Ministerstwo Zdrowia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ministerstwo Zdrowia"

Transkrypt

1 Ministerstwo Zdrowia Departament Polityki Zdrowotnej PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ pt.: Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata Podstawa prawna: art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( Dz. U. Nr 210, poz z późn. zm.). wrzesień 2006 r. 1

2 SPIS TREŚCI: Lp. Rozdział Str. I. Streszczenie 3 II. Wprowadzenie 4 6 III. Zdefiniowanie problemu 6 10 IV. Uzasadnienie realizacji programu V. Opis Programu VI. Kalkulacja kosztów VII. Ewaluacja Programu VIII. Wyjaśnienia skrótów

3 I. Streszczenie Program Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce jest jedną z głównych części Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV. Ma na celu zapewnienie leczenia antyretrowirusowego, wraz z monitorowaniem jego skuteczności, u pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS. Przedmiotem finansowania przez Ministerstwo Zdrowia jest zakup leków antyretrowirusowych, testów oraz szczepionek dla dzieci i noworodków urodzonych z matek zakażonych HIV. Koordynatorem tego programu jest Krajowe Centrum ds. AIDS, na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz.U. z 2005 r. Nr 189, poz.1590). Realizatorzy programu wyłaniani będą w drodze konkursu ofert przeprowadzonego przez Krajowe Centrum ds. AIDS. W Programie na lata przewidywana jest kontynuacja leczenia ARV pacjentów z 2006 roku i włączanie do terapii nowych, wymagających leczenia ze wskazań życiowych. Całościowy koszt realizacji Programu w latach Krajowe Centrum ds. AIDS szacuje na około: zł., z czego w latach: 2007 r. = zł r. = zł r. = zł. W powyższych wyliczeniach zastosowano średni 22% wskaźnik przyrostu liczby pacjentów objętych terapią ARV obserwowany w latach , przy założeniu obecnie obowiązujących cen leków antyretrowirusowych (średni roczny koszt leczenia jednego pacjenta ARV wynosi zł.) i testów do monitorowania terapii ARV (profil immunologiczny CD4/CD8 i poziom wiremii HIV RNA). Programem leczenia ARV objęte będą wszystkie osoby z wirusem HIV i chore na AIDS spełniające kryteria medyczne, których możliwość objęcia programem polityki zdrowotnej nie pozostaje w sprzeczności z aktualnie obowiązującym prawodawstwem. Programem objęte będą również kobiety ciężarne zakażone HIV oraz noworodki urodzone z matek zakażonych HIV, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie standardami. Poza leczeniem ARV osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, program będzie obejmował postępowanie poekspozycyjne po narażeniu na zakażenie HIV w trakcie wykonywania obowiązków zawodowych i - jak dotychczas po ekspozycjach pozazawodowych wypadkowych. 3

4 II. Wprowadzenie Zakażenie wirusem HIV choć nadal jest nieuleczalne, w świetle dzisiejszego stanu wiedzy medycznej, jest chorobą poddającą się leczeniu. Stało się tak dzięki wprowadzeniu skojarzonego leczenia antyretrowirusowego, tzw. wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (Highly Active Antiretroviral Therapy HAART), co miało miejsce w roku Wprowadzenie leczenia spowodowało spadek liczby zachorowań na AIDS oraz spadek śmiertelności z powodu AIDS. Ma ono również znaczenie profilaktyczne, gdyż u osób objętych terapią antyretrowirusową (ARV) dochodzi do zmniejszenia ilości krążącego we krwi wirusa, co powoduje zmniejszenie zakaźności tych osób. Dostęp do środków medycznych, w kontekście pandemii takiej jak HIV/AIDS, jest jednym z najważniejszych elementów działań zmierzających do osiągnięcia coraz pełniejszej realizacji prawa wszystkich ludzi do najwyższych możliwych standardów zdrowia fizycznego i psychicznego. W latach leczenie to było realizowane w Polsce w ramach tzw. procedur wysokospecjalistycznych. Objęto nim łącznie grupę około 1100 osób. W roku 1999 zanotowano spadek zapadalności na AIDS, który można, przynajmniej częściowo, odnieść do prowadzonego leczenia. Oszacowana liczba pacjentów wymagających leczenia ARV (kontynuacja) lub włączenia do terapii ARV wynika z dotychczasowych doświadczeń i analizy sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS w Polsce. Obecnie trudno jest przewidzieć precyzyjnie liczbę pacjentów, którzy w latach wymagać będą włączenia do terapii ARV. Jednak opierając się na analizie dynamiki wzrostu zakażeń HIV oraz sytuacji epidemiologicznej AIDS w Polsce, a także dotychczasowej dynamice wzrostu liczby osób chorych włączonych do terapii, można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć założenie 18-25% wzrostu liczby leczonych, jak miało to miejsce w ostatnich latach. Obserwujemy znaczną dynamikę wzrostu liczby pacjentów obejmowanych leczeniem antyretrowirusowym w ostatnich latach. Ze względu na ograniczone środki finansowe, w latach oraz w I półroczu roku 2006, terapią ARV obejmowano jedynie pacjentów ze wskazań życiowych. Liczba leczonych do czerwca 2006 r. wynosiła 2802 w tym 103 dzieci. Profilaktyka ARV zakażeń wertykalnych matka - dziecko Wraz z pierwszym opisem AIDS u dziecka w 1982 roku, stało się jasne, że zakażenie HIV może być przenoszone z matki na dziecko. Ponieważ prawie wszystkie matki, które urodziły dzieci zakażone HIV były HIV-dodatnie, utrwaliło się przekonanie, że 4

5 zakażenie HIV u matki zawsze powoduje zakażenie HIV u jej dziecka. Od połowy lat 90-tych obserwujemy stały wzrost liczby kobiet zakażonych HIV, które zachodzą w ciążę i decydują się na urodzenie dziecka. Ryzyko transmisji odmatczynej HIV (w grupie kobiet nie poddających się profilaktyce) na terenie Europy wynosi 15 30%. Jest większe w przypadku matek z wysoką wiremią, podczas porodu drogami natury, u dzieci karmionych piersią i kobiet, które nie były pod specjalistyczną opieką podczas ciąży i porodu oraz nie otrzymywały profilaktycznie leków antyretrowirusowych. Do ok. 70% zakażeń odmatczynych HIV dochodzi podczas porodu. Poznanie czynników ryzyka przeniesienia zakażenia HIV od matki do dziecka pozwoliło na opracowanie programów profilaktyki odmatczynych zakażeń HIV. W roku 2005 leki antyretrowirusowe otrzymały 64 kobiety ciężarne zakażone HIV i ich 61 nowourodzonych dzieci. U kobiet, które były leczone antyretrowirusowo przed zajściem w ciąże, leczenie to jest kontynuowane z ewentualnymi zmianami na mniej toksyczne dla dziecka. Profilaktyka zakażeń HIV zawodowych, pozazawodowych - wypadkowych Ekspozycja jest to narażenie na zakażenie wirusem HIV. a) Ekspozycja zawodowa - jest to narażenie na zakażenie wirusem HIV w trakcie wykonywania obowiązków służbowych u pracowników służby zdrowia, policji, służb pracujących w zakładach penitencjarnych, służb sprzątających. Na przykład: zakłucie igłą zanieczyszczoną materiałem potencjalnie zakaźnym, skaleczenie skalpelem lub innym narzędziem chirurgicznym, zachlapanie śluzówek materiałem potencjalnie zakaźnym, zakłucie igłą nieznanego pochodzenia w trakcie sprzątania. b) Ekspozycja pozazawodowa - jest to narażenie na zakażenie wirusem HIV pozazawodowe. Ze środków zarezerwowanych na realizację programu w latach (ze względu na ograniczone środki finansowe) pokrywany był tylko koszt leków stosowanych jedynie w ekspozycjach pozazawodowych wypadkowych, tzn. takich, do których doszło w konsekwencji nieszczęśliwych zdarzeń, takich jak np: gwałt, zakłucie igłą zanieczyszczoną materiałem potencjalnie zakaźnym -nieznanego pochodzenia, zranienia odniesione w trakcie napaści i bójki itp. W 2005 roku wdrożono leczenie antyretrowirusowe w profilaktyce zakażeń poekspozycyjnych u 913 pacjentów: po ekspozycji zawodowej pacjentów po ekspozycji pozazawodowe pacjentów. 5

