WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU Opracowała: mgr Lucyna Wylęgała Główny Specjalista Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Opolu Opole, maj 2006 r.

2 Podstawę wykonywania oceny stanowi art. 47 ust. 6 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz.U z późn. zmianami): Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje, co 4 lata, oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych. Zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska na lata pierwsza ocena eutrofizacji powinna być wykonana przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w 2008 roku (za lata ). W związku z prośbą skierowaną do tut. Inspektoratu przez RZGW we Wrocławiu dot. przekazania oceny eutrofizacji sporządzonej na podstawie dotychczasowych badań, niezbędnej do wykonania przez RZGW weryfikacji wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, WIOŚ w Opolu przychylając się do tej prośby, przygotował ocenę eutrofizacji wód powierzchniowych w województwie opolskim za okres , obejmując tym samym ostatni czteroletni okres badań. Jest to zatem ocena wstępna, która w 2008 roku zostanie uzupełniona o ocenę podstawowych wskaźników eutrofizacji badanych w 2007 roku. W myśl ustawy Prawo wodne przez eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód (art. 9 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca Prawo wodne). Działalność człowieka, przekształcająca naturalne środowisko, wzmaga dopływ związków azotu do wód powierzchniowych. Pociąga to za sobą szereg niekorzystnych zmian, które dyskwalifikują wodę do celów spożywczych i gospodarczych. Zapobieganie zanieczyszczeniom wód jest nadrzędnym celem wielu regulacji prawnych przyjętych przez Unię Europejską, w tym Dyrektywy anowej (91/676/EWG) ustanowionej w celu ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, która została przetransponowana również do polskiego prawa. Podstawowe akty prawne w tym zakresie to przede wszystkim ustawy: Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001r. (Dz.U z późn. zm.) i Ustawa o nawozach i nawożeniu z dn. 26 lipca 2000r. (Dz.U z późn. zm.) oraz odpowiednie akty wykonawcze do tych ustaw, w tym m.in.: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U ) 2

3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U ) W 2003 roku na terenie Polski po raz pierwszy zostały wyznaczone tzw. Obszary Szczególnie Narażone, z których należy ograniczyć odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód uznanych za wrażliwe na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego. Administratorzy tych obszarów - Dyrektorzy RZGW - wydali odpowiednie programy działań, mające na celu zmniejszenie zanieczyszczenia tych wód azotanami i związkami azotu, pochodzącymi z działalności rolniczej. Na terenie województwa opolskiego, w obrębie Regionu Wodnego Górnej Odry, Dyrektor RZGW w Gliwicach wyznaczył obszar szczególnie narażony, z którego należy ograniczyć zanieczyszczenie wód związkami azotu pochodzenia rolniczego, uznając wody podziemne zbiornika GZWP Nr 332 Subniecka Kędzierzyńsko-Głubczycka w granicach Gminy Polska Cerkiew oraz wody podziemne użytkowego poziomu wodonośnego w granicach gmin: Baborów i Kietrz za wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Rozporządzenie Nr 2/2003 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z dnia 23 grudnia 2003r, Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego Nr 111 z dnia r.). W świetle przeanalizowanych badań, wody powierzchniowe województwa opolskiego do 2003 roku nie były zagrożone azotanami pochodzenia rolniczego. W myśl rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r., za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu z działalności rolniczej uznaje się wody zanieczyszczone oraz zagrożone zanieczyszczeniem, jeśli nie podjęte zostaną działania ograniczające dopływ do tych wód azotanów lub innych związków mogących przekształcić się w azotany ze źródeł rolniczych. Jako wody zanieczyszczone określa się wody podziemne i powierzchniowe, a w szczególności wody służące do pozyskania wody do picia, w których stężenie azotanów przekracza 50 mgno 3 /dm 3 oraz wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać poprzez ograniczenie dopływu związków azotu. Do wód zagrożonych zanieczyszczeniem zalicza się powyższe rodzaje wód, lecz o stężeniu azotanów w granicach mgno 3 /dm 3 z tendencją wzrostową oraz wody wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą można ograniczyć przez eliminację dopływu związków azotu. Wartości graniczne wskaźników branych pod uwagę w ocenie stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich przedstawia tabela nr 1. 3

