Druk nr 3308 Warszawa, 13 marca 2015 r.

Transkrypt

1 SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kadencja Minister Pracy i Polityki Społecznej DPR-I-021-5(18)-BL-MP/14/15 Druk nr 3308 Warszawa, 13 marca 2015 r. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku! Zgodnie z art. 37 ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675) uprzejmie przekazuję - Informację Ministra Pracy i Polityki Społecznej o realizacji ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675). Z poważaniem (-) Władysław Kosiniak-Kamysz

2 INFORMACJA MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ O REALIZACJI USTA WY Z DNIA 28 MAJA 2013 R. O ZMIANIE USTA WY- KODEKS PRACY ORAZ NIEKTÓRYCH INNYCH USTA W (Dz. U. poz. 675) Warszawa, marzec 2015 r.

3 Spis treści l. Wprowadzenie II. Stan prawny w zakresie urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem obowiązujący w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy, tj. do dnia 16 czerwca 2013 r. III. Stan prawny w zakresie urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem obowiązujący w okresie po wejściu w życie ustawy, tj. od dnia 17 czerwca 2013 r. l. Wstęp 2. Szczegółowa charakterystyka poszczególnych rozwiązań prawnych 2.1. Przyspieszenie terminu wejścia w życie maksymalnych wymiarów dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz uelastycznienie zasad korzystania z tych urlopów 2.2. Nowa inst)itucja urlopu rodzicielskiego 2.3. Regulacje okresu przejściowego 2.4. Pozostałe regulacje IV. Działania dotyczące funkcjonowania strony V. Inne działania informacyjne Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej VI. Dane statystyczne dotyczące funkcjonowania nowych przepisów l. Dane statystyczne dotyczące liczby urodzeń 2. Dane statystyczne dotyczące wykorzystywania zasiłków macierzyńskich z tytułu urlopu rodzicielskiego 3. Dane statystyczne dotyczące wykorzystywania urlopów związanych z urodzeniem się dziecka przez funkcjonariuszy 4. Dane statystyczne dotyczące sporów sądowych i przestrzegania uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem VII. Konkluzje 1

4 I. Wprowadzenie Art. 37 ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy- Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675) nałożył na ministra właściwego do spraw pracy obowiązek przedstawienia Sejmowi informacji o realizacji niniejszej ustawy- po upływie 18 miesięcy od dniajej wejścia w życie. Ustawa ta weszła w życie z dniem 17 czerwca 2013 r. Miała ona na celu umożliwienie rodzicom skorzystania z płatnego urlopu związanego z urodzeniem się ich dziecka przez okres jednego roku albo przez okres dłuższy niż jeden rok - w razie jednoczesnego urodzenia się większej liczby dzieci. Na urlop ten miały składać się: urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski. Po zmianach łączny wymiar tych urlopów miał wynieść 52 tygodnie- w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz od 65 do 71 tygodni - w przypadku porodów mnogich (w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie). Taki wymiar tych płatnych urlopów zapewnia dzieciom osobistą opiekę rodziców przez pierwszy rok życia, kiedy najbardziej jej potrzebują. Ponadto ustawa ta miała na celu umożliwić rodzicom dziecka podjęcie decyzji, które z nich i w jakim stopniu korzystać będzie z poszczególnych urlopów; decyzja ta może być podejmowana przez rodziców z uwzględnieniem ich aktualnej sytuacji rodzinnej, a także zawodowej. Ustawa pozwala bowiem rodzicom na dzielenie się uprawnieniami rodzicielskimi przysługującymi w związku z opieką nad małym dzieckiem, a dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski są urlopami fakultatywnymi- to rodzice decydują, czy z nich skorzystać i w jakim wymiarze. Ustawa umożliwia dzielenie się tymi urlopami w większym niż dotychczas stopniu, co powinno sprzyjać częstszemu podejmowaniu obowiązków związanych z opieką nad małym dzieckiem przez ojca dziecka, zgodnie z decyzją obojga rodziców. Analogiczne zmiany wprowadzono w stosunku do pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej. Pracownicy ci mieli prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego 1 dodatkowego urlopu macierzyńskiego; po zmianach zwiększono wymiar przysługującego im dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, przyznano im także prawo do urlopu rodzicielskiego - na takich samych zasadach jak pracownikom- biologicznym rodzicom dzieci. 2

5 II. Stan prawny w zakresie urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem obowiązujący w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy (do dnia 16 czerwca 2013 r.) Proces wydłużania płatnych urlopów macierzyńskich rozpoczął się w dniu l stycznia 2009 r. Jeszcze w 2008 r. wymiar urlopu macierzyńskiego wynosił: 18 tygodni - przy pierwszym porodzie, 20 tygodni -przy każdym następnym porodzie, 28 tygodni -przy porodzie mnogim. Natomiast od dnia l stycznia 2009 r. urlop macierzyński przysługuje pracownikom wwymtarze: 20 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 31 tygodni, w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodnie, w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni, w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, 37 tygodni, w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. W tym okresie, tj. do dnia 16 czerwca 2013 r., co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego z ww. wymiaru mogły przypadać przed przewidywaną datą porodu. W przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego przed porodem, po porodzie pracownicy przysługiwała niewykorzystana część tego urlopu (art. 180 l i 3 Kodeksu pracy). Kolejne zmiany wydłużające okres płatnego zwolnienia od pracy po urodzeniu dziecka polegały nie na zwiększaniu wymiaru samego urlopu macierzyńskiego, ale na wprowadzaniu dodatkowych płatnych urlopów związanych z urodzeniem dzieck~ z których pracownicy mogli skorzystać. Podjęto decyzję, że będą to urlopy fakultatywne, zatem pracowrucy będą mieli prawo, ale nie obowiązek skorzystania z nich. Skutkiem tego bezpośrednio -przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy ~ Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, tj. do dnia 16 czerwca 2013 r., uprawnienia pracownicze związane z pełnieniem funkcji rodzicielskich, regulowane przepisami działu ósmego Kodeksu pracy "Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem", obejmowały prawo do następujących płatnych urlopów związanych z urodzeniem się dziecka (przyjęciem dziecka na wychowanie): 3

