W KIERUNKU CYFROWEGO PRAWNEGO ŚRODKA PŁATNICZEGO EMITOWANEGO PRZEZ BANK CENTRALNY

Transkrypt

1 W KIERUNKU CYFROWEGO PRAWNEGO ŚRODKA PŁATNICZEGO EMITOWANEGO PRZEZ BANK CENTRALNY

2 Prezentacja koncepcji W dziedzinie płatności od wielu lat obserwujemy zjawisko dematerializacji. W trakcie ostatnich 10 lat opracowano ponad 200 systemów płatności mobilnych. W większości przypadków systemy te są w rzeczywistości skomputeryzowaną formą pieniądza bankowego, ponieważ mają one charakter przelewów między poszczególnymi rachunkami. Ściśle rzecz ujmując, pieniądz wykorzystywany przez banki komercyjne i operatorów telefonii komórkowych karty obciążeniowe oraz cyfrowe portfele i przelewy w ogóle pieniądzem nie jest. Pieniądza rzeczywistego nie trzeba wykupywać, aby nadać mu wartość: zachowuje on wartość i może być wprowadzany do obiegu bez konieczności wykupywania przez emitenta. Niedawne wydarzenia pokazują, że obecne regulacje dotyczące bankowości, prania pieniędzy, polityki fiskalnej i handlu nie zawsze są w stanie zapewniać kontrolę nad wieloma formami emitowanego przez sektor prywatny pieniądza cyfrowego. Modernizacja związana z dematerializacją nie wywarła realnego wpływu na pieniądz fiducjarny. Niedawne próby, takie jak Bitcoin, ze względu na wysoką zmienność oraz brak ochrony użytkowników przyciągnęły jedynie bardzo ograniczoną liczbę zainteresowanych. Występuje również wysokie ryzyko oszustw i wydaje się, że ustawodawcy nie są w stanie dotrzymać tempa rozwojowi sytuacji ani skutecznie regulować prawnie nowych okoliczności. Jedynym możliwym do utrzymania w długim terminie rozwiązaniem jest emisja pieniądza cyfrowego jako prawnego środka płatniczego przez bank centralny. Właśnie to proponuje firma Roberto Giori Company (RGC), sugerując wprowadzenie Giori Digital Money (GDM) oraz standardu Global Standard for Money Technology (GSMT). Celem koncepcji GDM i GSMT jest ułatwienie emisji pieniądza cyfrowego jako prawnego środka płatniczego przez banki centralne oraz sprawienie, aby pieniądz cyfrowy stał się tanim, a zarazem kompleksowym rozwiązaniem w ramach uniwersalnego systemu płatności. W trakcie następnych kilku lat smartfony zyskają jeszcze więcej możliwości i staną się jeszcze tańsze. W rezultacie możliwe stanie się wykorzystywanie telefonów komórkowych nie tylko do przelewania pieniędzy, lecz również do dokonywania płatności za pomocą pieniędzy stanowiących prawny środek płatniczy, a w końcu do ograniczenia gotówki w obiegu, co jest ostatecznym celem GDM i GSMT. Telefony komórkowe coraz częściej wykorzystywane są do dokonywania płatności są też dostępne dla każdego, tak jak monety i banknoty, a także będą stanowić wartościowe narzędzie świadczenia usług bankowych dla osób nieposiadających rachunków w bankach.

3 Zdematerializowany pieniądz fiducjarny Istnieją dwie główne formy pieniądza: pieniądz fiducjarny, na który składają się monety i banknoty, oraz pieniądz bankowy, reprezentowany przez zapisy na rachunkach bankowych. Pieniądz fiducjarny nie posiada wartości samoistnej jego wartość wiąże się z zaufaniem użytkowników do emitenta (bezpośrednio banków centralnych, a pośrednio władz wykonawczych). Naszym celem jest zapewnienie skomputeryzowanego rozwiązania do obsługi dematerializacji, emisji i przelewów pieniądza fiducjarnego. Nie jest on zapisywany na żadnych rachunkach, ale przechowywany na urządzeniu przenośnym, i może być przelewany bezpośrednio pomiędzy użytkownikami za pomocą telefonów, bez pośrednictwa systemu bankowego. Ponieważ chodzi o pieniądz fiducjarny, nie odnosimy się tu do tworzenia lub przenoszenia rachunków bankowych zamiast tego piszemy o jednostkach pieniężnych. Aby pieniądz cyfrowy stanowił akceptowalną alternatywę dla pieniądza fizycznego, musi uzasadniać zaufanie użytkowników jest to cecha charakterystyczna pieniądza fiducjarnego, którą musi posiadać również pieniądz cyfrowy. Przede wszystkim musi on być odpowiednio bezpieczny. Warunkiem stosowania pieniądza przez konsumentów na szeroką skalę jest również jego elastyczność i powszechna akceptacja łatwość posługiwania się, efektywność i niezawodność, mimo wszelkich występujących ograniczeń technicznych. Banki muszą być w stanie mierzyć jego elastyczność i poziom akceptacji we wszystkich systemach płatniczych.