4 Tabela 1. Wartości graniczne podstawowych wskaźników eutrofizacji wód, powyżej których występuje eutrofizacja (rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002r, Dz.U ) Lp. Wskaźnik Jednostki Wody stojące (sezon wegetacyjny) Wody płynące (średnia roczna) Morskie wody wewnę-trzne 2) Morskie wody przybrzeżne 1. Fosfor mg P/dm 3 >0,1 >0,25 >0,3 >0,1 2. mg N/dm 3 >1,5 >5 >7 >4 3. azotanowy mg NNO 3 /dm 3 - >2,2 >3,4 >1,8 4. any mg NO 3 /dm 3 - >10 >15 >8 5. Chlorofil a µg /dm 3 >25 1) >25 >50 / >30 3) >10 6. Przeźroczystość m <2 - <4 <2 1) Dotyczy rzek o wystarczająco długim dla rozwoju glonów czasie rezydencji wody. 2) Z wyłączeniem morskich wód wewnętrznych Zatoki Gdańskiej. 3) Na odcinku przyujściowym rzeki Odry >50 / na odcinkach przyujściowych w zlewniach pozostałych rzek >30. Inne wskaźniki eutrofizacji wód: długotrwałe zakwity wody powodowane często w jeziorach przez sinice, a w rzekach i estuariach przez okrzemki i zielenice masowy rozwój glonów poroślowych, odtlenienie hipolimnionu w jeziorach, któremu towarzyszyć może występowanie siarkowodoru; w rzekach silne dobowe zmiany natlenienia wód; natlenienie wód morskich; redukcja różnorodności i obfitości makrolitów, fauny bezkręgowej oraz ryb. W celu oceny eutrofizacji wód w rzekach analizowane są średnie roczne stężenia związków azotu i fosforu oraz chlorofilu a w odniesieniu do wartości granicznych określonych w rozporządzeniu. Badania wykonane w latach roku wykazały, że graniczne wartości podstawowych wskaźników eutrofizacji zostały przekroczone w 56 ciekach, w 18 punktach w 2003 roku, w 30 punktach w 2004 roku, w 29 punktach w 2005 roku oraz w 39 punktach w 2006 roku (tab. 2-6). Przekroczenia dotyczyły: fosforu ogólnego (54 ppk), azotu ogólnego (25 ppk), azotu azotanowego (83 ppk), azotanów (82 ppk) i chlorofilu a (24 ppk) tab. 7. Wartości stężeń azotanów i pozostałych wskaźników eutrofizacji w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na rzekach badanych w 2003 roku zestawiono w tabeli 2. W związku z brakiem środków finansowych, w rzekach kontrolowanych cyklicznie, z grupy wskaźników uwzględnianych przy ocenie eutrofizacji wód, wykonano jedynie oznaczenia fosforu ogólnego. Zawartość azotanów w Odrze i jej dopływach kontrolowanych w szerszym zakresie wynosiła od 3,982 mg NO 3 /dm 3 w Złotym Potoku (przekrój Jarnołtówek) do 16, 485 mg NO 3 /dm 3 w rz. Prudnik (przekrój Dytmarów). W 2003 roku przekroczenia wartości granicznych podstawowych wskaźników eutrofizacji zanotowano w 18 ppk. 4

5 Tabela 2. Średnie roczne wartości wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych Opolszczyzny kontrolowanych w 2003 roku. Lp. Nazwa rzeki Nazwa punktu km Gmina 1. BIAŁA GŁUCHOŁASKA Fosfor mgp/dm 3 mgn/dm 3 azotanowy mg NNO 3 / dm 3 any mg N/dm 3 m. Głuchołazy (punkt graniczny) 21,0 Głuchołazy 0,115 3,068 2,448 7,875 2, BIERAWKA ujście do Odry (most w m. Bierawa) 1,8 Bierawa 0,205 5,05 2,972 13,147 8,75 3. Bziczka Zawadzkie 0,4 Zawadzkie 0, Bziniczka Kolonowskie 2,1 Kolonowskie 0, Chobianka Chobie 4,5 Ozimek 0, Cienka Chrząstowice 0,2 Chrząstowice 0, Cisek Landzmierz 2,7 Cisek 0, Czarnka Opole 0,8 Opole 1, Dzielniczka Cisek 0,2 Cisek 0, Jemielnica Czarnowąsy 0,2 Opole 0, Kanał Sukowicki Reńska Wieś 3,0 Reńska Wieś 0, KŁODNICA ujście do Odry (most w m. Kłodnica) 0,5 Kędzierzyn-Koźle 0,401 4,587 2,508 11,097 32, Libawa Dylaki 0,5 Ozimek 0, Lublinica Piotrowina 1,5 Dobrodzień 0, Mała Panew Żędowice 66,3 Zawadzkie 0, MAŁA PANEW powyżej zb. Turawa, m. Niwa 29,2 Ozimek 0,187 4,978 3,411 15,09 2, MAŁA PANEW poniżej zb.turawa (m.turawa) 17,1 Turawa 0,153 3,231 1,582 6,997 16, MAŁA PANEW ujście do Odry (m. Czarnowąsy) 1,9 Dobrzeń Wielki 0,103 3,161 1,98 8,759 10, Myślina Staniszcze Małe 1,0 Kolonowskie 0, NYSA KŁODZKA powyżej zbiornika Otmuchów (m. Stary Paczków) 84,5 Paczków 0,113 2,332 1,363 6,028 23, NYSA KŁODZKA powyżej m. Nysa i poniżej zbiornika Nysa 63,8 Nysa 0,138 2,26 1,13 4,999 35, NYSA KŁODZKA ujście do Odry (wodowskaz Skorogoszcz) 7,5 Lewin Brzeski 0,133 2,428 1,42 6,282 16, ODRA m. Przewóz 72,3 Bierawa 0,338 4,038 2,327 10,293 28, ODRA powyżej