6 urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego),. dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), urlopu ojcowskiego. Prawo do skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego pracownicy zyskali od dnia l stycznia 20 l O r. wynosił: Początkowo, tj. w latach , wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego do 2 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, do 3 tygodni, w przypadku porodu mnogiego. W 2012 r. i do 16 czerwca 2013 r. urlop ten przysługiwałjuż w wymiarze: do 4 tygodni, w przypadku urodzeniajednego dziecka przy jednym porodzie, do 6 tygodni, w przypadku porodu mnogiego. Dopiero od l stycznia 2014 r. wymiar tego urlopu miał wzrosnąć do: 6 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, do 8 tygodni, w przypadku porodu mnogiego. Wynikało to z art. l pkt 2 oraz art. 12 ust. 1-3 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy- Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654, z późn. zm.). Do dodatkowego urlopu macierzyńskiego była uprawniona pracownica-matka dziecka. Przepisy określały także katalog przypadków, w których z dodatkowego urlopu macierzyńskiego mógł korzystać pracownik-ojciec wychowujący dziecko; było to: l) wykorzystanie urlopu macierzyńskiego przez pracownicę; w takim przypadku bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przez pracownicę pracownikojciec wychowujący dziecko mógł korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego; 2) korzystanie przez pracownika-ojca wychowującego dziecko z części urlopu macierzyńskiego w razie podzielenia się tym urlopem przez pracownicę. 4

7 Dodatkowy urlop macierzyński był udzielany na wniosek pracownicy/pracownika, jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego (nie było możliwe wykorzystywanie go w częściach). Korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego można było łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy; w takim przypadku urlop był udzielany na pozostały dobowy wymiar czasu pracy. Zarówno wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak i wniosek o podjęcie pracy podczas korzystania z tego urlopu, były dla pracodawcy bezwzględnie wiążące. Prawo do płatnych urlopów mieli (i mają) nie tylko pracownicy-rodzice biologiczni noworodków, ale także pracownicy, którzy przyjęli małe dziecko (dzieci) na wychowanie w celu jego przysposobienia albo jako rodzina zastępcza. Mianowicie pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, miał (i ma) prawo do urlopu na wa~nkach urlopu macierzyńskiego. Wymiar tego urlopu od dnia l stycznia 2009 r. odpowiada wymiarowi urlopu macierzyńskiego.. 1 wynosi: _ 20 tygodni, w przypadku przyjęciajednego dziecka, 31 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci, 33 tygodnie, w przypadkujednoczesnego przyjęcia trojga dzieci, 35 tygodni, w przypadkujednoczesnego przyjęcia czworga dzieci, 37 tygodni, w przypadkujednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci -nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie l O. roku życia. Natomiast pracownik, który przyjął dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia - od dnia l stycznia 2009 r. ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 9 tygodni. s

8 Także ci pracownicy mieli (i nadal mają) prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (odpowiednika dodatkowego urlopu macierzyńskiego przysługującego rodzicom biologicznym dzieci). Przed zmianami pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, miał prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, którego wymiar w latach wynosił: do 2 tygodni, w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, do 3 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie wtęcej niż jednego dziecka, l tydzień, w przypadku przyjęcia starszego dziecka (tj. dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia). W 2012 r. i do 16 czerwca 2013 r. wymiar tego urlopu byłjuż wyższy i wynosił: do 4 tygodni, w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, do 6 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie WięceJ niż jednego dziecka, do 2 tygodni, w przypadku przyjęcia starszego dziecka (tj. dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do l O. roku życia). Powyższy wymiar urlopu miał obowiązywać do końca 2013 r., a dopiero od l stycznia 2014 r. wymiar tego urlopu miał wynieść: do 6 tygodni, w przypadku przyjęcia jednego dziecka, do 8 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka, do 3 tygodni, w przypadku przyjęcia starszego dziecka (tj. dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do l O. roku życia). Wynikało to z art. l pkt 3 oraz art. 12 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy- Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Ponadto pracownik-ojciec wychowujący dziecko miał (i nadal ma) prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż: 6