6 Należy podkreślić, że tego rodzaju zalecenia, choć w większości przypadków realnie dotyczą pracowników służby zdrowia, są również stosowane poza tą grupą zawodową. Dotyczy to pracowników zatrudnionych w takich służbach jak: straż pożarna, policja oraz incydentalnie innych osób spoza wyżej wymienionych kręgów. Również przypadki ekspozycji pozazawodowej wypadkowej na zakażenie HIV u osób zgwałconych, zakłutych igłą niewiadomego pochodzenia, czy też zakłutych przez narkomanów itp., są objęte profilaktyką poekspozycyjną lekami antyretrowirusowymi, zakupionymi w ramach programu leczenia ARV. W I półroczu 2006 r. zostało wdrożone postępowanie poekspozycyjne z zastosowaniem leków antyretrowirusowych u 283 pacjentów, z czego: ekspozycja zawodowa ekspozycja wypadkowa Dzięki zastosowaniu leków ARV w celach profilaktycznych nie zarejestrowano żadnego przypadku zakażenia HIV po zawodowym lub pozazawodowym wypadkowym narażeniem na zakażenie. III. Zdefiniowanie problemu Według szacunków UNAIDS pod koniec 2005 roku na świecie żyło ok. 46 milionów osób zakażonych HIV lub chorych na AIDS. Rozprzestrzenianie się zakażeń HIV w niektórych regionach przybrało rozmiary pandemii. Każdego dnia na świecie zakaża się HIV ok. 14 tys. osób, z czego ok. 10% stanowią dzieci. Ok. 50% zakażeń dotyczy osób między 16 a 24 rokiem życia. Każdego dnia na świecie umiera z przyczyn związanych z HIV/AIDS około 8 tys. osób. Sytuacja epidemiologiczna HIV/AIDS w Polsce Jak wynika z danych skumulowanych, w Polsce od początku epidemii, tj. od 1985 r. do 30 czerwca 2006 r. wykryto przypadków zakażenia wirusem HIV, wśród których było co najmniej 5344 zakażonych w związku z używaniem narkotyków. Każdego roku wykrywa się średnio zakażeń. Ogółem od 1986 odnotowano 1784 zachorowań na AIDS - zmarło 819 pacjentów. Szacuje się jednak, że w Polsce ogólna liczba żyjących osób zakażonych HIV lub chorych na AIDS wynosi około 30 tysięcy, z czego ponad 30% to kobiety. Od roku 2000 zauważa się spadek liczby zakażeń związanych ze stosowaniem narkotyków drogą dożylną oraz wzrost liczby zakażeń drogą kontaktów seksualnych. Od roku 2001 obserwuje się dosyć wyraźnie odwrócenie pewnych trendów epidemii. Wiele osób zakaża się poprzez ryzykowne kontakty seksualne, często połączone ze 6

7 stosowaniem środków psychoaktywnych. 900 Sytuacja epidemiologiczna HIV/AIDS w Polsce w latach zakażenia HIV zachorowania na AIDS zgony Zakażenia HIV zarejestrowane w Polsce w latach według wieku 4% 4% 8% 9% 25% < >50 brak danych 50% Tak jak w większości krajów, AIDS jest problemem głównie ludzi młodych. 58% osób, które uległy zakażeniu HIV, nie ukończyło 29 roku życia, w tym 8% w momencie rozpoznania zakażenia HIV nie miało jeszcze ukończonego dwudziestego roku życia. W latach zachorowania na AIDS i zakażenia HIV lokalizowały się głównie w dużych aglomeracjach miejskich, na początku lat dziewięćdziesiątych 7

8 wskaźnik nowo wykrytych zakażeń (na mieszkańców) był najwyższy w województwach południowo-zachodniej Polski. W 2005 roku, zakażenia bez informacji o drodze zakażenia stanowiły 65% wszystkich zakażeń. Fakt ten należy tłumaczyć tendencją wzrostową liczby zakażeń, do których dochodzi na drodze kontaktów heteroseksualnych, a na statystyki zbiorcze mówiące o 54 % zakażeń poprzez stosowanie narkotyków dożylnych w dużej mierze ma wpływ sytuacja z lat poprzednich. W ogólnej liczbie zakażeń przeważają mężczyźni. Jednak w ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zakażeń u kobiet, co wynika z rozprzestrzeniania się wirusa w populacji osób heteroseksualnych. Jednakże, dzięki widocznym zmianom postaw społeczeństwa i wzrostowi liczby osób poddających się testowaniu w kierunku zakażenia HIV, zaobserwowano wzrost wykrywalności zakażenia HIV w innych środowiskach i grupach, niż osoby biorące dożylnie narkotyki. Niestety wzrosła również liczba wykrywanych przypadków zakażenia HIV, często równocześnie z rozpoznawanym klinicznie pełnoobjawowym zespołem AIDS. Sytuacje takie często dotyczyły pacjentów zakażonych w przeszłości na drodze kontaktów heteroseksualnych, a wcześniej w tym kierunku nie diagnozowanych. Niepokojącym zjawiskiem jest także wzrost zakażeń chorobami przenoszonymi drogą płciową, co bezpośrednio przekłada się także na sytuację epidemiologiczną HIV/AIDS. Dotychczasowe próby rozwiązania problemu Ze względu na stosunkowo wysokie koszty terapii antyretrowirusowej, liczba osób poddawanych leczeniu była w kraju ograniczona. W wielu przypadkach, pomimo istniejących zaleceń, nie można było realizować wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej, co skutkowało szybkim rozwojem oporności wirusa HIV na leki i wpływało niekorzystnie na stan zdrowia osób poddawanych terapii. Względy finansowe były również przyczyną niepełnego i nieregularnego monitorowania leczenia. W związku z tym wystąpiła konieczność zaangażowania środków finansowych z budżetu Ministra Zdrowia. Przeznaczenie odpowiednich środków finansowych na realizację tej procedury wysokospecjalistycznej zapewniło szeroki dostęp do leczenia antyretrowirusowego ludziom żyjącym z HIV i chorym na AIDS i wpłynęło na zmniejszenie kosztów wydatkowanych na leczenie ciężkich chorób będących następstwem zakażenia HIV (min. zakażeń wirusem cytomegalii, PCP pneumocystozowego zapalenia płuc, toksoplazmozy OUN, chorób nowotworowych). 8

9 Polityka Państwa w zakresie HIV/AIDS Fakt, iż leczenie antyretrowirusowe (ARV) stanowi element polityki państwa w zakresie zapobiegania i zwalczania epidemii HIV/AIDS odzwierciedla m.in. przyjęcie przez Polskę deklaracji o randze międzynarodowej takich jak np. Deklaracja Zaangażowania ONZ w sprawie HIV/AIDS oraz Deklaracja Dublińska 2004 r. W wymiarze wewnętrznym Polska realizuje proponowaną przez UNAIDS i wspieraną przez Komisję Europejską koncepcję Trzech Jedności (Three Ones), zakładającą, że do efektywnych działań wymierzonych w HIV/AIDS potrzeba następujących środków: 1. Ustanowienia na szczeblu państwa instytucji koordynującej w sprawach HIV/AIDS. 2. Opracowania krajowych programów działań HIV/AIDS. 3. Ustanowienia całościowego państwowego systemu monitoringu i ewaluacji sytuacji epidemiologicznej, działań medycznych i prewencyjnych. W stopniowo dokonującym się postępie w tworzeniu stabilnej strategii państwa w walce z epidemią HIV/AIDS oparto się m.in. na rekomendacjach zawartych w następujących dokumentach i deklaracjach: Rozporządzenie Rady Ministrów z dn , w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz.U. z 2005 r. Nr 189, poz. 1590), Dokument roboczy Komisji Europejskiej Skoordynowane i zintegrowane podejście w zwalczaniu HIV/AIDS w obrębie Unii Europejskiej i jej sąsiedztwie KE 2004, Deklaracja Wileńska UE 2004, Deklaracja Dublińska WHO, UE 2004 Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV, Opieki nad Żyjącymi z HIV i Chorymi na AIDS na lata Deklaracja Zobowiązań w sprawie HIV/AIDS (Declaration of Committement on HIV/AIDS), przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne podczas Sesji Specjalnej ONZ poświeconej walce z epidemią HIV/AIDS w dniu 27 czerwca 2001; Celach rozwoju zawartych w Deklaracji Milenijnej (The United Nation Millennium Declaration), przyjętej przez ONZ podczas 55 Sesji ONZ we wrześniu 2000 roku; Pekińska Deklaracja Działań (Beijing Platform for Action) (Beijing 1995) oraz późniejsze inicjatywy i działania mające na celu wdrażanie Deklaracji 9

