Europejskie prawo gospodarcze

Transkrypt

1 Europejskie prawo gospodarcze Wykład Specjalizacyjny Prawo Studia Niestacjonarne Rok akademicki 2014/2015

2 Europejskie prawo gospodarcze Kwestie organizacyjne Zakres przedmiotu Wykład: 14 godz. dr Maciej Etel Ćwiczenia: - Egzamin Forma egzaminu Pytania egzaminacyjne Obecność i nieobecności Wejściówki i aktywność Prezentacja Dyżur (i informacje w gablocie Katedry) Wtorek: godz pok. 201 Niedziela (terminy zjazdowe Prawo): godz pok etel.m@uwb.edu.pl

3 Europejskie prawo gospodarcze Kwestie organizacyjne Źródła (podstawowe): Jan Barcz (red.) Prawo gospodarcze UE, Warszawa 2011 Aleksander Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze. Tom I. Swobody rynku wewnętrznego, Warszawa 2009 Aleksander Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze. Tom II., Warszawa 2007 Andrzej Wróbel, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Tom I i II, Warszawa Jan Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe. Prawo materialne i polityki, Warszawa 2006 Zdzisław Brodecki (red.), Konkurencja, Warszawa 2004 Agata Jurkowska-Gomułka, Tadeusz Skoczny, Wspólne reguły konkurencji UE. Tom XXIV, Warszawa 2010 [w serii:] Jan Barcz (red.), System prawa UE Teksty aktów prawnych (wskazane posiadanie w trakcie wykładu i ćwiczeń), w tym: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą zawarty w Rzymie w dniu 23 marca 1957 r., który od momentu przyjęcia Traktatu z Lizbony nosi nazwę Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) Inne wskazane w toku wykładu i ćwiczeń z przedmiotu

4 Europejskie prawo gospodarcze Europejskie prawo gospodarcze zakres tematyki: Zagadnienia wprowadzające Swobody rynku wewnętrznego Swoboda przepływu towarów Swoboda przepływu osób Swoboda przedsiębiorczości (zakładania przedsiębiorstw) Swoboda świadczenia usług Swoboda przepływu kapitału i płatności Prawo konkurencji Unii Europejskiej Konkurencja w rozumieniu UE Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorców: Zakaz praktyk ograniczających konkurencję (w ujęciu materialnym i proceduralnym) Prewencyjna kontrola koncentracji (w ujęciu materialnym i proceduralnym) Reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich: Reguły odnoszące się do pomocy publicznej Państwowe monopole handlowe i przedsiębiorstwa publiczne Regulacje sektorowe Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w państwach członkowskich UE, w tym wybrane zagadnienia prawa polskiego (jako prawa jednego z państw członkowskich UE)

5 Europejskie prawo gospodarcze zagadnienia wprowadzające Ratyfikowane umowy międzynarodowe jako źródło prawa gospodarczego Stosunki gospodarcze RP mają obecnie znacznie szerszy zakres niż krajowy. Stąd też należy wskazać na ratyfikowane umowy międzynarodowe w charakterze źródła publicznego prawa gospodarczego. Warto w tym zakresie wyróżnić: Umowy dwustronne wiążące RP m.in.: Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Armenii o współpracy gospodarczej, sporządzona w Erewaniu dnia 12 marca 2010 r. (M. P. Nr 56, poz. 761). Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Gruzji o współpracy gospodarczej, sporządzona w Warszawie dnia 5 listopada 2007 r. (M. P. z 2008 r., Nr 79, poz. 695). Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Uzbekistanu o współpracy gospodarczej, podpisana w Taszkencie dnia 2 października 2007 r. (M. P. z 2008 r., Nr 82, poz. 721). Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kirgiskiej o współpracy gospodarczej, sporządzona w Krynicy dnia 7 września 2006 r. (M. P. z 2007 r., Nr 37, poz. 426). Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Radą Ministrów Republiki Albanii o współpracy gospodarczej, sporządzona w Warszawie dnia 4 czerwca 2007 r. (M. P. z 2008 r., Nr 25, poz. 245). Umowy wielostronne konstytuujące organizacje międzynarodowe, które w zakresie swojej aktywności realizują (również) założenia gospodarcze m.in..: WTO Porozumienie Ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO) sporządzone w Marakeszu dnia 15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r., Nr 98, poz. 483 ze zm.) OECD Konwencja o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, wraz z Protokołami dodatkowymi nr 1 i 2 do tej konwencji, stanowiącymi jej integralną część, sporządzona w Paryżu dnia 14 grudnia 1960 r. (Dz. U. z 1998 r., Nr 76, poz. 490) CEFTA Środkowoeuropejska Umowa O Wolnym Handlu (CEFTA) zawarta przez Republikę Czeską, Republikę Węgierską, Republikę Słowacką i Rzeczpospolitą Polską, sporządzona w Krakowie dnia 21 grudnia 1992 r. (Dz. U. z 1994 r., Nr 129, poz.637 ze zm.) ONZ Karta Narodów Zjednoczonych statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i porozumienie ustanawiające Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych (dz. U. Z 1947 r., Nr 23, poz. 90 ze zm.)