9 do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie l O. roku życia. Urlop ojcowski był (i jest) udzielany na wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu; wniosektenjest dla pracodawcy wiążący. Urlop ojcowski był (i jest) uprawnieniem przysługującym wyłącznie ojcu dziecka; tym samym urlop niewykorzystany przez ojca przepada (nie może go przejąć matka dziecka). Niezależnie od powyższego, w stanie prawnym obowiązującym do dnia 16 czerwca 2013 r. pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy miał prawo do bezpłatnego urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4. roku życia. Urlop ten mógł być wykorzystywany jednorazowo albo nie więcej niż w czterech częściach, na wniosek pracownika. Wniosek ten był wiążący dla pracodawcy. Pracownik mógł także skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymagało osobistej opieki pracownika. III. Stan prawny w zakresie urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem obowiązujący w okresie po wejściu w życie ustawy, tj. od dnia 17 czerwca 2013 r. l. Wstęp Przepisami ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wprowadzono szereg nowych rozwiązań prawnych dotyczących urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem, znacznie podwyższając standardy obowiązujące w tym zakresie na podstawie dotychczasowych regulacji prawnych. Warto podkreślić, że wprowadzone tą ustawą standardy znacznie przewyższają standardy w tym zakresie wynikające z prawa międzynarodowego. Konwencja nr l 03 MOP z 1952 r. dotycząca ochrony macierzyństwa, ustala wymiar urlopu macierzyńskiego na co najmniej 12 tygodni. Natomiast Konwencja nr 183 MOP dotycząca rewizji Konwencji 7

10 dotyczącej ochrony macierzyństwa z 1952 r. (nieratyfikowana przez Polskę) podwyższyła minimalny W)'lllagany wymiar urlopu macierzyńskiego do 14 tygodni. W ramach Unii Europejskiej instrumentem określającym uprawnienia pracownic w razie ctązy i macierzyństwa jest dyrektywa Rady 92/85/EWG z dnia r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią. Ta dyrektywa określa minimalny wymiar urlopu macierzyńskiego na 14 tygodni. Projekt zmiany tej dyrektywy z 2008 r. przewidywał wydłużenie minimalnego wymiaru urlopu macierzyńskiego do 18 tygodni. Stan prawny ukształtowany przepisami powołanej ustawy należy postrzegać jako kolejny etap zmian w uprawnieniach pracowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich zapoczątkowany przepisami ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Dotychczasowy katalog płatnych urlopów związanych z urodzeniem się dziecka, na który składa się podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze uzależnionym od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, a także urlop ojcowski, przysługujący pracownikowi-ojcu dziecka w wymiarze 2 tygodni, został poszerzony o zupełnie nową instytucję, jaką jest urlop rodzicielski w wymiarze niezależnym od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, wynoszącym do 26 tygodni. Obecnie obowiązujące regulacje prawne pozostawiają pracownikom-rodzicom prawo wyboru sposobu korzystania z urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem, co wpływa na wysokość pobieranego w tym czasie zasiłku macierzyńskiego, umożliwiają dzielenie się uprawnieniami, a także łączenie korzystania z uprawnień z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym regulacje te sprzyjają godzeniu różnych ról społecznych przez pracowników-rodziców dziecka oraz umożliwiają aktywniejsze włączanie się obojga rodziców w opiekę nad małym, dzieckiem i tym samym dzielenie się tą opieką. Prawo do płatnych urlopów związanych z urodzeniem się dziecka (podstawowy urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski) ukształtowano przy założeniu, zgodnie z którym urlopy te mają umożliwić pracownikom-rodzicom dziecka sprawowanie ciągłej opieki w pierwszym okresie życia dziecka na podstawie jednorazowo albo kolejno udzielanych urlopów. Dlatego też przyjęto zasadę bezpośredniości w korzystaniu 8

11 z urlopów oraz przyznano prawo pracownikowi-rodzicowi dziecka do korzystania z kolejnego urlopu po wykorzystaniu pełnego wymiaru poprzedniego urlopu. uzależniono Prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i do urlopu rodzicielskiego macierzyńskiego. od pierwotnego prawa pracownicy-matki dziecka do podstawowego urlopu Zarówno zatem prawo pracownicy-matki dziecka do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i do urlopu rodzicielskiego, jak również prawo pracownika-ojca dziecka do takich urlopów jest uzależnione od prawa pracownicy-matki dziecka do podstawowego urlopu macierzyńskiego, które. powstaje w przypadku urodzenia dziecka w trakcie zatrudnienia. Tym samym pracownik-ojciec dziecka nie ma prawa do części podstawowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także do urlopu rodzicielskiego, jeżeli matka dziecka nie jest uprawniona do podstawowego urlopu macierzyńskiego. Podobnie pracownica-matka dziecka nie może skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i z urlopu rodzicielskiego, jeżeli nie nabyła prawa do podstawowego urlopu macierzyńskiego, czyli nie urodziła dziecka w okresie zatrudnienia. Przepisy pozostawiają pracownikom-rodzicom dziecka prawo decyzji w kwestii wyboru sposobu korzystania z płatnych urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem, co wpływa na wysokość pobieranego w tym czasie zasiłku macierzyńskiego. Korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i z urlopu rodzicielskiego na podstawie jednego wniosku złożonego nie później niż 14 dni po porodzie przesądza o jednakowym poziomie zasiłku macierzyńskiego wypłacanego przez cały okres korzystania z poszczególnych urlopów (80% podstawy wymiaru zasiłku). Z kolei wykorzystywanie poszczególnych rodzajów urlopów na podstawie kolejno składanych wniosków o ich udzielenie przesądza o zróżnicowanej wysokości zasiłku pobieranego podczas każdego z nich (l 00% podstawy wymiaru zasiłku w okresie korzystania z podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego, 60% podstawy wymiaru zasiłku w okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego). Od swobodnej decyzji pracowników-rodziców dziecka zależy także, czy będą się dzielić i w jaki sposób płatnymi urlopami, czy też z uprawnień tych będzie korzystać jedno z nich, a także czy zamierzają łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy, który udzielił tego urlopu. 9

