Sposoby pozyskiwania informacji przez kobiety na temat ciąży i macierzyństwa

Transkrypt

1 GinPolMedProject 3 (53) 2019: ARTYKUŁ ORYGINALNY Sposoby pozyskiwania informacji przez kobiety na temat ciąży i macierzyństwa Magdalena Lemska 1 (ABCDEF), Bogumiła Kiełbratowska 2 (AF), Urszula Sioma-Markowska 3 (EF), Anna Nowak 1 (ABCD) 1 Zakład Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego 2 Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego 3 Zakład Pielęgniarstwa w Ginekologii i Położnictwie Katedry Zdrowia Kobiety Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach STRESZCZENIE WKŁAD AUTORÓW: (A) Projekt badania (B) Zbieranie Danych (C) Analiza Statystyczna (D) Interpretacja Danych (E) Przygotowanie Rękopisu (F) Gromadzenie Piśmiennictwa (G) Gromadzenie Funduszy Wstęp. W dobie społeczeństwa informatycznego trudno jest przefiltrować ogrom otaczających nas danych, stąd też kobiety często korzystają z wielu źródeł pozyskiwania informacji, nie zawsze miarodajnych. Cel. Określenie źródeł pozyskiwania informacji przez kobiety ciężarne i młode matki na temat ciąży i macierzyństwa. Materiał i metody. Badaniem objęto grupę 120 kobiet, które urodziły, co najmniej jedno dziecko w latach Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety. Internetowe badania przeprowadzono w lipcu i sierpniu 2018 roku. Wyniki. Najczęściej wskazywanym przez kobiety źródłem pozyskiwania informacji jest Internet (89,96%). Personel medyczny 64,14%; szkoła rodzenia 39,98%; rodzina 65,81%; znajomi 55,81%; telewizja 9,16%; książki i prasa 59,98%; ulotki 16,66%. Wnioski. Pomimo częstszego poszukiwania informacji w Internecie personel medyczny jest uważany za najbardziej miarodajne źródło informacji, Czas poświęcany pacjentowi jest stanowczo za krótki w stosunku do jego potrzeb, stąd też kobiety ciężarne i młode matki sięgają do źródeł internetowych. Słowa kluczowe: ciąża; macierzyństwo; źródła informacji; kobiety ciężarne Adres do korespondencji: Bogumiła Kiełbratowska Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego ul. Kliniczna 1A, Gdańsk Tel ; kielbrat@wp.pl Liczba słów: 891 Tabele: 1 Ryciny: 6 Piśmiennictwo: 11 Received: Accepted: Published: WSTĘP Współcześnie coraz częściej ciąża i macierzyństwo stanowią planowany i często oczekiwany okres w życiu kobiety. Przygotowując się do roli matki kobiety ciężarne poszukują informacji o ciąży i macierzyństwie. W wielu źródłach podkreśla się rolę edukacji przedporodowej i kształtowanie odpowiednich postaw prozdrowotnych.[1]. Anonimowość Internetu pozwala na większą swobodę w poszukiwaniu rozwiązania własnych problemów zdrowotnych [2], ale jednocześnie dostępność i łatwość publikowania informacji może powodować przekłamanie merytoryczne [3]. Dla stron anglojęzycznych są dostępne mechanizmy wyszukiwania informacji na podstawie specjalnych protokołów, które oznaczają zweryfikowane artykuły specjalnym kodem np. system WRAPIN stworzony przez Fundację Health On The Net [3]. W Polsce nie ma jednak obecnie narzędzi tego typu, a pacjenci mogą posiłkować się portalami wydawnictw medycznych lub wyszukiwarkami artykułów naukowych typu Pub- Med, czy Google Scholar. Zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji medycznych powinno leżeć szczególnie w gestii organów administracji publicznej oraz organizacji naukowych. Na przestrzeni lat poziom wykształcenia Polek uległ zmianie więcej kobiet uzyskuje wykształcenie wyższe i licencjackie [4]. CEL PRACY Przedmiotem badań było określenie, w jaki sposób współczesne kobiety pozyskują informację na temat ciąży i macierzyństwa: czy kobiety uzyskują więcej informacji na temat ciąży i macierzyństwa od lekarzy, położnych i z źródeł medycznych, czy z mediów masowych?, czy czynniki społeczno-demograficzne mają wpływ na sposób pozyskiwania informacji? 53

