STRATEGIA DZIAŁANIA WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W OLSZTYNIE NA LATA

Transkrypt

1 STRATEGIA DZIAŁANIA WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W OLSZTYNIE NA LATA

2 SPIS TREŚCI 1 Wprowadzenie Podstawy prawne opracowania Strategii Diagnoza kondycji systemu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie Uwarunkowania Analiza SWOT - Strategii Działania Funduszu Wnioski Misja, cele strategiczne i zadania Funduszu Zapotrzebowanie na środki finansowe Obszary wspólnej działalności Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu w latach Strategia działania w obszarze absorpcji funduszy Unii Europejskiej Strategia w obszarze współpracy z sektorem bankowym Pozostałe obszary objęte Wspólną Strategią Działania... 11

3 1 Wprowadzenie S T R A T E G I A D Z I A Ł A N I A W F OŚIGW WOLSZTYNIE Podstawę prawną opracowania Strategii Działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie zwanym dalej Funduszem, stanowi art. 414 ust. 3 pkt 1 ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), który zobowiązuje Radę Nadzorczą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do uchwalenia raz na cztery lata Strategii Działania Funduszu w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego pierwszy rok objęty tą strategią. Realizując to ustawowe zadanie opracowano Strategię Działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie na lata , zwaną dalej Strategią. Strategia wyznacza ogólny kierunek działalności Funduszu dla finansowego wspierania przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków krajowych oraz niepodlegających zwrotowi środków z Unii Europejskiej. 2 Podstawy prawne opracowania Strategii Strategii została opracowana w oparciu o następujące dokumenty: Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (tj. Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), Polityka Ekologiczna Państwa na lata , z uwzględnieniem perspektywy na lata Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003r. (MP z 2003 r. Nr 33, poz. 433); Traktat o przystąpieniu Rzeczpospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (Traktat Akcesyjny); Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata ; Strategia Rozwoju Kraju ; Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności); Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020, Uchwała Sejmiku Samorządowego Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia r.; Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata ; Wspólna Strategia Działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata ; Program Ochrony Środowiska województwa warmińsko-mazurskiego ; Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata ; Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest; 3. Diagnoza kondycji systemu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie 3.1 Uwarunkowania Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest samodzielną instytucją finansową, posiadającą osobowość prawną. Osobowość prawna stanowi jeden z ważniejszych walorów Funduszu, tworząc warunki do kierowania się w działaniu perspektywiczną misją, a nie krótkookresowymi uwarunkowaniami. Fundusz tworzy 3

4 podstawowy element regionalnego systemu finansowania ochrony środowiska. Fundusz posiada piętnastoletnie doświadczenie w finansowym wspomaganiu przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska, wynikających z Polityki Ekologicznej Państwa oraz z polityki regionalnej. Dotychczasowy system jest spójny, sprawnie funkcjonujący i gwarantujący zbilansowanie środków na każdą inwestycję proekologiczną spełniającą wymagane kryteria. Fundusz posiada ogromne doświadczenie w finansowaniu podmiotów o różnych formach organizacyjno-prawnych. Posiada ponadto zasoby wysoko kwalifikowanych kadr, potencjał organizacyjny. Fundusz cechuje wysoka identyfikacja przez regionalne, krajowe i zagraniczne organizacje działające na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Priorytetem Wojewódzkiego Funduszu jest dofinansowywanie inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. Realizując powyższe zadanie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie podpisał odpowiednie porozumienia: - z dnia r. w sprawie realizacji Osi priorytetowej 6 Środowisko przyrodnicze Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata zawarte pomiędzy Zarządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego, a Zarządem Funduszu. - z dnia r. w sprawie realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dla osi priorytetowych: I Gospodarka wodno-ściekowa i II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (projekty o wartości poniżej 25 mln euro), pomiędzy Ministrem Środowiska, a Zarządem Funduszu. 3.2 Analiza SWOT - Strategii Działania Funduszu MOCNE STRONY Stabilne i zdywersyfikowane źródła przychodów oparte o regulacje ustawowe Wieloletnie doświadczenia we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego oraz w finansowaniu podmiotów o różnych formach organizacyjno prawnych Doświadczenia we współpracy między funduszami, bankami oraz innymi organizacjami finansującymi ochrony środowiska Umiejętność współpracy z kontrahentami zewnętrznymi Zgromadzony przez lata potencjał kadrowy, intelektualny Dobra znajomość uwarunkowań regionalnych Krótki okres rozpatrywania wniosków beneficjentów Wysoki poziom zaufania i zadowolenia beneficjentów Skuteczny system nadzoru i kontroli: Audyt wewnętrzny, rady nadzorcze SŁABE STRONY Brak jednolitego systemu mierzenia i prezentowania uzyskiwanych efektów ekologicznych Zbyt mało środków w stosunku do potrzeb Nadmiernie rozbudowane ustawodawstwo oraz zmienność przepisów 4

