest œcis³a wspó³praca wszystkich instytucji i osób, w celu przeciwdzia³ania praniu pieniêdzy, a wiêc przestêpczoœci w ogóle. Do najwa niejszych instytucji zajmuj¹cych siê wy³¹cznie walk¹ z praniem pieniêdzy na arenie miêdzynarodowej zaliczono Grupê Specjaln¹ ds. Przeciwdzia³ania Praniu Pieniêdzy FATF. Zrzesza ona 31 pañstw oraz dwie organizacje miêdzynarodowe. Podstawowym zbiorem zasad, którymi siê kieruje, jest 40 Zaleceñ dokument, który ustanawia standardy zapobiegania wykorzystywaniu dochodów z przestêpstw w przysz³ych dzia³aniach oraz eliminowania ich wp³ywu na legaln¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. Zwrócono tak e uwagê na dyrektywê Unii Europejskiej z 1991 r. oraz jej nowelê z 2000 r., które wprowadzi³y m.in. obowi¹zek zdefiniowania w prawie wewnêtrznym zjawiska prania pieniêdzy i ustali³y procedury zapobiegania temu zjawisku. Pocz¹tkowo stosowane by³y w systemie bankowym, a nastêpnie przez inne 10/ Por. rozdzia³ III.2 Sprawozdania pn. Wspó³praca z Sejmem RP, uczestnictwo NIK w procesie legislacyjnym. 11/ Referaty wyg³osili przedstawiciele Ministerstwa Finansów: J. Uczkiewicz, podsekretarz stanu Generalny Inspektor Informacji Finansowej, A. Kania radca prawny i J. Odziomek wicedyrektor departamentu. 12/ Referat wyg³osi³ dr S. Niemierka dyrektor Biura w Generalnym Inspektoracie Nadzoru Bankowego NBP. 13/ Referat wyg³osi³ dr W. Jasiñski z Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdañsku. 14/ Referat przygotowany przez prof. dr hab. E. P³ywaczewskiego i dr W. Filipkowskiego z Uniwersytetu w Bia³ymstoku wyg³osi³ dr W. Filipkowski. 26