Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych

Transkrypt

1 Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych Warszawa, r. Nr Projektu: POIS /16 1

2 Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w Polsce 70 % suma poborów wód podziemnych około 70% wody przeznaczonej do spożycia pochodzi z wód podziemnych rejestrowanych na terenie całej Polski stanowi ok. 20% zasobów dostępnych do zagospodarowania Nr Projektu: POIS /16 2 r.

3 Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz.U. 2016, poz. 2033): Zasoby dyspozycyjne to ilość wód podziemnych możliwa do pobrania z obszaru bilansowego w określonych warunkach środowiskowych i hydrogeologicznych, bez wskazywania szczegółowej lokalizacji i warunków techniczno-ekonomicznych ujmowania wód. Nr Projektu: POIS /16 3 r.

4 Obszar bilansowy Do obliczeń wykorzystuje się bilans wód podziemnych, stąd obszar, dla którego są obliczane to obszar bilansowy, czyli jednostka hydrogeologiczna wytypowana w celu ustalenia zasobów odnawialnych i zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych wraz z oceną stopnia ich zagospodarowania Nr Projektu: POIS /16 4 r.

5 Obszar bilansowy Na terenie Polski znajdują się 104 rejony wodnogospodarcze - obszary bilansowe Nr Projektu: POIS /16 5

6 Metodyka wyznaczania zasobów dyspozycyjnych Zasoby dyspozycyjne stanowią część zasobów odnawialnych obszaru bilansowego pomniejszoną o ilość związaną z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Zasoby odnawialne utożsamiane są z: zasilaniem infiltracyjnym z opadów atmosferycznych (czynnik przeważający), dopływem bocznym (lateralnym), infiltracją z cieków powierzchniowych. Obliczane są na modelu numerycznym, którego obszar wykracza poza obszar bilansowy. Nr Projektu: POIS /16 6

7 Uwarunkowania przyrodnicze ograniczające sczerpanie zasobów odnawialnych 1. W stosunku do wód powierzchniowych a. zachowanie określonych wydatków źródeł i przepływów w ciekach (przepływ nienaruszalny); b. zachowanie określonego poziomu (minimalnych rzędnych) stanów wód powierzchniowych lub/i podziemnych w celu utrzymania życia biologicznego (zbiorniki naturalne), utrzymania odpowiedniego poziomu wody w stawach rybnych; c. zachowanie ograniczeń związanych z ochroną przyrody i powierzchni terenu w celu niedopuszczenia do obniżenia zwierciadła wód podziemnych na terenie ekosystemów zależnych od wód, ze względu na: ochronę obszarów chronionych (np. torfowiska chronione, ptactwo błotne), gospodarczego (osuszanie łąk zmiana użytkowania, murszenie torfu). Nr Projektu: POIS /16 7

8 Uwarunkowania przyrodnicze ograniczające sczerpanie zasobów odnawialnych 2. W stosunku do wód podziemnych a. nieprzekraczanie dopuszczalnych zmian składników bilansowych, a zwłaszcza: nieprzekraczanie dopuszczalnego zasilania infiltracyjnego (jest to dodatkowe zasilanie wywołane obniżeniem zwierciadła wody zasoby wzbudzone nie może ono być zbyt duże ze względów jakościowych oraz dynamicznych, gdyż przepływ laminarny przechodzi w turbulentny ze wszystkimi konsekwencjami); nieprzekraczanie dopuszczalnego natężenia dopływów brzegowych (dopływu lateralnego) z sąsiednich jednostek lub z wód powierzchniowych; nieprzekraczanie dopuszczalnych przepływów pionowych między poszczególnymi poziomami wodonośnymi poprzez rozdzielające osady słabo przepuszczalne b. niedopuszczenie do zmian jakości eksploatowanych wód, a zwłaszcza: nieprzekraczanie dopuszczalnych przepływów pionowych między poszczególnymi poziomami wodonośnymi zawierającymi wody różnej jakości; niedopuszczenie do ascenzji wód gorszych jakościowo, wywołanej nadmierną eksploatacją w obrębie tego samego poziomu wodonośnego; niedopuszczenie do zmian warunków hydrogeochemicznych w wyniku utworzenia zbyt głębokiej strefy aeracji. Nr Projektu: POIS /16 8