10 Pekińskiej i Platformy na Rzecz Działania (Platform for Action) przyjętych podczas 23 Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w czerwcu 2000 roku; Program Działań z Międzynarodowej Konferencji Ludności i Rozwoju (Programme of Action of the International Conference on Population and Development) (Kair 1994) IV. UZASADNIENIE REALIZACJI PROGRAMU Przyjęcie do realizacji w 1995 roku przez Radę Ministrów pierwszego Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV, Opieki nad Żyjącymi z HIV i Chorymi na AIDS na lata , który powstał na wezwanie Sejmu, nakłada na Rząd obowiązek kontynuacji rozpoczętych działań, a w szczególności zapewnienie ciągłości leczenia antyretrowirusowego (Rezolucja Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 6 stycznia 1995 r.). Obecnie, jest realizowana kolejna edycja Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV, Opieki nad Żyjącymi z HIV i Chorymi na AIDS na lata Dynamikę wzrostu liczby pacjentów wymagających leczenia antyretrowirusowego ze wskazań życiowych latach ilustruje poniższy wykres. Liczba pacjentów leczonych ARV w latach gru-00 mar-01 cze-01 wrz-01 gru-01 mar-02 cze-02 wrz-02 gru-02 mar-03 cze-03 wrz-03 gru-03 mar-04 cze-04 wrz-04 gru-04 mar-05 cze-05 wrz-05 gru-05 Liczba pacjentów leczonych ARV Przyjmując jako stan wyjściowy średnią dynamikę wzrostu liczby leczonych pacjentów z ostatnich trzech lat, zakłada się, że do leczenia ARV będzie rocznie wprowadzanych około pacjentów. 10

11 Spodziewane efekty i korzyści: 1. stabilizacja liczby zachorowań na AIDS i zauważalny spadek śmiertelności z powodu AIDS 2. dzięki zastosowaniu leków ARV w celach profilaktycznych po ekspozycji na zakażenie HIV, nie zarejestrowano żadnego przypadku tego rodzaju zakażenia. 3. wydłuża się okres przeżycia pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS, co pomimo choroby pozwala na powrót do funkcji społecznych i rodzinnych. 4. w grupie noworodków urodzonych przez matki zakażone HIV, zmniejszył się odsetek zakażeń z 23% przed rokiem 1989 do < 1% zakażonych noworodków, od momentu wprowadzenia profilaktyki ARV zakażeń wertykalnych. Kontynuacja Programu pozwoli na dalszą poprawę wskaźników. 5. zmniejszenie zakaźności tych osób dla populacji osób zdrowych. 6. zmniejszenie zapadalności na gruźlicę, która u osób zakażonych HIV i chorych na AIDS występuje jako zakażenie oportunistyczne. 7. zmniejszenie kosztów leczenia zakażeń oportunistycznych oraz pełne wykorzystanie zasobów ludzkich. V. OPIS REALIZACJI PROGRAMU 1. Cele główne: zmniejszenie śmiertelności z powodu AIDS w populacji osób żyjących z HIV w Polsce, zmniejszenie częstości zakażeń HIV w populacji Polaków, zmniejszenie zakaźności osób żyjących z HIV/AIDS, 2. Cele szczegółowe zwiększenie dostępności do leczenia antyretrowirusowego pacjentów zakażonych HIV w Polsce, zapewnienie leków antyretrowirusowych niezbędnych w profilaktyce zakażeń wertykalnych (dziecka od matki), zakup testów do diagnostyki zakażeń wertykalnych dzieci urodzonych z matek HIV+, zakup szczepionek - indywidualny kalendarz szczepień dla dzieci urodzonych przez matki HIV+, zapewnienie leków antyretrowirusowych na postępowanie poekspozycyjne na zakażenie HIV (zawodowe i pozazawodowe wypadkowe), Cele te realizowane będą głównie poprzez objęcie leczeniem osób spełniających kryteria medyczne i kontynuację terapii antyretrowirusowej u pacjentów leczonych 11

12 w r Dla właściwego monitorowania terapii antyretrowirusowej konieczne jest wykonywanie oznaczania ładunku wirusowego HIV RNA oraz liczby limfocytów CD4. Ze względu na ograniczenia finansowe przyjęto, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi w Polsce wytycznymi, z programu finansowane będzie wykonywanie testów diagnostycznych: po dwa oznaczenia na jeden rok dla każdego leczonego antyretrowirusowo pacjenta (wiremii HIV RNA i liczby limfocytów CD4/CD8) oraz oznaczenia dla leczonych ARV dzieci do 18 roku życia i kobiet ciężarnych w zależności od potrzeb klinicznych. Programem leczenia antyretrowirusowego powinni być objęci pacjenci zakwalifikowani do wszystkich grup świadczeniobiorców (w tym pacjenci przebywający w zakładach penitencjarnych zgodnie z art. 102 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy - Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.), uprawnionych do leczenia zgodnie z Ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135). Bezpośrednią diagnostyką i leczeniem osób żyjących z HIV i chorych na AIDS w Polsce zajmują się ośrodki referencyjne powstałe na bazie klinik akademii medycznych i publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Krajowe Centrum ds. AIDS, na podstawie pełnomocnictwa Ministra Zdrowia wyłoni spośród nich (w drodze konkursu ofert) realizatorów programu Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce w latach Zasady kwalifikacji do leczenia ARV. 1. Kryteria medyczne - oparte na standardach międzynarodowych dotyczących leczenia antyretrowirusowego: oznaczony poziom wiremii HIV-RNA, liczba limfocytów CD4, kryteria kliniczne. 2. Przed rozpoczęciem terapii antyretrowirusowej u nieleczonego wcześniej pacjenta, spełniającego kryteria immunologiczne, kliniczne i wirusologiczne dla jej wdrożenia, należy rozważyć: gotowość i przygotowanie pacjenta do rozpoczęcia terapii, możliwości stosowania się pacjenta do zaleceń, tryb życia pacjenta (aktywność zawodowa, etc.), zaawansowanie infekcji HIV ( liczba komórek CD4, poziom wiremii, występujące obecnie lub w przeszłości schorzenia definiujące AIDS ), potencjalne działania uboczne leków, 12