2 GinPolMedProject 3 (53) 2019: MATERIAŁ I METODA Przeprowadzono internetowe badanie ankietowe za pomocą socjologicznego kwestionariusza ankiety. Wszystkie ankiety były uzupełnione przez formularz Google dostępny pod adresem: Badaniem objęto 120 kobiet. Badania zostały przeprowadzone w lipcu i sierpniu 2018 roku. Badanie główne poprzedziło badanie pilotażowe przeprowadzone w lipcu 2018 roku. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej wykorzystując oprogramowanie Microsoft Excel oraz graficzne funkcje programu Microsoft Word. WYNIKI Charakterystyka badanych Najliczniejszą grupę badanych stanowiły kobiety w wieku lat (44,25%). Druga znacząco liczna grupa to kobiety w wieku lat (34,16%). Kobiet w wieku lata było 17,42%, a powyżej 35 roku życia 3,33%. Blisko 50% kobiet mieszka w mieście powyżej 100 tysięcy mieszkańców, 34,34% w miastach do 100 tysięcy mieszkańców. Pozostały odsetek kobiet zamieszkuje tereny wiejskie. Zdecydowana większość badanych (65,84%) to kobiety z wykształceniem wyższym, oraz z wykształceniem średnim (28,32%). Około 46% ankietowanych kobiet przebywa obecnie na urlopie macierzyńskim. Kobiety pracujące stanowiły 31,67% grupy badanej. Ponad połowa (blisko 61%) kobiet posiadało 1 dziecko, 27,5% badanych posiadało 2 dzieci, 10,84% - troje dzieci. Jedna kobieta posiadała 4. dzieci. Źródła pozyskiwania informacji Najczęściej wskazywanym przez kobiety źródłem pozyskiwania informacji jest Internet (89,96% odpowiedzi). Dla pozostałych odpowiedzi rozkład procentowy przedstawia się następująco: personel medyczny 64,14%; szkoła rodzenia 39,98%; rodzina 65,81%; znajomi 55,81%; telewizja 9,16%; książki i prasa 59,98%; ulotki 16,66%. Z innych źródeł korzystało 4,16% ankietowanych (ryc.1.). Za najbardziej miarodajne źródło wiedzy ankietowane kobiety wskazały personel medyczny 48,32% ankietowanych, 15% kobiet wskazało szkołę rodzenia, 12,5% Internet, 10% Ryc. 1. Źródła pozyskiwania informacji przez ciężarne i młode matki Ryc. 2. Najbardziej miarodajne źródła pozyskiwania informacji przez ciężarne i młode matki 54

3 M. Lemska et al. Sposoby pozyskiwania informacji przez kobiety na temat ciąży i macierzyństwa - książki i prasę. Rodzina dla 9,16% ankietowanych kobiet stanowi ważne źródło uzyskiwania wiedzy. Dwie osoby (1,68%) za najbardziej miarodajne źródło wskazały artykuły naukowe i wiedzę z własnych studiów (ryc.2.). Z personelu medycznego ankietowane najczęściej wskazywały lekarza ginekologa-położnika, od którego pozyskiwały informację (54,76%). 23,81% kobiet wskazało szkołę rodzenia, 16,67% - położną. Zakres tematyczny pozyskiwanych najczęściej informacji prezentuje rycina 3. Większość badanych kobiet (70,18%) wyraża opinię że personel medyczny udziela wszystkich niezbędnych informacji, 14,44% badanych woli uzyskiwać informację z innych źródeł, a 7,96% uważa, że personel medyczny nie ma czasu na udzielanie wszystkich informacji. Siedem kobiet (6,73%) wskazało inne powody utrudnionego kontaktu z personelem medycznym (ryc.4.). W pozyskiwaniu informacji w Internecie ankietowane kobiety najczęściej korzystały ze stron internetowych prowadzonych w oparciu o dowody medyczne (np. mamaginekolog.pl, mataja.pl) 94,45% badanych. Najmniej ankietowanych korzystało z stron internetowych producentów akcesoriów i ubrań dla noworodków 15,59% ankietowanych. Pozostałe odpowiedzi: 33,93% - fora internetowe, 65,11% - media społecznościowe tj. Facebook, Instagram, itp.(ryc.5.). W oparciu o obliczenia testu zgodności chikwadrat (tab.1.) stwierdzono, że matki mimo częstszego poszukiwania informacji w Internecie za bardziej miarodajne źródło wiedzy uznają personel medyczny. Rycina 6. pozwala potwierdzić hipotezę, że personel medyczny w opinii badanych jest bardziej miarodajnym źródłem informacji niż Internet. Ryc. 3. Rodzaj informacji poszukiwanych u personelu medycznego przez ciężarne i młode matki Ryc. 4. Podejście do personelu medycznego w sprawie poszukiwania informacji przez ciężarne i młode matki 55

