Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni

Transkrypt

1 PRO WODA Prraccowni ia Gosspodarrki i Wodnejj PRO--WODA uul ll.. Wąąwoozzoowaa 3333 m 3344,, Waarrsszzaawaa,, NIIPP ,, REGON ZLECENIODAWCA: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie Kraków, ul. Piłsudskiego 22 SFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW: Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Wrocławiu Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni Zespół autorski: Kierownik zespołu: dr inŝ. Sylwester Tyszewski upr. do wykonywania dokumentacji hydrologicznych nr 39/2004 Wykonawcy: dr inŝ. Piotr Herbich dr inŝ. Wojciech Indyk dr inŝ. Adam Jarząbek dr inŝ. Dorota Pusłowska-Tyszewska mgr inŝ. Mieczysław Rutkowski Warszawa, grudzień 2008 rok 1

2 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 4 2. CELE WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD 5 3. ZAŁOśENIA PODSTAWOWE DLA METODYKI OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD 6 4. FORMALNO-PRAWNE UWARUNKOWANIA PRZYGOTOWANIA I WDROśENIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD POWIĄZANIA WARUNKÓW Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI TERMIN OPRACOWANIA I OKRES OBOWIĄZYWANIA WARUNKÓW PROCEDURA OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO ZASADY KWALIFIKACJI ZLEWNI DO OPRACOWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI ZASADY OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO OGRANICZENIA FORMALNE I MERYTORYCZNE WYNIKAJĄCE Z POWIĄZAŃ NATURALNYCH MIĘDZY REGIONAMI WODNYMI ZAKRES DOKUMENTACJI WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO ZAKRES CZĘŚCI TEKSTOWEJ ZAKRES CZĘŚCI GRAFICZNEJ ZAKRES NIEZBĘDNEJ CHARAKTERYSTYKI REGIONU WODNEGO SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA W ZAKRESIE STANU WÓD WYNIKAJĄCE Z USTALONYCH CELÓW ŚRODOWISKOWYCH PRIORYTETY W ZASPOKAJANIU POTRZEB WODNYCH SPOSÓB PREZENTACJI PROJEKTÓW WARUNKÓW PRZEKAZYWANYCH DO UZGODNIEŃ I PUBLIKACJI KATALOG WARUNKÓW I OGRANICZEŃ W KORZYSTANIU Z WÓD REGIONU WODNEGO ZAŁOśENIA OGÓLNE OGRANICZENIA MIERZALNE DOTYCZĄCE POZIOMU PRESJI POBÓR WODY ZRZUT ŚCIEKÓW WZORCOWY KATALOG SZCZEGÓLNYCH WARUNKÓW I OGRANICZEŃ KORZYSTANIA Z ZASOBÓW WODNYCH ANALIZY BILANSOWE DLA POTRZEB OPRACOWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO ZAŁOśENIA PODSTAWOWE ILOŚCIOWY BILANS WODNOGOSPODARCZY WÓD POWIERZCHNIOWYCH ZAŁOśENIA PODSTAWOWE STATYCZNEGO BILANSU ILOŚCIOWEGO DLA REGIONU WODNEGO ZAŁOśENIA PODSTAWOWE DLA DYNAMICZNEGO BILANSU ILOŚCIOWEGO DLA ZLEWNI RZECZNEJ BILANS WODNY JEZIOR ILOŚCIOWY BILANS WÓD PODZIEMNYCH JAKOŚCIOWY BILANS WODNOGOSPODARCZY WÓD POWIERZCHNIOWYCH ZAŁOśENIA PODSTAWOWE DLA JAKOŚCIOWEGO BILANSU WÓD POWIERZCHNIOWYCH REGIONU WODNEGO ZAŁOśENIA PODSTAWOWE DLA JAKOŚCIOWEGO BILANSU WÓD POWIERZCHNIOWYCH ZLEWNI RZECZNEJ 56 2

3 8. KIERUNKI PRAC ZWIĄZANYCH Z KOLEJNYMI CYKLAMI PLANISTYCZNYMI RDW ROZWIĄZANIA DOCELOWE ZADANIA DO REALIZACJI DLA POTRZEB KOLEJNYCH WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD PROPOZYCJE ZMIAN W PRAWODAWSTWIE DOTYCZĄCYM GOSPODAROWANIA WODAMI WYKAZ LITERATURY 64 SPIS TABEL Tabela 6.1. Wzorcowy katalog warunków i ograniczeń Tabela 7.1. Wartości współczynników W SNQ, W 90%, W 95% dla regionów wodnych Tabela 7.2. Uśrednione wartości współczynnika k do wzoru H. Kostrzewy Tabela 7.3. Zestawienie potencjalnych uwarunkowań szczególnego korzystania z wód Tabela 7.4. Wartości graniczne stęŝeń BZT 5, azotu ogólnego i fosforu ogólnego dla identyfikacji stanu fizykochemicznego wód Tabela 7.5. Wartości graniczne wskaźników dla oceny stanu fizykochemicznego wód słuŝących zaopatrzeniu ludności, w kąpieliskach oraz do bytowania ryb w warunkach naturalnych Tabela 7.6. Zestawienie wyników monitoringu, wyników klasyfikacji stanu fizykochemicznego oraz elementów składowych bilansu jakościowego dla zlewni monitoringowej SPIS RYSUNKÓW Rysunek 4.1. Schemat postępowania w procesie uzgadniania warunków korzystania z wód regionu wodnego / zlewni Rysunek 6.1. Relacja pomiędzy wielkością poboru wody, zuŝyciem bezzwrotnym i zasobami dyspozycyjnymi zwrotnymi i bezzwrotnymi Rysunek 6.2. Relacja pomiędzy wielością poboru wody, zuŝyciem bezzwrotnym i zasobami dyspozycyjnymi bezzwrotnymi dla jeziora Rysunek 7.1. Schemat zlewniowego systemu krąŝenia wód podziemnych Rysunek 7.2. Profil hydrochemiczny cieku Rysunek 7.3. Profil hydrochemiczny cieku oszacowanie chłonności