6 Europejskie prawo gospodarcze zagadnienia wprowadzające Ponadto nie można zapominać o zobowiązaniach wiążących RP wynikających z: Traktat podpisany w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r. między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej o akcesji do Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864 ze zm. zał.) Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/30 ze zm.) Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą zawarty w Rzymie w dniu 23 marca 1957 r., który od momentu przyjęcia Traktatu z Lizbony nosi nazwę Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) Art. 91 Konstytucji RP z 1997 r. Art Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

7 Europejskie prawo gospodarcze zagadnienia wprowadzające Zatem ze względu na członkowstwo RP w UE należy również przyjąć, że w realizacji zadań Państwa względem gospodarki istotny udział ma również Unia Europejska (w przypadku państw członkowskich UE): Zgodnie z art. 3 TFUE Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach: unia celna; ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego; polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro; zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa; wspólna polityka handlowa; zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres. Zgodnie z art. 4 TFUE Unia dzieli szereg kompetencji z państwami członkowskimi: rynek wewnętrzny; polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie; spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna; rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych; środowisko naturalne; ochrona konsumentów; transport; sieci transeuropejskie; energia; przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości; bezpieczeństwa zdrowia publicznego. Zgodnie z art. 6 TFUE Unia podejmuje również działania wspierające, koordynujące i uzupełniające w zakresie: ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego; przemysł; kultura; turystyka; edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport; ochrona ludności; współpraca administracyjna.

8 Europejskie prawo gospodarcze rola i cele EPG Najprostszy podział zadań (funkcji, celów i założeń) właściwych dla europejskiego prawa gospodarczego opiera się na wskazaniu trzech płaszczyzn sfer kształtujących normy tego prawa: gospodarczą w ramach której realizowane są zadania tj.: ochrona konkurencji, zwiększenie efektywności gospodarczej, promocja handlu, wspieranie liberalizacji gospodarki, społeczną w ramach której realizowane są zadania tj.: ochrona konsumentów, wspieranie samo-zatrudnienia (mikro, małych i średnich przedsiębiorstw), promowanie uczciwości i sprawiedliwości (dobrych obyczajów kupieckich) w obrocie gospodarczym, polityczną w ramach której realizowane są zadania tj.: wspieranie demokracji, pobudzanie procesów integracyjnych, ochrona wolności gospodarczej. Podział powyższy akcentuje wszelkie najistotniejsze zadania europejskiego prawa gospodarczego, jednakże w rzeczywistości poszczególne płaszczyzny przenikają się ze sobą, co w gruncie rzeczy przeczy idei podziału czyniąc go sztucznym i nienaturalnym. Z tego względu warto skonstruować katalog zadań priorytetów europejskiego prawa gospodarczego w oderwaniu od poszczególnych sfer kształtujących normy tego prawa (i gospodarkę).

9 Europejskie prawo gospodarcze rola i cele EPG Cele europejskiego prawa gospodarczego: 1) Wspieranie procesów integracyjnych 2) Wspomaganie reform gospodarczych 3) Wspieranie mikro, małych i średnich przedsiębiorców 4) Promocja narodowych liderów rynkowych 5) Wspieranie inwestycji zagranicznych 6) Zwiększenie efektywności gospodarczej 7) Deregulacja gospodarki 8) Ochrona konkurencji 9) Ochrona interesów konsumentów 10) Względy społeczno-polityczne 11) Względy sprawiedliwości Dokonany powyżej przegląd celów EPG dowodzi, jak szeroką tematykę stanowi zagadnienie. Podkreśla również rozbieżności w doktrynie, której przedstawiciele pozostają w sprzeczności wobec konieczności enumeratywnego wyliczenia priorytetów EPG. Jest co całkowicie naturalne mając na uwadze fakt, że różne cele następują na różnym etapie tworzenia i stosowania europejskiego prawa gospodarczego.