4 GinPolMedProject 3 (53) 2019: DYSKUSJA Badania potwierdziły, że kobiety pomimo, iż częściej poszukują informacji w Internecie, to personel medyczny uznają w za bardziej miarodajne źródło informacji niż Internet. Najczęściej korzystają z doświadczenia i wiedzy lekarzy ginekologów/położników, rzadziej z wiedzy przekazywanej w szkołach rodzenia i przez położne. Badania własne pokazały zróżnicowanie źródeł informacji w zależności od zakresu poszukiwanych informacji. W przypadku zagadnień dotyczących ciąży preferowanym źródłem informacji jest personel medyczny, natomiast tematyka poporodowa (wyprawka dziecka, opieka nad noworodkiem, karmienie piersią, połóg) częściej poszukiwana jest w Internecie. Często odwiedzaną stroną internetową jest mamaginekolog.pl prowadzona przez Nicole Sochacki-Wójcicką, lekarkę w trakcie specjalizacji z ginekologii i położnictwa. Jest to najczęściej wymieniana przez badane strona internetowa, z której korzystają. Na stronie oprócz samej wiedzy przekazanej przez lekarza, zamieszczane są artykuły napisane przez pediatrę, dietetyka, kardiologa czy stomatologa. Holistyczne podejście do czytelniczek skutkuje dużą popularnością strony oraz samej autorki w mediach społecznościowych. Nowoczesny sposób przekazywania informacji trafia przede wszystkim do młodszych kobiet [5-11]. W oparciu o przeprowadzone badania można stwierdzić, że współczesne kobiety ciężarne Ryc. 5. Najczęściej wykorzystywane strony Internetowe przez kobiety ciężarne i młode matki Tab. 1. Test chi-kwadrat dla hipotezy matki mimo częstszego poszukiwania informacji w Internecie za bardziej miarodajne źródło wiedzy uznają personel medyczny Miarodajność źródła pozyskiwania danych odpowiedzi Wartość obserwowana fi Wartość oczekiwana npi Różnica Kwadrat różnicy Personel med. Internet ,5 36,5 21,5-21,5 462,25 462,25 Wynik testu chi-kwadrat Σ= 24,164 (Wartość graniczna dla stopnia swobody -1 to 3,841) Ryc. 6. Rozkład procentowy odpowiedzi dotyczących miarodajności pozyskiwanych informacji 56

5 M. Lemska et al. Sposoby pozyskiwania informacji przez kobiety na temat ciąży i macierzyństwa i młode matki, coraz częściej korzystają z zasobów Internetu w sposób kontrolowany, korzystając ze sprawdzonych źródeł. Personel medyczny nadal jest uważany za najbardziej miarodajne źródło informacji, ale z powodu ograniczonego dostępu oraz subiektywnego odczucia poświęcania małej ilości czasu pacjentkom jest on powoli wypierany przez nowe medium w postaci Internetu. WNIOSKI 1. Pomimo częstszego poszukiwania informacji w Internecie personel medyczny nadal jest uważany za najbardziej miarodajne źródło informacji. 2. Czas poświęcany pacjentowi jest stanowczo za krótki w stosunku do jego potrzeb, stąd też kobiety ciężarne i młode matki sięgają do źródeł internetowych. 1. Miyawaki, R, Shibata A, Ishii K, Oka K: Obtaining information about cancer: prevalence and preferences among Japanese adults. BMC Public Health 2015;15(1): Wiljer D, Urowitz S, Barbera L (red.): A Qualitative Study of an Internet-Based Support Group for Women with Sexual Distress Due to Gynecologic Cancer. J Cancer Educ 2011;26(3): Gajda M, Kowalska M. Internet w badaniach interwencyjnych ukierunkowanych na profilaktykę chorób nowotworowych. Hygeia Public Health 2016;51(2): Główny Urząd Statystyczny: Raport Polska w liczbach Warszawa Dooley B., Baran S. (red.): The Politics of Information in Early Modern Europe. Routledge, London Doroszewska A., Dmoch-Gajzlerska E. Internet jako źródło informacji o ciąży, porodzie, połogu i pielęgnacji dziecka analiza wyników badań. Zdrowie Publiczne. 2011;121,2: Gałuszka M. Nowe zjawiska w relacji lekarz-pacjent w kontekście rozwoju Internetu. Przegląd Socjologiczny. 2012;2:119? Kopacikowa M.. Smoking during gravidity form the perspective of women. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie. 2014;12,3: Kowalska ME, Kalinowski P, Bojakowska U. Komunikacja internetowa jako aktywne medium przekazu wiedzy o zdrowiu szanse, zagrożenia i ograniczenia. Pielęgniarstwo Polskie. 2013;50,4: Mianowna V, Dobrowolska B,, Anna Bednarek A i wsp. Wybrane zachowania zdrowotne kobiet w kontekście doświadczenia macierzyństwa. Pielęgniarstwo XXI wieku. 2010;32-33,3-4: Knol-Michałowska K, Goszczyńska E, Pietrykowska A. Fora internetowe jako źródło wsparcia społecznego dla kobiet ciężarnych uzależnionych od nikotyny. Studia Edukacyjne. 2012;23: PIŚMIENNICTWO 57