Materiały informacyjne dla pacjentów

Transkrypt

1 Materiały informacyjne dla pacjentów Opieka nad kobietą ciężarną Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Leczenie Fakty Dokonywanie zmian Zagrożenia Zalecenia Uzyskiwanie pomocy Wybrane linki Partnerzy w udzielaniu informacji Wprowadzenie Do prawidłowego rozwoju i kondycji dziecka konieczny jest zdrowy sposób odżywiania i styl życia przyszłej matki w czasie ciąży. Czynniki te wywierają długofalowy wpływ na zdrowie dziecka. Kobieta ciężarna powinna także regularnie zgłaszać się na kontrole do położnej przez cały czas trwania ciąży, żeby umożliwić wykrycie i leczenie ewentualnych chorób, które mogłyby zagrażać zdrowiu dziecka. Antenatal care Polish Translated March 05 Page 1 of 8 NHS Direct 2005

2 Leczenie Badania przesiewowe w okresie ciąży W czasie ciąży może Pani być kierowana na wiele badań: niektóre z nich są zalecane wszystkim kobietom ciężarnym i mają na celu kontrolę zdrowia dziecka lub matki, inne natomiast zleca się kobietom, u których występują pewne czynniki ryzyka lub inne problemy zdrowotne. Położna lub lekarz może pomóc Pani i Pani partnerowi podjąć decyzję, co jest najlepsze dla Państwa i Państwa dziecka, i wyjaśnić cele poszczególnych badań, korzyści z nich płynące i związane z nimi zagrożenia. Może Pani odmówić poddania się tym badaniom, dostarczają one jednak informacji, które sprzyjają urodzeniu zdrowego dziecka. Jeżeli potrzebne jest poradnictwo genetyczne, może Pani je uzyskać. Pomoże to podjąć decyzję, jeżeli cierpi Pani na zaburzenie, które może zostać przekazane dziecku wraz ze wszystkimi zagrożeniami związanymi z tym zaburzeniem. Badania mogą odbywać się w przychodni, gdzie przyjmuje lekarz rodzinny, w miejscowej klinice albo w oddziale opieki nad kobietą ciężarną w szpitalu. Badania mogą być następujące: oznaczanie czynnika Rh (kobiety z ujemnym czynnikiem Rh mogą po porodzie otrzymać zastrzyk, który zabezpieczy ich następne dzieci przed niedokrwistością); test na wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) (jeżeli u matki występuje HBV, wdrożenie leczenia dziecka po urodzeniu może zabezpieczyć je przed zakażeniem się tym wirusem); test na wirusa HIV (jeżeli u matki obecny jest HIV, leczenie zmniejsza zagrożenie zakażeniem dziecka); inne badania krwi dla oznaczenia grupy krwi matki lub wykluczenia innych chorób, takich jak kiła, niedokrwistość, specjalna postać niedokrwistości zwana niedokrwistością sierpowatokrwinkową, które mogą wpływać na stan zdrowia dziecka, i dla sprawdzenia odporności przeciwko różyczce; wymaz z szyjki macicy badanie w kierunku raka szyjki macicy, rzeżączki lub chlamydiozy; badania moczu (wykluczenie zakażeń i zaburzeń poziomu cukru we krwi). Badanie ultrasonograficzne (USG) USG umożliwia dokładne obejrzenie dziecka i łożyska. Uważa się, że jest to badanie bezpieczne dla matki i dla dziecka. Można je wykorzystać do następujących celów: ustalenie wielkości i wieku dziecka; sprawdzenie pozycji dziecka i umiejscowienia łożyska; badanie w kierunku wad fizycznych dziecka lub łożyska; Antenatal care Polish Translated March 05 Page 2 of 8 NHS Direct 2005