12 Powyższe rozwiązania umożliwiają pracownikom-rodzicom dziecka podejmowanie decyzji o sposobie i zakresie korzystania z płatnych urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem z uwzględnieniem ich sytuacji zawodowej i ekonomicznej, która w okresie pierwszego roku życia dziecka może ulegać istotnym zmianom. Tym samym przyjęte rozwiązania umożliwiają podział obowiązków rodzicielskich związanych z opieką i wychowywaniem małych dzieci między kobiety i mężczyzn aktywnych zawodowo, ale nie narzucają takiego podziału, bowiem nie zawsze odpowiada to samym zainteresowanym. W konsekwencji brak aktywności w wykorzystywaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego przez jednego z rodziców dziecka, a także łączenie takich urlopów z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, nie wpływa na wymiar urlopów określony przepisami Kodeksu pracy. 2. Szczegółowa charakterystyka poszczególnych rozwiązań prawnych 2.1. Przyspieszenie terminu wejścia w życie maksymalnych wymiarów dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz uelastycznienie zasad korzystania z tych urlopów Od dnia 17 czerwca 2013 r. wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi: do 6 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,- a także w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, do 8 tygodni, w przypadku urodzenia dwojga albo więcej dzieci przy jednym porodzie, a także w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga albo więcej dzieci, do 3 tygodni, w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka. Nowe przepisy umożliwiły korzystanie z dodatkowego U.rlopu macierzyńskiego i z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego nie tylko jednorazowo, ale także w dwóch częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności. Pracownicy-rodzice dziecka mogą zdecydować, że z pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego skorzysta jedno z nich. Mogą także podzielić się tym uprawnieniem. lo

13 Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Prawidłowo złożony wniosekjest dla pracodawcy wiążący. We wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego należy określić termin zakończenia podstawowego urlopu macierzyńskiego, a w przypadku gdy dotyczy on drugiej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego - termin zakończenia pierwszej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu. Tak określona treść wniosku o dodatkowy urlop macierzyński zapewnia realizację ustawowych przesłanek korzystania z tego uprawnienia, zwłaszcza udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego, zaś w przypadku wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego w dwóch częściach - zachowanie odpowiedniej długości każdej z nich oraz zasady bezpośredniości przy wykorzystywaniu tego urlopu w częściach. Z kolei wymóg zachowania przez pracownika co najmniej 14-dniowego wyprzedzenia zapewnia pracodawcy możliwość zorganizowania zastępstwa na czas nieobecności pracownika korzystającego z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego można łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pr~cy. Pracownik zainteresowany łączeniem korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u macierzystego pracodawcy składa w tej sprawie pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku wskazuje się wymiar czasu pracy oraz okres, przez który pracownik zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy. Wniosek może zatem dotyczyć całego okresu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak również jego części. Pracodawca, co do zasady, jest związany wnioskiem pracownika. Nieuwzględnienie wniosku pracownika jest możliwe tylk9 ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika, przy czym o przyczynie nieuwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika na piśmie. w określeniu Powyższą regulację cechuje duża elastyczność zasad podejmowania pracy w okresie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, którą ogranicza jedynie ochrona celu, jakiemu służy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także ochrona interesów pracodawcy uzasadnionych względami organizacji procesu pracy. 11

14 2.2. Nowa instytucja urlopu rodzicielskiego Przepisami ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wprowadzono do Kodeksu pracy nową instytucję, jaką jest urlop rodzicielski. Wymiar tego urlopu wynosi do 26 tygodni i jest niezależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub jednocześnie przyjętych na wychowanie. Urlop rodzicielski może być wykorzystywany bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) w pełnym wymiarze. Urlop rodzicielski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Ponadto urlop rodzicielski może być wykorzystywany jednocześnie przez oboje rodziców, przy czym w takim przypadku łączny wymiar urlopu nie może przekraczać 26 tygodni. Porlobnie jak w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie.krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Prawidłowo złożony wniosek jest dla pracodawcy wiążący. We wniosku określa się termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a w przypadku gdy wniosek dotyczy kolejnej części urlopu rodzicielskiego, termin zakończenia poprzedniej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego. Do wniosku dołącza się pisemne oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego przez okres wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z tego urlopu w okresie objętym wnioskiem. Powyższe wymogi służą realizacji ustawowej zasady bezpośredniości w udzielaniu płatnych urlopów związanych z urodzeniem się dziecka, a także zachowaniu ciągłości w korzystaniu z urlopu rodzicielskiego, gdy jest on udzielany w częściach. Ponadto wymóg zachowania co najmniej 14-dniowego wyprzedzenia w składaniu wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części umożliwia pracodawcy podjęcie czynności zmierzających do zorganizowania zastępstwa za pracownika korzystającego z takiego urlopu. Porlobnie jak przy dodatkowym urlopie macierzyńskim, korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części można łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa wymiaru czasu pracy. 12