13 współwystępowanie schorzeń takich, jak gruźlica, choroby wątroby, depresja lub choroby psychiczne, schorzenia sercowo-naczyniowe lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych, potencjalne interakcje leków antyretrowirusowych z innymi lekami. 3. Kryteria wykluczenia lub nie wprowadzenia do terapii ARV: - osoby, które nie gwarantują ścisłej współpracy, - osoby nie rokujące kontynuacji leczenia z innych powodów. Wymagania wobec ośrodków referencyjnych leczących antyretrowirusowo, zatwierdzone przez Krajowego Konsultanta w dziedzinie chorób zakaźnych. Oddział pobytu dziennego (ambulatorium) - przychodnia wzbogacona o dział zabiegowy (możliwość pobierania krwi, pozajelitowego podawania leków, opracowania materiału biologicznego, wykonywania drobnych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych), a) Oddział pobytu stacjonarnego (sale z pełnym węzłem sanitarnym), b) Dział diagnostyki laboratoryjnej z możliwością badań serologicznych, bakteriologicznych, mykologicznych, parazytologicznych i histopatologicznych, c) Dział diagnostyki endoskopowej - gastroduodenoskopia, bronchofiberoskopia, sigmoidoskopia z możliwością histopatologicznego i mikrobiologicznego opracowania materiału. d) Możliwość wykonania diagnostyki inwazyjnej: punkcja szpiku, punkcja lędźwiowa, punkcja opłucnowa, punkcja otrzewnowa, biopsja wątroby, biopsja węzłów chłonnych. e) Dział diagnostyki radiologicznej. Placówka ta powinna świadczyć usługi diagnostyczne i terapeutyczne na wysokim poziomie merytorycznym (personel lekarski o wieloletnim doświadczeniu w pracy z osobami żyjącymi z HIV i bardzo dobrym merytorycznym przygotowaniu), tzn: Posiadać co najmniej trzyletnie doświadczenie w pracy z osobami żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS (leczenie w ostatnich trzech latach min. 20 dorosłych pacjentów). Prowadzić kompleksową terapię antyretrowirusową Prowadzić profilaktykę i leczenie zakażeń oportunistycznych (również chemioterapia nowotworów). Prowadzić profilaktykę poekspozycyjną. 13

14 Mieć możliwość współpracy z psychologiem, pracownikiem socjalnym, pedagogiem, pielęgniarką środowiskową i osobami zajmującymi się leczeniem narkomanii. Leczenie atyretrowirusowe dzieci Leczenie atyretrowirusowe dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS, a także leczenie noworodków i niemowląt urodzonych przez matki zakażone HIV (profilaktyka zakażenia wertykalnego u noworodka syrop RETROVIR) jest prowadzone bez ograniczeń i kolejki oczekujących. U 20 % dzieci zakażonych HIV dochodzi do gwałtownego postępu choroby, objawy choroby średnio pojawiają się w 8 miesiącu życia. 80 % dzieci ma objawy do 2 roku życia. Średnie przeżycie wynosi miesięcy. 25 % dzieci bez leczenia rozwija pełno objawowy AIDS przed ukończeniem pierwszego roku życia. Poza lekami antyretrowirusowymi wszystkie wymienione powyżej dzieci otrzymują bezpłatnie szczepionki według specjalnego kalendarza szczepień opracowanego indywidualnie na potrzeby dzieci przez Ośrodek referencyjny leczenia dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS, znajdujący się przy Klinice Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego AM w Warszawie. W roku 2005 leczono ARV 96 dzieci (dane na 31 grudnia 2005 r.) zakażonych HIV i chorych na AIDS, w ramach programu leczenia ARV. Leki antyretrowirusowe stosowane w programie leczenia w 2006 r. (stan na 30 czerwca 2006 r.) Lp. Nazwa leku chemiczna Nazwa handlowa leku dostępna w Polsce Postać leku 1. Zidovudine RETROVIR, AZOVIR tabl. syrop, ampułki 2. Lamivudina 3TC/EPIVIR tabl. syrop 3. Zidovudine/ Lamivudina COMBIVIR tabletki 4. Abacavir ZIAGEN tabletki, syrop 5. Amprenavir AGENERASE kaps. 6. Zidovudine/ Lamivudina/ Abacavir TRIZIVIR tabletki Fosamorenavir TELZIR tabletki 7. Nevirapine VIRAMUNE tabletki, syrop 8. Tipronavir APTIVUS kaps Indinavir CRIXIVAN kaps. 400 i

15 10. Efavirenz STOCRIN kaps. 200,100, Nelfinavir VIRACEPT tabletki, proszek 12. Saquinavir FORTOVASE kapsułki 13. Saquinavir mesylate INVIRASE kapsułki 14. Zalcitabine HIVID tabl Enfuvirtide FUZEON fiolki 16. Stavudine ZERIT ( D4T ) kaps. 40, 30, 20, 15, proszek 17. Didanosine VIDEX EC kaps.400, 250, Didanosine VIDEX kaps. 100, 50, Atazanavir REYATAZ kaps. po 200 i Ritonavir NORVIR kaps. syrop 21. Lopinavir/ Ritonavir KALETRA kaps. syrop 22. Tenofovir disoproxil VIREAD kaps Emtricitabine EMTRIVA kaps. 200 Każdego roku w zaleceniach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) są opisywane nowe schematy leczenia antyretrowirusowego, uwzględniające nowe leki ARV, które są na bieżąco rejestrowane w Unii Europejskiej (Centralny rejestr leków). Dlatego też, w uzasadnionych przypadkach (potwierdzonej lekooporności na podawane leki antyretrowirusowe lub też w przypadkach niepowodzeń terapeutycznych, powodujących wzrost poziomu wiremii HIV i spadek poziomu limfocytów CD4/CD8), za zgodą Ministra Zdrowia w trakcie trwania Programu mogą być wprowadzone nowe leki ARV. Specyfika leczenia antyretrowirusowego, nie zawsze umożliwia określenie jednego optymalnego schematu leczenia dla danego pacjenta na cały rok. Niezbędne jest zatem przeprowadzenie zakupu leków ARV w transzach, co pozwala na bieżące dokonywanie ilościowej korekty zgłoszonych wcześniej przez ośrodki referencyjne zapotrzebowań oraz monitorowanie terminowości realizacji zamówień. W związku z tym istnienie ogólnopolskiej puli leków - dzięki prowadzeniu bieżącej analizy wykorzystania leków i zmian terapii - pozwala na sprawną realizację zamówień zgłaszanych przez ośrodki. 15

16 Tryb zakupu leków i magazynowanie Zakup leków, testów antyretrowirusowych i szczepionek będzie prowadzony przez Krajowe Centrum ds. AIDS, zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U Nr 19, poz. 177 z późn. zm.). W myśl zapisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo Farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53 poz. 533 z późn. zm.), leki ARV powinny być składowane i przechowywane w uprawnionych magazynach, np. firm sprzedających leki, zapewniających odpowiednie warunki przechowywania. Szczegółowy wykaz magazynów obcych przechowujących leki ARV w 2006 r. Lp. Dostawca leku Właściciel magazynu Adres magazynu 1. GLAXOSMITHKLINE Pharmaceuticals S.A. GLAXOSMITHKLINE Pharmaceuticals S.A Poznań ul. Grunwaldzka BRISTOL-MYERS SQUIBB POLSKA Sp. z o.o. BRISTOL-MYERS SQUIBB POLSKA Sp. z o.o Mszczonów ul. Logistyki 3 3. ROCHE POLSKA Sp. z o.o. ROCHE POLSKA Sp. z o.o Warszawa ul. Ordona 3 4. Abbott Laboratories Poland Sp. z o.o. FARMACOL S.A Katowice ul. Rzepakowa 2 5. Merck Sharp & Dohme Idea S.A. ORFE S.A Warszawa ul. Chełmżyńska BOEHRINGER INGELHEIM Sp. z o.o. BOEHRINGER INGELHEIM Sp. z o.o Warszawa ul. Postępu 2 7. MEDAGRO International Sp. z o.o. MEDAGRO International Sp. z o.o Pruszków k. Warszawy ul. 3 Maja 8 Dystrybucja leków antyretrowirusowych Wszystkie zakupione leki antyretrowirusowe tworzą ogólnopolską pulę leków. W przypadku zaistnienia konieczności zmian schematów terapeutycznych daje to możliwość sprawnej wymiany leków między szpitalami i zapobiega przeterminowaniu leków, bądź zaleganiu w magazynach szpitalnych bez możliwości ich wykorzystania. Szpitale, które będą bezpośrednimi realizatorami Programu, wyłonionymi przez Krajowe Centrum ds. AIDS jako Koordynatora programu będą zamawiały u Koordynatora pisemnie leki dla pacjentów na okres 1-2 miesięcy, uwzględniając zabezpieczenie ciągłości prowadzonych terapii ARV. 16

