Aleksandretta chińska Psittacula derbiana , Sarnowo gm. Kuczbork-Osada (Szczypiński P.)

Transkrypt

1 190 Kulon 20 (2015) Aleksandretta obrożna Psittacula krameri , Warszawa (Matyjasiak Ł.) Aleksandretta chińska Psittacula derbiana , Sarnowo gm. Kuczbork-Osada (Szczypiński P.) Rozella królewska Platycercus elegans , Warszawa (Głowacki P.) Dzięcioł duży x dzięcioł białoszyi Dendrocopos major x Dendrocopos syriacus , Orońsko (Malczyk P.) Gęś tybetańska x gęś sp. Anser indicus x anser sp , Złaków Kościelny, gm. Zduny, woj. łódzkie (Wacławik P., Miciałkiewicz R.) , Borów, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Matyjasiak Ł., Ślusarski K.) Słowik szary x słowik rdzawy Luscinia luscinia x Luscinia megarhynchos , Spała, gm. Inowłódz, woj. łódzkie (Matyjasiak Ł.) Obserwacje zweryfikowali i zestawili: Piotr Pagórski, Sławomir Chmielewski, Artur Goławski, Andrzej Dombrowski Marcin Łukaszewicz, Patryk Rowiński SPRAWOZDANIE Z ZIMOWEGO MONITORINGU PTAKÓW NA OBIEKTACH WODNYCH NIZINY MAZOWIECKIEJ W STYCZNIU 2015 ROKU W dniach I (z terminem optymalnym I) 2015 roku przeprowadzono po raz kolejny liczenie ptaków zimujących w dolinach rzek oraz innych wytypowanych obiektach na Nizinie Mazowieckiej (Łukaszewicz et al. 2011, 2012, Łukaszewicz i Rowiński 2013, 2014). Celem akcji jest monitorowanie rozmieszczenia i liczebności populacji ptaków zimujących na Nizinie Mazowieckiej, ze szczególnym uwzględnieniem ptaków wodnych. Badaniami objęto 16 rzek w różnych klasach wielkości. Obserwacje prowadzono również w innych miejscach koncentracji ptaków wodnych, tj. w największych miastach regionu Warszawie, Radomiu, Skierniewicach oraz na zbiornikach zaporowych (Zb. Zegrzyński, Zb. Domaniów i Zb. Siczki). Łącznie skontrolowano 1117 km biegu rzek i zbiorników: Wisła (190 km), Bug (170 km), Pilica (140 km), Liwiec (105 km), Wkra (80 km), Narew (75 km), Radomka (65 km), Rawka (65 km), Bzura (55 km), Iłżanka (30 km), Zagożdżonka (25 km), Zwoleńka (25 km), Jeziorka

2 Kulon 20 (2015) 191 (25 km), Drzewiczka (20 km), Mogielanka (10 km), Rykalanka (10 km) oraz Zbiornik Zegrzyński (20 km), Zbiornik Domaniów (5 km) i Zbiornik Siczki (2 km). Wisłę skontrolowano na odcinku pomiędzy Dęblinem a Płockiem wraz ze stawami w Wildze, Liwiec ze stawami w Siedlcach, Pilicę ze stawami w Gostomi, a Radomkę ze stawami w Piastowie. We wschodniej części regionu sprawdzono wybrane obiekty w dolinie Mławki (stawy Rumoka i zalew Rudna). Utrzymano zbliżoną do lat poprzednich długość kontrolowanych rzek. Nie zmieniły się również metody zbierania materiału i prezentacji wyników (Łukaszewicz et al. 2011). W liczeniach wzięło udział łącznie 99 osób. Wyniki z wybranych kontrolowanych odcinków przekazano do centrali ogólnopolskiej akcji Monitoringu Zimujących Ptaków Wodnych (MZPW), wchodzącego w skład Państwowego Monitoringu Środowiska finansowanego i zarządzanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Sezon zimowy 2014/2015 był