4 1. WPROWADZENIE Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz zlewni są w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2000 r. - Prawo wodne (PW) podstawowymi dokumentami planistycznymi w zakresie gospodarowania wodami, a zarazem waŝnymi instrumentami zarządzania zasobami wodnymi, nadrzędnymi nad pozwoleniami wodno prawnymi. Na mocy Art.125 PW pozwolenia wodnoprawne nie mogą naruszać ustaleń warunków korzystania z wód regionu wodnego i/lub warunków korzystania z wód zlewni. Jednocześnie, zgodnie z Art. 73 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2000 r. - Prawo ochrony środowiska (POŚ) w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu 1 uwzględnia się w szczególności ograniczenia wynikające m.in. z warunków korzystania z wód regionu wodnego i/lub zlewni. Ponadto ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego lub zlewni mogą prowadzić do ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, w związku z ochroną zasobów środowiska (Art. 130 ust. 1 pkt 2 POŚ). Dla obszarów, dla których w wyniku ustaleń planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza 2, jest konieczne określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu wód sporządza się warunki korzystania z wód zlewni, zawierające odpowiednio dane, jak warunki korzystania z wód regionu wodnego (Art. 116 z przywołaniem Art. 113 ust. 1 pkt 2 PW). Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni ustala, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW), po ich uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, kierując się ustaleniami planu o którym mowa w art. 113 PW (tj. planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza). Zagadnienia związane z warunkami korzystania z wód regionu i zlewni regulują w szczególności Art. 115 i Art. 120 PW. Niniejsza Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni, zwana dalej Metodyką, dotyczy wyłącznie pierwszego cyklu planistycznego (do 2015 roku) wdraŝania Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Wynika to z przyjętych w tym cyklu uproszczonych metodyk opracowywania najwaŝniejszych dokumentów planistycznych, dopasowanych do zakresu moŝliwych obecnie do pozyskania danych o korzystaniu ze środowiska, danych monitoringowych i wykorzystanych narzędzi: - Opracowanie analizy presji i wpływów zanieczyszczeń antropogenicznych w szczegółowym ujęciu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb opracowania programów działań i planów gospodarowania wodami; - Identyfikacja oddziaływań zmian poziomów wód podziemnych; - Identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej; 1 Zgodnie z Art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego następuje na drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, przy czym: 1) lokalizację inwestycji celu publicznego ustala się w drodze decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, 2) sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o warunkach zabudowy. 2 Przyjmujemy, Ŝe w Art. 116 PW jest błąd zamiast 2 powinno być 1a. 4

5 - Identyfikacja programów działań wraz z analizą efektywności kosztowej oraz wskazaniem i uzasadnieniem konieczności zastosowania derogacji w regionach wodnych; - Program wodno-środowiskowy kraju (PWŚK); - Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGWOD). Zaproponowany w niniejszej Metodyce zakres uproszczeń analiz bilansowych niezbędnych dla zdefiniowania dopuszczalnych poziomów presji został dostosowany do zakresu i postaci danych wejściowych ustalonego ze Zleceniodawcą i Przedstawicielami regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Autorzy niniejszej Metodyki postulują konieczność nałoŝenia przez Ministra Środowiska na IMGW obowiązku przygotowania danych hydrologicznych dla obszaru całej Polski, które są niezbędne dla potrzeb zarządzania zasobami wodnymi, zgodnego z Prawem wodnym i Dyrektywami UE w trybie podobnym jak miało to miejsce w latach 70-tych ubiegłego stulecia, przy opracowywaniu regionalnych planów gospodarowania wodami i ochrony wód. W latach 90-tych ubiegłego stulecia Warunki szczególnego korzystania z wód stanowiły podstawy dla planowania w gospodarce wodnej oraz bieŝącego zarządzania zasobami wodnymi, w tym wydawania decyzji administracyjnych. Bazę dla opracowania Warunków stanowiła identyfikacja podstawowych problemów gospodarki wodnej oraz wyniki jednolitego bilansu wodnogospodarczego. Obecnie plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy wyprzedzają opracowanie warunków, przy czym opracowanie PGWOD nie było poprzedzone wykonaniem analiz bilansowych na poziomie umoŝliwiającym zdefiniowanie ilościowych (mierzalnych) ograniczeń w korzystaniu z wód w zakresie poborów wody i zrzutów ścieków. Wobec braku w okresie opracowywania Metodyki transpozycji zapisów Dyrektywy Powodziowej do Prawa wodnego w Metodyce nie definiowano potencjalnych warunków i ograniczeń w korzystaniu z wód wynikających z tej dyrektywy. 2. CELE WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD Warunki są narzędziem wspomagającym proces zarządzania zasobami wodnymi (Dyrektorzy RZGW) i kształtowania sposobu ich uŝytkowania zgodnie z zasadami zrównowaŝonego rozwoju regionu, z uwzględnieniem potrzeb wynikających z realnego i uzasadnionego interesu publicznego oraz zapewnieniem wszystkich wykonalnych działań w celu złagodzenia niekorzystnego wpływu korzystania z wód na ich stan. Głównym zadaniem warunków jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) poprzez realizację polityki i działań zapewniających: - niepogarszanie istniejącego stanu wód; - optymalizację efektów wdroŝenia programów działań, ukierunkowanych zasadniczo na usuwanie niekorzystnych zmian w stanie wód i ograniczających niekorzystne presje antropogeniczne mogące prowadzić do pogorszenia stanu wód, ekosystemów wodnych i od wód zaleŝnych. 5

6 Programy działań nastawione są więc na działania naprawcze w stosunku do zaistniałych niekorzystnych zmian stanu zasobów wodnych, a warunki powinny wspomóc wdraŝanie tych działań i nie dopuszczać do takich zmian w przyszłości. Ostatecznie w niniejszym opracowaniu przyjęto, Ŝe podstawowym celem opracowywania warunków regionu wodnego (zlewni rzecznej) jest: - stworzenie narzędzi wspomagających wdraŝanie polityki wodnej kraju, a w szczególności PGWOD oraz PWŚK; - określenie uwarunkowań i ograniczeń dla decyzji administracyjnych związanych z korzystaniem z wód, a w szczególności pozwoleń wodnoprawnych; - określenie uwarunkowań i ograniczeń dla dokumentów planistycznych związanych z zagospodarowaniem przestrzennym. Przyjęto, Ŝe wyciąg z programów działań dla regionu wodnego stanowić będzie integralną część warunków. 3. ZAŁOśENIA PODSTAWOWE DLA METODYKI OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD Podstawą dla formułowania warunków korzystania z wód powinny być wyniki ilościowego i jakościowego bilansu wodnogospodarczego oraz wyniki wykonanych dotychczas w ramach wdraŝania RDW analiz i opracowań, takich jak: - Opracowanie analizy presji i wpływów zanieczyszczeń antropogenicznych w szczegółowym ujęciu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb opracowania programów działań i planów gospodarowania wodami; - Identyfikacja oddziaływań zmian poziomów wód podziemnych; - Identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej; - Ostateczne wyznaczenie sztucznych i silnie zmienionych części wód; - Wykazy wód; - Rejestr wykazów obszarów chronionych; - Wyniki monitoringu wód powierzchniowych, podziemnych i obszarów chronionych; - Ustanowienie celów środowiskowych dla poszczególnych części wód; - Identyfikacja programów działań wraz z analizą efektywności kosztowej oraz wskazaniem i uzasadnieniem konieczności zastosowania derogacji w regionach wodnych; - Program wodno-środowiskowy kraju; - Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy; - Ustalenia umów i porozumień międzynarodowych. Dodatkowo naleŝy wykorzystać wyniki analiz i opracowań szczegółowych, które zostaną wykonane do czasu przygotowania projektów warunków. Ponadto w warunkach korzystania z wód uwzględniane będą dokumentacje hydrogeologiczne i opracowania studialne, realizowane w ramach rozpoznania dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych (dyspozycyjnych i perspektywicznych) w obszarach bilansowych i rejonach wodnogospodarczych wód podziemnych oraz dokumentacje hydrogeologiczne ustalające warunki ochrony głównych zbiorników wód podziemnych. 6