5 SZANSE Udział w realizacji zobowiązań akcesyjnych w dziedzinie środowiska, ZAGROŻENIA Próby likwidacji osobowości prawnej Możliwość kształcenia przyszłych kadr specjalistów w dziedzinie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zmniejszenie zdolności zaciągania zobowiązań przez samorządy terytorialne w związku z ich wysokim zadłużeniem Elastyczne reagowanie na potrzeby rynku wynikające z dużej samodzielności Nadmiernie rozbudowane oczekiwania dotacyjne połączone z dużą niechęcią do korzystania ze środków komercyjnych ze strony JST Spowolnienie rozwoju gospodarczego regionu Warmii i Mazur 3.3 Wnioski Fundusz jest stabilnym podmiotem, który wspiera jednostki sektora publicznego i prywatnego w zakresie realizacji inwestycji w ochronie środowiska. Zakres wsparcia podmiotów spoza sektora publicznego jest kwotowo mniejszy, jednak obserwuje się większy efekt dźwigni. Zapotrzebowanie na kapitał inwestycyjny w Polsce rośnie mimo znaczących postępów we wdrażaniu środowiskowych dyrektyw UE jest to wyzwanie dla Funduszu wymagające modyfikacji zestawu proponowanych produktów finansowych. Dla realizacji zadań powierzonych Funduszowi niezbędna jest stabilność instytucjonalna i prawna funkcjonującego systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce. W praktyce oznacza to stworzenie stabilnych warunków zapewniających perspektywę efektywnego działania (nie wykluczając przy tym zmian organizacyjnych i funkcjonalnych poprawiających funkcjonowanie Funduszu). Możliwości finansowe Funduszu są niewystarczające. Nie może on w pełni zaangażować się we współfinansowanie zadań proekologicznych z uwagi na ograniczone przychody. Dlatego też uzasadnionym jest wspomaganie przedsięwzięć realizowanych na terenie województwa przez Narodowy Fundusz w formie współfinansowania lub z wykorzystaniem innych możliwych środków. 5

6 Obecnie finansami zarządza się w cyklu rocznym. Potrzebne jest przejście na wieloletnie programowanie, uwzględniając perspektywy finansowania UE. Krajowa polityka ekologiczna w coraz większym stopniu będzie podlegała rozwiązaniom przyjętym na poziomie Wspólnoty Europejskiej, dlatego też Fundusz powinien aktywnie współuczestniczyć w ich wdrażaniu, celem terminowej realizacji wymagań ochrony środowiska zawartych w Traktacie Akcesyjnym oraz realizacji nowych obowiązków wynikających z rozwoju prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej. 4. Misja, cele strategiczne i zadania Funduszu Misją Funduszu jest finansowe wspieranie przedsięwzięć służących ochronie środowiska i poszanowaniu jego wartości. Działania te będą podejmowane w oparciu o konstytucyjną zasadę zrównoważonego rozwoju, przy zachowaniu bezpieczeństwa ekologicznego kraju i realizacji programów ekologicznych państwa oraz województwa warmińsko-mazurskiego. Wojewódzki Fundusz, gospodarując środkami publicznymi, współuczestniczy w finansowaniu przedsięwzięć, służących poprawie stanu środowiska oraz stymulowaniu kształtowania właściwego stosunku człowieka do otaczającej go przyrody i krajobrazu. Uwzględniając misję, przyjęto następujące cele strategiczne: 1. Realizacja zobowiązań, które wynikają z Traktatu Akcesyjnego, zakładając maksymalną absorpcję niepodlegających zwrotowi środków UE, służących ochronie środowiska. 2. Optymalizacja efektu ekologicznego w ramach posiadanych środków finansowych. 3. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców Warmii i Mazur. Realizując cele, określono główne zadania: aktywne uczestnictwo w realizacji polityki ekologicznej na szczeblu Regionu wspomaganie finansowe przyjaznych dla środowiska technik i technologii edukacja ekologiczna, ze szczególnym uwzględnieniem wspierania istniejących Centrów Edukacji Ekologicznej prowadzenie szerokiej i aktywnej informacji o możliwościach realizacji zadań służących ochronie środowiska z uwzględnieniem wykorzystania środków UE podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników Wojewódzkiego Funduszu oraz utrzymanie efektywnych i elastycznych struktur organizacyjnych. Szczegółowe cele i zadania Wojewódzkiego Funduszu będą zawierały opracowywane corocznie Listy Przedsięwzięć Priorytetowych oraz Plany Działalności. 5. Zapotrzebowanie na środki finansowe Nakłady na realizację Polityki Ekologicznej Państwa w latach