łagodny niemal w całym okresie, a średnie temperatury dla regionu wahały się pomiędzy +1 O C a +5 O C. Zachmurzenie w okresie badań było zmienne, od średniego do dużego, przelotne opady deszczu i śniegu występowały tylko lokalnie. Stan wód w Wiśle i jej dorzeczu układał się w strefie wody średniej. Stan wysoki był odnotowany tylko lokalnie na Pilicy i Radomce. Nie notowano stanów alarmowych na żadnej z rzek w regionie. Wykazano niewielkie wahania poziomu wód. Zlodzenia i innych zjawisk lodowych (np. lód brzegowy/ śryż) nie wykazano. W drugiej dekadzie stycznia 2015 roku stwierdzono zimowanie 99 gatunków ptaków (tab. 1 i 2) z łączną liczebnością ponad 94 tys. osobników. Do gatunku nie zaklasyfikowano 1,85% osobników, w tym większość stanowiły nieoznaczone mewy Larus spp. (dodatkowy podział to osobniki duże i małe nieoznaczone). Wykryto 34 gatunki ptaków wodno-błotnych (tab. 1), z całkowitą liczebnością wynoszącą os. Dominowała krzyżówka Anas platyrhynchos (81%), ponadto dosyć licznie występowały również: nurogęś Mergus merganser 2,7%, śmieszka Chroicocephalus ridibundus 2,7%, duże mewy nieoznaczone Larus spp. 2,5%, gągoł Bucephala clangula 2,4%, łabędź niemy Cygnus olor 2%, kormoran Phalacrocorax carbo 1,7% oraz gęgawa Anser anser 1,5%. Największe zimowisko (Wisła) skupiało większość regionalnej populacji mew. Stwierdzono tu 94% całkowitej liczebności śmieszki, 38,2% mewy siwej Larus canus oraz 31,9% dużych mew nieoznaczonych do gatunku. Koryto Wisły to także istotne miejsce występowania gęgawy (64,1%), nurogęsi (36%) oraz kormorana (26,3%). Na rzekach zachodniej części regionu stwierdzono 80,8% liczebności perkozka Tachybaptus ruficollis, 70,3% czapli białej Egretta alba, 59% zimowej populacji kormorana i zimorodka Alcedo atthis, ponad 50% czapli siwej Ardea cinerea oraz 43,7% osobników łabędzia niemego. Wschodnia część regionu koncentrowała znaczną część populacji takich gatunków jak: cyraneczka Anas crecca 61,8%, mewa siwa 61,2%, łabędź niemy 37,4% oraz nurogęś 37,2%. Łagodna zima i brak zlodzenia zbiorników w tym sezonie przyczynił się do istotnych koncentracji ptaków na zbiorniku Zegrzyńskim, na którym obserwowano 50,6% regionalnej zimowej populacji gągoła. Warszawa pozostaje głównym zimowiskiem w regionie dla krzyżówki (21% liczebności) i łyski Fulica atra (83,2%). Liczebność mandarynki

3 192 Kulon 20 (2015) Aix galericulata utrzymuje się na poziomie blisko 100 ptaków. W stolicy stwierdzono również największe bogactwo gatunkowe (N=12) spośród objętych liczeniami miast na Mazowszu. Wśród rzadziej zimujących gatunków wodno-błotnych należy wymienić obserwacje: bernikla białolica Branta leucopsis 7 os. w dolinie Wisły w okolicy Dęblina (M. Łukaszewicz), rożeniec Anas acuta 1 samiec, rz. Pilica (K. Sieczak). W Warszawie stwierdzono również 3 os. karolinki Aix sponsa, jednak gatunek ten nie jest zaliczany do krajowej awifauny, ze statusem pochodzący z niewoli, zawleczony lub