7 W niniejszej Metodyce, uwzględniając realne moŝliwości opracowania bilansów wodnogospodarczych dla obszarów regionów wodnych i zlewni rzecznych przyjęto, Ŝe podstawę pierwszych warunków korzystania z wód będą stanowiły wyniki następujących bilansów: o o dla regionu wodnego - statyczny bilans ilościowy wód powierzchniowych i wód podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań; - statyczny bilans jakościowy wód powierzchniowych; dla zlewni rzecznej - dynamiczny bilans ilościowy wód powierzchniowych i wód podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań; - statyczny bilans jakościowy wód powierzchniowych. W statycznym bilansie ilościowym wód powierzchniowych zasoby wodne charakteryzowane będą przepływami o określonej gwarancji występowania wraz z wyŝszymi (Q gw,p% ) oraz przepływami nienaruszalnymi (QN) określonymi dla ustalonych przekrojów bilansowych. W wyniku analiz bilansowych, polegających na porównaniu zasobów wodnych z potrzebami wodnymi uŝytkowników i wymaganiami środowiska przyrodniczego, określone zostaną wielkości gwarantowanych zasobów zwrotnych (ZDZ gw,p% ) oraz zasoby bezzwrotne, nazywane równieŝ rezerwami (ZDB) w poszczególnych przekrojach bilansowych. W niniejszej Metodyce załoŝono gwarancję na poziomie p = 95%. Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych będą charakteryzowane zasobami dyspozycyjnymi ustalonymi w dokumentacjach hydrogeologicznych zgodnie ze wskazaniami Prawa geologicznego i górniczego lub zasobami perspektywicznymi, wstępnie ustalonymi dla obszarów bilansowych nieobjętych dokumentowaniem hydrogeologicznym. Zasoby dyspozycyjne obszarów bilansowych są określane metodami modelowania matematycznego z uwzględnieniem jakości wód podziemnych, przestrzennego rozmieszczenia uŝytkowych poziomów wodonośnych, zróŝnicowania ich własności hydrogeologicznych, średniej wieloletniej odnawialności zasobów, antropogenicznych i geogenicznych zagroŝeń dla stanu wód oraz potrzeb wodnych środowiska, wyraŝonych przepływami nienaruszalnymi rzek i ochroną stosunków wodnych ekosystemów lądowych zaleŝnych od wód podziemnych. Zasoby perspektywiczne są szacunkowo ustalone jako dostępne do zagospodarowania w obszarach bilansowych bez uwzględnienia jakości 3 i przestrzennego zróŝnicowania warunków hydrogeologicznych, z uwzględnieniem potrzeb zachowania przepływów nienaruszalnych w rzekach. Wyniki bilansu wód podziemnych będą w sposób wariantowy określały wielkości rezerw lub deficytów zasobów dostępnych do zagospodarowania po uwzględnieniu poborów wód podziemnych zidentyfikowanych jako pobory rzeczywiste (aktualne) i jako pobory dopuszczalne wydanymi pozwoleniami wodnoprawnymi. Dla przekrojów bilansowych zamykających scalone części wód, zlewnie bilansowe lub rejony wodnogospodarcze wód podziemnych będzie szacunkowo określony wpływ uŝytkowania zasobów wód podziemnych na zasoby wód powierzchniowych (uŝytkowania bezzwrotnego lub częściowo zwrotnego, odprowadzonego do zlewni w postaci zrzutu ścieków, wód kopalnianych itp.). W przypadku dynamicznego bilansu ilościowego wód powierzchniowych zasoby wodne i potrzeby charakteryzowane będą ciągami wartości średnich 10-dniowych (dekadowych) lub miesięcznych, w zaleŝności od posiadanych lub moŝliwych do uzyskania danych. Wyniki bilansu 3 Stan fizykochemiczny wód jest rozpoznawany w trakcie prac dokumentacyjnych, które nie są wykonywane podczas szacunkowego określania zasobów perspektywicznych. 7

8 będą określały wielkości zasobów zwrotnych (ZDZ gw,p% ) i bezzwrotnych (ZDB gw,p% ) o określonej gwarancji występowania wraz z wyŝszymi w poszczególnych przekrojach bilansowych. Ciągi przepływów rzecznych w przekrojach bilansowych będą uwzględniały wpływ zagospodarowania zasobów wód podziemnych (pobory i zrzuty) na zasoby wód powierzchniowych. Statyczny bilans jakościowy wód powierzchniowych (rzek) prowadzony będzie w oparciu o przepływ miarodajny, stęŝenia miarodajne dla punktów monitoringowych oraz dane o wielkości i parametrach jakościowych zrzutów ścieków. Przyjęto, Ŝe analizy bilansowe będą prowadzone w tzw. zlewniach monitoringowych, tzn. zlewniach zamkniętych przekrojami, w których zlokalizowane są punkty monitoringu jakości wód. Jako przepływ miarodajny przyjęto przepływ gwarantowany o gwarancji 90% (Q gw,90% ), jako stęŝenia miarodajne, zgodnie z Rozporządzeniem MŚ w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych z 24 września 2008 roku 4, przyjęto stęŝenia odpowiadające percentylowi 90% w przypadku co najmniej 12 pomiarów w roku oraz stęŝenie najgorsze w przypadku liczby pomiarów mniejszej niŝ 12. Zakres wskaźników jakości wód i ścieków objęty analizami bilansowymi, wynikający z dostępności i wiarygodności danych o zrzutach ścieków, będzie obejmował: BZT 5, N og, P og. Nie wyklucza to moŝliwości wykorzystywania dodatkowych wskaźników, gdy wymaga tego specyfika regionu i zapewniona jest dostępność danych. StęŜenia graniczne umoŝliwiające dokonanie klasyfikacji stanu wód oraz zdefiniowanie celów środowiskowych przyjęto zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi (por. rozdz. 7.4). W wyniku bilansu dla kaŝdej zlewni bilansowej (monitoringowej) zostanie określona wielkość ładunku zanieczyszczeń wytworzona na obszarze zlewni oraz udziały ładunków pochodzących ze źródeł punktowych i obszarowych. Dla wszystkich przekrojów monitoringowych oszacowana zostanie równieŝ: - chłonność rzeki w odniesieniu do stanu dobrego, gdy stan aktualny jest lepszy od dobrego; - wielkość o którą naleŝy zredukować ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych w danej zlewni lub zlewniach połoŝonych powyŝej, aby zapewnić osiągnięcie stanu dobrego. Wyniki analiz bilansowych w zakresie zasobów dyspozycyjnych oraz chłonności odbiornika powinny określać stan istniejący oraz stan przewidywany na rok 2015, przy załoŝeniu, Ŝe cele środowiskowe zostaną osiągnięte. Oznacza to, Ŝe w przypadku nowego uŝytkownika (szczególnego korzystania z wód) analizy jego wpływu na stan wód powinny odpowiadać na pytanie, czy spowoduje on zagroŝenie nieosiągnięcia celów środowiskowych do roku Zawarte w warunkach korzystania z wód ograniczenia dla szczególnego korzystania z wód powinny dotyczyć wszystkich jego etapów: - wnioskowania o uzyskanie pozwolenia (uwzględnienie w operacie wodnoprawnym opisu zamierzonego korzystania z wód dostosowanego do potrzeb dokumentowania stanu ilościowego i jakościowego zasobów, w tym ekstremalne i średnie charakterystyki poboru krótkoterminowego i długoterminowego oraz miejsce odprowadzania niewykorzystanych wód lub powstałych ścieków); - określenia ograniczeń i uwarunkowań dla szczególnego korzystania w decyzji wodnoprawnej w celu wyeliminowania lub ograniczenia do poziomu minimalnego kolizji tego korzystania z załoŝonymi celami środowiskowymi oraz zapewnienia prowadzenia korzystania z zasobów na zasadach zrównowaŝonego rozwoju; 4 Dz. U. Nr 162, poz