9 Wykonanie, koordynacja Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych realizowane jest przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy na zamówienie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (od 2018 r jest to Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie) i finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach umowy Wykonanie programów prac i dokumentacji hydrogeologicznych ustalających zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla potrzeb przeprowadzania bilansów wodnogospodarczych oraz opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy koordynuje prace związane z ustalaniem zasobów dyspozycyjnych na terenie Polski oraz stanowi nadzór merytoryczny nad powstającymi opracowaniami zasobowymi, którymi są dokumentacje hydrogeologiczne. Nr Projektu: POIS /16 9

10 Tryb wykonania i zatwierdzania zasobów Formę i zakres dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby dyspozycyjne wód podziemnych obszaru bilansowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz.U. z 2016 r., poz. 2033), będące aktem wykonawczym do Prawa geologicznego i górniczego z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz.U. 2017, poz. 2245). Dokumentacja wykonywana jest zgodnie z Programem prac geologicznych dla ustalenia zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych obszaru bilansowego. Obydwa dokumenty zatwierdzane są decyzją Ministra Środowiska po pozytywnym zaopiniowaniu przez Komisję Dokumentacji Hydrogeologicznych, jako organu pomocniczego ministra właściwego do spraw środowiska. Nr Projektu: POIS /16 10

11 Metodyka określania zasobów dyspozycyjnych W latach w ramach PIG-PIB były wykonywane dokumentacje w oparciu o Poradnik metodyczny ustalania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych (Paczyński i in., 1996) narzucający wielowariantowe symulacje prognostyczne prowadzone na modelu matematycznym systemu hydrogeologicznego. Nr Projektu: POIS /16 11

12 Metodyka określania zasobów dyspozycyjnych Od 2013 roku ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych odbywa się w jednolity sposób z uwzględnieniem wskazań i wytycznych poradnika metodycznego Metodyka określania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w obszarach bilansowych z uwzględnieniem potrzeb jednolitych bilansów wodnogospodarczych (Herbich, Kapuściński, Nowicki, Rodzoch, 2013) dostosowanej do wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej i wykorzystującej wieloletnie doświadczenia. Nr Projektu: POIS /16 12

13 Zasoby perspektywiczne Do końca 2019 roku obszar całej Polski będzie pokryty dokumentacjami określającymi zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w podziale na obszary bilansowe. Dotąd w obszarach bilansowych, w których zasoby dyspozycyjne nie były obliczone zgodnie z obowiązującą metodyką w gospodarowaniu wodami posługiwano się tzw. zasobami perspektywicznymi obliczonymi metodami uproszczonymi: metoda hydrologiczna w strefie aktywnej wymiany wód, przez analogię do obszarów udokumentowanych w przypadku zbiorników o bardzo powolnej wymianie wód. Nr Projektu: POIS /16 13

14 Stan rozpoznania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych Nr Projektu: POIS /16 14

15 Zasoby zwykłych wód podziemnych dostępne do zagospodarowania Nr Projektu: POIS /16 15

16 Moduł zasobów zwykłych wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania Nr Projektu: POIS /16 16

17 Rezerwy zasobów dostępnych do zagospodarowania Nr Projektu: POIS /16 17

18 Rezerwy zasobów wód podziemnych kraju Wg stanu na r w Polsce około 70% wody przeznaczonej do spożycia pochodzi z ujęć wód podziemnych. Wg najnowszych szacunków ilość zasobów zwykłych wód podziemnych dostępnych do wykorzystania (suma zasobów dyspozycyjnych i perspektywicznych) na terenie kraju wynosi ok. 35 mln m3/d. Suma poborów rejestrowanych na terenie całej Polski stanowi ok. 20% zasobów dostępnych do zagospodarowania, rezerwy stanowią zatem ok. 80% tychże zasobów (dane ze strony Nr Projektu: POIS /16 18

19 lecz Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w okresie posusznym Zasoby dyspozycyjne ustalane w dokumentacjach hydrogeologicznych obszarów bilansowych obliczane są dla warunków zasilania normalnych średnich z wielolecia. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (DZ.U. z 2016 r, poz. 2033), 5, p-t 1, ust. 12 h nakłada obowiązek określenia zmienności odpływu podziemnego do rzek w warunkach zasilania średniego i niskiego (okres posuszny). Powoduje to konieczność obliczania zasobów dyspozycyjnych obszarów bilansowych w okresie posusznym. Nr Projektu: POIS /16 19

20 Dziękuję vv