introdukowany. Tab. 1. Liczebność ptaków wodnych zimujących w 2. dekadzie stycznia 2015 r. na Nizinie Mazowieckiej Table 1. Numbers of waterbirds wintering in the Mazovian Lowland in the second decade of January (1) Species, (2) Vistula River, (3) West, (4) East, (5) Warsaw, (6) Radom, (7) Skierniewice, (8) Total, (9) Dominance in %, (10) Number of individuals, (11) Number of species Gatunek (1) Wisła (190 km) (2) zachód* (477 km) (3) wschód** (450 km) (4) Warszawa*** (5) Radom (6) Skierniewice (7) Razem (1117 km) (8) Udział (%) (9) Cygnus olor ,96 Cygnus cygnus ,03 Branta leucopsis 7 7 0,01 Anser anser ,54 Anser fabalis ,04 Anser albifrons ,08 Anser spp ,01 Bucephala clangula ,38 Mergellus albellus 8 8 0,02 Mergus merganser ,70 Mergus serrator 1 1 <0,01 Aythya fuligula ,02 Anas strepera ,01 Anas penelope ,02 cd. tabeli na następnej stronie

4 Kulon 20 (2015) 193 cd. tabeli Anas platyrhynchos ,04 Anas acuta 1 1 <0,01 Anas crecca ,28 Anas spp ,54 Aix galericulata ,19 Tachybaptus ruficollis ,05 Podiceps cristatus 1 1 <0,01 Rallus aquaticus 1 1 <0,01 Gallinula chloropus ,03 Fulica atra ,41 Grus grus ,03 Vanellus vanellus ,01 Chroicocephalus ridibundus ,67 Larus canus ,77 Larus argentatus ,09 Larus cachinnans ,07 Larus marinus 4 4 0,01 Larus małe spp ,19 Larus duże spp ,55 Ardea cinerea ,43 Ardea alba ,07 Phalacrocorax carbo ,66 Alcedo atthis ,09 Aix sponsa 3 3 0,01 N os. ( 10 ) ,00 N gat. (+spp.) ( 11 ) 22 (3) 24 (2) 25 (3) (4) - D (%) ( 8 ) 18,10 26,64 28,88 21,70 3,02 1,66 100,00 - *) do wyników z części zachodniej regionu wliczono obserwacje ze Zbiornika Domaniów i Zbiornika Siczki *) results from the western part of the region include observations on Reservoirs Domaniów and Siczki **) do wyników z części wschodniej regionu wliczono obserwacje ze Zbiornika Zegrzyńskiego **) results from the eastern part of the region include observations on Reservoir Zegrzyński ***) bez obserwacji z Wisły ***) without observations on the Vistula River

5 194 Kulon 20 (2015) Wśród gatunków lądowych stwierdzono obecność 65 taksonów (tab. 2.) z łączną liczebnością os. Najliczniej notowanymi gatunkami były czyż Spinus spinus (25,2% udziału w zgrupowaniu, Z=95,1 os./10 km) i kwiczoł Turdus pilaris (21,1% udziału w zgrupowaniu, Z=79,5 os./10 km). Do dominantów zaliczono także: bogatkę Parus major (6,5%), wronę siwą Corvus cornix (5,3%) i kawkę Corvus monedula (5,3%). Średnie zagęszczenie osobników wyniosło 376,6 os./10 km. W tej grupie ptaków nie oznaczono do gatunku 0,08% całości zgrupowania. W zachodniej części regionu do gatunków dominujących zaliczono: czyża (30,5%), kwiczoła (24,8%) i bogatkę (6,1%); w części wschodniej czyża (24,7%), kwiczoła (17,6%), kawkę (7,2%) i bogatkę (6,7%), natomiast w dolinie Wisły wronę siwą (31,7%), kwiczoła (14,7%), bogatkę (8,2%) i modraszkę Cyanistes caeruleus (5,2%). Tab. 2. Liczebność ptaków lądowych zimujących w 2. dekadzie stycznia 2015 r. w dolinach rzek Niziny Mazowieckiej