7 oszacowano na około 128,7 mld zł (wg cen z 2005r.). Tabela 1 Przewidywane nakłady na realizację polityki ekologicznej państwa w latach Źródło: Polityka Ekologiczna Państwa w latach Jednym ze źródeł finansowania tej Polityki będą fundusze ochrony środowiska w szczególności Narodowy Fundusz i Wojewódzkie Fundusze, na które spadnie ciężar uzupełnienia budżetu, niezbędnego dla absorpcji środków UE. Gospodarkę Wojewódzkiego Funduszu w zakresie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa w latach przestawia poniższy rysunek. 7

8 [mln zł] 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 Średnia arytmetyczna 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Rysunek WF pożyczka NF Wartość umów zawartych przez WFOŚiGW w Olsztynie na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska Wzrost zapotrzebowania na środki Wojewódzkiego Funduszu wiąże się z kilkoma czynnikami: zwiększeniem ilości i zakresu zadań związanych z ochroną środowiska dostępnością środków, jakie jednostki samorządu mogą pozyskać na inwestycje koniecznością uzupełnienia wkładu w przypadku pozyskiwania środków z UE Uwzględniając dotychczasowe doświadczenia Wojewódzkiego Funduszu w realizacji zadań oraz biorąc pod uwagę wielkość środków unijnych w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, szacunkowe zapotrzebowanie na środki Wojewódzkiego Funduszu w latach , wynosić będzie około mln zł rocznie. Należy spodziewać się jednak tendencji wzrostowych w tym zakresie, wynikających z mniejszego udziału funduszy unijnych w finansowaniu, bądź też braku środków własnych beneficjentów oraz udziału innych zadań współfinansowanych z innych funduszy i instrumentów finansowych (np. PROW, Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Szwajcarska pomoc finansowa). 8