Groszowic (m. Groszowice) 143 Opole 2,444 4,005 2,576 11,395 12, ODRA powyżej Brzegu (most w m. Brzeg) 199,1 Brzeg 0,183 3,567 2,278 10,076 23,9 26. OSOBŁOGA m. Racławice Śląskie 28,3 Głogówek 0,276 4,213 3,115 13,781 3,8 27. P. Gościęcina Łężce 0,4 Reńska Wieś 2, P. Grudynka Trawniki 1,7 Pawłowiczki 0, P. Jakubowicki Kazimierz 1,7 Głogówek 0, P. Ligocki Łężce 12,6 Reńska Wieś 1, P. Pruskowski Łaka 3,2 Zębowice 0, P. Radawie Koszyce 1,2 Zębowice 0, PRUDNIK m. Dytmarów 6,0 Lubrza 0,446 5,314 3,726 16,485 3,1 34. Rosa Niwa 1,2 Ozimek 0, Stradunia Stradunia 0,3 Walce 0, Sucha Chrząstowice 0,2 Chrząstowice 0, Swornica Żużela 1,5 Krapkowice 0, Swornica Czarnowąsy 0,3 Opole 0, ZŁOTY POTOK m. Jarnołtówek (punkt graniczny) 14,0 Głuchołazy 0,175 2,827 1,72 3,982 2,033 Chlorofil a μg/dm 3 W 2004 roku w zakresie podstawowych wskaźników eutrofizacji w większości przekrojów (30 ppk) przekraczane były dopuszczalne wartości stężeń średniorocznych (tab.3). Najwyższą zawartością azotanów (48,7mg NO 3 /dm 3 ) charakteryzowały się wody Stobrawy kontrolowane w źródłowym odcinku w Starym Oleśnie (wody zagrożone zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego). Gmina Olesno ma charakter rolniczo przemysłowo usługowy. Rolnictwo, dominujące na obszarach wiejskich, oparte jest na średniej jakości gleb. Zanieczyszczenie wód Stobrawy w jej górnym biegu związkami azotu i fosforu spowodowane jest w głównej mierze brakiem kanalizacji w gminie. Na ogólną długość 15,9 km sieci kanalizacyjnej w gminie Olesno (miejsko-wiejskiej) 13,5 km przypada na miasto Olesno (dane Urzędu Statystycznego w Opolu za 2005 r., Województwo opolskie 2006 ). W Programie inwestycji wieloletnich na lata Miasto 5

6 i Gmina Olesno stanowiącym Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Miejskiej w Oleśnie Nr VIII/38/07 z dnia 24 kwietnia 2007 r. gmina podjęła się realizacji w obrębie aglomeracji Olesno inwestycji służących ochronie wód, w tym: zrealizowania w latach r. rozbudowy oczyszczalni ścieków w Oleśnie, budowy kanalizacji sanitarnej na osiedlu,,walce w Oleśnie ( ), wykonanie w latach kanalizacji ściekowej w miejscowościach: Łowoszów, Wachów, Wachowice, Grodzisko, Wojciechów, Leśna, Stare Olesno, Wysoka, Sowczyce, Świercze, Borki Małe, Broniec, Nowy Wachów oraz wykonanie kanalizacji deszczowej w Kucabach (2007). Miasto Olesno posiada oczyszczalnię z podwyższonym usuwaniem biogenów (od 2000 r.) o przepustowości projektowanej 3000 m 3 /d. W 2006 r. do rz. Stobrawy (w km) odprowadzono oczyszczone ścieki w ilości tys. m 3 (1638 m 3 /d), osiągając redukcję zanieczyszczeń w zakresie ChZT 93,6%, zawiesiny ogólnej 94,2% oraz BZT5 97,4% (dane Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Oleśnie, który wykonuje badania ścieków odprowadzanych do wód zgodnie z decyzją administracyjną; termin ważności: 14 grudnia 2014r.). Do rzek niezagrożonych eutrofizacją kontrolowanych przez WIOŚ w Opolu w 2004 r. należały: Bogacica, Brynica, Budkowiczanka, Mała Panew w przekroju poniżej zbiornika Turawa, Rzymkowicka Struga oraz Złoty Potok w przekroju granicznym. Tabela 3. Średnie roczne wartości wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych Opolszczyzny kontrolowanych w 2004 roku. Lp. Nazwa rzeki Nazwa punktu km Gmina any mgno 3 /dm 3 azotanowy mgn/dm 3 mgn/dm 3 Fosfor mgp/dm 3 Chlorofil a μg/dm 3 1 Baryczka uj. do Stobrawy (m. Czaple Wolne) 0,7 Kluczbork 36,295 8,204-0,686 3,488 2 Biała uj. do Osobłogi (m. Dobra) 1,7 Strzeleczki 10,3 2,328-0,068 2,6 3 Biała Głuchołaska m. Głuchołazy 21,0 Głuchołazy 10,865 2,456 3,101 0,118 4,313 4 Bierawka uj. do Odry (most w m.bierawa) 1,8 Bierawa 13,703 3,098 5,073 0,249 5,85 5 Bogacica m. Domaradz 3,8 Pokój 5,338 1,207-0,139 6,7 6 Brynica m. Popielów 4,2 Popielów 5,294 1,197-0,047 2,95 7 Budkowiczanka uj. do Stobrawy (m. Stare Kolnie) 1,7 Popielów 3,558 0,804-0,082 7,238 8 Dożyna uj. do Odry (m Golczowice) 1,0 Lewin Brzeski 20,406 4,613-0,07 1,663 9 Kłodnica uj. do Odry (most w m.kłodnica) 0,5 Kędzierzyn-Koźle 12,942 2,925 4,739 0,432 31, Mała Panew m. Żędowice 67,0 Zawadzkie 15,655 3,539 5,477 0,291 2,75 11 Mała Panew pow. Zbiornika Turawa (m. Niwa) 29,2 Ozimek 15,773 3,565 4,822 0,195 2, Mała Panew pon. Zbiornika Turawa (m. Turawa) 17,1 Turawa 7,941 1,795 3,399 0,139 23, Mała Panew uj. do Odry (m. Czarnowąsy) 1,9 Dobrzeń Wielki 11,813 2,67 3,73 0,086 13,65 14 Nysa Kłodzka pow. Zbiornika