Table 2. Numbers of land birds wintering in river valleys of the Mazovian Lowland in the second decade of January (1) Species, (2) Vistula River, (3) Rivers-west, (4) Rivers-east, (5) Total, (6) Dominance in %, (7) Density of individuals per 10 km, (8) Number of individuals, (9) Number of species Gatunek (1) Wisła (190 km) (2) rzeki-zachód* (475 km) (3) rzeki-wschód** (450 km) (4) Razem (1115 km) (5) Udział (%) (6) Zagęszczenie (os./10 km) (7) Phasianus colchicus ,33 1,24 Perdix perdix ,11 0,43 Columba palumbus 1 1 0,00 0,01 Streptopelia decaocto ,65 2,43 Circus cyaneus 2 2 0,00 0,02 Accipiter nisus ,08 0,30 Accipiter gentilis ,06 0,24 Haliaeetus albicilla ,17 0,65 Buteo lagopus ,05 0,19 Buteo buteo ,80 3,03 cd. tabeli na następnej stronie

6 Kulon 20 (2015) 195 cd. tabeli Buteo sp ,01 0,04 Asio otus 1 1 0,00 0,01 Picus viridis ,16 0,59 Dryocopus martius ,28 1,05 Dendrocopos major ,71 2,68 Dendrocopos syriacus ,01 0,03 Dendrocopos medius ,05 0,18 Dendrocopos minor ,07 0,26 Falco tinnunculus ,03 0,11 Falco columbarius 1 1 0,00 0,01 Falco peregrinus 1 1 0,00 0,01 Lanius excubitor ,10 0,39 Garrulus glandarius ,23 4,65 Pica pica ,02 7,60 Corvus monedula ,27 19,86 Corvus frugilegus ,01 11,33 Corvus corax ,13 4,26 Corvus corone 2 2 0,00 0,02 Corvus cornix ,35 20,16 Passer domesticus ,24 4,67 Passer montanus ,64 13,70 Anthus pratensis 2 2 0,00 0,02 Motacilla alba 3 3 0,01 0,03 Fringilla coelebs ,25 0,96 Fringilla montifringilla ,02 0,09 Coccothraustes coccothraustes ,32 1,20 Pyrrhula pyrrhula ,85 6,96 Chloris chloris ,26 4,75 Linaria cannabina ,24 0,89 Linaria flavirostris ,06 0,23 Acanthis flammea ,00 0,02 Carduelis carduelis ,37 8,92 Spinus spinus ,25 95,09 Emberiza calandra ,56 2,12 Emberiza citrinella ,78 18,02 cd. tabeli na następnej stronie

7 196 Kulon 20 (2015) cd. tabeli Emberiza schoeniclus ,09 0,35 Periparus ater ,06 0,22 Lophophanes cristatus ,13 0,49 Poecile palustris ,51 1,93 Poecile montanus ,32 1,21 Cyanistes caeruleus ,85 10,72 Parus major ,55 24,65 Panurus biarmicus ,03 0,12 Phylloscopus collybita 1 1 0,00 0,01 Aegithalos caudatus ,60 6,04 Regulus regulus ,38 1,42 Bombycilla garrulus ,16 0,59 Certhia familiaris ,16 0,60 Certhia brachydactyla ,12 0,44 Certhia sp ,07 0,28 Sitta europea ,34 1,26 Troglodytes troglodytes ,82 3,10 Sturnus vulgaris ,51 1,93 Erithacus rubecula ,03 0,11 Turdus viscivorus ,27 1,02 Turdus merula ,32 1,19 Turdus pilaris ,11 79,51 N os. ( 8 ) ,00 376,63 N gat.(+spp.) ( 9 ) 52 (1) 57 (1) 56 (2) 65 (2) - - D (%) ( 6 ) 10,91 53,62 35,47 100, *) do wyników z części zachodniej regionu wliczono obserwacje ze Zbiornika Domaniów *) results from the western part of the region include observations on Reservoirs Domaniów **) do wyników z części wschodniej regionu wliczono obserwacje ze Zbiornika Zegrzyńskiego **) results from the eastern part of the region include observations on Reservoir Zegrzyński Wykazano zimowanie 8 gatunków szponiastych (tab. 2), co stanowiło 1,2% wszystkich gatunków lądowych. Spośród 73 bielików Haliaeetus albicilla 41,1% obserwowano w dolinie Wisły, a 80,9% myszołowów włochatych Buteo lagopus wykazano we wschodniej części Mazowsza. Najliczniejszy myszołów Buteo buteo stanowił 67,6% wszystkich spośród szponiastych i 0,8% całości zgrupowania. W dolinach