9 - określenia warunków raportowania z prowadzonego korzystania z zasobów i ewentualnie warunków kontroli (z uwzględnieniem wymaganego zakresu i dokładności opomiarowania poboru oraz obligatoryjnych adresatów raportów). Ograniczenia i uwarunkowania w odniesieniu do obszarów chronionych będą miały postać róŝnego rodzaju zaleceń, nakazów i zakazów, natomiast w odniesieniu do korzystania z wód (działań o charakterze presji) dodatkowo mogą występować ograniczenia o charakterze ilościowym (wymiernym) określające dopuszczalny poziom presji. Przekroczenie ograniczeń wymiernych w odniesieniu do istniejącego szczególnego korzystania z wód moŝe stanowić podstawę dla decyzji o cofnięciu lub zmianie pozwolenia wodnoprawnego, w tym nakazania podjęcia działań mających na celu usunięcie lub ograniczenie poziomu tego przekroczenia. Natomiast w odniesieniu do planowanego korzystania z wód moŝe stanowić podstawę odmowy udzielenia pozwolenia. Dla potrzeb opracowania bilansów wodnogospodarczych oraz definiowania ograniczeń i uwarunkowań w warunkach proponuje się: - podział regionu wodnego na zlewnie bilansowe, których granice powinny zostać określone przez RZGW w ramach opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego; zlewnie te powinny być określane jako pojedyncze lub połączone zlewnie scalonych części wód powierzchniowych z uwzględnieniem wydzielonych rejonów wodnogospodarczych wód podziemnych i mieć powierzchnię rzędu od kilkuset do kilku tysięcy kilometrów kwadratowych; zlewnie bilansowe powinny być jednostkami, dla których na podstawie wskazań obszarów wymagających szczególnej ochrony zawartych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, moŝna zalecić opracowanie warunków korzystania z wód zlewni; - podział zlewni bilansowych na mniejsze jednostki hydrograficzne - zlewnie źródliskowe i róŝnicowe ograniczone przekrojami bilansowymi zamykającymi scalone części wód z uwzględnieniem podziału rejony i podrejony wodnogospodarcze. Ze względu na dostępność danych o zasobach wodnych podział na jednostki powierzchniowe (zlewnie źródliskowe lub róŝnicowe) w przypadku modelu regionu jak i zlewni bilansowej będzie taki sam, róŝnica w obu modelach będzie dotyczyć opisu dynamiki zasobów i potrzeb wodnych. Tym niemniej, w analizach bilansowych zlewni bilansowych nie ogranicza się moŝliwości posługiwania się jednostkami powierzchniowymi mniejszymi od określonych powyŝej, pod warunkiem moŝliwości wiarygodnego określenia zasobów wodnych (zgodnie z zasadami przenoszenia informacji hydrologicznej). W przypadku bilansów jakościowych dopuszcza się moŝliwość posługiwania się zlewniami zamkniętymi punktami monitoringowymi. 4. FORMALNO-PRAWNE UWARUNKOWANIA PRZYGOTOWANIA I WDROśENIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni - kierując się ustaleniami planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza - opracowuje i ustala w drodze aktu prawa miejscowego dyrektor RZGW (Art. 120 PW). Warunki korzystania z wód regionu - jako jeden z podstawowych dokumentów planistycznych w gospodarowaniu wodami (Art. 113 PW) - powinny zostać opracowane dla wszystkich, czyli dla 9

10 21 regionów wodnych wyznaczonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych 5 : 1) obszar dorzecza Wisły: a) region wodny Małej Wisły, b) region wodny Górnej Wisły, c) region wodny Środkowej Wisły, d) region wodny Dolnej Wisły; 2) obszar dorzecza Odry: a) region wodny Górnej Odry, b) region wodny Środkowej Odry, c) region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, d) region wodny Warty; 3) obszar dorzecza Dniestru - region wodny Dniestru; 4) obszar dorzecza Dunaju: a) region wodny Czarnej Orawy, b) region wodny Czadeczki, c) region wodny Morawy; 5) obszar dorzecza Jarft - region wodny Jarft; 6) obszar dorzecza Łaby: a) region wodny Izery, b) region wodny Łaby i OstroŜnicy (Upa), c) region wodny Metuje, d) region wodny Orlicy; 7) obszar dorzecza Niemna - region wodny Niemna; 8) obszar dorzecza Pregoły - region wodny Łyny i Węgorapy; 9) obszar dorzecza ŚwieŜej - region wodny ŚwieŜej; 10) obszar dorzecza Ücker - region wodny Ücker. Natomiast warunki korzystania z wód zlewni powinny zostać sporządzone dla obszarów, dla których, w wyniku ustaleń planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza konieczne jest określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu wód (Art. 116 PW) POWIĄZANIA WARUNKÓW Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI W warunkach korzystania z wód regionu wodnego i zlewni naleŝy uwzględnić ustalenia dokumentacji, opracowań oraz dokumentów planistycznych powstałych w trakcie wdraŝania RDW (por. rozdz. 3). Oprócz tego naleŝy wykorzystać wyniki analiz i opracowań szczegółowych, związanych z przygotowaniem planów gospodarowania wodami oraz tych opracowań dotyczących wdraŝania Dyrektywy Powodziowej, które zostaną wykonane do czasu przygotowania projektów warunków. Warunki powiązane są równieŝ z: - regionalnymi dokumentacjami hydrogeologicznymi: - dokumentacją ustalającą zasoby dyspozycyjne lub perspektywiczne wód podziemnych; - dokumentacją określającą hydrogeologiczne warunki ustanawiania obszarów ochronnych głównych zbiorników wód podziemnych; - dokumentami planistycznymi z zakresu planowania przestrzennego: 5 Dz. U. z dnia 14 lipca 2006 r. 10