17 Leki będą wysyłane zgodnie z dyspozycjami Krajowego Centrum ds. AIDS do poszczególnych szpitali, (wg podpisanych umów o realizację programu Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce w latach ) na podstawie pisemnej dyspozycji będą wysyłane z magazynu do apteki szpitalnej realizatora. Każda partia leków będzie rozliczana ilościowo i wartościowo na podstawie protokołu zdawczo odbiorczego (podpisanego przez obie strony, będącego jednocześnie potwierdzeniem odbioru leków, testów i szczepionek) przesyłanego do apteki szpitalnej przez Koordynatora. Analiza stanu magazynowego leków będzie prowadzona na bieżąco. Ośrodek prowadzący leczenie pobiera ze swojej apteki szpitalnej potrzebne leki antyretrowirusowe, które są przekazywane poszczególnym pacjentom (za pokwitowaniem) w oparciu o wystawiane elektronicznie recepty. Koordynator Programu będzie składał do Departamentu Budżetu, Finansów i Inwestycji Ministerstwa Zdrowia obowiązujące sprawozdania finansowe z wykonania planu finansowego, dotyczącego wydatków na realizację Programu. Sprawozdanie merytoryczne z realizacji całości programu z uwagi na konieczność zebrania od wszystkich realizatorów szczegółowych danych odnośnie wykorzystania poszczególnych leków - składane będzie w Departamencie Polityki Zdrowotnej w lutym roku następnego. VI. Kalkulacja kosztów Analiza kosztów poniesionych na leczenie ARV z zastosowaniem przykładowych schematów terapeutycznych (wg cen leków z roku 2006). a) Specyfiką terapii antyretrowirusowej jest stosowanie kombinacji wielolekowej leków antyretrowirusowych (terapia skojarzona), których przykładowe schematy wraz z uwzględnieniem cen leków wchodzących w skład kombinacji przedstawiono poniżej wartość rocznej terapii: Combivir + Stocrin (szacunkowa wartość terapii = zł.) Videx + Zerit + Crixivan (szacunkowa wartość terapii = zł.) Videx + Zerit + Fortovase (szacunkowa wartość terapii = zł.) Viramune + 3 TC + Kaletra (szacunkowa wartość terapii = zł.) Combivir + Viracept (szacunkowa wartość terapii = zł.) Viramune +3 TC+ Norvir + Crixivan (szacunkowa wartość terapii = zł.) 17

18 Trizivir + Kaletra (szacunkowa wartość terapii = zł. ) Viread + 3TC + Kaletra (szacunkowa wartość terapii = zł.) Combivir + Aptivus (szacunkowa wartość terapii = zł.) Wartość terapii zależy od wskazań klinicznych dostosowanych indywidualnie dla każdego pacjenta. Szacunkowa wartość wyliczona jest dla pacjenta o masie ciała 70 kg. Koszty rocznej kuracji zostały podane przy założeniu podawania pełnej dawki leku. W przypadku doboru indywidualnych terapii (np. mniejsze dawki poszczególnych leków przy większej liczbie leków w kombinacji) koszty są różne w zależności od zastosowanej dawki leku. Koszt roczny leczenia jednego dorosłego pacjenta kształtował się od zł. do nawet zł. Koszty miesięcznych kuracji zostały podane przy założeniu podawania pełnej dawki leku. W przypadku doboru indywidualnych terapii (np. mniejsze dawki poszczególnych leków, przy większej liczbie leków w kombinacji), koszty są proporcjonalne do zastosowanej dawki leku i liczby leków wchodzących w skład terapii. b) Zabezpieczenie leków antyretrowirusowych dla osób, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV na okres od 4 do 6 tygodni leczenia: szacunkowo 1 pacjent = ok zł. rocznie około 1000 pacjentów x 3500 zł. = zł. c) Monitorowanie leczenia antyretrowirusowego Polega na wykonywaniu u każdego pacjenta co najmniej dwukrotnie w ciągu roku oznaczenia poziomu wiremii HIV i poziomu limfocytów CD4. Koszt wykonania jednego testu oznaczenia wiremii wynosi ok. = 500 zł., Koszt jednego testu na liczebność limfocytów CD4 ok. = 100 zł. Rocznie koszt diagnostyki (wartość odczynników ) jednego pacjentów: zł. d) Oznaczanie lekooporności HIV Oznaczenia lekooporności są zalecane u pacjentów u których doszło do niepowodzenia terapeutycznego, u kobiet ciężarnych z wykrywalną w trakcie leczenia ARV wiremia HIV, u dzieci matek z wykrywalną wiremią HIV w trakcie porodu, a także jest zalecane przed rozpoczęciem leczenia (transmisja szczepów lekoopornych w Polsce wynosi ponad 10%). Lekooporność powinna być wykonywana szacunkowo u 10 % pacjentów rocznie. Koszt jednego oznaczenia lekooporności wynosi około 1000 zł. Prowadzenie systemu gospodarki lekami ARV. W celu dokładnej analizy jakościowej, ilościowej i wartościowej prowadzonego w Polsce leczenia ARV i diagnostyki, Krajowe Centrum ds. AIDS wprowadziło 18

19 komputerowy system bazy danych, na podstawie 5.2 zarządzenia Ministra Zdrowia z dn. 28 czerwca 2006 w sprawie Krajowego Centrum do spraw AIDS (Dz.Urz. MZ Nr 9, poz. 45). Uruchomienie ogólnopolskiej bazy danych do monitorowania i zużycia leków antyretrowirusowych pozwala bardziej obiektywnie i dokładnie ocenić rzeczywiste zapotrzebowanie na leki, prowadzić należytą gospodarkę lekami, jak również kontrolować przepływ pacjentów między ośrodkami, co w przypadku osób żyjących z HIV jest w pewnym sensie standardem. Objęcie ośrodków referencyjnych siecią informatyczną umożliwia szybką wymianę doświadczeń, wynikających z wniosków wypływających z problemów kwalifikacji do leczenia, a także z obserwacji dotyczących skuteczności leczenia, szczególnie w odniesieniu do działań niepożądanych. Koszty uzupełniające Koszty uzupełniające dotyczą realizacji redystrybucji leków antyretrowirusowych i testów pomiędzy ośrodkami oszacowano na zł. Wynikają one ze specyfiki terapii antyretrowirusowej i konieczności dodatkowego przesyłania leków między klinikami przesunięcia terapeutyczne, wynikające ze złej tolerancji leku przez pacjentów lub braku efektów leczenia, co powoduje konieczność odesłania danego leku i przesłania nie zużytych opakowań z jednego ośrodka do drugiego, który może wykorzystać lek u swoich pacjentów. 19

20 Zestawienie szacunkowych kosztów Programu: Rodzaje kosztów Kwota w zł. Lp. 1. Podstawowe zakup: 1/ leków ARV, 2/ testów HIV RNA, 3/ testów CD4/CD8, 4/ testów do oznaczania oporności, 5/ testów do wykrywania zakażeń wertykalnych, 6/ szczepionek dla dzieci 2 Prowadzenie systemu gospodarki lekami ARV - elektronicznej bazy danych 3. Uzupełniające wysyłki leków i redystrybucja Razem: VII. Ewaluacja Programu Wskaźniki: Liczba pacjentów objętych terapią ARV w latach Przyrost liczby leczonych ARV pacjentów w stosunku do lat ubiegłych Liczba zakażeń HIV po ekspozycji zawodowej i pozazawodowej wypadkowej na zakażenie HIV w stosunku do liczby osób objętych profilaktyką ARV Liczba pacjentów, którzy przerwali terapię ARV Odsetek zakażeń wertykalnych w grupie dzieci urodzonych z kobiet zakażonych HIV, objętych profilaktyką ARV Liczba zgonów z powodu AIDS Liczba zgonów z powodu AIDS u pacjentów objętych leczeniem Ewaluacja programu zawierać będzie opis korzyści płynących z zapewnienia dostępu do leczenia ARV oraz analizę sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS. Ponadto przeprowadzona zostanie analiza jakościowa, ilościowa i wartościowa prowadzonej w Polsce diagnostyki i leczenia ARV. Krajowe Centrum ds. AIDS przedstawi 20