Otmuchów (m. Stary Paczków) 84,5 Paczków 6,792 1,535 2,477 0,12 28, Nysa Kłodzka pow. m. Nysa i pon. Zbiornika Nysa (Głębinów) 63,8 Nysa 4,745 1,073 2,453 0,125 59,2 16 Nysa Kłodzka uj. do Odry (wodowskaz Skorogoszcz) 7,5 Lewin Brzeski 5,513 1,246 2,321 0,136 42, Odra m. Przewóz 73,2 Cisek 10,349 2,34 3,665 0,266 44, Odra pon. Kłodnicy i Koźla (prom Zdzieszowice) 108,3 Zdzieszowice 10,998 2,486 3,88 0,265 40, Odra pow. Groszowic (m. Groszowice) 143,0 Opole 12,013 2,715 3,927 0,229 23, Odra pon. Opola (pow. jazu Wróblin) 155,5 Opole 12,537 2,834 4,108 0,209 20, Odra m. Brzeg 199,1 Brzeg 9,705 2,194 3,313 0,178 32,3 22 Osobłoga m. Racławice Śląskie 28,3 Głogówek 14,355 3,245 4,124 0,201 10, Osobłoga uj. do Odry (m. Krapkowice) 1,2 Krapkowice 13,663 3,088-0,125 12, Oziombel uj. do Kluczborskiej Strugi (m. Zawada) 0,1 Świerczów 17,537 3,964-0,169 9,15 6

7 25 Potok Browiniecki uj. do Białej (m. Zielina) 2,6 Strzeleczki 8,928 2,018-0,304 4, Prószkówka m. Niewodniki 4,0 Dąbrowa 15,705 3,55-0,042 4, Prudnik m. Prudnik 20,3 Prudnik 17,917 4,05-0,336 13, Prudnik m. Dytmarów 6,0 Lubrza 16,129 3,646 4,925 0,336 5, Rzymkowicka Struga uj. do Białej (m. Chrzelice) 2,3 Biała 6,411 1,449-0,04 4, Stobrawa m. Olesno 75,0 Olesno 32,225 7,284-0,334 1,45 31 Stobrawa m. Stare Olesno 68,0 Olesno 48,726 11,014-0,625 1,9 32 Stobrawa m. Stobrawa 3,1 Popielów 10,441 2,36-0,096 5, Wołczanka uj. do Kluczborskiej Strugi (m. Brynica) 1,4 Wołczyn 20,409 4,613-0,278 9, Złoty Potok m. Jarnołtówek 14,0 Głuchołazy 8,092 1,829 2,71 0,165 3, Złoty Potok uj. do rz.prudnik (m. Prudnik) 1,2 Prudnik 11,156 2,522-0,089 7, Żydówka uj.do Brynicy (m. Popielów) 0,1 Popielów 6,746 1,525-0,5 4,063 W 2005 roku wody powierzchniowe na obszarze Opolszczyzny w większości kontrolowanych przekrojów (29 ppk), wykazywały charakter eutroficzny, ze względu na zawartość związków azotu i fosforu oraz chlorofilu a występujące w stężeniach przekraczających dopuszczalne granice (tab. 4). Największym stopniem zanieczyszczenia w tym zakresie charakteryzowały się wody Kłodnicy, gdzie zarejestrowano eutrofizację we wszystkich normowanych wskaźnikach, a średnia roczna zawartość chlorofilu (72, 875 µg/dm 3 ) była najwyższa w województwie. Obecność zarówno fosforu ogólnego, jak i związków azotu, zarejestrowano w wodach Małej Panwi w Żędowicach, Psiny w Rakowie, Ostrej, Troi, Potoku Maciejowickiego, Potoku Skoroszyckiego i Strugi Grodkowskiej. Wysoką zawartością jednego wskaźnika, chlorofilu a bądź fosforu ogólnego, charakteryzowały się wody Nysy Kłodzkiej w trzech przekrojach: Stary Paczków, Nysa, Skorogoszcz i Odry w Brzegu (chlorofil a ) oraz Suchej Psiny (fosfor ). Zawartość azotanów, kształtująca się w granicach od 10,757 do 25,393 mg NO 3 /dm 3 (normowana jako azot azotanowy i azotany) decydowała o charakterze eutroficznym wód: Bierawki, Małej Panwi powyżej zbiornika Turawa (Niwa), Psiny w Gadzowicach, Złotnika, Kamiennej, Raczyny, Świdnej, Cielnicy, Starej Strugi, Ścinawy Niemodlińskiej, Krynki oraz Wołczynki w ujściowym odcinku. Nie stwierdzono przekroczeń wartości granicznych, przy których następuje eutrofizacja wód w 12. przekrojach zlokalizowanych na rzekach: Złotym Potoku, Małej Panwi (Turawa, Czarnowąsy), Białej Głuchołaskiej (Głuchołazy, Biała Nyska), Opawy, Opawicy, Widnej, Nysie Kłodzkiej (Michałów), Doprowadzalniku Nysa Kłodzka-Oława, Wołczynki (Krzywiczyny), Czarnej Wody. Najwyższą średnioroczną wartość stężenia azotanów, wynoszącą 43,223 mg NO 3 /dm 3 stwierdzono w wodach Potoku Skoroszyckiego, co wskazywałoby, że jest to ciek zagrożony zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego i należy podjąć działania w celu ograniczenia spływu związków azotu do jego wód. Potok Skoroszycki przepływa przez tereny rolnicze (86,6 % powierzchni gminy Skoroszyce zajmują użytki rolne, 54% ogółu zatrudnionych pracuje w rolnictwie), ale również nieskanalizowane (sieć kanalizacyjna obejmuje część zabudowy 7