3 stwierdzenie ciąży mnogiej; uzupełnienie innych badań diagnostycznych. Oznaczenie AFP (alfa-fetoproteiny) jest badaniem przesiewowym w kierunku pewnych zaburzeń rozwoju mózgu, rozszczepu kręgosłupa i w niektórych przypadkach (w połączeniu z testem Triple-Plus, wykrywającym trisomię chromosomalną) w kierunku zespołu Downa. Przesiewowe oznaczenie poziomu cukru we krwi: służy ono kontroli, czy u matki nie pojawiła się cukrzyca ciężarnych, która może rozwijać się u kobiety w ciąży (zwykle znika po porodzie). Nieleczona cukrzyca może powodować ciężkie nieprawidłowości u dziecka. Amniocenteza Zabieg ten zaleca się u kobiet powyżej 35 roku życia, u których w rodzinie występowały pewne zaburzenia genetyczne lub u których dodatnie są wyniki testu Triple-Plus, oznaczenia AFP lub innych testów. Biopsja kosmówki (CVS) zabieg podobny do amniocentezy, wykonywany w celu wykrywania zaburzeń we wcześniejszym okresie ciąży. Wady genetyczne Nie ma obecnie ustalonych zasad prowadzenia badań diagnostycznych w kierunku wad genetycznych u dzieci nienarodzonych. W kwietniu 2001 roku ogłoszono jednak, że do roku 2004 dostępne dla wszystkich kobiet staną się badania przesiewowe w kierunku zespołu Downa, mukowiscydozy i zaburzeń słuchu u dzieci. Antenatal care Polish Translated March 05 Page 3 of 8 NHS Direct 2005

4 Fakty Średni przyrost masy ciała w okresie ciąży wynosi od 10 do 15 kg (od 22 do 33 funtów). Ciąża nie jest dobrym momentem na odchudzanie ani dążenie do utrzymania niezmienionej masy ciała. Jednak dawne powiedzenia o jedzeniu za dwoje nie są słuszne zapotrzebowanie kaloryczne kobiety ciężarnej zwiększa się o zaledwie około 300 kalorii dziennie. Większe znaczenie ma jakość, a nie ilość. Dokonywanie zmian Kobiety palące powinny jak najbardziej ograniczyć palenie, a najlepiej całkowicie je rzucić. Kampania rzucania palenia Giving Up Smoking proponuje palaczom plan działania i wsparcie, udziela też informacji na temat szkodliwego wpływu palenia w trakcie ciąży. Spożycie alkoholu należy ograniczyć maksymalnie do jednej lub dwóch jednostek na tydzień. Jedna jednostka odpowiada małemu kieliszkowi wina albo połowie pinty piwa o zwykłej mocy. Wykazano również niekorzystny wpływ nadmiernych ilości kofeiny na zdrowie w okresie ciąży. Warto spróbować zastąpić napoje z kofeiną napojami jej pozbawionymi, na przykład herbatkami owocowymi. Antenatal care Polish Translated March 05 Page 4 of 8 NHS Direct 2005

