STRESZCZENIE. Deliberacja jako metoda zwiększenia zaufania obywateli do instytucji politycznych: przypadek Ukrainy

Transkrypt

1 mgr Dmytro Volodin Szkoła Nauk Społecznych Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk Promotor: Prof. dr hab. Klaus Bachmann SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny STRESZCZENIE Deliberacja jako metoda zwiększenia zaufania obywateli do instytucji politycznych: przypadek Ukrainy (Tytuł oryginalny: Deliberation as a method to increase citizens' trust in political institutions: the case of Ukraine) Praca przygotowana w kontekście rozważań nad środkami zaradczymi dla niedoskonałości rządów demokratycznych, które powodują, że obywatele coraz mniej chętnie uczestniczą w życiu publicznym, a wreszcie (niektórzy) wycofują swoje zaufanie do instytucji demokratycznych. Jednym z możliwych rozwiązań wspierających demokrację jest wdrażanie różnego rodzaju demokratycznych innowacji, do których należą instrumenty deliberacyjne. Praca dowodzi powstałą hipotezę badawczą, że skutecznie przygotowywane i wdrażane instrumentów demokracji deliberatywnej ma istotny wpływ na rolę obywateli w procesie podejmowania decyzji i zwiększa poziom zaufania politycznego, szczególnie na poziomie lokalnym. Została opracowana struktura metodologiczna dla instrumentów deliberatywnych, są sformułowane i prezentowane kryteria skutecznej deliberacji. Ponadto ważne uwagi poświęca się możliwości nowych rozwiązań technologicznych w celu poprawy procesu deliberacji.

2 W celu uzyskania szczegółowej charakterystyki istniejących instrumentów demokracji deliberatywnej i wyeliminowania problemu podziału działań, które są deliberatywnymi, od tych, które twierdzą, że są tylko takie, została zaoferowany system oceny procesu deliberacji demokratycznej. Dodatkowo, są przeanalizowane doświadczenia i przykłady z czołowych demokracji z szeregu państw z wysokim poziomem zaufania politycznego i krajów postkomunistycznych. Ponadto, zostało przeprowadzono kompleksowe badanie empiryczne wdrażania instrumentów demokracji deliberatywnej na poziomie lokalnym, w takim kraju jak Ukraina. Głównym celem tych badań było ustalenie, czy w wyniku udziału w deliberacji nastąpiła zmiana poziomu zaufania do instytucji publicznych. Metoda badania polegała na przeprowadzeniu sondażu reprezentacyjnego na próbie dorosłych mieszkańców miasta (pretestu), analizie procesu wdrożenia budżetu partycypacyjnego wraz z jego deliberacyjną składową oraz przeprowadzeniu sondażu wśród uczestników procesu deliberacyjnego, którzy byli wcześniej badani w trakcie pretestu (posttest). Niniejsza rozprawa doktorska składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszej części rozprawy przeprowadzono analizę potocznego kryzysu demokracji reprezentacyjnej oraz ewentualne rozwiązania tego kryzysu w postacie deliberacji i demokracji deliberatywnej. Oprócz tego, w tym rozdziale zostały przeanalizowane relacje pomiędzy deliberacją, demokracją a zaufaniem politycznym. W drugim rozdziale pracy skupiam się na przedstawieniu metody oceny jakości deliberacji oraz demokracji deliberatywnej. Trzeci oraz czwarty rozdziały rozprawy poświęcone analizie poszczególnych instrumentów deliberacji (w tym online dyskusji) w procesie podejmowania decyzji politycznych. Przedstawiono przykłady zastosowania elementów deliberacyjnych w różnych kontekstach politycznych. Podane przykłady zostały ujednolicone według przypadków zastosowania w państwach ze stabilnymi instytucjami demokratycznymi oraz wysokim poziomem zaufania politycznego, w państwach postkomunistycznych (przykład Polski) i post dyktatorskich (Brazylia). Dodatkowo wyjaśniono pytanie, że w przypadku państw autorytarnych nie możemy mówić o demokracji deliberatywnej, ale tylko o szczegółowych

3 przypadkach deliberacji. Przy analizę poszczególnych instrumentów deliberacji zwrócono uwagę na to, jak dane instrumenty mogą być zastosowane w sytuacji reżymów hybrydowych. Na początku ostatniego rozdziału omówiono historię powstania elementów społeczeństwa obywatelskiego na Ukrainie. Dalej wyjaśniono zmiany na Ukrainie po Euromajdanie w kontekście zaufania politycznego oraz różnych instrumentów motywacji obywateli do udziału w życiu Państwa. Następnie opisano historię powstania budżetu partycypacyjnego na Ukrainie oraz zwrócono uwagę na szczególne elementy deliberacji w tych procesach. Oprócz tego, przedstawiono zastosowane metody badawcze oraz proces eksperymentu deliberatywnego w Czerniowcach. Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że stosowanie instrumentów demokracji deliberatywniej na poziomie lokalnym zwiększa zaufanie obywateli do władz lokalnych (burmistrz oraz rada miejska). Plan rozprawy Introduction CHAPTER I. THEORETICAL ASPECTS OF DELIBERATION AND DELIBERATIVE DEMOCRACY 1.1 The crisis of representative democracy and the current deliberative turn in democratic theory 1.2. Deliberation and deliberative democracy: definition and normative criteria 1.3. Why do people need deliberation? The main qualities of deliberation and its potential limitations 1.4. Political trust and deliberation CHAPTER II. QUALITY OF DELIBERATION AND DELIBERATIVE DEMOCRACY 2.1. High quality deliberation and the quality of the deliberative democracy 2.2. How to evaluate the quality of the deliberation process