8 wiejskiej dwóch wsi: w Skoroszycach o długości 3,5 km z oczyszczalnią mechaniczno - biologiczną oraz w Chróścinie o dł. 3,2 km z przepompownią ścieków, które tłoczone są do Skoroszyc; odprowadzanie i unieszkodliwianie ścieków w pozostałych wsiach w gminie Skoroszyce i nie skanalizowanej zabudowy w/w wsi nie jest zorganizowane ( W 2006 roku przeprowadzono rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Skoroszycach (15 grudnia nastąpił odbiór inwestycji). Wyniki badań, przeprowadzonych w okresie styczeń-czerwiec 2005 r. wykazały zawartość azotanów w wodach Potoku Skoroszyckiego w granicach 18,87-66,00 mg NO 3 /dm 3. Ostatecznie przeprowadzenie pełnej rocznej serii badań pozwoli na dokonanie wiarygodnej oceny wpływu rolnictwa na wody tego cieku. Tabela 4. Średnie roczne wartości wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych Opolszczyzny kontrolowanych w 2005 roku Lp. Nazwa rzeki nazwa punktu km GMINA Fosfor mgp/dm 3 mgn/dm 3 azotanowy mg NNO 3 / dm 3 any mg N/dm 3 Chlorofil a μg/dm 3 1. BIAŁA GŁUCHOŁASKA m. Głuchołazy (punkt graniczny) 21,0 Głuchołazy 0,09 2,961 2,19 9,687 3, Biała Głuchołaska m. Biała Nyska (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 3,2 Nysa 0,073 2,614 2,043 9,037 4,15 3. BIERAWKA uj. Do Odry ( most w m.bierawa) 1,8 Bierawa 0,202 4,178 2,806 12,416 11, Cielnica m. Giełczyce (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 3,8 Skoroszyce 0,142 4,144 4,67 20,662 7,15 5. Czarna Woda m. Wierzbica Górna 3,02 Wołczyn 0,093-1,859 8,222 7, Doprowadzalnik (Kanał Psarski Potok) m. Małujowice (ujście do Oławy)* 16,4 Skarbimierz 0,102 2,592 2,037 9,01 5, Kamienna m. Paczków (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 1,4 Paczków 0,156 4,184 3,006 13,297 3, KŁODNICA uj.do Odry (most w m.kłodnica) 0,5 Kędzierzyn- Koźle 0,379 5,265 3,388 14,988 72, Krynka m. Szklary* 23,6 Kamiennik 0,101 2,536 2,431 10,757 4, MAŁA PANEW m. Żędowice 67,0 Zawadzkie 0,351 6,685 4,232 18,722 2, MAŁA PANEW m. Niwa 29,2 Ozimek 0,247 4,885 3,308 14,634 3, MAŁA PANEW pon. zb.turawa (m.turawa) 17,1 Turawa 0,139 3,022 1,692 7,487 17, MAŁA PANEW uj.do Odry (m. Czarnowąsy) 1,9 Dobrzeń Wielki 0,126 3,444 2,012 8,903 19, NYSA KŁODZKA pow.zb.otmuchów (m. Stary Paczków) 84,5 Paczków 0,122 2,628 1,637 7,24 29, NYSA KŁODZKA pow.m. Nysa i pon. zb. Nysa 63,8 Nysa 0,125 2,291 1,205 5,33 50, Nysa Kłodzka m. Michałów* 20,8 Olszanka 0,104 2,526 2,057 9,102 14, NYSA KŁODZKA uj. do Odry (wodowskaz Skorogoszcz) 7,5 Lewin Brzeski 0,133 2,328 1,419 6,278 27, ODRA m. Przewóz 72,3 Bierawa 0,251 3,758 2,192 9,698 37, ODRA pow.groszowic (m. Groszowice) 143,0 Opole 0,18 4,105 2,594 11,477 35, ODRA pow. Brzegu (most w m.brzeg) 199,1 Brzeg 0,176 3,203 2,114 9,353 39, Opawa m. Bliszczyce pon. ujścia Opawicy 64 Branice 0,164 2,762 1,883 8,33 10, Ostra m. Pilszcz (ujście do Opawy) 5,3 Kietrz 0,58 8,092 2,719 12,028 14, P. Maciejowicki m. Otmuchów (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 0,6 Otmuchów 0,325 6,362 5,014 22,18 5,1 24. P. Skoroszycki m. Brzeziny (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 6,1 Skoroszyce 0,376 12,408 9,77 43,223 6,7 25. Opawica m. Pawica 10,8 Głubczyce 0,098 2,865 2,147 9,498 3, Psina m. Babice 36 Baborów 4,42 16,293 0,729 3,224 13, Psina m. Gadzowice 47,8 Głubczyce 0,127 3,776 2,97 13,138 5, Psina m. Raków 25 Baborów 1,82 11,245 2,426 10,734 24, Raczyna m. Trzeboszowice (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 7,8 Paczków 0,123 3,584 2,899 12,825 4, Stara Struga m. Kopice (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 6,4 Grodków 0,1 5,976 5,74 25,393 5, Struga Grodkowska m. Osiek Grodkowski (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 3 Grodków 0,633 7,952 5,476 24,223 8, Sucha Psina m. Czerwonków (ujście do Psiny) 4,2 Baborów 0,428 4,627 1,94 8,583 9,1 33. Ścinawa Niemodlińska m. Korfantów* 36,9 Korfantów 0,157 6,424 5,801 25,662 5,45 8

9 34. Ścinawa Niemodlińska m. Stroszowice (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 2,5 Lewin Brzeski 0,193 3,544 3,381 14,957 4,9 35. Świdna m. Śliwice (ujście do Raczyny)* 2,2 Otmuchów 0,09 3,616 2,952 13,06 2, Troja m. Gródczanki (ujście do Psiny) 5,5 Kietrz 0,712 5,808 2,795 12,365 9, Widna m. Kałków (ujście do Nysy Kłodzkiej)* 2,9 Otmuchów 0,077 2,52 2,009 8,888 3, Wołczynka m. Krzywiczyny 15,15 Wołczyn 0,028-0,69 3,052 1, Wołczynka uj. Do Kluczborkiej Strugi (m. rynica) 1,73 Wołczyn 0,282-3,398 15,032 6,8 40. Złotnik m. Boguchwałów (ujście do Psiny) 2,5 Baborów 0,248 4,443 2,907 12,858 19, ZŁOTY POTOK m. Jarnołtówek (punkt graniczny) 14,0 Głuchołazy 0,147 2,777 2,053 9,08 3,75 * w związku z brakiem środków finansowych, w oznaczonych punktach badania prowadzone były w pierwszej połowie 2005 roku W 2006 roku WIOŚ w Opolu przeprowadził badania jakości wód powierzchniowych w 48 punktach