5 Zagrożenia Przed zajściem w ciążę kobieta powinna upewnić się, że jej organizm jest odporny na różyczkę. Różyczka może powodować u dziecka ciężkie wady rozwojowe, jeżeli w czasie ciąży niezaszczepiona matka zostanie zakażona tym wirusem. Ponieważ szczepionka przeciwko różyczce zawiera żywego wirusa, nie należy zachodzić w ciążę w okresie do 3 miesięcy po szczepieniu, a u kobiet ciężarnych szczepienie należy odroczyć i wykonać je już po porodzie. Bakterie, takie jak Listeria i Salmonella, mogą stanowić zagrożenie dla dziecka nienarodzonego. Takie pokarmy, jak sery pleśniowe (na przykład Brie czy Stilton), jaja na miękko, niepasteryzowane produkty mleczne, pasztety, gotowe sałatki, wędliny i mrożonki mogą zawierać szkodliwe bakterie. Bezpiecznymi pokarmami w ciąży są produkty pasteryzowane, takie jak sery twarde, jogurty i dostępne w handlu majonezy robione z pasteryzowanych jaj. Należy unikać przyrządzania potraw z surowego mięsa, jedzenia surowego mięsa i niemytych owoców i warzyw, a przy pracach w ogrodzie należy używać rękawiczek. Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą, przenoszoną przez koty, a pasożyty znajdują się w kale kocim. Są one także przenoszone przez mięso zakażonych świń i owiec. Jest to zakażenie często występujące u mężczyzn i u kobiet: u około jednej na trzy osoby we krwi stwierdza się obecność przeciwciał przeciwko toksoplazmozie, co dowodzi uprzedniego kontaktu z antygenem. Zakażenie toksoplazmozą matki w czasie ciąży wiąże się z 30-40% ryzykiem przeniesienia zakażenia na dziecko. Zakażenie dziecka nienarodzonego (zwłaszcza w ostatnich 3 miesiącach ciąży) może jednak powodować wiele zaburzeń, takich jak uszkodzenie mózgu, zaburzenia słuchu lub wzroku, padaczkę, a nawet poronienie lub urodzenie martwego dziecka. Kobiety ciężarne, które mają w domu koty, powinny prosić inną osobę o sprzątanie po zwierzęciu, a jeżeli to niemożliwe, powinny używać rękawiczek i po sprzątnięciu kocich odchodów dokładnie myć ręce. Kobietom ciężarnym zaleca się powstrzymanie się od jedzenia wątróbki i przyjmowania dużych dawek witaminy A w tabletkach, ponieważ wykazano, że nadmiar witaminy A uszkadza rozwijające się dziecko. Nowe badania wskazują także, że kobiety z dodatnim wywiadem w kierunku astmy, kataru siennego, wyprysku lub uczulenia na orzechy w rodzinie nie powinny jeść orzechów ziemnych (arachidowych) ani żadnych produktów zawierających orzechy ziemne (czy olej z nich produkowany) w okresie ciąży i karmienia dziecka piersią. Takie postępowanie zmniejsza ryzyko powstania alergii u dziecka. Rtęć jest substancją o toksycznym wpływie na układ nerwowy. Znajduje się ona w tuńczykach i, w największym stężeniu, w mięsie ryb drapieżnych, takich jak rekiny, marliny i mieczniki. Agencja Norm Pokarmowych (Food Standards Agency) zaleca kobietom ciężarnym, karmiącym lub planującym zajście w ciążę ograniczenie ilości spożywanego tuńczyka do co najwyżej dwóch średnich puszek (o masie po odcieczeniu około 140 g na puszkę) lub do jednego steku ze świeżego mięsa tuńczyka tygodniowo. Kobiety te powinny także powstrzymać się od jedzenia mięsa rekinów, marlinów i mieczników. Zalecenia te Antenatal care Polish Translated March 05 Page 5 of 8 NHS Direct 2005

6 wynikają z faktu, że poziom rtęci w mięsie tych ryb jest na tyle wysoki, że ich spożywanie mogłoby uszkadzać rozwijający się układ nerwowy dziecka nienarodzonego. Agencja zaleca także, żeby dzieci nie jadły mięsa rekinów, mieczników ani marlinów w celu uniknięcia niekorzystnego wpływu rtęci, której zawartość w tych rybach jest duża. Należy przestać zażywać wszelkie leki, których stosowanie nie jest bezwzględnie konieczne. Kobiety przewlekle przyjmujące leki z jakiegokolwiek powodu oraz kobiety, u których w rodzinie występują jakiekolwiek choroby uwarunkowane genetycznie, takie jak talasemia lub niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, powinny skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą (najlepiej zanim jeszcze zajdą w ciążę). Antenatal care Polish Translated March 05 Page 6 of 8 NHS Direct 2005

