A może świetlica socjoterapeutyczna? czyli jak radzimy sobie w gimnazjum.

Transkrypt

1 Bożenna Majda Dyrektor Gimnazjum nr 2 w Warszawie A może świetlica socjoterapeutyczna? czyli jak radzimy sobie w gimnazjum. Liczne problemy, z którymi spotykamy się w gimnazjum to problemy wychowawcze. Nie dotyczą one tylko uczniów z rodzin tzw. patologicznych. Sytuacja polskich rodzin powoduje, że dysfunkcje występują nawet w rodzinach uznawanych za wzorcowe. Współczesna szkoła ma wspomagać rodziców w wychowaniu dzieci. Moim zdaniem najważniejszym zadaniem szkoły w tym obszarze jest przygotowanie Kadry Pedagogicznej do podjęcia współpracy z młodzieżą i rodzicami. Takim miejscem w moim gimnazjum jest świetlica socjoterapeutyczna. Jej pracownicy nie tylko udzielają pomocy w rozwiązywaniu problemów uczniów i rodziców, ale przede wszystkim podejmują działania zapobiegające wszelkim patologiom. Świetlica socjoterapeutyczna jest miejscem, gdzie dziecko może porozmawiać, rozładować napięcia emocjonalne. Może tu odrobić lekcje, zjeść posiłek, ciekawie spędzić czas. Niniejszy artykuł przedstawia założenia, cele, zadania, warunki działalności i propozycje zajęć świetlicy terapeutycznej. Cele i zadania Podstawowym celem oddziaływań psychologicznopedagogicznych w stosunku do uczniów uczestniczących w zajęciach świetlicy socjoterapeutycznej jest przede wszystkim szeroko rozumiana profilaktyka oraz wyrównywanie szans na odpowiedzialne i godne życie w społeczeństwie. Biorąc pod uwagę fakt, że sytuacja życiowa wielu naszych uczniów jest niezadowalająca (rosnące ubóstwo, nieudolność wychowawcza i życiowa rodziców, nadużywanie alkoholu, brak udziału obojga rodziców w wychowaniu, rodziny rozbite i rekonstruowane etc.)

2 próbujemy stworzyć im warunki sprzyjające kształtowaniu poczucia akceptacji, bezpieczeństwa i możliwość przeżywania pozytywnych emocji. Staramy się w ten sposób eliminować z ich życia agresję i przemoc oraz zagrożenia związane z próbami eksperymentowania ze środkami zmieniającymi świadomość takich jak alkohol czy narkotyki. W naszej działalności koncentrujemy się na realizacji zadań mających na celu w szczególności: - łagodzenie niedostatku wychowawczego w rodzinie; - udzielanie wsparcia i pomoc rodzinie w wychowaniu; - eliminowanie zaburzeń zachowania; - wyrównywanie zaległości w nauce; - korygowanie dysfunkcji rozwojowych; - kształtowanie prawidłowych nawyków i umiejętności; - promocja zdrowego stylu życia wśród uczniów i ich rodziców; - stymulowanie rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów; - przeciwdziałanie zagrożeniom niedostosowania społecznego. Warunki organizacyjne Na działalność świetlicy socjoterapeutycznej przeznaczamy dwa niezależne pomieszczenia ( większe dla zajęć wyrównawczych i zajęć terapii grupowej, mniejsze dla terapii indywidualnej i rodzinnej) oraz aneks kuchenny. Na zajęcia należy także przeznaczyć dodatkowo inne pomieszczenia szkolne m.in. salę gimnastyczną, informatyczną oraz teatralną. Świetlica będzie prowadziła działalność 6 dni w tygodniu i będzie czynna w godz Z dotychczasowych dwuletnich obserwacji wynika, że w soboty najwięcej młodzieży przychodzi w godzinach i to należałoby uwzględnić. Planujemy zatrudnić w ramach 5 etatów pedagogicznych: nauczycieli i wychowawców do prowadzenia grupowych zajęć wyrównawczych z indywidualizacją nauczania, pedagogów i psychologów z praktyką w pracy z młodzieżą do prowadzenia