11 - Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju; - Strategie rozwoju i plany zagospodarowania przestrzennego województw; - Plany zagospodarowania przestrzennego dla morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej; - Strategie rozwoju gmin i studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; - Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego; - umowy i porozumienia międzynarodowe. Dodatkowo naleŝy wykorzystać przydatne informacje zawarte w dokumentacjach i opracowaniach, w tym w szczególności: - Programy działań zmierzające do ograniczenia odpływu azotu ze źródeł rolniczych; - Wojewódzkie programy udraŝniania rzek; - Wojewódzkie programy małej retencji; - Wojewódzkie programy wykorzystania energii odnawialnej; - Plany zadań ochronnych i plany ochrony obszarów Natura 2000, plany ochrony parków narodowych i krajobrazowych, plany ochrony dla rezerwatów przyrody TERMIN OPRACOWANIA I OKRES OBOWIĄZYWANIA WARUNKÓW Termin opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego w przeszłości określał 10 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu i trybu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz warunków korzystania z wód regionu wodnego 6. Rozporządzenie określało, iŝ projekt warunków korzystania z wód regionu wodnego naleŝy opracować w terminie 2 lat od dnia zatwierdzenia planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Rozporządzenie to zostało jednak uchylone poprzez ustawę z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo wodne i niektórych innych ustaw i przestało obowiązywać 31 lipca 2006 r. Obecnie, ani ustawa Prawo wodne, ani Ŝadne rozporządzenie nie określa terminu opracowania warunków korzystania z wód. Warunki korzystania z wód stanowią element kompleksowego programu działań mających na celu osiągnięcie dobrego stanu / potencjału wód do 2015 (z uwzględnieniem derogacji) poprzez eliminację lub zmniejszenie presji. W związku z tym tak jak i pozostałe działania powinny zostać opracowane do końca 2012 r. (zgodnie z Art. 114 ust. 2 PW). PoniewaŜ warunki korzystania z wód regionu wodnego staną się najwaŝniejszym instrumentem zarządzania i gospodarowania wodami przyjęto, Ŝe projekty warunków przedstawiane do konsultacji społecznych i uzgodnień powinny zostać opracowane najpóźniej do końca czerwca 2010 r. 6 Dz. U. z dnia 3 czerwca 2004 r Projekt warunków sporządza się w terminie do 2 lat od dnia zatwierdzenia planu. 2. Opracowany projekt warunków umieszcza się na stronie internetowej odpowiedniego regionalnego zarządu gospodarki wodnej, w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych trwających 60 dni. 3. Informację o uwzględnionych uwagach i wnioskach oraz stanowisko odnośnie do uwag i wniosków nieuwzględnionych w projekcie warunków podaje się do publicznej wiadomości za pośrednictwem strony internetowej odpowiedniego regionalnego zarządu gospodarki wodnej w terminie 60 dni od zakończenia konsultacji społecznych. 4. Warunki publikuje się w dzienniku urzędowym województwa. 11

12 W związku z 6 letnim cyklem planistycznym wprowadzonym przez RDW, transponowanym do polskiego PW, proponuje się przyjęcie rozwiązania, Ŝe warunki korzystania z wód regionu wodnego powinny być opracowywane i zatwierdzane na okres 6 lat, podobnie jak plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Natomiast warunki korzystania z wód zlewni powinny być przyjmowane bez określania daty obowiązywania do czasu ich odwołania lub aktualizacji PROCEDURA OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO Procedura opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni obejmuje zarówno prace merytoryczne jak i czynności formalno-prawne. Zakres niezbędnych prac merytorycznych sformułowania warunków został przedstawiony w rozdz. 5. PoniŜej omówiono konieczne czynności formalno-prawne dotyczące procesu przygotowania dokumentu, jego opiniowania, konsultowania ze społeczeństwem i przyjęcia, których przebieg - zgodnie z Art. 120 ust. 2 PW - regulowany jest zapisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 7 (USOŚ). Zgodnie z tą ustawą w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa kaŝdy ma prawo składania uwag i wniosków (Art. 29 USOŚ). Natomiast organy administracji właściwe do opracowania projektów dokumentów, w przypadku których wymagane jest zapewnienie moŝliwości udziału społeczeństwa, muszą umoŝliwić udział społeczeństwa przed przyjęciem tych dokumentów lub ich zmianą (Art. 30 USOŚ). Zgodnie z Art. 39 USOŚ dyrektor RZGW zobowiązany jest bez zbędnej zwłoki do podania do publicznej wiadomości informacji o: - przystąpieniu do sporządzania projektu dokumentu i jego przedmiocie; - moŝliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłoŝona do wglądu; - moŝliwości składania uwag i wniosków; - sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie co najmniej 21-dniowy termin ich składania; - organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków; - postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeŝeli jest ono prowadzone. Przez podanie do publicznej wiadomości rozumie się (Art. 3 USOŚ): - udostępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej RZGW; - ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie RZGW; - ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w prasie o odpowiednim do rodzaju dokumentu zasięgu. Dokumentacja, którą naleŝy wyłoŝyć do wglądu powinna obejmować (Art. 39 ust. 2 USOŚ): - załoŝenia lub projekt dokumentu; - wymagane przez przepisy załączniki oraz stanowiska innych organów, jeŝeli stanowiska są dostępne w terminie składania uwag i wniosków. 7 Dz. U. Nr 199 poz.1227 z 2008 r. 12

13 Uwagi i wnioski mogą być wnoszone (Art. 40 USOŚ): - w formie pisemnej; - ustnie do protokołu; - za pomocą środków komunikacji elektronicznej bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym. Pierwszy etap formalno-prawnej części procedury obejmuje podanie do publicznej wiadomości decyzji o przystąpieniu do sporządzania warunków. Niezbędną dokumentację sprawy w tym przypadku stanowią w szczególności dokumenty planistyczne, o których mowa w rozdz niniejszej Metodyki, związane z wdraŝaniem RDW, planowaniem przestrzennym itp. Przewidziany prawem termin zgłaszania uwag nie powinien być krótszy niŝ 21 dni, w niniejszej Metodyce proponuje się wyznaczanie ok. 60-dniowego terminu. Dyrektor RZGW jest zobowiązany (Art. 42 USOŚ) do rozpatrzenia zgłoszonych w terminie uwag i wniosków oraz opracowania informacji o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w ramach udziału społeczeństwa. Natomiast uwagi lub wnioski złoŝone po upływie terminu określonego w ogłoszeniu pozostawia się bez rozpatrzenia. Projekty warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Przed opracowaniem oceny naleŝy wystąpić do Generalnego/Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o ustalenie zakresu oceny. Proponuje się w szczególności wnioskowanie o ograniczenie rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych. Następnie projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko naleŝy poddać opiniowaniu przez właściwe organy, czyli właściwych miejscowo regionalnych dyrektorów ochrony środowiska (RDOŚ) i państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych (PWIS) 8. Właściwe organy wydają opinię w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii. W ostatecznym dokumencie warunków dyrektor RZGW musi wziąć pod uwagę ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko oraz opinie właściwych organów, a takŝe wynik rozpatrzenia uwag i wniosków zgłoszonych w ramach udziału społeczeństwa. Projekt dokumentu nie moŝe zostać przyjęty, jeŝeli ze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wynika, Ŝe moŝe on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura Wyjątek stanowią sytuacje związane z koniecznością realizacji wymogów nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogów o charakterze społecznym lub gospodarczym, wobec braku rozwiązań alternatywnych oraz z zapewnieniem wykonania kompensacji przyrodniczej (Art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody). Do przyjętych przez dyrektora RZGW warunków naleŝy (Art. 55 ust. 3 USOŚ) załączyć pisemne podsumowanie zawierające uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych, a takŝe informację, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione: 8 Zgodnie z USOŚ Art. 57. Organem właściwym w sprawach opiniowania w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko jest: 1) Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska - w przypadku dokumentów opracowywanych i zmienianych przez centralne organy administracji rządowej; 2) regionalny dyrektor ochrony środowiska - w przypadku dokumentów innych niŝ wymienione w pkt 1. Art. 58. Organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej właściwym w sprawach opiniowania i uzgadniania w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko jest: 1) Główny Inspektor Sanitarny - w przypadku dokumentów opracowywanych i zmienianych przez centralne organy administracji rządowej; 2) państwowy wojewódzki inspektor sanitarny - w przypadku dokumentów innych niŝ wymienione w pkt 1 i 3; 3) państwowy powiatowy inspektor sanitarny - w przypadku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 13