pomiarowo-kontrolnych objętych monitoringiem dla oceny ogólnej oraz 3 przekrojach objętych monitoringiem azotanowym włączonych do badań w wyniku konsultacji przeprowadzonych z RZGW w Poznaniu oraz w Gliwicach. Podobnie jak w poprzednich latach, również w 2006 roku w większości kontrolowanych wód przekraczane były średnie wartości wskaźników eutrofizacji (w 39. punktach pomiarowo-kontrolnych tab. 5). Eutroficznego charakteru nie wykazywały wody: Białej Głuchołaskiej, Chobianki, Małej Panwi poniżej zbiornika Turawa, Nysy Kłodzkiej w 4. przekrojach (Otmuchów, Wójcie, Nysa, Lewin Brzeski), P. Grudynka, Rosy, Swornicy dopływu Odry i Swornicy dopływu Małej Panwi oraz Złotego Potoku. Tabela 5. Średnie roczne wartości wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych Opolszczyzny kontrolowanych w 2006 roku. Lp. Nazwa rzeki Nazwa punktu km Gmina 1. BIAŁA GŁUCHOŁASKA Fosfor mgp/dm 3 mgn/dm 3 azotanowy mg NNO 3 /dm 3 any mg N/dm 3 m. Głuchołazy (punkt graniczny) 21,0 Głuchołazy 0,079 2,45 2,111 9,34 3, BIERAWKA ujście do Odry (most w m. Bierawa) 1,8 Bierawa 0,219 4,405 3,012 13,326 8, Bziczka Zawadzkie 0,4 Zawadzkie 0,315 3,961 1,964 8,687 2, Bziniczka Kolonowskie 2,1 Kolonowskie 0,114 3,474 2,481 10,975 2, Chobianka Chobie 4,5 Ozimek 0,078 1,957 1,183 5,233 11, Cienka Chrząstowice 0,2 Chrząstowice 0,044 3,849 3,14 13,891 1, Cisek Landzmierz 2,7 Cisek 0,41 3,649 1,429 6,32 5, Czarnka Opole 0,8 Opole 0,906 10,476 0,823 3,641 1, Dzielniczka Cisek 0,2 Cisek 0,379 4,999 2,793 12,355 3, Jemielnica Czarnowąsy 0,2 Opole 0,054 5,218 4,38 19,378 2, K. Kędzierzyński Sławięcice 1,0 Kędzierzyn-Koźle 0,429 4,992 2,56 11, , Kanał Gliwicki Kłodnica 0,2 Kędzierzyn-Koźle 0,347 3,667 2,001 8, , Kanał Sukowicki Reńska Wieś 3,0 Reńska Wieś 0,795 4,117 2,082 9,212 5, KŁODNICA ujście do Odry (most w m. Kłodnica) 0,5 Kędzierzyn-Koźle 0,42 5,223 2,906 12, , Libawa Dylaki 0,5 Ozimek 0,104 3,179 2,244 9,925 4,0 16. Lublinica Piotrowina 1,5 Dobrodzień 0,315 3,684 2,421 10,712 7, Mała Panew Żędowice 66,3 Zawadzkie 0,295 7,281 5,078 22,463 2, MAŁA PANEW powyżej zb. Turawa, m. Niwa 29,2 Ozimek 0,168 4,889 3,729 16,497 2, MAŁA PANEW poniżej zb.turawa (m.turawa) 17,1 Turawa 0,16 3,466 1,959 8,666 23, MAŁA PANEW ujście do Odry (m. Czarnowąsy) 1,9 Dobrzeń Wielki 0,136 4,219 2,81 12,43 25, Myślina Staniszcze Małe 1,0 Kolonowskie 0,117 3,937 2,999 13,268 2, NYSA KŁODZKA powyżej zbiornika Otmuchów (m. Stary Paczków) 84,5 Paczków 0,106 2,46 1,56 6,902 34, NYSA KŁODZKA poniżej zbiornika Otmuchów (m. Otmuchów) 75,6 Otmuchów 0,138 2,33 1,595 7,054 13, NYSA KŁODZKA poniżej cukrowni "Otmuchów" (most Wójcice-Brzezina) 74,5 Otmuchów 0,136 2,322 1,61 7,123 14, NYSA KŁODZKA powyżej m. Nysa i poniżej zbiornika Nysa 63,8 Nysa 0,11 2,365 1,492 6,599 24, NYSA KŁODZKA powyżej m. Lewin Brzeski 13,2 Lewin Brzeski 0,108 2,296 1,607 7,108 15, NYSA KŁODZKA ujście do Odry (wodowskaz Skorogoszcz) 7,5 Lewin Brzeski 0,147 2,394 1,736 7,679 25,7 28. ODRA m. Przewóz 72,3 Bierawa 0,283 4,033 2,317 10,249 13, ODRA poniżej Kłodnicy i Kożla (prom Zdzieszowice) 108,3 Zdzieszowice 0,216 3,869 2,585 11,436 14,1 30. ODRA powyżej Krapkowic 126,2 Krapkowice 0,222 3,699 2,491 11,019 20,438 Chlorofil a μg/dm 3 9

10 31. ODRA powyżej Groszowic (m. Groszowice) 143,0 Opole 0,209 4,201 3,103 13,729 13, ODRA poniżej Małej Panwi (m. Mikolin) 179,0 Lewin Brzeski 0,215 3,513 2,439 10,789 16, ODRA powyżej Brzegu (most w m. Brzeg) 199,1 Brzeg 0,207 3,661 2,582 11,424 22, OSOBŁOGA m. Racławice Śląskie 28,3 Głogówek 0,165 3,452 2,656 11,751 7, P. Gościęcina Łężce 0,4 Reńska Wieś 2,826 19,602 1,264 5,59 28, P. Grudynka Trawniki 1,7 Pawłowiczki 0,201 2,504 1,316 5,824 7, P. Jakubowicki Kazimierz 1,7 Głogówek 1,275 6,031 0,532 2,355 8,8 38. P. Ligocki Łężce 12,6 Reńska Wieś 2,088 11,562 0,693 3,065 15, P. Łącza Korzonek 0,2 Bierawa 0,039 3,104 2,342 10,359 2, P. Pruskowski Łaka 3,2 Zębowice 0,11 5,163 3,943 17,443 5, P. Radawie Koszyce 1,2 Zębowice 0,122 3,44 2,547 11,269 4, Pratwa Kostów 2,5 Byczyna 0,476 6,006 2,481 10,977 11, Prosna Przedmość 190,4 Praszka 0,168 5,128 4,213 18,639 2,9 44. PRUDNIK m. Dytmarów 6,0 Lubrza 0,214 3,859 3,03 13,404 5, Psina Raków 25 Baborów 0,865 6,503 3,37 14,908 11, Rosa Niwa 1,2 Ozimek 0,053 1,529 0,549 2,427 2, Stradunia Stradunia 0,3 Walce 0,149 3,313 2,322 10,274 5, Sucha Chrząstowice 0,2 Chrząstowice 0,083 6,826 5,909 26,141 4, Swornica Żużela 1,5 