4 Rozwiązania cyfrowe oferowane przez firmę Roberto Giori Company Firmę Roberto Giori Company założono w celu prowadzenia specjalistycznych badań nad wyzwaniami związanymi z pieniądzem w erze cyfrowej, a także zapewnienia bezpiecznych rozwiązań opartych na technologiach mobilnych. System opiera się na dwóch osobnych elementach składowych: GDM i GSMT. Giori Digital Money (GDM) to znajdująca się w banku centralnym platforma, która kreuje cyfrowy oryginał (Giori Nota), tak jak drukowane banknoty. Obejmuje ona unikatowy, bezpieczny algorytm dla każdego z banknotów w obiegu (e-note). Jest to pierwszy z elementów składowych systemu kreacji pieniądza cyfrowego. GDM jest podstawą systemu, która ułatwia bezpieczną dystrybucję cyfrowych banknotów do banków detalicznych lub innych platform finansowych. Dzięki przyznaniu każdemu z cyfrowych banknotów określonego numeru GDM zapewnia autentyczność każdego z nich (e-note). GDM może również sprawdzać pochodzenie i autentyczność każdego z wyemitowanych banknotów cyfrowych. W przeciwieństwie do wszelkich pozostałych walut cyfrowych, GDM jest emitowanym przez bank centralny w postaci zdematerializowanej waluty cyfrowym pieniądzem tworzącym jednostkę pieniężną (o ustalonej wartości nominalnej) będącą prawnym środkiem płatniczym. Global Standard for Money Technology (GSMT) to platforma zarządzająca wszystkimi pozostałymi funkcjami niezbędnymi w związku z dystrybucją banknotów cyfrowych na pozostałe platformy. Pełni ona również istotną rolę w zakresie umożliwiania śledzenia transakcji oraz działających w trybie online elektronicznych mechanizmów kontroli zgodności z obowiązującymi w poszczególnych krajach przepisami i ramami nadzoru. Dzięki GSMT to bank centralny, a nie sektor prywatny, jest emitentem cyfrowego pieniądza. W rezultacie GDM nie jest walutą wirtualną, a rzeczywistą, emitowaną w postaci cyfrowej przez bank centralny. Dzięki GDM bank centralny pozostaje pożyczkodawcą ostatniej instancji, podobnie jak w przypadku monet i banknotów. Ponieważ GDM jest prawnym środkiem płatniczym, można nim swobodnie obracać bez konieczności zwracania się do banku centralnego po każdym przelewie. Ramy GSMT gwarantują występowanie mechanizmów kontrolnych zapewniających prawidłowość pozostającego w obiegu pieniądza cyfrowego. Kolejna korzyść wiąże się z tym, że taka wspierana przez władze krajowe waluta cyfrowa opiera się na wykorzystaniu technologii telefonii komórkowej. Nie są wymagane żadne rachunki bankowe, a wszyscy użytkownicy mogą przechowywać w swoich telefonach różne nominały opisywanego tu cyfrowego pieniądza tak samo, jak dziś przechowują w portfelach różne nominały banknotów drukowanych.