14 - ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko; - opinie właściwych organów; - zgłoszone uwagi i wnioski; - wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeŝeli zostało ono przeprowadzone; - propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu. Dyrektor RZGW jest obowiązany (Art. 55 ust. 6 USOŚ) prowadzić monitoring skutków realizacji postanowień przyjętego dokumentu w zakresie oddziaływania na środowisko, zgodnie z częstotliwością i metodami, określonymi w podsumowaniu procesu przyjmowania dokumentu. Do oceny skutków realizacji warunków w zakresie oddziaływania na środowisko proponuje się wykorzystanie danych dotyczących stanu wód i obszarów chronionych, uzyskiwanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz raportów z realizacji postanowień warunków, które będą opracowywane m.in. w ramach oceny skuteczności tego działania w kolejnych cyklach planistycznych RDW. Kolejnym krokiem jest poddanie warunków (rozporządzenie dyrektora RZGW) pod ocenę zgodności z prawem, którą wykonują właściwi miejscowo wojewodowie i opublikowanie rozporządzenia w dziennikach urzędowych województw, w przypadku uzyskania pozytywnej opinii. W tym momencie naleŝy określić termin, od którego warunki zaczną obowiązywać, kierując się długością czasu, jaki jest ustawowo przeznaczony na wydanie opinii przez wojewodę i opublikowanie w dziennikach urzędowych województw. Procedurę opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego lub/i zlewni przedstawiono schematycznie na rys WERYFIKACJA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD W chwili obecnej nie udało się wypracować zasad weryfikacji warunków korzystania z wód regionu wodnego. Przewiduje się dwa moŝliwe przypadki: - warunki podlegają weryfikacji / aktualizacji co 6 lat, po kolejnych aktualizacjach PGWOD; - moŝliwe jest wprowadzania zmian do warunków w trakcie 6-cio letniego okresu ich obowiązywania. W pierwszym przypadku (aktualizacja warunków co 6 lat) nie przewiduje się weryfikacji i wprowadzania zmian do warunków korzystania z wód regionu w okresie ich obowiązywania. W związku z tym dopuszcza się wydanie pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego inwestycji nadrzędnego interesu publicznego lub/i środowiskowego, które narusza ustalenia obowiązujących warunków, jeŝeli występują okoliczności określone w Art. 4 ust. 7 RDW. W drugim przypadku dopuszcza się dwa główne powody konieczności weryfikacji warunków korzystania z wód regionu wodnego: - wprowadzenie zasadniczej zmiany w zapisach planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, która powoduje konieczność dokonania odpowiednich korekt w warunkach korzystania z wód regionu wodnego, - zaistnienie nadrzędnego interesu społecznego i/lub środowiskowego, dla którego korzyści związane ze zdrowiem i utrzymaniem bezpieczeństwa ludzi lub zrównowaŝonym rozwojem są większe niŝ korzyści dla środowiska naturalnego i dla społeczeństwa wynikające z osiągnięcia celów środowiskowych RDW (Art. 4 ust. 7 RDW). 14

15 W takiej sytuacji zmiana warunków korzystania z wód regionu moŝe nastąpić w dwóch trybach: - z urzędu w przypadku, gdy nastąpiła zmiana w zapisach planu gospodarowania wodami i istnieje konieczność doprowadzenia do spójności zapisów, - na wniosek w przypadku, gdy podjęta została zgodnie z Art. 4 ust. 7 RDW decyzja o realizacji inwestycji nadrzędnego interesu społecznego i/lub środowiskowego, która narusza obecnie obowiązujące warunki. Zmiana warunków korzystania z wód zlewni moŝe nastąpić, jeŝeli nastąpiła zmiana w zapisach PGWOD lub/i warunków korzystania z wód regionu wodnego i istnieje konieczność doprowadzenia do spójności dokumentów. Aktualizacja warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni następuje w takim trybie, w jakim są ustalane. 15