8 Kulon 20 (2015) 197 rzecznych zachodniej części obserwowano łącznie dwa zimujące błotniaki zbożowe Circus cyaneus, oba ptaki w szacie samica/młodociany obserwowano w dolinie Pilicy. Do rzadziej zimujących gatunków należały pojawy: świergotek łąkowy Anthus pratensis 2 pojedyncze osobniki w dolinie Wisły (Ł. Matyjasiak), pierwiosnek Phylloscopus collybita 1 os. w dolinie Pilicy (Sz. Kielan), grzywacz Columba palumbus 1 os. w dolinie Pilicy (C. Iwańczuk) oraz pliszka siwa Motacilla alba łącznie 3 os. w korycie Wisły (M. Łukaszewicz i Ł. Matyjasiak). W korycie Wisły obserwowano także sokoła wędrownego Falco peregrinus 1 os. (M. Łukaszewicz), natomiast drzemlika Falco columbarius 1 os. w dolinie Bzury (R. Kuropieska). W liczeniach udział wzięli: Adamiak Robert, Antczak Krzysztof, Bączkowski Marcin, Bąk Zbigniew, Bednarczyk Grzegorz, Boguszewska Jadwiga, Boguszewski Przemysław, Chmielewski Sławomir, Chodkiewicz Tomasz, Cieśluk Paweł, Cmoch Maciej, Dmoch Adam, Dobrzańska Julia, Dombrowski Andrzej, Dziedzic Marcin, Dzierżanowski Tomasz, Elas Marek, Furdal Krzysztof, Giziński Sławomir, Goławski Artur, Grabowski Paweł, Grzębkowski Mateusz, Grzybowski Tomasz, Iwańczuk Cezary, Janus Weronika, Kajzer Krzysztof, Karpińska Oliwia, Kasjaniuk Sławomir, Kasprzykowski Zbigniew, Kielan Szymon, Klimaszewski Krzysztof, Koliński Artur, Kołaczek Leszek, Kozik Radosław, Królikowski Konrad, Kuropieska Rafał, Kurowski Mieczysław, Łukaszewicz Marcin, Maniakowski Michał, Matyjasiak Łukasz, Mazurek Jacek, Michałowski Dariusz, Mitrus Cezary, Molęda Mariusz, Murawski Marek, Mydlak Jarosław, Nowicka Małgorzata, Nowicki Mirosław, Obłoza Przemysław, Ociesa Bartłomiej, Olszewski Adam, Osojca-Krasiński Grzegorz, Oszkiel Stanisław, Parapura Agnieszka, Patryniak Rafał, Pietrasz Krzysztof, Poleszczuk-Tusińska Olga, Pstrokoński Paweł, Rejmer Marcin, Rowiński Oliwier, Rowiński Patryk, Różycki Andrzej, Sapieżko Ewelina, Sieczak Karol, Siuchno Marcin, Skrobiński Sergiusz, Słupek Błażej, Słupek Jacek, Słupek Maciej, Solaniuk Sylwester, Sosnowski Saumel, Stański Tomasz, Stępień Łukasz, Stolarz Przemysław, Strojny Barbara, Synowiecki Jarosław, Szafrański Adrian, Szczepankiewicz Ewa, Szulak Krzysztof, Świątek Marcin, Tabor Jacek, Tęcza Robert, Trębicki Łukasz, Turowski Michał, Turowski Stanisław, Tusiński Rafał, Twardowski Marek, Uchimiak Tomasz, Wacławik Paweł, Wardecki Łukasz, Wojewoda Agata, Wojnar Monika, Wołowik Michał, Woźniak Bartłomiej, Woźniak Krzysztof, Wólczyńska Dorota, Zawadzki Grzegorz, Zawadzki Jarosław, Żak Edyta. Składamy serdeczne podziękowania wszystkim uczestnikom tegorocznych liczeń zachęcając do dalszego udziału w akcji. Dziękujemy sponsorom nagród dla uczestników liczeń: firmie OX2 Wind Poland sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie oraz sklepom internetowym: Przyrodnicze.pl, Lanius-book.pl i Ecotone.pl