7 Zalecenia Zrównoważona dieta i regularne ćwiczenia fizyczne umożliwiają utrzymanie prawidłowej masy ciała i ogólnej kondycji fizycznej. Należy dążyć do przestrzegania zdrowej, zrównoważonej diety, opartej na czterech głównych kategoriach produktów żywnościowych: 4-6 porcji dziennie węglowodanów (ryż, makaron, płatki zbożowe, pieczywo, ziemniaki) co najmniej 5 porcji dziennie owoców i warzyw 3 porcje dziennie białka (mięso, drób, ryby, rośliny strączkowe, jaja) co najmniej jedna porcja dziennie produktów mlecznych (mleko, ser, jogurt) picie dużych ilości płynów dziennie, na przykład wody i soków owocowych, co najmniej dwóch litrów dziennie. Ułatwia to organizmowi usuwanie toksyn i produktów ubocznych i zapobiega pospolitym w ciąży dolegliwościom: zaparciom i nudnościom. Do diety należy dodawać kwas foliowy (witaminę B9), ponieważ ma on duże znaczenie dla zdrowego rozwoju płodu. Może zmniejszać ryzyko wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa (jest to wada spowodowana nieprawidłowym rozwojem mózgu i rdzenia kręgowego). Departament Zdrowia zaleca wszystkim kobietom przyjmowanie codziennie, w postaci suplementu, 0,4 mg kwasu foliowego przed poczęciem dziecka i w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży, to znaczy w okresie rozwoju kręgosłupa u dziecka. Tabletki kwasu foliowego można kupić w aptekach, dużych supermarketach, sklepach ze zdrową żywnością, a także dostać na receptę. Do źródeł kwasu foliowego w pożywieniu należą warzywa liściaste, zbożowe płatki śniadaniowe i pieczywo. Kobiety przyjmujące na stałe leki z powodu jakiejś choroby (takiej jak padaczka) powinny zasięgnąć porady lekarza, ponieważ stosowane u nich leczenie może powodować, że uzupełnianie kwasu foliowego jest niewskazane. U wielu kobiet w czasie ciąży występuje niedokrwistość, ponieważ organizm potrzebuje więcej żelaza. Żelazo odgrywa rolę w przenoszeniu tlenu we krwi od matki do dziecka. Konieczne może być przepisanie przez lekarza suplementów, które należy popijać sokiem pomarańczowym, ponieważ ułatwia on wchłanianie żelaza. Suplementy żelaza mogą u niektórych kobiet powodować objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, takie jak zaparcia lub kurcze żołądka o niewielkim nasileniu. W razie występowania takich objawów należy rozważyć stosowanie naturalnych suplementów żelaza (które można kupić w każdej aptece), ponieważ łatwiej się wchłaniają. Dla utrzymania kondycji i przygotowania organizmu do porodu duże znaczenie mają regularne ćwiczenia fizyczne. Kobiety w ciąży powinny dobrać sobie rozsądny poziom aktywności i nie zapominać o odpowiednim wypoczynku i relaksacji. Można spróbować zajęć z jogi albo z aerobiku w wodzie dla kobiet w ciąży (czasami nazywanych wodną szkołą rodzenia informacje o zajęciach dostępnych w pobliżu można uzyskać od położnej albo w lokalnym ośrodku rekreacyjnym. Antenatal care Polish Translated March 05 Page 7 of 8 NHS Direct 2005

8 Uzyskiwanie pomocy Położna lub lekarz rodzinny będzie w stanie udzielić porad na temat utrzymania dobrego stanu zdrowia w okresie ciąży. Może Pani także skontaktować się z National Childbirth Trust (Narodowym Trustem na rzecz Narodzin), gdzie uzyska Pani więcej informacji o opiece nad kobietą ciężarną i pielęgnacji w okresie ciąży. Wybrane linki Antenatal care options (Opcje opieki nad kobietą ciężarną) (Informed Health Online) Partnerzy w udzielaniu informacji Dr Foster Ltd (Full Partner) (Dr Foster Ltd partner pełny) Dr Foster jest to nazwa niezależnej organizacji, zbierającej i analizującej informacje na temat dostępności i jakości usług w zakresie opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii. Wykorzystaj firmę Dr Foster do podejmowania jak najbardziej świadomych decyzji dotyczących uzyskiwania dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej. Jako członek społeczeństwa lub jako specjalista z zakresu opieki zdrowotnej znajdzie tam Pan/Pani miliony informacji na temat szpitali, lekarzy oraz lokalnych placówek publicznej i prywatnej służby zdrowia, jak również informacje o specjalistach z zakresu terapii uzupełniających i innych specjalistach. 3rd Floor 17 St Helen's Place Londyn Tel: Faks: Adres strony internetowej: Antenatal care Polish Translated March 05 Page 8 of 8 NHS Direct 2005