16 PRACE MERYTORYCZNE DECYZJA RZGW O PRZYSTĄPIENIU DO SPORZĄDZANIA WARUNKÓW LISTA MATERIAŁÓW WYJŚCIOWYCH (PGWOD wraz z opracowanymi dokumentacjami planistycznymi, plany zagospodarowania przestrzennego, dokumentacje hydrogeologiczne) CZYNNOŚCI FORMALNO-PRAWNE PODANIE DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI INFORMACJI O: - przystąpieniu do opracowywania projektu warunków i ich przedmiocie - moŝliwości zapoznania się z dokumentacją wyjściową oraz miejscu jej wyłoŝenia - moŝliwości, sposobie i miejscu składania wniosków - terminie składania wniosków - organie właściwym do rozpatrzenia wniosków PRACE PRZYGOTOWAWCZE analiza materiałów wyjściowych GROMADZENIE I ANALIZA WNIOSKÓW FORMUŁOWANIE KONCEPCJI WARUNKÓW - diagnoza stanu i rozpatrzenie wniosków - określenie kierunków i zasad rozwiązań KONKRETYZACJA ROZWIĄZAŃ opracowanie projektu warunków WYSTĄPIENIE DO GDOŚ / RDOŚ O USTALENIE ZAKRESU STRATEGICZNEJ OCENY opracowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko FAZA UZGODNIEŃ Z JEDNOSTKAMI WSPÓŁPRACUJĄCYMI KOREKTY I UZUPEŁNIENIA PROJEKTU WARUNKÓW I SOOŚ UZGODNIENIA Z PREZESEM KZGW OPINIOWANIE PROJEKTU PRZEZ RDOŚ I PWIS ROZPATRYWANIE UWAG I WNIOSKÓW - przygotowanie listy nieuwzględnionych uwag KOREKTY I UZUPEŁNIENIA PROJEKTU - decyzja o konieczności ponowienia uzgodnień PODANIE DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI INFORMACJI O: - moŝliwości zapoznania się z projektem warunków oraz miejscu jego wyłoŝenia, - moŝliwości, sposobie i miejscu składania wniosków - terminie składania wniosków - organie właściwym do rozpatrzenia wniosków GROMADZENIE I ANALIZA UWAG I WNIOSKÓW NEGATYWNA OCENA ZGODNOŚCI Z PRAWEM PONOWIENIE UZGODNIEŃ Z JEDNOSTKAMI WSPÓŁPRACUJĄCYMI ograniczony zakres procedury udziału społecznego PROJEKT ROZPORZĄDZENIA DYREKTORA RZGW WARUNKI KORZYSTANIA Z WÓD DOKUMENTACJA PROCEDURY UDZIAŁU SPOŁECZNEGO, W TYM LISTA NIEUWZGLĘDNIONYCH UWAG PRZEKAZANIE WOJEWODOM ROZPORZĄDZENIA DYREKTORA RZGW DO OCENY ZGODNOŚCI Z PRAWEM, W TYM DOKUMENTACJA PROCEDURY UDZIAŁU SPOŁECZNEGO BRAK UWAG OKREŚLENIE TERMINU, OD KTÓREGO OBOWIĄZUJĄ WARUNKI OPUBLIKOWANIE ROZPORZĄDZENIA DYREKTORA RZGW W DZIENNIKACH URZĘDOWYCH WOJEWÓDZTW Rysunek 4.1. Schemat postępowania w procesie uzgadniania warunków korzystania z wód regionu wodnego / zlewni 16

17 4.4. ZASADY KWALIFIKACJI ZLEWNI DO OPRACOWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI Jednostkami, dla których będą opracowywane warunki powinny być zlewnie bilansowe. Na podstawie wskazanych w PGWOD obszarów, wymagających określenia szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych (Art. 116 PW), w warunkach korzystania z wód regionu definiuje (wskazuje) się zlewnię bilansową, dla której naleŝy opracować warunki korzystania z wód zlewni. Zlewnia bilansowa powinna być zdefiniowana jako pojedyncza SCWP lub spójna hydrograficznie suma kilku SCWP. Z uwagi na fakt, Ŝe PGWOD nie były poprzedzone analizami bilansowymi naleŝy dopuścić moŝliwość wskazania w warunkach korzystania z wód regionu dodatkowych obszarów do objęcia warunkami korzystania z wód zlewni. Przy kwalifikacji tych obszarów do opracowania warunków korzystania z wód zlewni powinno się kierować następującymi przesłankami: - występowanie ujemnego statycznego bilansu wodnogospodarczego wód powierzchniowych; - brak rezerw chłonności zanieczyszczeń; - występowanie znaczącej liczby jednolitych części wód powierzchniowych zagroŝonych nieosiągnięciem stanu dobrego (wg opinii eksperckiej); - występowanie jednolitych części wód podziemnych (lub subczęści wód podziemnych rejony wodnogospodarcze) o słabym (złym) stanie ilościowym lub zagroŝonych nieosiągnięciem stanu dobrego; - występowanie problemów związanych z zaopatrzeniem w wodę lub utrzymaniem wymaganego stanu fizyko-chemicznego wód; - występowanie scalonych części wód powierzchniowych o znaczącym wykorzystaniu wód podziemnych (wg opinii eksperckiej); - występowanie scalonych części wód powierzchniowych o znaczącym przestrzennie i trwałym (lub pogłębiającym się) obniŝeniu zwierciadła w wód podziemnych; - moŝliwość wystąpienia do 2015 roku istotnych presji (np. Ŝegluga, energetyka wodna); - zalecenia raportów o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięć wywołujących w skali regionalnej zmiany w wodach podziemnych i powierzchniowych (budowy i likwidacji odkrywkowych kopalń węgla brunatnego, likwidacji kopalń węgla kamiennego i rud metali). 17

18 5. ZASADY OPRACOWYWANIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO Konieczność opracowywania warunków korzystania z wód w podanym niŝej zakresie wynika z faktu, iŝ warunki są jedynym dokumentem planistycznym wymaganym przez ustawę Prawo wodne o obszarowym odniesieniu do regionu wodnego (czy zlewni), zaś inne dokumenty planistyczne (np. program wodno-środowiskowy kraju czy plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy) mają inne odniesienie obszarowe. Zadanie opracowania warunków dla regionu realizowane winno być etapowo: - w pierwszej kolejności w oparciu dotychczas wykonane prace studialne, program wodno-środowiskowy kraju, plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy naleŝy opracować dokumentację zawierającą podstawowe informacje o regionie wodnym, stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych prac mających na celu sformułowanie i uzasadnienie ograniczeń (nakazów, zakazów ) w akcie prawa miejscowego; - w drugiej kolejności powinny być wykonane analizy bilansowe, sformułowane ograniczenia w zakresie korzystania z wód, określone zasięgi ich obowiązywania oraz dokumentacja uzasadniająca ich wprowadzenie; Ponadto, w etapie tym naleŝy wskazać zlewnie bilansowe, dla których powinny zostać opracowane warunki korzystania z wód ze względu na występowanie SCWP wskazanych w PGWOD jako obszary wymagające szczególnej ochrony; Ten etap prac powinien kończyć się wskazaniami dla sformułowań aktu prawa miejscowego; - końcowym etapem jest opracowanie projektu aktu prawa miejscowego (ten etap ma charakter postępowania legislacyjnego) dla przedstawienia go do zatwierdzenia zgodnie z ustawowym trybem OGRANICZENIA FORMALNE I MERYTORYCZNE WYNIKAJĄCE Z POWIĄZAŃ NATURALNYCH MIĘDZY REGIONAMI WODNYMI W warunkach korzystania z wód regionu naleŝy zdefiniować ograniczenia dla przekrojów granicznych pomiędzy regionami wodnymi, tak aby warunki zapewniały, Ŝe pozostaną rezerwy zasobów wodnych (zarówno ilości jak i jakości) dla uŝytkowników w regionie połoŝonym poniŝej. Inicjatorem opracowania takich ograniczeń powinien być KZGW. Uzyskane wyniki winny być obowiązujące dla RZGW i wchodzić jako ograniczenia brzegowe do opracowywanych warunków dla poszczególnych regionów, a w konsekwencji równieŝ do warunków zlewni na granicach RZGW. Jedną z moŝliwości określenia wartości liczbowych ograniczeń w zakresie wykorzystywania zasobów wodnych mogą być analizy bilansowe prowadzone przy uŝyciu zagregowanych modeli bilansowych dla obszarów dorzeczy Wisły i Odry. Jednostkami hydrograficznymi w tych modelach powinny być regiony wodne podzielone na zlewnie bilansowe. Alternatywnym rozwiązaniem jest wypracowanie takich ograniczeń na podstawie bilateralnych uzgodnień pomiędzy sąsiednimi RZGW z wykorzystaniem ocen eksperckich. W warunkach naleŝy dodatkowo uwzględnić zapisy umów międzynarodowych oraz problemy wód granicznych i transgranicznych. 18