21 Departamentowi Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia ocenę realizacji niniejszego Programu w kolejnych latach realizacji w terminie do 15 lutego roku następnego. VIII. Wyjaśnienia skrótów zastosowanych w Programie leczenia antyretrowirusowego (ARV). HIV RNA - badanie - wiremia HIV, p24 - badanie antygenu p24 wirusa HIV, HAART - skojarzone leczenie antyretrowirusowe, tzw. wysoce aktywna terapia antyretrowirusowa (Highly Active Antiretroviral Therapy HAART), ARV leczenie antyretrowirusowe, NRTI - nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy - grupa leków antyretrowirusowych, NNRTI - nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy - grupa leków antyretrowirusowych, PI inhibitoty proteazy - grupa leków antyretrowirusowych, FI inhibitory fuzji - grupa leków antyretrowirusowych, ddc - zalcitabine - chemiczna nazwa leku HIVID, ddi - didanosine - chemiczna nazwa leku VIDEX, d4t - stavudine - chemiczna nazwa leku ZERIT, AZT - zidovudine - chemiczna nazwa leku RETROVIR APV - amprenavir - chemiczna nazwa leku AGENERASE, RTV - ritonavir - chemiczna nazwa leku NORVIR, NFV nelfinavir - chemiczna nazwa leku VIRACEPT, EFV efavirenz chemiczna nazwa leku STOCRIN, LPV/RTV lopinavir/ritonavir chemiczna nazwa leku KALETRA, FTC emtricitabine chemiczna nazwa leku EMTRIVA (w Polsce jeszcze nie używany w leczeniu ARV), ABV abacavir chemiczna nazwa leku ZIAGEN, IDV indinavir chemiczna nazwa leku CRIXIVAN, SQV saquinavir chemiczna nazwa leku FORTOVASE, STI terapia antyretrowirusowa przerywana, Limfocyt CD4 - jest to komórka - biała krwinka z cząsteczkami CD4 na powierzchni. Limfocyty CD4 modulują odpowiedź immunologiczną na zakażenie. Limfocyt CD4 (komórka CD4) jest również określana jako limfocyt T - pomocniczy 21

22 lub komórka T pomocnicza. Liczba limfocytów CD4 w milimetrze sześciennym służy do oceny stanu układu immunologicznego osoby zakażonej HIV. Liczba limfocytów CD4 często wskazuje na fazę zakażenia HIV. Wraz ze spadkiem liczby limfocytów CD4 rośnie ryzyko zakażeń oportunistycznych. Prawidłowa liczba limfocytów CD4 waha się pomiędzy 500 a 1500 w milimetrze sześciennym krwi. (wg Słownika AIDS The AIDS Dictionary Sarah Barbara Watstein & Karen Chandler, M.D.) 22

OGŁOSZENIE. Elementami programu finansowanymi przez Ministerstwo Zdrowia są koszty zakupu:

OGŁOSZENIE. Elementami programu finansowanymi przez Ministerstwo Zdrowia są koszty zakupu: Warszawa, 08 luty 2012 r. OGŁOSZENIE Na podstawie art. 48 ust. 4 i w związku z ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z

Bardziej szczegółowo

Centralne zakupy produktów leczniczych na przykładzie leków przeciw AIDS

Centralne zakupy produktów leczniczych na przykładzie leków przeciw AIDS Centralne zakupy produktów leczniczych na przykładzie leków przeciw AIDS Adwokat Katarzyna Bondaryk Członek Zarządu Fundacji WHC 10 lutego 2012 r., Warszawa Zakup centralny = większy dostęp do leczenia

Bardziej szczegółowo

Ministerstwo Zdrowia

Ministerstwo Zdrowia Ministerstwo Zdrowia PROGRAM ZDROWOTNY pt.: Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2010 2011 Podstawa prawna: art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach

Bardziej szczegółowo

Ministerstwo Zdrowia

Ministerstwo Zdrowia Ministerstwo Zdrowia PROGRAM ZDROWOTNY pt.: Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2010 2011 Podstawa prawna: art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach

Bardziej szczegółowo

LWA 4101-016-01/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LWA 4101-016-01/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE LWA 4101-016-01/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/14/076 Realizacja Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS w latach

Bardziej szczegółowo

załącznik nr 3d do zarządzenia nr 65/2007/DSOZ KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALSTYCZNA NAD PACJENTEM ZAKAŻONYM HIV, LECZONYM LEKAMI

załącznik nr 3d do zarządzenia nr 65/2007/DSOZ KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALSTYCZNA NAD PACJENTEM ZAKAŻONYM HIV, LECZONYM LEKAMI KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALSTYCZNA NAD PACJENTEM ZAKAŻONYM HIV, LECZONYM LEKAMI ANTYRETROWIRUSOWYMI (AVR) - (KAOS-HIV) ZASADY REALIZACJI Charakterystyka problemu zdrowotnego AIDS jest to choroba

Bardziej szczegółowo

Minister Zdrowia PROGRAM ZDROWOTNY. na lata 2012 2016

Minister Zdrowia PROGRAM ZDROWOTNY. na lata 2012 2016 Minister Zdrowia PROGRAM ZDROWOTNY Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2012 2016 Podstawa prawna: art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

Bardziej szczegółowo

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

Bardziej szczegółowo

Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce

Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce Program zdrowotny Ministerstwa Zdrowia Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce Beata Zawada Krajowe Centrum ds. AIDS Agenda Ministra Zdrowia Realizacja Programu Leczenia ARV 2012-2016

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA HIV/AIDS W Polsce i na świecie* www.aids.gov.pl. www.aids.gov.pl

EPIDEMIOLOGIA HIV/AIDS W Polsce i na świecie* www.aids.gov.pl. www.aids.gov.pl EPIDEMIOLOGIA HIV/AIDS W Polsce i na świecie* * Materiał do wykorzystania w ramach kampanii Krajowego Centrum ds. AIDS trwającej od 1 lipca 2008 do 1 grudnia 2009 r. - Wybrane problemy w walce z epidemią

Bardziej szczegółowo

załącznik nr 3 część d do zarządzenia Nr 82/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 grudnia 2013r.

załącznik nr 3 część d do zarządzenia Nr 82/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 grudnia 2013r. KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALSTYCZNA NAD PACJENTEM ZAKAŻONYM HIV, LECZONYM LEKAMI ANTYRETROWIRUSOWYMI (ARV) - (KAOS-HIV) ZASADY REALIZACJI Charakterystyka problemu zdrowotnego AIDS jest to choroba

Bardziej szczegółowo

LKA 4101-024-02/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4101-024-02/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE LKA 4101-024-02/2014 P/14/076 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę KontrolerzyKontrolerzy KontrolerzyKontrolerzy Kontrolerzy

Bardziej szczegółowo

AIDS w systemie ochrony zdrowia raport NIK. Jerzy Gryglewicz Warszawa, 24 listopada 2015 r.

AIDS w systemie ochrony zdrowia raport NIK. Jerzy Gryglewicz Warszawa, 24 listopada 2015 r. AIDS w systemie ochrony zdrowia raport NIK Jerzy Gryglewicz Warszawa, 24 listopada 2015 r. /- Cel główny kontroli: Celem głównym kontroli była ocena efektów osiągniętych przez podmioty odpowiedzialne za

Bardziej szczegółowo

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570)

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570) Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie Krajowego Programu

Bardziej szczegółowo

Postępowanie przed- i poekspozycyjne na patogeny przenoszone przez krew

Postępowanie przed- i poekspozycyjne na patogeny przenoszone przez krew Postępowanie przed- i poekspozycyjne na patogeny przenoszone przez krew Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych Kamila Caraballo Cortes EKSPOZYCJA ZAWODOWA narażenie na materiał potencjalnie

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE

EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych

Bardziej szczegółowo

w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV

w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV Szczegółowe sprawozdanie z realizacji w 2008 roku Harmonogramu Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011 Streszczenie Warszawa, 2009 STRESZCZENIE 1.

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR 674/11 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO. Z DNIA 3 listopada 2011r.