9 Źródła finansowania [ mln zł ] [ % ] środki własne 115,20 10 środki WF 115,20 10 inne, w tym fundusze ekologiczne (m.in. NFOŚiGW, Fundacja Ekofundusz), budżet państwa 230,39 20 EFRR w ramach RPO WiM 317,18 28 Fundusz Spójności w ramach PO IiŚ 374,00 32 Ogółem 1 151,97 100,00 Tabela 2 Zapotrzebowanie na środki WFOŚiGW w Olsztynie w związku z absorpcją funduszy unijnych w latach Do powyższych szacunków przyjęto poziom dofinansowania z Funduszu Spójności i z funduszy strukturalnych w wysokości 60% kosztów kwalifikowanych. Mając na uwadze działalność Funduszu w zakresie finansowania zadań regionalnych i lokalnych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji ekologicznej i ochrony przyrody, wystąpi konieczność pozyskania dodatkowych środków rzędu mln zł rocznie. Brakującą kwotę można pozyskać kosztem zmniejszenia wydatków Funduszu i/lub zwiększenia jego dochodów. Zmniejszenie wydatków Funduszu może odbywać się w drodze redukcji nakładów na działalność dotacyjną i obniżenie kosztów własnych. Biorąc powyższe pod uwagę celowym jest przyjęcie następujących założeń: stan funduszu (wartość majątku) WFOŚiGW w Olsztynie nie powinno ulegać zmniejszeniu; Fundusz będzie czynił aktywne starania o pozyskanie dodatkowych środków na realizację celów statutowych; utrzymanie udziału finansowania bezzwrotnego na poziomie do 30% (dotacje, dopłaty, umorzenia). 6. Obszary wspólnej działalności Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu w latach W celu realizacji Strategii Działania Wojewódzkiego Funduszu, konieczne będą przesunięcia terminów realizacji poszczególnych projektów, a co za tym idzie, również rozchodów środków finansowych. Muszą one uwzględniać realizację długofalowych zadań, wynikających z Traktatu Akcesyjnego. Oznacza to, że Fundusz nie będzie dążył do minimalizacji środków pieniężnych na koniec roku w przypadku, gdy z planów wynikać będzie, że przejściowo wolne środki mogą i powinny być wykorzystane w latach następnych. Strategia Działania zakłada wydatkowanie funduszy na przedsięwzięcia o niższej hierarchii, dopiero po zaspokojeniu potrzeb wszystkich poprawnie zgłoszonych wniosków o hierarchii wyższej. Ma to na celu zapewnienie finansowania w pierwszej kolejności przedsięwzięć z funduszy europejskich. W pierwszej kolejności środki finansowe Wojewódzkiego Funduszu będą przeznaczane na wspomaganie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska dofinansowywanych środkami Funduszu Spójności i funduszy strukturalnych. W drugiej kolejności Wojewódzki Fundusz przeznaczy swoje środki 9

10 na wspomaganie przedsięwzięć prowadzących do wypełnienia postanowień traktatu akcesyjnego z zakresu ochrony środowiska, które nie otrzymały wsparcia z funduszy europejskich. W trzeciej kolejności środki Wojewódzkiego Funduszu będą przeznaczane na wspomaganie przedsięwzięć z zakresu edukacji ekologicznej oraz zgłaszanych przez służby ochrony środowiska, jako te, które stymulują kształtowanie właściwego stosunku człowieka do otaczającego go środowiska. W czwartej kolejności wspomagane będą pozostałe przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska. Sposób finansowania przedsięwzięć z wszystkich dziedzin ochrony środowiska oparty będzie o zasady nienaruszające reguły konkurencji. Zasada hierarchiczności wydatków nie będzie obowiązywać w odniesieniu do pomocy finansowej w wysokości do 5% rocznych wpływów dla zadań niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego Województwa, uzgodnionych przez Wojewódzki Fundusz z Zarządem Województwa i Wojewodą. Wielkość rezerwowanych w tym celu środków, stanowi minimalny poziom nakładów koniecznych dla realizacji zadań. Szacuje się, że taki zapis umożliwi finansowanie zadań w kwocie do 6 mln zł w latach objętych Strategią. Hierarchia wydatkowania środków Narodowego Funduszu i Wojewódzkich Funduszy, służyć będzie przede wszystkim zapewnieniu w latach, objętych Strategią wkładu finansowego dla realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Krajowego Planu Gospodarki Odpadami oraz innych programów krajowych, objętych regulacjami ustawowymi. Wspólna Strategia Działania Narodowego Funduszu i Wojewódzkich Funduszy ustala następujące obszary, które podlegają jej regulacji: absorpcja funduszy Unii Europejskiej przeznaczonych na ochronę środowiska, działalność w obszarze współpracy z sektorem bankowym. 6.1 Strategia działania w obszarze absorpcji funduszy Unii Europejskiej W zakresie wykorzystania funduszy Unii Europejskiej, Wojewódzki Fundusz będzie dążyć do maksymalnej absorpcji niepodlegających zwrotowi środków UE w zakresie inwestycji ochrony środowiska. Celem nadrzędnym jest realizacja zobowiązań traktatu akcesyjnego. Odbywać się to będzie poprzez aktywne organizacyjne i finansowe wspieranie realizacji, dofinansowywanych środkami Unii Europejskiej przedsięwzięć, uwzględniając następujące cele: Pomoc finansowa Wojewódzkiego Funduszu przeznaczona będzie na przedsięwzięcia współfinansowane z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Absorpcja funduszy unijnych wymaga ścisłego współdziałania funduszy ochrony środowiska, zarówno w zakresie finansowym jak i organizacyjnym. Dopiero łączne środki Narodowego Funduszu i Wojewódzkich Funduszy, są w stanie zapewnić wymagany wkład krajowy w finansowanie przedsięwzięć wspomaganych środkami Unii Europejskiej. Fundusz będzie koordynował działania i pomagał w przygotowaniu poprawnych aplikacji o środki europejskie na obszarze województwa warmińsko-mazurskiego. 10