15 Stosowny wniosek w tej sprawie należy złożyć pracodawcy w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku wskazuje się wymiar czasu pracy, a także okres przez który pracownik zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części z pracą. Wniosek może zatem dotyczyć całego okresu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak również jego części. Pracodawca, co do zasady, jest związany wnioskiem pracownika. Nieuwzględnienie wniosku pracownika jest możliwe tylko ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika, przy czym o przyczynie nieuwzględnienia wniosku pracodawca inforrtmje pracownika na piśmie. Powyższe regulacje z jednej strony zapewniają pracownikom-rodzicom dziecka stosunkowo dużą elastyczność w łączeniu korzystania z urlopu rodzicielskiego z pracą, z drugiej zaś stwarzają pracodawcy możliwość nieuwzględnienia wniosku pracownika w obiektywnie uzasadnionych przypadkach, gdy wykonywanie przez pracownika określonego rodzaju pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest możliwe Regulacje okresu przejściowego Omawiana ustawa umożliwiła skorzystanie z wydłużonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego i w konsekwencji z nowego urlopu rodzicielskiego także tym pracownikom, którzy w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 17 czerwca 2013 r., korzystali z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, udzielonego na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów. Pracownikom tym przyznano prawo do uzupełniającej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego, udzielanego na podstawie pisemnego wniosku składanego nie później do zakończenia wcześniej udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także prawo do urlopu rodzicielskiego. Pracownicy mogli składać pisemne wnioski o udzielenie takiego urlopu nie później niż do zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. niż Podobnie, z wydłużonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego i w konsekwencji z nowego urlopu rodzicielskiego mogli skorzystać pracownicy, których dzieci urodziły się po dniu 31 grudnia 2012 r. i którzy w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 17 czerwca 2013 r., nie korzystali z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Pracownikom tym przyznano prawo do skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego na pisemny wniosek złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy, przy czym urlopu udzielano nie później niż w terminie 14 dni od tego dnia. Bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego 13

16 urlopu macierzyńskiego ta grupa pracowników mogła skorzystać z urlopu rodzicielskiego na pisemny wniosek składany nie później niż do dnia zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Powyższe regulacje dotyczyły odpowiednio pracowników korzystających w dniu wejścia w życie ustawy z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a także pracowników, którzy po dniu 31 grudnia 2012 r. przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nie korzystali z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego udzieloneg0 na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów Pozostałe regulacje Omawiana ustawa zmieniła także wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego, który może przypadać przed przewidywaną datą porodu. Zgodnie z przepisem art Kodeksu pracy obecnie przed przewidywaną datą porodu może przypadać nie więcej niż 6 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego. W takim przypadku nadal obowiązuje zasada, zgodnie z którą po porodzie przysługuje podstawowy urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania pełnego jego wymiaru. Ustawa ta podwyższyła także wiek dziecka, na które można korzystać z urlopu wychowawczego. Zgodnie z przepisem Ort. 186 Kodeksu pracy w obecnym brzmieniu urlop wychowawczy może być wykorzystywany do ukończenia przez dziecko 5 roku życia. Tym samym nie tylko w razie pojedynczego porodu, ale także w razie porodu mnogiego, pracownicy-rodzice dzieci mają możliwość wykorzystania pełnego wymiaru urlopu wychowawczego w przypadku, gdy jest on udzielany po wykorzystaniu pełnego wymiaru podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego (odpowiednio dłuższego przy porodach mnogich), a także pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego. W przypadku porodów mnogich łączny wymiar podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi bowiem od 65 do 71 tygodni, co uniemożliwia wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu wychowawczego do ukończenia przez dziecko 4 roku życia. 14

17 IV. Działania dotyczące funkcjonowania strony W okresie objętym oceną Minister Pracy i Polityki Społecznej podejmował szereg działań mających na celu popularyzację nowych rozwiązań prawnych, a także wyjaśnianie wątpliwości powstających na ich tle. Oprócz dotychczasowej, telefonicznej i listowej formy prezentowania opinii i poglądów, informacja o nowych rozwiązaniach prawnych została także zamieszczona na specjalnie w tym celu utworzonej stronie internetowej Ministerstwa - To strona poświęcona urlopom związanym z narodzinami dziecka, przygotowana dla rodziców oraz pracodawców przy ich udziale. Strona jest nie tylko źródłem informacji dla jej użytkowników, ale również źródłem wiedzy na temat funkcjonowania urlopów związanych z rodzicielstwem. Formuła strony od samego początku zakładała aktywny udział użytkowników w jej tworzeniu i opierała się na publikacji odpowiedzi na pytania nadesłane do Ministerstwa przez rodziców i pracodawców. Poprzez specjalny formularz kontaktowy umieszczony na stronie użytkownicy mogli zgłaszać swoje wątpliwości oraz propozycje istotnych dla nich tematów dotyczące wykorzystywania urlopów, a wymagające szczegółowego wyjaśnienia. Na stronie opublikowanych zostało prawie 200 pytań i odpowiedzi poruszających najważniejsze problemy zasygnalizowane przez intemautów, znalazło się na niej także kilkadziesiąt rozbudowanych haseł szerzej omawiających najbardziej istotne zagadnienia związane z korzystaniem z uprawnień rodzicielskich. Tabela l. Statystyki korzystania ze strony rodzicielski.gov.pl Okres Liczba wizyt z Liczba wizyt na Liczba wizyt na Liczba unikalnych stronie poszczególnych zadanych adresów stronach żądań Odrnajado grudnia 2013 r r Od l do stycznia 2015 r. V. Inne działania informacyjne Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Każdy zainteresowany problematyką nowych rozwiązań prawnych w zakresie uprawnień pracowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich może także wystąpić do 15

