Obudzony potencjał. Grzegorz Gorzelak. EUROREG, Uniwersytet Warszawski

Transkrypt

1 Obudzony potencjał Grzegorz Gorzelak EUROREG, Uniwersytet Warszawski

2 Reforma samorządowa Jeden z dwóch filarów obok prywatnego przedsiębiorcy sukcesu polskiej transformacji. Najpełniejszy ustrój samorządowy spośród krajów postsocjalistycznych. Głęboka decentralizacja w państwie unitarnym. Bardzo wiele przypadków niekwestionowanego sukcesu lokalnego. Badania lokalne o znacznej sile wyjaśniającej i prognostycznej.

3 1984: A.Kukliński: uśpiony potencjał Lokalna perspektywa procesów gospodarczych, społecznych i politycznych. Poszukiwanie szans na odblokowanie rezerw rozwojowych zablokowanych przez Polskę centralną. Program badawczy Rozwój regionalny rozwój lokalny samorząd terytorialny

4 Badania Polski Lokalnej ponad 30 książek

5 Przełom 1990 r. Ustawa z dn. 8 marca o samorządzie terytorialnym:. Art.1.1. Mieszkańcy gminy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową Pierwsze wolne wybory 27 maja. Prof. J.Regulski: obudzimy sięw innym kraju.

6 Kontynuacja badań po 1990 r.

7 Historia ma znaczenie U progu samorządności lokalnej najlepsze okazały sięsamorządy Ziem Zachodnich i Północnych, nieco tylko mniej sprawne b. zaboru pruskiego (Wielkopolska i małej części Śląska). Potem długa przerwa, i samorządy b. zaboru austriackiego ( Galicji ). Najsłabsze były samorządy b. zaboru rosyjskiego ( Kongresówki ). Falsyfikacja tradycyjnych poglądów na wykorzenienie i i frustrację ludności Ziem Odzyskanych. Współdziałanie, aktywność, uczenie się od Niemców

8 Zmiana w sprawności 1995/ Wskaźniki Ziemie Zachodnie Wielkopolska Kongresówka Galicja Liczba pierwszych miejsc Liczba pierwszych miejsc Średnia rang ,56 2,20 3,52 2,56 Średnia rang ,97 2,03 3,61 2,14 Wyraźny proces uczenia się (ale nie wszystkich tak samo szybko!).

9 Bariery 2013 Duża Średnia Mała Nieistotna Szczupłość środków finansowych 77, ,4 1,8 Trudność w uzyskaniu środków UE 22,5 41,9 20,5 7,9 Brak porozumienia wśród elit lokalnych 8,4 15,8 27,2 28,3 Brak aktywności mieszkańców 10,2 34,0 35,4 10,3 Niewłaściwy system prawny/przepisy 35,7 37,2 11,5 3,8 Brak personelu o właściwych kwalifikacjach 5,8 17,2 29,2 33,7 Brak wyraźnej większości w radzie 10,5 11,3 17,3 45,1 Bariery bardzo stabilne przez prawie 20 lat!

10 Zmiany Proponowane reformy Raczej nie Trudno Zdecydowanie tak Raczej tak powiedzieć Zdecydowanie nie Zliberalizować ustawę o zamówieniach publicznych 51,6 31,1 10,7 6,0 0,6 Zwiększyć budżety samorządowe 88,1 9,8 1,5 0,3 0,2 Zwiększyć zakres podatków lokalnych 12,7 17,8 29,8 32,1 7,9 Ułatwić dostęp do środków Unijnych 77,3 20,1 2,4 0,4 0,2 Zmniejszyć/uprościć sprawozdawczość 65,4 26,6 6,0 1,6 0,3 Wprowadzić okręgi jednomandatowe w wyborach do sejmu 38,8 19,5 35,1 4,4 2,1 Znieść bezpośredni wybór wójta/burmistrza 3,5 2,5 17,3 25,3 51,8 Podnieść próg proporcjonalności wyborów do rad 11,4 13,3 51,2 16,0 8,1 Radykalnie zmienić Kartę Nauczyciela 65,2 18,8 11,8 2,5 1,6

11 Stabilizacja i zmiana 1. Dominują postawy roszczeniowe i tradycyjne podejście do zasileń zewnętrznych - mimo dość umiarkowanej oceny efektów wykorzystywania środków UE. 2. Ciągle te same bariery Centrum niczego się nie uczy? 3. Utrzymujące się szwy porozbiorowe, ale już w innej konfiguracji. 4. Ziemie Zachodnie i Północne doścignięte przez Wielkopolskę, Galicja im prawie dorównała Kongresówka jeszcze dalej w tyle. 5. Dlaczego? Dwa nałożone na siebie zjawiska: specyfika społeczno-gospodarcza; tradycje samorządności.

12 Ocena efektów wykorzystania środków UE w opinii samorządów, 2013 (N=1251) Efekty B. duże i duże Przeciętne i małe Brak wpływu Trudno powiedzieć Rozwój gospodarczy 24,2 50,9 8,8 12,6 Nowe miejsca pracy 13,1 64,3 12,7 9,9 Wzrost produkcji rolnej 24,8 38,7 21,9 14,7 Konkurencyjność przedsiębiorstw 17,4 51,4 12,3 17,9 Napływ nowych inwestorów 14,0 52,5 21,9 11,5 Spadek bezrobocia 8,7 59,6 17,7 13,9 Ludziom żyje się lepiej 44,8 42,7 2,8 7,5 Poprawa środowiska przyrodniczego 59,1 31,8 4,0 5,1

13 Proponowane zmiany w programach Unii Europejskiej, 2013, N-1251 Proponowane zmiany Procent tak Zwiększyć ilość dostępnych środków 99,4 Osłabić kryteria przyznawania środków 85,8 Zmniejszyć sprawozdawczość, osłabić kontrolę 91,5 Zwiększyć bezzwrotne dotacje dla przedsiębiorstw 89,8 Zwiększyć granty zwrotne dla przedsiębiorstw 84,4 Więcej środków na infrastrukturę lokalną 99,9 Więcej środków na szkolenia 31,9 Więcej dopłat bezpośrednich dla rolników 83,9 Wzmocnić program LEADER 86,5

14 Rola badań lokalnych Moc diagnostyczna często lepiej w skali lokalnej uwidoczniająsięzjawiska i procesy trudno zauważalne w oglądzie ogólnym. Porządne badania ewaluacyjne to badania terenowe (ale lepiej nie wiedzieć, i udawać, że sięrobi ewaluacje). Moc prognostyczna i ostrzegawcza.

15 Najważniejsze sprawy do zastanowienia Zarząd metropolitalny: czy porozumienia a nawet związki sąw stanie zastąpićustawowe uregulowania? Powiat grodzki: czy wato go utrzymywać? Refleksja nad funkcjami metropolitalnymi i lokalnymi.

16 Dziękuję za uwagę