5 Potrzeba ram regulacyjnych i ram nadzoru Podobnie jak w przypadku pieniądza fizycznego, emisja pieniądza cyfrowego stanowi szeroko zakrojone przedsięwzięcie. Wymaga ono wdrożenia nowych ram przepisów i nadzoru, które zapewniłyby akceptację, stabilność oraz integralność takiego projektu. W obecnych przepisach europejskich pieniądz elektroniczny traktowany jest jako środek płatniczy zarządzany przez operatorów prywatnych. Jeżeli pieniądz elektroniczny ma stać się prawnym środkiem płatniczym, konieczne jest przyjęcie nowych ram prawnych dla jednostek pieniężnych i banków centralnych. W praktyce będzie to wymagać wprowadzenia poprawki do art. 128 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który stwierdza, że banknoty emitowane przez Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne są jedynym legalnym środkiem płatniczym w Unii. Nowe ramy regulacyjne będą musiały rozszerzyć ten monopol na emisję nowego pieniądza cyfrowego. Europejski Bank Cyfrowy będzie również musiał przyjąć nowe zasady dotyczące charakterystyki takiego nowego pieniądza cyfrowego stanowiącego prawny środek płatniczy. Konieczne będzie ustanowienie nowych standardów przelewów pieniądza cyfrowego, związanych z bezpieczeństwem, poufnością i ochroną danych, a także ciągłością działania, tak by banki komercyjne i usługodawcy finansowi mogli ich przestrzegać. Konieczne będzie również wprowadzenie poprawek do dyrektyw i rozporządzeń dotyczących zapobieganiu wykorzystywania systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu tak, by obejmowały one przepisy dotyczące przelewów pieniądza cyfrowego dokonywanych w imieniu osób trzecich. Takie nowe regulacje będą obowiązywać w szczególności w odniesieniu do firm oferujących usługi finansowe.

6 Korzyści dla banków centralnych i organów regulacyjnych Senioraż jest terminem wykorzystywanym do opisywania przychodów uzyskiwanych z emisji banknotów, uzyskiwanych zwykle przez państwo bank centralny zachowuje jedynie niewielką ich część, aby pokryć swoje koszty operacyjne. Emisja pieniądza cyfrowego przez bank centralny nie zmienia takich przychodów w jakikolwiek sposób, tak jak miałoby to miejsce w przypadku jakiegokolwiek innego pieniądza fiducjarnego jedyna różnica polega na tym, że ma on charakter zdematerializowany. Emitowane banknoty nadal będą wykazywane na rachunkach banku centralnego jako zobowiązania, równoważone przez przez produktywne aktywa generujące przychody z seniorażu. Kolejną istotną korzyścią jest funkcja śledzenia płatności, umożliwiająca skuteczne zwalczanie prania pieniędzy, finansowania terroryzmu oraz zróżnicowanych form oszustw podatkowych i społecznych (oszustwa na podatku VAT, nielegalna praca itp.). Korzyści dla konsumenta Obecne systemy płatności elektronicznych, takie jak karty kredytowe, PayPal czy przelewy za pośrednictwem telefonów komórkowych, wymagają dokonania przelewu pomiędzy rachunkami jako warunku dalszego wykorzystania środków. W takich systemach odbiorca płatności musi mieć zaufanie zarówno do emitenta, jak i do osoby wysyłającej płatność. W przypadku waluty prawdziwie cyfrowej, takiej jak GDM, pieniądze przesyłane są bezpośrednio pomiędzy osobami, bez konieczności wykupywania ich wartości. Ponieważ pieniądz cyfrowy jako prawny środek płatniczy jest ostatecznie gwarantowany przez bank centralny, rozwiązanie takie oznacza wzrost zaufania, bezpieczeństwa, wymienialności, akceptacji i powszechnego stosowania cyfrowego pieniądza w obrębie globalnych, opartych na standardach ram. Według raportu Banku Światowego (Global Financial Development Report 2014: Financial Inclusion), osoby o niskich dochodach jako pierwsze odniosą korzyści z innowacji technologicznych na przykład płatności telefonem komórkowym lub mobilnych usług bankowych. Innowacje te sprawiają, że usługi bankowe stają się tańsze i łatwiej dostępne dla osób ubogich, kobiet i mieszkańców obszarów wiejskich zwłaszcza oddalonych od dużych miast i słabo zaludnionych, gdzie brakuje tradycyjnych placówek bankowych. System GDM-GSMT oferuje zatem szczególne korzyści dla konsumentów z krajów o wysokiej liczbie mieszkańców niebędących klientami banków, a także krajów, w których system bankowy nie jest wystarczająco rozwinięty lub niezawodny. GDM to zdematerializowany pieniądz cyfrowy, który posiada wartość pieniężną i przechowywany jest w karcie SIM telefonu komórkowego. Pod względem kosztów transakcyjnych podejście takie sprawia, że system GSM-GSMT jest znacznie tańszy i bardziej przyjazny dla środowiska.