18 Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej drogą elektroniczną i uzyskać w tej samej formie oplllię. Poniższa tabela obrazuje formy działania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej związane z nowymi rozwiązaniami prawnymi dotyczącymi uprawnień rodzicielskich. Tabela 2. Formy działania MPiPS związane z nowymi przepisami dot. uprawnień rodzicielskich na dz" ' 31 d I en gru1ma r. Rodzaj podejmowanego działania Porady telefoniczne Liczba podjętych działań ponad 6 tys. Odpowiedzi na wystąpienia internautów 3603 Odpowiedzi na pisemne wystąpienia 975 obywateli Odpowiedzi na pisemne wystąpienia 418 pracodawców i innych podmiotów (w tym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Państwowej Inspekcji Pracy, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Kancelarii Sejmu RP) Interpelacje i zapytania poselskie 38 Wystąpienia senatorskie 5 Wystąpienia dziennikarzy 95 Ponadto, z końcem 2013 r. MPiPS zrealizowało kampanię społeczną promującą zmiany legislacyjne w zakresie płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka m.in. wprowadzenie urlopu rodzicielskiego. Odbiorcą kampanii były m.in. osoby planujące rodzicielstwo jak i młodzi rodzice. Jednym z głównych celów kampanii było poinformowanie nt. obowiązujących rozwiązań prawnych przysługujących pracującym rodzicom w związku z urodzeniem dziecka. Oprócz informowania o urlopie rodzicielskim przysługującym obojgu rodzicom promowano także urlopy ojcowskie. W ramach kampanii zorganizowano m.in. konferencje prasowe, przygotowano materiały promocyjno-informacyjne, informowano o nowych rozwiązaniach na antenie radia i w telewizji. VI. Dane statystyczne dotyczące funkcjonowania nowych przepisów l. Dane statystyczne dotyczące liczby urodzeń 16

19 W okresie od lipca 2013 r. do grudnia 2014 r. liczba urodzeń wyniosła 564,1 tys. dzieci 1 (w okresie lipiec-grudzień ,1 tys., w okresie styczeń-grudzień 2014 r ,0 tys.). Według wstępnych szacunków Głównego Urzędu Statystycznego, pomimo spadku liczby kobiet w wieku rozrodczym (15-49 lat) o ok. 68 tys. ósób 2, liczba urodzeń w 2014 r. wzrosła w porównaniu do poprzedniego roku o około 6 tys. dzieci. Po notowanym przez cztery lata spadku liczby urodzeń w 2014 r. nastąpił ich wzrost. Współczynnik urodzeń wyniósł 9,8%o i był o 0,2 pkt-u wyższy w stosunku do poprzedniego roku. 2. Dane statystyczne dotyczące wykorzystywania zasiłków macierzyńskich z tytułu urlopu rodzicielskiego Zgodnie z danymi przekazanymi przez Departament Statystki i Prognoz Aktuarialnych Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2014 r. ogółem zasiłek macierzyński z tytułu urlopu rodzicielskiego w okresie od stycznia do grudnia 2014 r. pobierało 315,8 tys. osób 3, a łączna kwota wypłat z tego tytułu wyniosła ,6 tys. zł. W podziale na płeć, częściej korzystały z niego kobiety niż mężczyźni - odpowiednio 310,6 tys. kobiet, tj. 98,4% całej populacji osób pobierających zasiłki macierzyńskie z tytułu urlopu rodzicielskiego ogółem (kwota wypłat z tego tytułu ,6 tys. zł) wobec 5,2 tys: mężczyzn (na łączną kwotę ,O tys. zł). Wśród osób wykorzystujących zasiłek macierzyński z tytułu urlopu rodzicielskiego w 2014 r. 280,38 tys. osób (89 %) stanowili pracownicy, a kwota wypłat z tego tytułu wyniosła l ,6 tys. zł (tj. 81,2 %). Kolejne 35 tys. osób pobierających zasiłek macierzyński z tytułu urlopu rodzicielskiego stanowiły osoby z pozostałych grup ubezpieczonych m.in. samozatrudnieni, osoby wykonujące umowy cywilno-prawne o ile opłacały dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe, etc. Kwota wypłat dla tej grupy osób wyniosła tys. zł. Przeciętna kwota wypłaty zasiłków macierzyńskich z tytułu urlopu rodzicielskiego dla pracowników w 2014 r. była niższa w porównaniu z osobami z pozostałych grup ubezpieczonych. 1 Źródło dla urodzeń w 2013 r. - Biuletyn statystyczny GUS 6/14, dla urodzeń w 2014 r. : Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2014 roku, GUS 2 Obliczenia własne na podstawie Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r. l 2014 r., GUS 3 Liczba osób pobierających zasiłek macierzyński może być wyższa niż liczba urodzeń w danym roku. Spowodowane jest to metodologią liczenia osób pobierających świadczenia stosowaną przez ZUS. Dane prezentują osoby, którym w danym okresie wypłacono (pobierały) zasiłek macierzyński choć za jeden dzień. Oznacza to, że w statystykach za 2014 r. mogą znaleźć się osoby, których dziecko/dzieci urodziły się w 2013 r., a ich urlop macierzyński/dodatkowy urlop macierzyński/urlop rodzicielski trwał w 2014 r. 17