10 Europejskie prawo gospodarcze Europejskie prawo gospodarcze zakres tematyki: Zagadnienia wprowadzające Swobody rynku wewnętrznego Swoboda przepływu towarów Swoboda przepływu osób Swoboda przedsiębiorczości (zakładania przedsiębiorstw) Swoboda świadczenia usług Swoboda przepływu kapitału i płatności Prawo konkurencji Unii Europejskiej Konkurencja w rozumieniu UE Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorców: Zakaz praktyk ograniczających konkurencję (w ujęciu materialnym i proceduralnym) Prewencyjna kontrola koncentracji (w ujęciu materialnym i proceduralnym) Reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich: Reguły odnoszące się do pomocy publicznej Państwowe monopole handlowe i przedsiębiorstwa publiczne Regulacje sektorowe Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w państwach członkowskich UE, w tym wybrane zagadnienia prawa polskiego (jako prawa jednego z państw członkowskich UE)

11 Swobody rynku wewnętrznego rynek wewnętrzny Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą zawarty w Rzymie w dniu 23 marca 1957 r., który od momentu przyjęcia Traktatu z Lizbony nosi nazwę Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) dalej jako TFUE CZĘŚĆ TRZECIA POLITYKI I DZIAŁANIA WEWNĘTRZNE UNII TYTUŁ I RYNEK WEWNĘTRZNY Artykuł Unia przyjmuje środki w celu ustanowienia lub zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego zgodnie z odpowiednimi postanowieniami Traktatów. 2. Rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami Traktatów. 3. Rada, na wniosek Komisji, ustala wytyczne i warunki niezbędne do zapewnienia zrównoważonego postępu we wszystkich odpowiednich sektorach.

12 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Swoboda przepływu towarów w unijnym rynku wewnętrznym uregulowana jest w art TFUE. Zasada swobodnego przepływu towarów oznacza, że: towary pochodzące z któregokolwiek państwa członkowskiego UE lub legalnie wprowadzone na rynek UE mogą swobodnie (tzn. bez przeszkód administracyjnych, prawnych, technicznych i fiskalnych) przemieszczać się po terytorium UE. Do elementów, które stanowią istotę swobody przepływu towarów zalicza się: unię celną zakaz nakładania nowych ceł i opłat o skutku równoważnym zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego zakaz ograniczeń ilościowych (kontyngentów) w przywozie i wywozie oraz środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych nakaz reorganizacji monopoli państwowych o charakterze handlowym

13 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Swobodzie przepływu towarów podlegają wszystkie towary pochodzące z państw członkowskich UE oraz towary pochodzące z państw trzecich, które znajdują się w legalnym obrocie w państwach członkowskich UE (art. 28 ust 2 TFUE). Tym samym towarem dopuszczonym do swobodnego obrotu na terytorium UE jest: produkt pochodzący z państwa członkowskiego produkt pochodzący z państwa trzeciego, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny tzn. po wypełnieniu i dopełnieniu wszelkich formalności (określonych prawem danego państwa członkowskiego) w konsekwencji towary spoza UE wprowadzone legalnie na rynek UE uważane są za produkty unijne i musza być traktowane jednakowo Definicja towaru sformułowana w orzecznictwie ETS (nie ma definicji legalnej): wszelkie produkty posiadające wartość wymierną w pieniądzu i mogące jako takie stanowić przedmiot transakcji handlowych Zidentyfikowane jako towary zostały m.in.: dzieła sztuki, monety i banknoty, które wyszły z obiegu, energia elektryczna i gaz, a także program telewizyjny nagrany na kasetę video lub CD/DVD (w odróżnieniu do programu nadanego drogą satelitarną lub kablową)