Krapkowice 0,092 2,479 1,989 8,798 1, Swornica Czarnowąsy 0,3 Opole 0,051 2,94 2,132 9,432 2, ZŁOTY POTOK m. Jarnołtówek (punkt graniczny) 14,0 Głuchołazy 0,14 2,521 1,584 7,008 3,225 Tabela 6. Minimalne i maksymalne wartości ze średnich rocznych wyników badań azotanów w wodach powierzchniowych kontrolowanych w latach Rok badań ogółem w roku Liczba ppk z przekroczeniami wartości granicznych wskaźników eutrofizacji ) ) ) 29 Średnie roczne wartości azotanów w roku Rzeka przekrój w mg NO3/dm 3 Min. 3,982 Złoty Potok (14,0 km) Jarnołtówek Max. 16,485 rz. Prudnik (6,0 km) Dytmarów Min. 3,558 rz. Budkowiczanka (1,7 km) Stare Kolnie Max. 48,726 rz. Stobrawa (68,0 km) Stare Olesno Min. 3,052 rz. Wołczynka (15,15 km) Krzywiczyny Max. 43,223 P. Skoroszycki (6,1 km) Brzeziny Min. 2,355 P. Jakubowicki (1,7 km) Kazimierz Max. 26,141 rz. Sucha (0,2 km) - Krzywiczyny 1) w 24. ppk oznaczono tylko fosfor z grupy wskaźników uwzględnionych przy ocenie eutrofizacji wód 2) w 18. ppk nie oznaczono azotu ogólnego 3) w 15. ppk badania prowadzone były w okresie styczeń-czerwiec 2005 Tabela 7. Zakres przekroczeń granicznych wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych kontrolowanych w latach Rok badań Liczba ppk z przekroczeniami średnich rocznych wartości granicznych wskaźników eutrofizacji Fosfor Liczba przekroczeń średnich rocznych wartości granicznych w zakresie: azotanowy any Chlorofil a SUMA

11 11

12 Lp. Nazwa punktu Tabela 8. Ocena eutrofizacji wód kontrolowanych w latach w ramach monitoringu podstawowego/diagnostycznego 1) Nazwa rzeki km m. Przewóz ODRA 72, ujście do Odry (most w m. Bierawa) ujście do Odry (most w m. Kłodnica) poniżej Kłodnicy i Kożla (prom Zdzieszowice) powyżej Krapkowic m. Jarnołtówek (pkt graniczny) BIERAWKA 1,8 KŁODNICA 0,5, Pog,Nog,Pog., ODRA 108,3 nb,pog.,,nog,pog.,,pog., Pog.,, Nog., Pog., ODRA 126,2 nb nb nb nb, Pog, Nog., Pog., ZŁOTY POTOK 14,0 NIE NIE NIE NIE 7. m. Dytmarów PRUDNIK 6, m. Racławice Śląskie powyżej Groszowic (m. Groszowice) OSOBŁOGA 28,3 ODRA m. Żędowice MAŁA PANEW 67, powyżej zb. Turawa, m. Niwa poniżej zb.turawa (m.turawa) ujście do Odry (m. Czarnowąsy) poniżej Małej Panwi (m. Mikolin) powyżej zb.otmuchów (m St. Paczków) poniżej zb.otmuchów (m.otmuchów) pon. cukrowni "Otmuchów" (most Wójcice- Brzezina) m. Głuchołazy (punkt graniczny) powyżej m. Nysa i poniżej zbiornika Nysa powyżej m. Lewin Brzeski ujście do Odry (wodowskaz Skorogoszcz) powyżej Brzegu (most w m. Brzeg) MAŁA PANEW 29,2, Nog., Pog.., Pog.., Pog. Pog. 2),Pog., Nog., Pog. nb nb,, Nog., Pog. NO 3, N_NO, Nog., Pog. MAŁA PANEW 17,1 NIE NIE NIE NIE MAŁA PANEW 1,9 NIE ODRA 179 nb NYSA KŁODZKA 84,5 NIE ( ) Wróblin 155,5 km NIE nb, NYSA KŁODZKA 75,6 nb nb nb NIE NYSA KŁODZKA 74,5 nb nb nb NIE BIAŁA GŁUCHOŁASKA 21,0 NYSA KŁODZKA 63,8 N_NO 3 NIE NIE NYSA KŁODZKA 13,2 nb nb nb NIE NYSA KŁODZKA 7,5 NIE ODRA 199,1 ) 1) badania w zakresie 5. wskaźników eutrofizacji; nb nie badano NIE 12

13 Ostatnie badania przeprowadzone w 2006 roku wykazały, że charakter eutroficzny posiadały następujące rzeki kontrolowane corocznie w okresie : Odra na całym kontrolowanym odcinku, Bierawka kontrolowana na ujściu, Kłodnica kontrolowana na ujściu, Prudnik w przekroju Dytmarów, Osobłoga w przekroju Racławice Śląskie, Mała Panew w przekrojach: Żędowice, powyżej zb. Turawa, Czarnowąsy, Nysa Kłodzka w przekrojach: Stary Paczków, Skorogoszcz. W całym ocenianym okresie jedynie wody Złotego Potoku w przekroju Jarnołtówek oraz Małej Panwi poniżej zb. Turawa w każdym roku nie wykazywały eutroficznego charakteru. Województwo opolskie stanowi region rolniczo-przemysłowy, w którym 63,6% obszaru stanowią użytki rolne (stan na koniec czerwca 2005 r, - dane Urzędu Statystycznego w Opolu). Zużycie nawozów mineralnych (NPK) w sezonie 2004/2005 wynosiło 141,8 kg/ha (w tym 75,4 kg N/ha) i podobnie jak plony zbóż było najwyższe w Polsce (48,6 dt zbóż z 1 ha woj. opolskie, 32,3 dt/ha Polska; Charakterystyka obszarów wiejskich w 2005 roku Urząd Statystyczny w Olsztynie, Olsztyn 2006). Wysoki wskaźnik zużycia nawozów w województwie opolskim, przy jednoczesnej wysokiej kulturze agrarnej, nie powoduje zanieczyszczenia wód powierzchniowych związkami azotu. Potwierdziły to badania monitoringowe przeprowadzone w okresie , które wykazały wysoką zawartość azotanów (średnia roczna ponad 40 mg NO 3 /dm 3 ) jedynie w dwóch w punktach pomiarowo-kontrolnych, położonych w gminach o niewielkim stopniu skanalizowania (gm. Olesno w 2004 r. oraz gm. Skoroszyce w 2005 r.). W 2005 r. długość sieci kanalizacyjnej w województwie opolskim wynosiła 2014,4 km, co stanowiło 2,5% sieci kanalizacyjnej w kraju (w 2003 r. 1627,2 km, w 2004 r. 1797,5 km). Gęstość rozdzielczej sieci kanalizacyjnej wynosiła 11,2 km na 100 km 2 (Polska 12,6, największa w podkarpackim 39,2, najmniejsza w podlaskim 4,3 km/100 km 2 ). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków stanowiła w 2005 r. 57,2% ogółu ludności województwa (tab. 9). Prawie połowa ludności województwa opolskiego (47,4%) zamieszkuje obszary wiejskie (Polska 38,6%, małopolskie 50,4%, śląskie 21,4,%, podkarpackie 59,6%). Przeciętna liczba ludności w jednej opolskiej miejscowości wiejskiej wynosiła w 2005 r. 418 (czwarte miejsce po woj. małopolskim, śląskim i podkarpackim) i była wyższa o 141 od przeciętnej krajowej. Prawie połowa gospodarstw rolnych prowadziła działalność na powierzchni do 1 ha użytków rolnych (44,8 %). Tylko 1,8% gospodarstw dysponowało powierzchnią powyżej 50 ha. Przeciętna powierzchnia gruntów w gospodarstwie rolnym 8,85 ha (Polska 6,71 ha). Na obszarze 13

14 województwa działalność rolniczą prowadziło gospodarstw, w tym 24 to gospodarstwa sektora publicznego; 34% z nich specjalizowała się w uprawach polowych, 19,6% w różnych uprawach i zwierzętach łącznie. Osoby kierujące gospodarstwem w 40% legitymowały się wykształceniem zasadniczym zawodowym, w 31% - policealnym i średnim, w 19 % - gimnazjalnym i podstawowym, w 6 % wyższym oraz w 4% podstawowym nieukończonym i bez wykształcenia średniego. Tabela 9. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w województwie opolskim w 2005 roku. c Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na podstawie szacunków; ludność ogółem na podstawie bilansów. Źródło: Urząd Wojewódzki w Opolu Tabela 10. Oczyszczalnie ścieków w województwie opolskim. Stan w dniu 31.XII. Wyszczególnienie Ogółem Mechaniczne Chemiczne Biologiczne Z podwyższonym usuwaniem biogenów Oczyszczalnie ścieków przemysłowych Oczyszczalnie ścieków komunalnych Ludność korzystająca (obsługiwana) z oczyszczalni ścieków w % ludności ogółem ,1 2,6-23,0 23, ,1 0,2-14,8 40, ,2 0,2-14,9 42,1 Źródło: Rocznik statystyczny województwa opolskiego Urząd Statystyczny w Opolu, grudzień 2006; dane dot r. własne WIOŚ na podstawie inf. od użytkowników 14

15 PODSUMOWANIE Badania wykonane w latach roku wykazały, że graniczne wartości głównych wskaźników eutrofizacji zostały przekroczone w 56 ciekach, w 18 punktach w 2003 roku, w 30 punktach w 2004 roku, w 29 punktach w 2005 roku oraz w 39 punktach w 2006 roku (tab. 2-6). W całym ocenianym okresie nie stwierdzono przekroczeń wartości granicznych wskaźników w następujących ciekach: Czarna Woda, Bogacica, Budkowiczanka, Brynica, Rosa, Chobianka, Swornica (dopływ Małej Panwi), Swornica (dopływ Odry), Widna, Rzymkowicka Struga, P. Grudynka (mapa) oraz Złoty Potok w przekroju Jarnołtówek i Mała Panew w przekroju poniżej zb. Turawa. W 2006 roku oraz w poprzednich latach charakter eutroficzny wykazywały wody Odry na całym kontrolowanym odcinku oraz jej główne dopływy: Bierawka i Kłodnica kontrolowane w ujściowych odcinklach, Prudnik w przekroju Dytmarów, Osobłoga w przekroju Racławice Śląskie, Mała Panew w przekrojach: Żędowice, powyżej zb. Turawa, Czarnowąsy, Nysa Kłodzka w przekrojach: Stary Paczków, Skorogoszcz (tab. 8). Najwyższe średnioroczne wartości azotanów zanotowano w źródłowym odcinku Stobrawy (w 2004 r. w przekroju Stare Olesno - 48,7 mg NO 3 /l) oraz w wodach Potoku Skoroszyckiego (w ,223 mg NO 3 /l ), które położone są w obszarach rolniczych, charakteryzujących się niskim stopniem skanalizowania. Województwo opolskie należy do regionów rolniczo-przemysłowych o wysokim zużyciu nawozów mineralnych (w sezonie 2004/2005 zużycie NPK wynosiło 141,8 kg/ha, w tym 75,4 kg N/ha), które przy wysokiej kulturze agrarnej skutkują wysokimi plonami (plony zbóż w 2005 r. najwyższe w Polsce - 48,6 dt z ha; w Polsce - 32,3 dt/ha). Charakter eutroficzny wód powierzchniowych na terenie województwa opolskiego wynika głównie z niewystarczająco rozwiniętej infrastruktury kanalizacyjnej dotyczy to zwłaszcza obszarów wiejskich. W 2005 roku ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków stanowiła 57,2% ogółu ludności województwa (tab. 9). 15