19 5.2. ZAKRES DOKUMENTACJI WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO ZAKRES CZĘŚCI TEKSTOWEJ Proponowany zakres części tekstowej Warunków został przedstawiony poniŝej. 1. Uwarunkowania w zakresie korzystania z wód regionu wodnego 1.1. Charakterystyka regionu wodnego 1.2. Szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych 1.3. Priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych 1.4. Wyniki statycznego bilansu ilościowego wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań dla stanu roku bazowego Wyniki statycznego bilansu jakościowego wód powierzchniowych dla stanu roku bazowego Uwarunkowania wynikające z istniejących stref ochronnych ujęć wód oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych 1.7. Uwarunkowania wynikające z ustaleń zawartych w dokumentacjach hydrogeologicznych dotyczących w szczególności ustalenia zasobów wód podziemnych oraz określenia warunków hydrogeologicznych w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych 1.8. Uwarunkowania wynikające z istniejących planów zadań ochronnych i planów ochrony dla obszarów NATURA Uwarunkowania wynikające z ustaleń planów zagospodarowania przestrzennego Podsumowanie pozostałych istotnych problemów gospodarki wodnej w regionie 2. Kierunki rozwoju w zakresie korzystania z wód regionu wodnego 2.1. Wskazanie kierunków rozwoju regionu wodnego wynikających z dokumentów planistycznych wyŝszego rzędu (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Polityka Ekologiczna Państwa, Strategia Gospodarki Wodnej, Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza) 2.2. Podsumowanie programów działań dla części wód (Program wodno-środowiskowy kraju) 2.3. Podsumowanie analizy wpływu programu działań na stan wód w regionie wodnym 2.4. Wyniki statycznego bilansu ilościowego wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań dla stanu perspektywicznego 20l5 r Wyniki statycznego bilansu jakościowego wód powierzchniowych dla stanu perspektywicznego 20l5 r. 3. Ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych 3.1. Pobór wód powierzchniowych lub podziemnych 3.2. Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi 3.3. Wprowadzanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych 3.4. Wykonywanie nowych urządzeń wodnych 3.5. Korzystanie z wód do celów energetycznych 3.6. Pobór kruszywa z rzek i potoków 3.7. Korzystanie z wód do celów Ŝeglugi oraz spławu 3.8. Rybackie korzystanie z wód 3.9. Rekreacyjne korzystanie z wód Ochrona ekosystemów od wód zaleŝnych Pozostałe formy korzystania z wód 4. Analiza zasadności opracowania warunków korzystania dla wybranych zlewni w ramach regionu wodnego 4.1. Wybór zlewni dla opracowań szczegółowych 19

20 4.2. Wskazania dla zakresu dodatkowych analiz i potrzeba uzupełniającej informacji i danych 5. Załączniki 5.1. Wyciąg Programu wodno-środowiskowego kraju dla regionu wodnego 5.2. Wykaz obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego wraz z analizą wynikających z nich ustaleń 5.3. Wykaz istniejących dokumentacji hydrogeologicznych dotyczących w szczególności ustalenia zasobów wód podziemnych oraz określenia warunków hydrogeologicznych w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych wraz z analizą wynikających z nich ustaleń ZAKRES CZĘŚCI GRAFICZNEJ Proponowany zakres części graficznej Warunków przedstawia się następująco: 1. Uwarunkowania w zakresie korzystania z wód regionu wodnego 1.1. Charakterystyka regionu wodnego (podział regionu na zlewnie bilansowe, scalone oraz jednolite części wód powierzchniowych, jednolite części wód podziemnych, rejony wodnogospodarcze wód podziemnych, zlewnie monitoringowe, obszary chronione, ekosystemy od wód zaleŝne, cele środowiskowe dla jednolitych części wód) 1.2. Charakterystyka uŝytkowania wód w regionie wodnym (zagospodarowanie przestrzenne, punktowe i obszarowe źródła zanieczyszczeń, pobory wód, obszary zmeliorowane, zabudowa podłuŝna i poprzeczna cieków w tym słuŝąca ochronie przeciwpowodziowej, energetyce wodnej, magazynowaniu wód, Ŝegludze) 1.3. Ocena stanu wód powierzchniowych i podziemnych (na podstawie wyników monitoringu wód za 2008 rok lub na podstawie PGWOD) 1.4. Wyniki statycznego bilansu ilościowego wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań dla stanu aktualnego (rok 2008) (przepływy SSQ, przepływy gwarancji 90% i 95%, przepływy nienaruszalne, zasoby dyspozycyjne zwrotne o gwarancji 95%, zasoby dyspozycyjne bezzwrotne oraz odpowiadające im odpływy jednostkowe dla wszystkich przekrojów bilansowych, rezerwy lub deficyty zasobów dyspozycyjnych w warunkach rzeczywistych poborów aktualnych, poborów dopuszczalnych pozwoleniami wodnoprawnymi) 1.5. Wyniki statycznego bilansu jakościowego wód powierzchniowych dla stanu aktualnego (rok 2008) (dla kaŝdej zlewni monitoringowej: wielkość ładunku odpływającego i wytworzonego na obszarze zlewni oraz określone udziały ładunków pochodzących ze źródeł punktowych, obszarowych i zlewni monitoringowych połoŝonych powyŝej; oszacowanie chłonności rzeki w odniesieniu do stanu dobrego, gdy stan aktualny jest lepszy od dobrego; oszacowanie, o ile naleŝy zredukować ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych w danej zlewni lub zlewniach połoŝonych powyŝej, aby zapewnić osiągnięcie stanu dobrego) 2. Kierunki rozwoju w zakresie korzystania z wód regionu wodnego 2.1. Podsumowanie programów działań dla części wód (zgodnie z PGWOD i PWŚK w odniesieniu do regionu wodnego) 2.2. Statyczny bilans ilościowy wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań dla stanu perspektywicznego (rok 2015) (zakres informacji taki sam jak dla stanu aktualnego, w bilansie uwzględniono wpływ programów działań oraz przedsięwzięć o charakterze presji zawartych w planach zagospodarowania przestrzennego) 2.3. Statyczny bilans jakościowy wód powierzchniowych dla stanu perspektywicznego (rok 2015) (zakres informacji taki sam jak dla stanu aktualnego, w bilansie uwzględniono wpływ programów działań oraz przedsięwzięć o charakterze presji zawartych w planach zagospodarowania przestrzennego) 3. Warunki korzystania z wód regionu wodnego 3.1. Obszary priorytetowe w zaspokajaniu potrzeb wodnych (wskazanie SCWP powierzchniowych i jednolitych części wód podziemnych z uwzględnieniem rejonów wodnogospodarczych o róŝnej dostępności zasobów wodnych) 20