14 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Swobodzie przepływu towarów podlegają wszystkie towary pochodzące z państw członkowskich UE oraz towary pochodzące z państw trzecich, które znajdują się w legalnym obrocie w państwach członkowskich UE (art. 28 ust 2 TFUE). Kluczowym elementem swobody przepływu towarów jest pojęcie pochodzenia towaru. Pochodzenie towaru ma zasadnicze znaczenie dla zastosowania odpowiednich stawek celnych (preferencyjnych lub niepreferencyjnych) lub ogólnie środków wspólnej polityki handlowej. Towarem pochodzącym z UE jest produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich UE lub też został wytworzony na terytorium UE, ale z użyciem składników importowanych, legalnie dopuszczonych do obrotu na rynku UE. Problem może pojawić się wówczas, gdy dany towar jest wytworzony w więcej niż jednym państwie tzw. złożone pochodzenie towaru: pochodzenie określa się wg zasady, zgodnie z którą towar uznaje się za pochodzący z państwa, w którym został poddany ostatniej istotnej, ekonomicznie uzasadnionej obróbce lub przetworzeniu, które spowodowało stworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania Wg ETS czynności takie jak oczyszczanie, mielenie, sortowanie i pakowanie nie mieszą się we wskazanym kryterium (zob. tzw. kupowanie pochodzenia)

15 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Do elementów, które stanowią istotę swobody przepływu towarów zalicza się: unię celną: 1) zniesienie granic celnych pomiędzy państwami członkowskimi i 2) wprowadzenie wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej oraz 3) wprowadzeniu wspólnej dla całej UE regulacji celnej Art. 28 ust 1 TFUE: Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi. Art. 30 TFUE: Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym. zakaz nakładania nowych ceł i opłat o skutku równoważnym: Wg ETS opłatą tego rodzaju może być każde obciążenie nałożone na towary pochodzące z innego państwa członkowskiego, niezależnie od nazwy tej opłaty, celu czy sposobu pobierania oraz przeznaczenia uzyskanych środków (jeżeli ma charakter dyskryminujący bądź protekcjonistyczny) Wszelkie opłaty nakładane jednostronnie przez państwo członkowskie na towary krajowe lub pochodzące z innych państw członkowskich, w związku z przetransportowaniem ich przez granicę

16 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Do elementów, które stanowią istotę swobody przepływu towarów zalicza się: zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego: eliminacja ograniczeń podatkowych w handlu pomiędzy państwami członkowskimi Art. 110 TFUE: Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe. Art. 110 TFUE: Ponadto żadne Państwo Członkowskie nie nakłada na produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty. Swoboda przepływu towarów zostaje naruszona w sytuacji, gdy produkt z innego państwa członkowskiego jest gorzej traktowany pod względem podatkowym w państwie członkowskim, do którego został sprowadzony niż produkty tego państwa Dyskryminacja i protekcjonizm mogą przybierać różną formę: preferencyjnych i niepreferencyjnych stawek podatkowych wysokości podatku zwolnień podatkowych rozłożenie podatku na raty sposobów rozliczania (różnice w trybie i terminach realizacji świadczeń)

17 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Do elementów, które stanowią istotę swobody przepływu towarów zalicza się: nakaz reorganizacji monopoli państwowych o charakterze handlowym: dotyczy monopoli mających niekorzystny wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi Art. 37 ust 1 TFUE: Państwa Członkowskie dostosowują monopole państwowe o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami Państw Członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu. Np. energia elektryczna, gaz, poczta, telekomunikacja, transport (kolejowy i lotniczy)

18 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Do elementów, które stanowią istotę swobody przepływu towarów zalicza się: zakaz ograniczeń ilościowych (kontyngentów) w przywozie i wywozie oraz środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych: zmierza do usunięcia wszelkich przeszkód (barier) o charakterze niefiskalnym w handlu pomiędzy państwami członkowskimi Formy: Np. regulacje krajowe związane z importem (licencje, inspekcje, kontrole), obowiązek posiadania przedstawiciela lub magazynów w państwie importu, zakazy importu dotyczące konkretnych produktów, systemy certyfikacji, zastosowanie uciążliwej procedury wprowadzenia do obrotu, obowiązek wypełnienia szczególnych warunków względem towaru (waga, skład, opakowanie, etykiety), zakazy reklamy itp. integracja negatywna nakaz usuwania barier nałożony na każde z państw członkowskich integracja pozytywna harmonizacja i ujednolicenie warunków dostępu towarów do rynku i zbliżenie przepisów regulujących obrót towarami w państwach członkowskich UE integracja neutralna zasada wzajemnego uznawania standardów (rozwiązanie tymczasowe) Art. 34 TFUE: Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi. Art. 35 TFUE: Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi. Art. 36 TFUE: Postanowienia artykułów 34 i 35 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi.