3 grupowych zajęć terapeutycznych z uczniami i rodzicami (opiekunami) z elementami terapii indywidualnej oraz specjalistów do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia młodzieży. Uczniowie będą kwalifikowani do udziału w zajęciach świetlicy na podstawie decyzji specjalnie do tego celu powołanej Komisji Szkoły, na wniosek rodziców (opiekunów),nauczycieli, wychowawcy, pedagoga, psychologa poradni psychologiczno-pedagogicznej lub własną prośbę. Wstępna weryfikacja komisyjna obejmować będzie: rozmowę pedagoga, psychologa z dzieckiem i jego rodzicami, dokładną analizę dokumentacji, orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej, wywiad środowiskowy i in. w celu zakwalifikowania ucznia do odpowiedniej grupy terapeutycznej z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb. Rodzaje działalności Działalność naszej świetlicy będzie realizowana wg rocznego rozkładu zajęć oraz indywidualnych planów reedukacji i resocjalizacji dla każdego ucznia lub zespołu. W uzasadnionych przypadkach możliwe będzie opracowanie, pod kierunkiem psychologa, indywidualnych programów pomocy rodzinie, zawierających diagnozę problemów dziecka i rodziny, projekt programu terapeutycznego oraz narzędzia jego ewaluacji. Proponujemy trzy rodzaje zajęć: masowe, zespołowe i indywidualne. Masowy charakter mają zajęcia profilaktyczne lub socjoterapeutyczne prowadzone z całą klasą, grupami rodziców czy radą pedagogiczną, a także happeningi, w których może brać udział cała społeczność szkolna. Zespół (grupa) składa się z kilku lub kilkunastu uczniów i jest organizowany w celu osiągnięcia określonych zamierzeń terapeutycznych W przypadku szczególnie nasilonych dysfunkcji i zaburzeń prowadzimy indywidualną pracę z uczniem, która ma na celu przygotowanie go w przyszłości do uczestnictwa w zajęciach grupowych.

4 W ramach swojej działalności świetlica prowadzi działania: profilaktyczno-terapeutyczne polegające na prowadzeniu zajęć o charakterze terapeutycznym z wykorzystaniem technik terapeutycznych takich m.in.jak: gry i zabawy psychologiczne, ćwiczenia relaksacyjne, art terapia, muzykoterapia, drama etc. edukacyjne polegające na pomocy w odrabianiu lekcji, przygotowaniu do samodzielnej pracy umysłowej oraz organizowaniu zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia; korekcyjno-kompensacyjne poprzez prowadzenie zajęć dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce (dyslektyków, dysgrafików i dysortografików); wychowawcze m.in. poprzez kształtowanie nawyku dbania o pomieszczenia i sprzęty w świetlicy, odpowiedzialności, szanowania innych, nabywania ważnych umięjetności społecznych (komunikowania się, rozwiązywania konfliktów), przygotowanie do współgospodarzenia etc. Oprócz organizowania stałych zajęć świetlica stara się: zapewnić uczniom oraz ich rodzicom (opiekunom) różne formy poradnictwa, konsultacji i wsparcia w kryzysach emocjonalnych oraz próbach radzenia sobie z trudnościami w środowisku rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym; umożliwić nauczycielom i rodzicom korzystanie z porad i konsultacji psychologa i pedagoga; organizować dla nauczycieli i rodziców warsztaty, treningi oraz zajęcia edukacyjne pogłębiające wiedzę i doskonalące umiejętności komunikowania się z młodzieżą; wspólnie opracowywać i upowszechniać wśród nauczycieli programy psychoedukacyjne i profilaktyczne zmierzające do wzmocnienia prawidłowego rozwoju osobowości młodego człowieka;

5 wspomagać nauczycieli w rozwiązywaniu trudnych problemów w zespole klasowym (np. dezintegracja klasy, trudności w porozumiewaniu się uczniów, konflikty interpersonalne etc.); prowadzić na początku roku szkolnego zajęcia integracyjne dla nowych uczniów w celu ułatwienia im adaptacji do środowiska szkolnego; podejmować interwencje w sytuacjach kryzysowych (np.konflikt uczeń - nauczyciel). Propozycje zajęć Warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców Szkoła dla Rodziców wg metody Evelyn Faber i Adeli Mazlish terapeutek amerykańskich, autorek cyklu poradników Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły?. W programie zajęć poruszamy m.in. takie zagadnienia jak: - zasady skutecznej komunikacji w rodzinie, - nagradzanie i karanie, - pomoc dziecku w radzeniu sobie z własnymi uczuciami, - ustalanie i stawianie granic, - zachęcanie dziecka do współpracy i samodzielności, - pomoc w wychodzeniu dziecka z przypisanej mu roli, - konstruktywne rozwiązywanie problemów. Grupa pracuje metodami aktywnymi takimi jak: burza mózgów, odgrywanie scenek, praca w parach i podgrupach, techniki autodiagnostyczne etc., bazując na własnych doświadczeniach uczestników oraz na możliwości symulacji nowych zachowań w bezpiecznych warunkach małej zbiorowości. Przewidywane efekty: - lepsze zrozumienie wychowawczej roli rodzica wobec dziecka, - poprawa relacji rodziców z dziećmi,