20 Powyższe statystyki obejmują osoby, którym w 2014 r. wypłacono (pobierały) zasiłek macierzyński choć za jeden dzień (bez osób, którym dokonano korekt w dokumentach za lata wsteczne). 3. Dane statystyczne dotyczące wykorzystywania urlopów związanych z urodzeniem się-dziecka przez funkcjonariuszy Odnośnie do funkcjonowania wydłużonego płatnego urlopu związanego z urodzeniem dziecka, wprowadzonego omawianą ustawą, w przypadku funkcjonariuszy i pracowników Służby Celnej, zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Szefa Służby Celnej, od dnia wejścia w życie tej ustawy: z podstawowego urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego)- skorzystały ogółem 244 osoby, co stanowi 1,61% zatrudnionych w Służbie Celnej w 2013 r., z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) - skorzystało ogółem 311 osób, w tym 8 mężczyzn, z urlopu rodzicielskiego - skorzystało ogółem 266 osób, w tym 9 mężczyzn. Z zasiłku macierzyńskiego (uposażenia) za okres podstawowego urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), jak również z zasiłku (uposażenia) za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), stanowiącego co do zasady l 00% podstawy wymiaru świadczenia (uposażenia) ogółem skorzystały 42 osoby pracujące (pełniące służbę) w Służbie Celnej. Natomiast z zasiłku (uposażenia) za urlop macierzyński/dodatkowy urlop macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru świadczenia (uposażenia) oraz z urlopu rodzicielskiego w wysokości 60% podstawy wymiaru świadczenia (uposażenia) należnego odpowiednio za czas tych urlopów ogółem skorzystały 104 osoby. Natomiast z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, dla których zasiłek macierzyński/uposażenie wynosi 80% zasiłku/uposażenia za cały okres odpowiadający czasowi tych urlopów, ogółem skorzystało _ 168 osób. Z przedstawionych powyżej danych, dotyczących pobieranych zasiłków macierzyńskichiuposażenia wynika, iż w Służbie Celnej z nowych uprawnień wprowadzonych omawianą ustawą 53% uprawnionych do korzystania z tych urlopów 18

21 pobierało zasiłek/uposażenie w wysokości 80% za cały okres odpowiadający czasowi tych urlopów. Ogółem liczba osób pobierających w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego 100% zasiłku macierzyńskiego /uposażenia należnego odpowiednio za czas tego urlopu 42 Ogółem liczba osób pobierających w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego 100% Ogółem liczba osób pobierających w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz oraz urlopu rodzicielskiego urlopu rodzicielskiego 80% 60% zasiłku zasiłku macierzyńskiego macierzyńskiego /uposażenia należnego odpowiednio za czas tych urlopów /uposażenia za cały okres odpowiadający czasowi tych urlopów 104* 168** w ogólnej hczbte osób witezony Jest l męzczyzna korzystający tylko z 60% zastłku macierzyńskiego/uposażenia należnego za okres tego urlopu ** w ogólnej liczbie osób wliczony jest l mężczyzna korzystający tylko z 80% zasiłku macierzyńskiego/uposażenia należnego za okres tego urlopu Z informacji przekazanych przez Ministra - członka Rady Ministrów, Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wynika, że w opinii Biura Kadr Agencji. Bezpieczeństwa Wewnętrznego studium przypadków związanych z wnioskami złożonymi na podstawie nowych przepisów pozwala stwierdzić, że stan prawny umożliwia skuteczne korzystanie przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego z wprowadzonych rozwiązań. Konstrukcja przepisów, wymogi formalne dotyczące wniosku oraz określona w ustawie wysokość należnego uposażenia nie budzi w praktyce wątpliwości interpretacyjnych. Analogicznie, co do zasady, należy ocenić swobodę wyboru w zakresie możliwości skorzystania z nowej regulacji oraz prawo do otrzymania wyrównania uposażenia w przypadku rezygnacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. 19

22 Także w przypadku pracowników ABW stosowanie przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy- Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw nie nastręcza wątpliwości natury interpretacyjnej. Centralne Biuro Antykorupcyjne pozytywnie ocenia funkcjonowanie ww. ustawy. Jej wejście w życie nie spowodowało nadmiemych utrudnień w funkcjonowaniu Biura. Przepisy omawianej ustawy w sposób jasny i precyzyjny określają zasady korzystania z płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka i stosowanie przyjętych rozwiązań nie jest utrudnione. Wprowadzone przez ustawodawcę rozwiązania nie budzą wątpliwości interpretacyjnych oraz w przeważającej części nie pozostają w sprzeczności z pragmatyką służbową. Do dnia 25 września 2014 r. z urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze skorzystało 35 kobiet funkcjonariuszy. Dodatkowy urlop macierzyński wykorzystały 34 kobiety funkcjonariusze, w tym 33 w pełn)rm wymiarze oraz l w wymiarze 5 tygodni. Urlop rodzicielski wykorzystało 35 funkcjonariuszy, w tym 5 mężczyzn, 2 w wymiarze pełnym, l w wymiarze 13 tygodni oraz 2 w wymiarze 8 tygodni. Z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze skorzystało 28. kobiet funkcjonariuszy oraz l w wymiarze 15 tygodni i l w wymiarze 18 tygodni. Urlop macierzyński w pełnym wymiarze wykorzystało 6 pracownic Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Natomiast dodatkowy urlop macierzyński w pełnym wymiarze wykorzystało 5 pracownic. Minister Sprawiedliwości poinformował, opierając się na danych przedstawionych przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, że po zmianie przepisów Kodeksu pracy z nowych uprawnień rodzicielskich skorzystało 427 osób zatrudnionych w ramach Służby Więziennej. Nie zanotowano przy tym jakiegokolwiek sporu przed sądem pracy w zakresie płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka po wejściu w życie nowych przepisów. Zauważyć też należy, że wprowadzone zmiany zostały pozytywnie odebrane przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej, którzy coraz chętniej korzystają z tych uprawnień. Wprowadzone zmiany nie spowodowały problemów z ich funkcjonowaniem w praktyce. Także Minister Spraw Wewnętrznych poinformował, że nie otrzymał żadnych sygnałów ze służb podległych i nadzorowanych co do negatywnego wpływu regulacji wprowadzonych ustawą z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw na działanie Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej. W sposób oczywisty dłuższy okres absencji funkcjonariuszy 20