9 198 Kulon 20 (2015) Literatura Łukaszewicz M., Kasprzykowski Z., Rowiński P Sprawozdanie z akcji zimowego liczenia ptaków w dolinach rzek na Nizinie Mazowieckiej w styczniu 2011 roku. Kulon 16: Łukaszewicz M., Kasprzykowski Z., Rowiński P Sprawozdanie z akcji zimowego liczenia ptaków w dolinach rzek na Nizinie Mazowieckiej w styczniu 2012 roku. Kulon 17: Łukaszewicz M., Rowiński P Sprawozdanie z akcji zimowego liczenia ptaków w dolinach rzek na Nizinie Mazowieckiej w styczniu 2013 roku. Kulon 18: Łukaszewicz M., Rowiński P Sprawozdanie z akcji zimowego liczenia ptaków w dolinach rzek na Nizinie Mazowieckiej w styczniu 2014 roku. Kulon 19: Adresy autorów: Marcin Łukaszewicz, Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, ul. Radomska 7, Pionki, lukaszewicz-m@wp.pl Patryk Rowiński, Samodzielny Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa, ul. Nowoursynowska 159, Warszawa, nuthatch@wp.pl REPORT ON THE MONITORING OF BIRDS WINTERING ON WATER BODIES IN THE MAZOVIAN LOWLAND IN JANUARY 2015 Summary During January 2015, we conducted a successive count of birds wintering in river valleys and other selected objects in the Mazovian Lowland. The purpose of this action was monitoring the distribution and numbers of birds wintering in the Mazovian Lowland, with emphasis on waterbirds. The study covered 16 rivers of different size classes. Observations were also conducted in other places of the concentration of waterbirds in Warsaw, Radom, Skierniewice, and on dam reservoirs, such as Zegrzyński, Domaniów and Siczki. In total, 1117 km of river course and dam reservoirs were monitored. The winter season of 2014/2015 was mild, and mean temperatures of the region fluctuated between +1 O C and +5 O C. The mean water level of the Vistula and its confluents was within the zone of average values. There was no ice cover. We noted the wintering of 99 bird species, with a total of over 94 thousand individuals. The dominant species was the Mallard Anas platyrhynchos (81%). Fairly numerous were also the Goosander Mergus merganser 2.7%, Black-headed Gull Chroicocephalus ridibundus 2.7%, large not indentified gulls Larus spp. 2.5%, Golden Eye Bucephala clangula 2.4%, Mute Swan Cygnus olor 2%, Cormorant Phalacrocorax carbo 1.7% and Greylag Goose Anser anser 1.5%. Among land birds we recorded 65 taxa, with a total of individuals. The most abundant species were represented by the Siskin Spinus spinus (25.2%) and Fieldfare Turdus pilaris (21,1%). The dominant species also included the Great Tit Parus major (6.5%), Hooded Crow Corvus cornix (5.3%) and Jackdaw Corvus monedula (5.3%). The mean density was individuals/10 km. Key words: Mazovian Lowland, wintering birds, abundance.