7 Korzyści dla państwa Szacuje się, że koszty wytwarzania pieniądza fiducjarnego w strefach euro i dolara wynoszą 100 mld euro/dolarów rocznie. Ponieważ nie występowałyby koszty druku, a koszty emisji uległyby zdecydowanemu spadkowi, koszty ogólne zdematerializowanego pieniądza fiducjarnego miałyby znacznie mniejszy wpływ na zyski z seniorażu niż w przypadku emisji banknotów papierowych. Oznacza to możliwość sporego zysku dla państwa. Opcja śledzenia transakcji w ramach ścisłych ram prawnych umożliwia skuteczne zwalczanie prania pieniędzy, finansowania terroryzmu oraz różnego rodzaju oszustw podatkowych i społecznych wpływających nie tylko na budżety państw, lecz również na działalność kryminalną.

8 Wpływ na system bankowy Emisja zdematerializowanego pieniądza fiducjarnego nie powinna doprowadzić do istotnej zmiany roli systemu bankowego w gospodarce być może poza redukcją kosztów ponoszonych przez niego w związku z zarządzaniem systemami płatności cyfrowych oraz obrotem fizycznie istniejącą gotówką. Działalność związana z zarządzaniem pieniądzem fiducjarnym oraz utrzymywaniem dużej liczby ATM powinna ulegać ograniczeniu w miarę zwiększania wzrostu popularności pieniądza fiducjarnego w postaci zdematerializowanej. W krajach o wysokim poziomie ubankowienia pieniądza fiducjarnego jest mniej niż pieniądza bankowego. Dematerializacja pieniądza fiducjarnego nie powinna znacząco wpłynąć na tę relację. W rezultacie banki mogą nadal skupiać się na gromadzeniu depozytów i udostępnianiu ich gospodarce. W ramach zwiększania otwartości finansowej GSMT stanie się wartościowym narzędziem ekonomicznym pozwalającym na docieranie do osób niekorzystających z usług banków na obszarach, na których nie ma oddziałów banków detalicznych. Działalność banków detalicznych w zakresie świadczenia mobilnych usług bankowych zasługuje na pochwałę i z pewnością wywrze pozytywny wpływ na kraje z ograniczoną liczbą ATM. Nie rozwiąże ona jednak problemu większości mieszkańców świata, którzy nie posiadają rachunków bankowych lub posiadają je, ale nie są stanie dokonywać płatności na rzecz osób posiadających rachunki w innych bankach, ponieważ obecne systemy ograniczają się często do konkretnych grup banków i są ze sobą wzajemnie niezgodne. Usługi bankowości mobilnej proponowane przez banki detalicznego nigdy nie staną się rozwiązaniem umożliwiającym obsługę niewielkich kwot, takich jak ceny biletów w transporcie publicznym lub innych artykułów, za które płaci się obecnie gotówką. Celem standardu GSMT nie jest konkurowanie z bankami detalicznymi, choć mogą one wykorzystać go jako wartościowe narzędzie do świadczenia usług bankowych osobom nieubankowionym. Dzięki temu, że Giori Digital Money stanowi w pełni zintegrowany system cyfrowy, który nie wymaga dodatkowej infrastruktury, może ułatwiać przepływ danych wymaganych dla taniego przelewania środków, a jego unikatową zaletą będzie umożliwianie przelewania pieniędzy w dowolnym miejscu oraz o dowolnej porze dzięki uniwersalności telefonów komórkowych.

9 W trakcie ostatnich 10 lat opracowano około 200 systemów płatności mobilnych. Żaden z nich nie ma statusu emitowanego przez bank centralny prawnego środka płatniczego. Żaden z tych systemów nie umożliwia też konwersji drukowanych banknotów na pieniądz cyfrowy i vice versa. Platformę GSMT opracowano w celu zapewnienia globalnego, międzynarodowego standardu opartego na niezawodnych, bezpiecznych działaniach w ramach pojedynczego systemu zgodnego z ramami regulacji oraz nadzoru. Powinien on okazać się szczególnie interesujący dla krajów o wysokim procencie ludności nieubankowionej pozwala również na znaczące ograniczanie liczby wymaganych banknotów drukowanych. Standard GSMT może być wykorzystywany zarówno przez operatorów sieci komórkowych, jak i przez instytucje finansowe, w celu bardziej efektywnego zarządzania przepływem cyfrowych transakcji finansowych na całym świecie przy bardzo konkurencyjnych kosztach transakcyjnych. Moim celem nie jest stworzenie społeczeństwa bez gotówki, lecz społeczeństwa, w którym będzie jej mniej. Roberto Giori Prezes The Roberto Giori Company Ltd (Szwajcaria) roberto.giori@gsmt.ch

10 The Roberto Giori Company Ltd 46, av Général Guisan CH-1009 PULLY