4 CHAPTER III. INSTRUMENTS OF DELIBERATION IN DIFFERENT POLITICAL REALITIES 3.1. Classification of deliberative instruments 3.2. How to improve deliberation with the help of the new technologies of participation and decision-making CHAPTER IV. DELIBERATION IN ACTION: EXAMPLES FROM THE WORLD 4.1. Examples of deliberative instrument implementation in countries with consolidated democracy 4.2. Examples of deliberative instrument implementation in new democracies 4.3 Deliberation in nondemocratic space CHAPTER V. DELIBERATIVE ACTIVITIES AND CITIZENS POLITICAL TRUST: EMPIRICAL VERIFICATION AT THE LOCAL LEVEL 5.1. Background of deliberation in Ukraine 5.2 Experiment design 5.3. Results of deliberative activity at local level GENERAL CONCLUSIONS Bibliography ANNEXES Bilbiografia (wybór): 1. Bachmann K. (2004) Konwent o przyszłości Europy. Demokracja deliberatywna jako metoda legitymizacji władzy w wielopłaszczyznowym systemie politycznym, Atut: Wrocław;

5 2. Bessette, J. (1980) Deliberative Democracy: The Majority Principle in Republican Government, in Goldwin R.A Schambra W.A. (eds.), How Democratic Is the Constitution?, American Enterprise Institute for Public Policy Research, Washington and London; 3. Chambers, S. (2003) Deliberative democratic theory. Annual Review of Political Science, (6), ; 4. Dryzek, J. (2009) Democratization as deliberative capacity building. Comparative Political Studies, 42 (11), ; 5. Fishkin, J. (2011) When the People Speak Deliberative Democracy and Public Consultation, New York, NY: Oxford University Press; 6. Fung, A. (2005) Democratizing the policy process. The Oxford Handbook of Public Policy. New York, NY: Oxford University Press; 7. Geissel, B., & Joas, M. (Eds.). (2013). Participatory democratic innovations in Europe. Improving the quality of democracy? Leverkusen Opladen: Barbara Budrich Publishers; 8. Gutmann, A., Thompson, D. (2009) Why Deliberative Democracy? Princeton University Press; 9. Habermas, J. (1994). Three normative models of democracy. Constellations, 1(1), 1 10; 10. Habermas, J. (1996) Between facts and norms. Contributions to a discourse theory of Law and democracy. Cambridge: MIT Press; 11. He, B. & Warren, M. (2011) Authoritarian Deliberation: The Deliberative Turn in Chinese Political Development, Authoritarian Deliberation Perspectives on Politics, 9(2); 12. Held, D. (2006) Models of Democracy. Stanford, CA: Stanford University Press; 13. Johnson, G. (2009) Deliberative Democratic Practices in Canada: An Analysis of Institutional Empowerment in Three Cases. Canadian Journal of Political Science, 42(3), ; 14. Kębłowski W. (2014) Participatory budgeting: an evaluation (Budżet partycypacyjny: ewaluacja), Warszawa: Instytut Obywatelski;

6 15. Magnette, P. (2007) Deliberating or Bargaining? Coping with Constitutional Conflicts in the Convention on the Future of Europe, in Erik O. Eriksen, John E. Fossum and Augustín J. Menéndez eds., Developing a Constitution for Europe. London: Routledge; 16. Markowski, R. (2004) Populizm a demokracja, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN; 17. McAfee, N. (2004) Three Models of Democratic Deliberation, The Journal of Speculative Philosophy 18(1 ), 44-59; 18. Mishler, W., & Rose, R. (2005) What are the political consequences of trust? A test of cultural and institutional theories in Russia, Comparative political studies, 38(19), p ; 19. Morlino, L. (2009). Are there hybrid regimes? Or are they just an optical illusion? European Political Science Review, 1(2), ; 20. Newton, K. (2018). Social and political trust. In M. Uslaner (Ed.), Social and political trust (pp ). New York, NY: Oxford University Press; 21. Norris, P. (2011). Democratic deficit: Critical citizens revisited. New York, NY: Cambridge University Press; 22. Putnam, R., Leonardi, R., & Nanetti, R. (1993). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. Princeton, NJ: Princeton University Press; 23. Rosenberg, S. ed. (2007 ) Deliberation, participation and democracy, Palgrave Macmillan; 24. Sanders, L. (1997) Against Deliberation, Political Theory 25 (3, June), p ; 25. Siaroff, A. (2009). The decline of political participation: An empirical overview of voter turnout and party membership. In J. DeBardeleben & J. H. Pammett (Eds.), Activating the citizen (pp.41-59). London: Palgrave Macmillan; 26. Swaner, R. (2017). Trust matters: Enhancing government legitimacy through participatory budgeting. New Political Science, 39(1), ; 27. Sztompka, P. (1999). Trust: A sociological theory. New York, NY: Cambridge University Press;

7 28. Uslaner, E. (2002). The moral foundations of trust. New York, NY: Cambridge University Press; 29. Warren, M. and Pearse, H. (Eds) (2008). Designing Deliberative Democracy: The British Columbia Citizens Assembly. New York: Cambridge University Press; 30. Zmerli, S., & Hooghe, M. (2013). Political trust: Why context matters. Colchester: ECPR Press.