19 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu towarów Element transgraniczny w swobodzie przepływu towarów Swoboda przepływu towarów dotyczy usuwania barier (fiskalnych i niefiskalnych) w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. Obejmuje więc regulacje wewnątrzpaństwowe, które swym zakresem mogłyby utrudniać bądź uniemożliwiać swobodny przepływ towarów w handlu wewnątrzwspólnotowym. Oznacza to, że warunkiem koniecznym dla zastosowania przepisów TFUE jest zaistnienie tzw. elementu transgranicznego. Sytuacje tzw. czysto wewnętrzne wykluczone są z zakresu obowiązywania Traktatu. Konsekwencją istnienia sytuacji czysto wewnętrznych jest fakt, że prawo unijne nie zakazuje tzw. odwrotnej dyskryminacji: Mniej korzystne traktowanie towarów krajowych w porównaniu z towarami importowanymi z innych państw członkowskich w danej sytuacji faktycznej nie jest zakazana TFUE Zob. reimportowanie towarów wg ETS nie spełnia wymogu transgraniczności, gdy jego celem jest wyłącznie obejście przepisów prawa krajowego

20 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Swoboda przepływu osób (pracowników) w unijnym rynku wewnętrznym uregulowana jest w art TFUE. Zasadę swobodnego przepływu osób (pracowników) można określić jako: prawo obywatela UE (oraz członków jego rodziny) do pracy i pobytu, a także korzystania z uprawnień akcesoryjnych związanych z pracą i pobytem, w dowolnym państwie członkowskim UE na zasadach równych z prawami przysługującymi obywatelom tego państwa. Cel sformułowania gwarancji swobodnego przepływu osób (pracowników): jest to jeden ze środków zapewniających pracownikowi możliwość poprawy warunków pracy i płacy oraz ułatwienia awansu społecznego jednocześnie swoboda pomaga w zaspokajaniu potrzeb gospodarczych państw członkowskich Art. 45 ust 1 TFUE: Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii. Art. 45 ust 2 TFUE: Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.

21 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Zakres podmiotowy swobody przepływu osób (pracowników) Swoboda wskazana w art. 45 TFUE obejmuje pracownika w tym zakresie UE wypracowała autonomiczne znaczenie tego terminu. Do przesłanek uznania danej osoby za pracownika w rozumieniu art. 45 TFUE należą: 1) wykonywanie rzeczywistej i efektywnej pracy o wartości ekonomicznej 2) na rzecz i pod kierownictwem innej osoby 3) za wynagrodzeniem Bez znaczenia natomiast pozostają: forma prawna zatrudnienia rodzaj umowy o pracę sektor, w którym praca jest wykonywana pochodzenie środków na wynagrodzenie charakter działalności pracodawcy Ze swobody przepływu osób (pracowników) korzystają również członkowie rodziny pracownika: współmałżonek oraz tzw. zarejestrowany partner zstępni i wstępni inni członkowie rodziny

22 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Zakres podmiotowy swobody przepływu osób (pracowników) Swoboda przepływu osób (pracowników) a obywatelstwo UE: uprawnionymi do korzystania ze swobody przepływu osób (pracowników) są wyłącznie posiadający obywatelstwo UE (i członkowie ich rodzin). Art. 20 ust 1 TFUE: Ustanawia się obywatelstwo Unii. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępując go jednak. Art. 20 ust 2 TFUE: Obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w Traktatach. Mają między innymi prawo do: a) swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich; Z grona beneficjentów swobody wykluczeni są zatem: osoby posiadające wyłącznie obywatelstwo tzw. państwa trzeciego (z wyłączeniem EOG/EFTA i Szwajcarii) bezpaństwowcy

23 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Zakres przedmiotowy swobody przepływu osób (pracowników) Swoboda ta obejmuje prawo do: ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy, swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw Członkowskich, przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy (zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudniania pracowników tego Państwa), pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia (na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach), a także uprawnienia akcesoryjne: wjazdu i wyjazdu z państwa członkowskiego uprawnienia społeczne (socjalne) ubezpieczenie społeczne (emerytalno-rentowe), edukacja uprawnienia podatkowe (fiskalne) uprawnienia zdrowotne (opieka medyczna) podjęcia samodzielnej działalności zawodowej uznawania kwalifikacji zawodowych prawo pobytu do trzech miesięcy, pobytu powyżej trzech miesięcy, prawo stałego pobytu