6 - przekazywanie dziecku nowych, korzystniejszych wzorów zachowań, - wzrost poziomu bezpieczeństwa, otwartości i wzajemnego zrozumienia postaw oraz zachowań rodziców i dzieci, - modyfikacje zachowań mających swe odbicie także w funkcjonowaniu dziecka w szkole. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania. Praca w małych grupach 2-3 osobowych. Metody pracy dostosowane do indywidualnych potrzeb ucznia w zależności od jego dysfunkcji. Terapia dysleksji prowadzona jest metodami klasycznymi oraz wspomagana przez ćwiczenia Kinezjologii Edukacyjnej Paula Dennisona. Zajęcia socjoterapeutyczne mające na celu doskonalenie umiejętności społecznych takich jak: skuteczne komunikowanie się, asertywne odmawianie, rozwiązywanie problemów, radzenie sobie z presją grupy, własną nieśmiałością, trudnymi uczuciami etc. Praca w grupach 6-10 osobowych, w których znajdą się osoby o różnych formach zaburzeń (np. uczniowie nadpobudliwi i zahamowani, śmiali i nieśmiali). W ramach tych zajęć proponujemy Trening Zastępowania Agresji (ART) wg prof. Goldsteina. Ze względu na przebieg procesu grupowego celowe jest utrzymanie stałego składu grupy oraz systematyczne uczestnictwo w zajęciach. Uczniowie mają wówczas możliwość nauczenia się funkcjonowania w grupie, mogą też mieć swój udział w tworzeniu się norm grupowych. Zajęcia antystresowe mające na celu zdobycie wiedzy na temat zjawiska stresu oraz sposobów radzenia sobie z napięciem poprzez m.in. poznanie i umiejętność stosowania technik relaksacyjnych, skutecznego gospodarowania czasem, sztuki planowania oraz pozytywnego myślenia.

7 Zajęcia rekreacyjno-sportowe rozwijające sprawność fizyczną młodzieży obejmujące m.in. gry zespołowe takie jak: koszykówka, piłka siatkowa, uni hoc, badminton, tenis stołowy oraz zajęcia na ściance wspinaczkowej. Zajęcia plastyczne o charakterze terapeutycznym (terapia przez sztukę - art.terapia), mające na celu naukę wyrażania własnych emocji, marzeń i refleksji za pomocą różnego rodzaju technik plastycznych, poznawanie i rozwijanie własnych uzdolnień i zainteresowań oraz trening pracy w grupie. Zajęcia muzyczno-terapeutyczne (muzykoterapia) - zajęcia wyciszające, przeznaczone szczególnie dla uczniów z nadpobudliwością psychoruchową. Zajęcia muzyczno-ruchowe (aerobic, callanetic, step). Zajęcia teatralne. Świetlica socjoterapeutyczna działająca w szkole jest sprawdzoną formą oddziaływań profilaktycznych i wychowawczych. To pracownicy szkoły są najbardziej zorientowani w potrzebach młodzieży i ich rodzin. Mogą szybko reagować na sytuacje trudne. Korzystają z informacji uzyskanych również od innych nauczycieli. To my jesteśmy częścią środowiska, w którym pracujemy. Taka forma pracy z dziećmi zapewni ciągłość podjętych działań. Ci Rodzice, którzy mają zaufanie do szkoły chętniej sygnalizują swoje problemy. Szkoła przyjazna i bezpieczna to szkoła, która nie ogranicza się do zajęć lekcyjnych. Jest to ważne szczególnie na Mokotowie, gdzie wzrasta bezrobocie a dzieci pozbawione opieki wchodzą w grupy nieformalne, są narażeni na patologię. W świetlicy uczniowie odrabiają lekcje i nadrabiają zaległości w nauce. Dzięki kompleksowej opiece i działaniom uczniowie mają możliwość łagodzenia niedostatku wychowawczego w rodzinie i eliminowanie zaburzeń zachowań, uczą się zdrowego stylu życia, wyrównują zaległości w nauce, rozwijają zainteresowania i uzdolnienia własne. Jest to bardzo

8 ważne, ponieważ do Gimnazjum uczęszczają uczniowie w trudnym wieku psychorozwojowycm. Obserwuję, że uczniowie uczęszczający na zajęcia w świetlicy mają mniejsze kłopoty ze swoimi zachowaniami, przede wszystkim nie wałęsają się po ulicach. A efekty większe będzie widać po kilku latach, kiedy nie będą przynależeć do grup nieformalnych, bo wyniosą ze szkoły właściwy system wartości. Każde dziecko uczęszczające do naszej świetlicy może liczyć na pomoc w nauce i w rozwiązywaniu trudności życiowych. Jest to takie miejsce, w którym uczniowie mogą pożytecznie spędzić czas wolny, rozwijać swoje zainteresowania i uzdolnienia, uczestniczyć w różnego typu atrakcyjnych zajęciach. Z naszych obserwacji wynika, że dla wielu młodych ludzi świetlica socjoterapeutyczna to jedyne miejsce, w którym mogą oni otrzymać pomoc i wsparcie. Niekiedy zastępuje popołudniami dom rodzinny (oraz częściej nie radzący sobie z problemami codziennego życia), stanowi także alternatywę dla młodzieżowych grup nieformalnych, mających negatywny, destrukcyjny wpływ na rozwój młodych ludzi.