11 Zmienione zostaną zasady udzielania pomocy finansowej, aby zwiększyć możliwości finansowania przez Fundusze, tam gdzie jest to niezbędne do absorpcji środków Unii Europejskiej i spełnienia wymogów traktatu akcesyjnego. Ujednolicenie kryteriów wyboru przedsięwzięć do dofinansowania ze środków Unii Europejskiej, ma na celu zapewnienie w pełni porównywalnych zasad wyboru na terenie całego kraju. Nie oznacza to unifikacji zasad udzielania pomocy. Utrzymanie różnorodności tych zasad, daje możliwość lepszej realizacji lokalnych priorytetów, służy zasadzie uzyskania maksymalnego efektu ekologicznego z posiadanych środków finansowych i będzie jednym z elementów niezależności funduszy wojewódzkich. Narodowy Fundusz i Wojewódzki Fundusz będą dążyć do ujednolicenia procedur kontroli i monitoringu realizacji przedsięwzięć. 6.2 Strategia w obszarze współpracy z sektorem bankowym Jednym ze strategicznych celów Funduszy jest zwiększenie efektu mnożnikowego (efektu dźwigni finansowej) poprzez modyfikowanie proponowanych produktów finansowych. W okresie realizacji Strategii będzie to możliwe m.in. poprzez zastosowanie dopłat do oprocentowania kredytów komercyjnych w miejsce swoich własnych pożyczek preferencyjnych. Stanowić będzie stabilną bazę do finansowania oczekiwanych inwestycji proekologicznych, a tym samym realizacji polityki ekologicznej państwa i zobowiązań akcesyjnych. Niezależnie od tego, Fundusz rozwijać będzie współpracę z bankami regionalnymi, w zakresie realizacji polityki ekologicznej państwa. Współpraca ta koncentrować się będzie na następujących zadaniach: identyfikacji przedsięwzięć służących realizacji polityki ekologicznej państwa, pozyskiwaniu środków komercyjnych na ochronę środowiska, wspólnym finansowaniu przedsięwzięć, obsłudze i dystrybucji środków finansowych Funduszu. 6.3 Pozostałe obszary objęte Wspólną Strategią Działania Wojewódzki Fundusz włączy się aktywnie w proces pozyskiwania nowych środków finansowych na działalność związaną z ochroną środowiska, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zwiększenie dochodów z zielonych podatków oraz finansowanie przedsięwzięć na drodze partnerstwa publiczno-prywatnego. Ograniczone zasoby finansowe Funduszu, uzasadniają konieczność finansowania przedsięwzięć na drodze partnerstwa publiczno-prywatnego. Zastosowanie tego partnerstwa w procesie absorpcji funduszy europejskich, zwiększa nakłady finansowe, poprzez dołączenie środków prywatnych do ograniczonych funduszy publicznych. Służy także poprawie zarządzania i realizacji projektów. Poprawia wykorzystanie posiadanych zasobów, usprawnia zarządzanie ryzykiem i przyspiesza realizację przedsięwzięć. Fundusz wraz z innymi Funduszami będzie podejmował działania, służące ujednoliceniu procedur planowania i sprawozdawczości z prowadzonej działalności. Ma to służyć zapewnieniu pełnej informacji o posiadanych zasobach i ich dystrybucji. Jednolite wskazanie wielkości planowanych nakładów i obszarów interwencji finansowej funduszy, zapewni wykorzystanie środków UE, przeznaczonych na ochronę środowiska, a zbierane 11

12 dane sprawozdawcze określą kierunki ewentualnych korekt działalności funduszy ochrony środowiska w latach kolejnych. 12