24 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Zakres przedmiotowy swobody przepływu osób (pracowników) Swoboda w swej istocie formułuje zakaz dyskryminacji (nakaz traktowania narodowego): Art. 45 ust 2 TFUE: Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy. Art. 18 TFUE: W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Zakazana jest zatem wszelka dyskryminacja, czyli wszelkie nieuzasadnione i krzywdzące różnicowanie sytuacji pracowników krajowych i migrujących niezależnie od tego czy przybiera formę dyskryminacji bezpośredniej np. przepisy krajowe wprost różnicujące status bądź uprawnienia lub obowiązki pracowników krajowych i migrujących z uwagi na przynależność państwową dyskryminacji pośredniej np. wprowadzenie w prawie krajowym takich przesłanek, które w praktyce mogą być łatwiej spełnione przez pracowników krajowych niż migrujących świadectwo ukończenia nauki/uzyskania kwalifikacji w konkretnym państwie członkowskim, wymóg określonego miejsca zamieszkania, znajomości języka, podstawa prawna zatrudnienia (umowa terminowa i na czas nieoznaczony)

25 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przepływu osób Ograniczenia swobody przepływu osób (pracowników) Swoboda nie ma charakteru absolutnego. Możliwe są jej ograniczenia: Art. 45 ust 3 TFUE: Z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego (...), Art. 45 ust 4 TFUE: Postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej. W prawie UE nie funkcjonuje definicja legalna administracji publicznej, co prowadzi do trudności w jednolitej interpretacji wyłączenia W konsekwencji przyjęto zasadę, zgodnie z którą państwo członkowskie samodzielnie decyduje o dopuszczeniu bądź niedopuszczeniu pracowników migrujących do zatrudnienia w administracji publicznej Traktat pozwala państwom członkowskim wyłączenie osób nie będących obywatelami tych państw z uzyskiwania konkretnych stanowisk lub przenoszenia na poszczególne stanowiska, których piastowanie wiąże się z realizacją funkcji publicznych państwa i zawiera w sobie szereg kompetencji przekazanych przez państwo (również władczych) ratio legis przyjętego rozwiązania Państwo zobligowane jest stosować jednolicie przyjęty w danym państwie wariant

26 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przedsiębiorczości Swoboda przedsiębiorczości w unijnym rynku wewnętrznym uregulowana jest w art TFUE. Swobodę przedsiębiorczości można określić jako: prawo beneficjentów do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium innego państwa członkowskiego na warunkach określonych przez ustawodawstwo państwa przyjmującego dla własnych obywateli Art. 49 TFUE: Ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego Państwa Członkowskiego na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach poniższych postanowień. Zakaz ten obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa Członkowskiego, ustanowionych na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Art. 49 TFUE: Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego kapitału, swoboda przedsiębiorczości obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza spółkami w rozumieniu artykułu 54 akapit drugi, na warunkach określonych przez ustawodawstwo Państwa przyjmującego dla własnych obywateli. Ratio legis swobody przedsiębiorczości (swobody zakładania przedsiębiorstw)

27 Swobody rynku wewnętrznego swoboda przedsiębiorczości Element transgraniczny swobody przedsiębiorczości (swobody zakładania przedsiębiorstw) Art. 49 TFUE: Ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego Państwa Członkowskiego na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach poniższych postanowień. Zakaz ten obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa Członkowskiego, ustanowionych na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Art. 49 TFUE gwarantuje swobodę zakładania przedsiębiorstw w zakresie: przedsiębiorczości pierwotnej obejmującej uprawnienie do podjęcia samodzielnie nowej działalności w innym państwie członkowskim Warianty: Podmiot zakłada po raz pierwszy działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim Podmiot rezygnuje z działalności gospodarczej w państwie pochodzenia i podejmuje działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim Podmiot przenosi działalność gospodarczą do innego państwa członkowskiego pozostawiając na terytorium państwa pochodzenia wyłącznie zakłady zależne od zakładu głównego przedsiębiorczości wtórnej obejmującej uprawnienie do rozszerzenia zakresu terytorialnego działalności wykonywanej w jednym państwie członkowskim na inne państwa członkowskie, co może następuje poprzez tzw. filie, agencje i oddziały (w rozumieniu autonomicznym UE) Podmiotem uprawnionym do korzystania z wtórnej swobody przedsiębiorczości jest wyłącznie ten, który funkcjonuje już w innym państwie członkowskim (wykonując tam działalność gospodarczą) wymóg ten nie ma zastosowania do pierwotnej swobody przedsiębiorczości Zob. pojęcie oddziału i filii (różnice w sposobie interpretacji)