23 i strażaków PSP związany z wydłużeniem wymiaru urlopów należriych z tytułu urodzenia dziecka powoduje konieczność organizacji zastępstw na stanowiskach służbowych zajmowanych przez korzystających z takiej możliwości, jednakże Minister nie uzyskał informacji wskazujących, aby powyższe wpływało na pogorszenie jakości realizowanych zadań statutowych poszczególnych formacji resortu spraw wewnętrznych. Wejście przedmiotowej regulacji w życie nie spotkało się także z żadnymi negatywnymi ocenami środowisk funkcjonariuszy i strażaków służb podległych i nadzorowanych, ich rodzin, a także organizacji związków zawodowych w tych służbach. Analiza danych dotyczących funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i strażaków Państwowej Straży Pożarnej korzystających w latach ubiegłych i w roku bieżącym z urlopów związanych z urodzeniem dziecka wskazuje na nieznaczny wzrost liczby funkcjonariuszy korzystających z takiej możliwości. Poniżej zamieszczona jest tabela zawierająca zestawienie liczby funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i strażaków Państwowej Straży Pożarnej, którzy skorzystali z płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka w okresie od dnia l stycznia 2011 r. do dnia 30 czerwca 2014 r. Tabela 5. Zestawienie liczby funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu strażaków Państwowej Straży Pożarnej, którzy skorzystali z płatnych urlopów związanych zuro d zemem d z1ec. k a w o kr esie. l stycznia r.- 3 o czerwca 2014 r. Lp. Formacja Lata Urlop Dodatkowy urlop Urlop Urlop macierzyński macierzyński, w tym ojcowski rodzicielski dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego 1. Policja o o Straż Graniczna o o Biuro Ochrony 2011 lo 8 l o Rządu o o o 8 21

24 4. Państwowa Straż o Pożarna o Łącznie o o r Minister Obrony Narodowej przekazał natomiast liczbowe zestawienie urlopów macierzyńskich, dodatkowych urlopów macierzyńskich oraz urlopów rodzicielskich udzielonych od dnia 17 czerwca 2013 r. do 2015 r. żołnierzom zawodowym. Tabela 6. Liczbowe zestawienie udzielonych żołnierzom zawodowym urlopów macierzyńskich, d o d at k owyc h ur l opow ' macterzyns ' k' tc h oraz ur l opow ' r od ZlCle.. l S k' lc h. Liczba Liczba Liczba Lp. Rodzaju urlopu urlopów urlopów urlopów Razem udzielonych udzielonych udzielonych w 2013 r. w 2014 r. w 2015 r. l. Urlop macierzyński Dodatkowy urlop macierzyński 3. Urlop rodzicielski razem Dane statystyczne dotyczące sporów sądowych i przestrzegania uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem Z informacji przekazanych przez Ministra Sprawiedliwości wynika, że w 2012 r. do sądów wpłynęłajedna taka sprawa, w 2013 r. zarejestrowano 8 takich spraw, a w I półroczu 2014 r. do. sądów wpłynęły 2 takie sprawy. Powyższe dane wskazują, że wprowadzone nowelizacją zmiany nie wpłynęły znacząco na wzrost ilości tej kategońi spraw. W ramach zbieranych danych nie są przedstawiane szczegółowe problemy poruszane w poszczególnych powództwach. 22

25 Odnośnie do właściwości Głównego Inspektora Pracy w 2013 r. oraz w I połowie 2014 r. w zakresie wybranych zagadnień dotyczących przestrzegania uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem (tj. ochrony stosunku pracy w okresie ciąży oraz urlopów związanych z rodzicielstwem, w tym również urlopu ojcowskiego i wychowawczego, udzielania tych urlopów, dopuszczenia pracownika do pracy po zakończeniu urlopów) przeprowadzono łącznie 84 kontrole skargowe. Łączna liczba problemów wskazanych przez skarżących w ww. okresie wyniosła 133, z tego: w I półroczu 2013 r.- 53, w II półroczu 2013 r.- 33, w I półroczu 2014 r Dominowały zagadnienia dotyczące: nieprawidłowości przy wypowiadaniu lub rozwiązywaniu umów o pracę z pracownicą ciężarną, pracownicą/pracownikiem w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego)- 36%, nieprawidłowości przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego - 19%, nieprawidłowości przy udzielaniu urlopu wychowawczego - 16,5%, nieprawidłowości przy udzielaniu urlopu ojcowskiego -7,5%. Ponadto w zakresie skali zjawiska rozwiązywania umów o pracę z osobami powracającymi z urlopów macierzyńskich, w 2013 r. inspektorzy pracy podczas niektórych kontroli (przede wszystkim związanych z badaniem przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem), dokonali rozpoznania polegającego na pozyskaniu od pracodawców informacji o liczbie osób (z podziałem na kobiety i mężczyzn), których urlopy macierzyńskie zakończyły się w latach , oraz o liczbie osób należących do tej grupy, którym wypowiedziano bądź z którymi rozwiązano umowę o pracę (z wyłączeniem rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron) w okresie do pół roku po zakończeniu urlopu. Informacje w wyżej wskazanym zakfesie uzyskano u 581 pracodawców. W toku czynności kontrolnych inspektorzy ustalili, iż w 2012 r. z urlopu macierzyńskiego (zarówno 23