UCHWAŁA NR 674/11 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO. Z DNIA 3 listopada 2011r. UCHWAŁA NR 674/11 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Z DNIA 3 listopada 2011r. W SPRAWIE: zatwierdzenia Harmonogramu realizacji zadań na 2012 rok w ramach Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV

Bardziej szczegółowo

Waldemar Halota HCV. RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia

Waldemar Halota HCV. RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia Waldemar Halota HCV RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia Instytut Ochrony Zdrowia Członkowie Rady Konsultacyjnej Waldemar Halota, Robert Flisiak, Małgorzata Pawłowska, Krzysztof Tomasiewicz, Mirosław

Bardziej szczegółowo

1 GRUDNIA 2015R. Światowy Dzień Walki z AIDS

1 GRUDNIA 2015R. Światowy Dzień Walki z AIDS 1 GRUDNIA 2015R. Światowy Dzień Walki z AIDS O AIDS zaczęło być głośno w latach 80. Przede wszystkim dzięki działalności środowisk gejowskich w Stanach Zjednoczonych, które jako pierwsze padły ofiarą epidemii.

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego.

Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. dr med. Monika Bociąga-Jasik 1981 stwierdza się liczne przypadki pneumocystozowego zapalenia płuc i mięska Kaposiego u młodych, dotychczas zdrowych

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POEKSPOZYCYJNEGO W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA NARAŻENIA ZAWODOWEGO NA MATERIAŁ ZAKAŹNY

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POEKSPOZYCYJNEGO W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA NARAŻENIA ZAWODOWEGO NA MATERIAŁ ZAKAŹNY PROCEDURA POSTĘPOWANIA POEKSPOZYCYJNEGO W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA NARAŻENIA ZAWODOWEGO NA MATERIAŁ ZAKAŹNY 1. CEL Celem procedury jest określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia u pracownika ekspozycji

Bardziej szczegółowo

Biuro Służby Zdrowia Centralnego Zarządu Służby Więziennej. Zadania w zakresie redukcji szkód realizowane przez Polską Więzienną Służbę Zdrowia

Biuro Służby Zdrowia Centralnego Zarządu Służby Więziennej. Zadania w zakresie redukcji szkód realizowane przez Polską Więzienną Służbę Zdrowia Zadania w zakresie redukcji szkód realizowane przez Polską Więzienną Służbę Zdrowia Więzienna służba zdrowia zapewnia opiekę zdrowotną osobom pozbawionym wolności w oparciu m.in. o Ustawę z dnia 6 czerwca

Bardziej szczegółowo

Tego samego dnia rozpoczyna się też Europejski Tydzień Testowania na HIV.

Tego samego dnia rozpoczyna się też Europejski Tydzień Testowania na HIV. #mamczasrozmawiac W piątek 17 listopada 2017 roku, ruszyła kampania edukacyjna Krajowego Centrum ds. AIDS Mam czas rozmawiać (#mamczasrozmawiac) promująca dialog międzypokoleniowy o zdrowiu, a zwłaszcza

Bardziej szczegółowo

ZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ

ZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ ZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ Lek. med. Jacek Krajewski Praktyka Lekarza Rodzinnego Jacek Krajewski Seminarium Nowe perspektywy w leczeniu HCV znaczenie diagnostyki

Bardziej szczegółowo

Szkolenie dla pielęgniarek

Szkolenie dla pielęgniarek Szkolenie dla pielęgniarek Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że Krajowe Centrum ds. AIDS agenda Ministerstwa Zdrowia oraz Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej Res Humanae wznawiają jesienią 2007

Bardziej szczegółowo

Celem głównym w realizacji założeń profilaktyki pierwszorzędowej jest ograniczanie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV.

Celem głównym w realizacji założeń profilaktyki pierwszorzędowej jest ograniczanie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV. Warszawa 2011 Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia koordynuje działania oświatowo-edukacyjne związane z profilaktyką pierwszorzędową tj.: działania związane z profilaktyką zakażeń wirusem HIV

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE Z PUNKTÓW KONSULTACYJNO-DIAGNOSTYCZNYCH

WYBRANE DANE Z PUNKTÓW KONSULTACYJNO-DIAGNOSTYCZNYCH WYBRANE DANE Z PUNKTÓW KONSULTACYJNO-DIAGNOSTYCZNYCH SPOTKANIE ZESPOŁU DS. REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIOM HIV I ZWALCZANIA AIDS 7 grudnia 2016 r. DANE SKUMULOWANE (dane NIZP-PZH)

Bardziej szczegółowo

Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010

Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 1. Leczeniem powinni być objęci chorzy z ostrym, przewlekłym zapaleniem wątroby oraz wyrównaną

Bardziej szczegółowo

Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat

Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób

Bardziej szczegółowo

To warto wiedzieć o HIV

To warto wiedzieć o HIV Opracowanie: dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska Projekt graficzny: heroldart.com To warto wiedzieć o HIV Warszawa 2015 ISBN 978-83-87068-57-8 Egzemplarz bezpłatny sfinansowany przez Krajowe Centrum

Bardziej szczegółowo

Dokument z posiedzenia B7-2011/0000 PROJEKT REZOLUCJI. złożony w odpowiedzi na pytanie wymagające odpowiedzi ustnej B7-0000/2011

Dokument z posiedzenia B7-2011/0000 PROJEKT REZOLUCJI. złożony w odpowiedzi na pytanie wymagające odpowiedzi ustnej B7-0000/2011 PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Dokument z posiedzenia 14.9.2011 B7-2011/0000 PROJEKT REZOLUCJI złożony w odpowiedzi na pytanie wymagające odpowiedzi ustnej B7-0000/2011 złożony zgodnie z art. 115 ust.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 21/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży

Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 21/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży Program wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU WCZESNEGO WYKRYWANIA ZAKAŻEŃ HIV U KOBIET W CIĄŻY, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego.

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV. Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV. Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka Rozpowszechnienie zakażeń HCV Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zakażeni HCV stanowią

Bardziej szczegółowo

ilość szpitali pod nadzorem Teren Powiat grodzki Bielsko Biała Powiat ziemski bielski 17 3

ilość szpitali pod nadzorem Teren Powiat grodzki Bielsko Biała Powiat ziemski bielski 17 3 Sytuacja dotycząca ekspozycji zawodowych na potencjalnie zakaźne czynniki biologiczne w szpitalach województwa śląskiego w latach 2010 2013. Renata Cieślik Tarkota; Oddział Epidemiologii WSSE w Katowicach.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS Dziennik Ustaw Nr 44 2922 Poz. 227 227 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom i Zwalczania Na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia

Bardziej szczegółowo

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna

Bardziej szczegółowo

Czy AOTM uczestniczy w procesie kształtowania dostępności do szczepień ochronnych? Magdalena Władysiuk MD, MBA

Czy AOTM uczestniczy w procesie kształtowania dostępności do szczepień ochronnych? Magdalena Władysiuk MD, MBA Czy AOTM uczestniczy w procesie kształtowania dostępności do szczepień ochronnych? Magdalena Władysiuk MD, MBA Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych Uniknięcie negatywnych konsekwencji zdrowotnych związanych

Bardziej szczegółowo

Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt

Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt Zapewnienie wszystkim w każdym wieku zdrowego życia oraz promowanie dobrostanu stanowi podstawę zrównoważonego rozwoju.

Bardziej szczegółowo

Sprawdź jakie jest Twoje ryzyko zakażenia HIV. Zadanie to ułatwi Ci udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania. Wybierz odpowiedź TAK lub NIE.

Sprawdź jakie jest Twoje ryzyko zakażenia HIV. Zadanie to ułatwi Ci udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania. Wybierz odpowiedź TAK lub NIE. Sprawdź jakie jest Twoje ryzyko zakażenia HIV. Zadanie to ułatwi Ci udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania. Wybierz odpowiedź TAK lub NIE. 1. Czy chociaż raz w swoim życiu zmieniłeś/zmieniłaś partnera

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r.

UCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r. UCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie realizacji w 2015 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r.

UCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r. UCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie realizacji w 2016 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na

Bardziej szczegółowo

Leczenie ARV. Polska wersja Pierwsze wydanie 2010

Leczenie ARV. Polska wersja Pierwsze wydanie 2010 Leczenie ARV Polska wersja Pierwsze wydanie 2010 Podziękowania Autor: Michael Carter Pierwsze polskie wydanie 2010 Adaptowane z czwartego brytyjskiego wydania 2008 Podziękowania dla Sieci Plus za przetłumaczenie

Bardziej szczegółowo

ilość szpitali pod nadzorem Teren Powiat grodzki Bielsko Biała Powiat ziemski bielski 12 3

ilość szpitali pod nadzorem Teren Powiat grodzki Bielsko Biała Powiat ziemski bielski 12 3 Sytuacja dotycząca ekspozycji zawodowych na potencjalnie zakaźne czynniki biologiczne w szpitalach województwa śląskiego w latach 2010 2012. Renata Cieślik Tarkota; Oddział Epidemiologii WSSE w Katowicach.

Bardziej szczegółowo

Rozdzia³ IX. Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka eñ HIV (PEP) Edyta Gr¹bczewska

Rozdzia³ IX. Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka eñ HIV (PEP) Edyta Gr¹bczewska Edyta Gr¹bczewska Rozdzia³ IX Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka eñ HIV (PEP) Pierwszą próbę sformułowania zasad postępowania w wypadku ekspozycji zawodowej na zakażenie HIV podjęto w 1982

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( ) ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,

Bardziej szczegółowo

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym

Bardziej szczegółowo

Statystyki zachorowań

Statystyki zachorowań I AIDS Informacje ogólne Budowa wirusa HIV Statystyki zachorowań Światowy dzień HIV/AIDS Aktywność fizyczna Zapobieganie HIV HIV u kobiet Możliwości z HIV Przeciwskazania Ciąża Ludzie młodzi HIV u dzieci

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁOWA KSIĘGA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA. Procedura 21. Postępowanie w przypadku ekspozycji na materiał zakaźny

WYDZIAŁOWA KSIĘGA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA. Procedura 21. Postępowanie w przypadku ekspozycji na materiał zakaźny Procedura 21 Postępowa w przypadku ekspozycji na materiał zakaźny 1 1. ZAKRES PROCEDURY Procedura dotyczy wszystkich studentów w trakcie praktycznej nauki zawodu. 2. TERMINOLOGIA Ekspozycja - naraże na

Bardziej szczegółowo

Program leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych.

Program leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych. MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Program polityki zdrowotnej pn.: Program leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych. ŚRODKI BUDŻETOWE NA REALIZACJĘ

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 19 czerwca 2013 r. Poz. 696 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 czerwca 2013 r.

Warszawa, dnia 19 czerwca 2013 r. Poz. 696 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 czerwca 2013 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 19 czerwca 2013 r. Poz. 696 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu

Bardziej szczegółowo

Uchwala nr. Rada Miasta Katowice. z dnia. w sprawie przyjęcia "Programu szczepień profilaktycznych oraz meningokokom".

Uchwala nr. Rada Miasta Katowice. z dnia. w sprawie przyjęcia Programu szczepień profilaktycznych oraz meningokokom. PROJEKTUCHWALY Uchwala nr. Rady Miasta Katowice z dnia. BIURO RADY MIASTA KATOWICE Wpl. 2012-09-., 2 BRM...... w sprawie przyjęcia "Programu szczepień profilaktycznych oraz meningokokom". przeciwko pneumokokom

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień WZW 28 lipca 2015

Światowy Dzień WZW 28 lipca 2015 N A R O D O W Y I N S T Y T U T Z D R O W I A P U B L I C Z N E G O P A Ń S T W O W Y Z A K Ł A D H I G I E N Y 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24 Centrala: (+48 22) 54-21-400, Dyrektor: (+48 22) 849-76-12

Bardziej szczegółowo

Regina B.Podlasin Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

Regina B.Podlasin Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie Regina B.Podlasin Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie http://www.ptnaids.pl/ Gorączka, zapalenie gardła, powiększenie węzłów chłonnych Zakażenie wirusem Epsteina-Barr (EBV) = mononukleoza zakaźna Zakażenie

Bardziej szczegółowo

Aspekty prawne w kontekście zagrożenia funkcjonariuszy i pracowników SW ekspozycją na wirusa HIV

Aspekty prawne w kontekście zagrożenia funkcjonariuszy i pracowników SW ekspozycją na wirusa HIV Aspekty prawne w kontekście zagrożenia funkcjonariuszy i pracowników SW ekspozycją na wirusa HIV Zespół Służby Medycyny Pracy i Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Centralny Zarząd Służby Więziennej Ustawa

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Dz.U.2013.696 z dnia 2013.06.19 Status: Akt

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska

WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy

Bardziej szczegółowo

IV. Termin składania ofert Oferty należy składać w Wydziale Kultury i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Zamość w terminie do dnia 6 maja 2014 r.

IV. Termin składania ofert Oferty należy składać w Wydziale Kultury i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Zamość w terminie do dnia 6 maja 2014 r. Załącznik do Zarządzenia nr 74/2014 Prezydenta Miasta Zamość z dnia 9 kwietnia 2014 r. Zasady finansowania realizacji zadania ujętego w Miejskim Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Bardziej szczegółowo

Aneks IV. Wnioski naukowe

Aneks IV. Wnioski naukowe Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia HIV/AIDS w woj. zachodniopomorskim z uwzględnieniem działalności Punktów Konsultacyjno- Diagnostycznych Konferencja wojewódzka w

Epidemiologia HIV/AIDS w woj. zachodniopomorskim z uwzględnieniem działalności Punktów Konsultacyjno- Diagnostycznych Konferencja wojewódzka w Epidemiologia HIV/AIDS w woj. zachodniopomorskim z uwzględnieniem działalności Punktów Konsultacyjno- Diagnostycznych Konferencja wojewódzka w Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Szczecinie 17.10.2013r.

Bardziej szczegółowo

Uchwala nr. Rada Miasta Katowice. z dnia. w sprawie przyjęcia "Programu szczepień profilaktycznych przeciwko pneumokokom".

Uchwala nr. Rada Miasta Katowice. z dnia. w sprawie przyjęcia Programu szczepień profilaktycznych przeciwko pneumokokom. PROJEKT Uchwala nr. UCHWAL y BIURO RADY MIASTA KATOWICE Wpł. 2012-10- 1 5 Rady Miasta Katowice z dnia. BRM....... w sprawie przyjęcia "Programu szczepień profilaktycznych przeciwko pneumokokom". Na podstawie

Bardziej szczegółowo

uzyskano tylko w 13 przypadkach gruźlicy PŁUC tzn. w 21,0% przypadków gruźlicy u dzieci

uzyskano tylko w 13 przypadkach gruźlicy PŁUC tzn. w 21,0% przypadków gruźlicy u dzieci Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w Polsce 2012/2013 Dane o zachorowaniach na gruźlicę w Polsce pochodzą z Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę, który prowadzony jest w Instytucie Gruźlicy i Chorób

Bardziej szczegółowo

ZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok

ZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra

Bardziej szczegółowo

Edukacja i świadomość na temat zakażeń HCV

Edukacja i świadomość na temat zakażeń HCV Edukacja i świadomość na temat zakażeń HCV Krzysztof Tomasiewicz Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytet Medyczny w Lublinie Edukacja Jakie tematy szkoleń (nauczania)?: 1. Co to jest HCV, czym

Bardziej szczegółowo

PILOTAŻOWY PROGRAM WYKRYWANIA WIRUSOWEGO ZAKAŻENIA WĄTROBY TYPU C (WZW C) DLA MIESZKAŃCÓW JAROSŁAWIA. Okres realizacji Lipiec - Grudzień 2014 r

PILOTAŻOWY PROGRAM WYKRYWANIA WIRUSOWEGO ZAKAŻENIA WĄTROBY TYPU C (WZW C) DLA MIESZKAŃCÓW JAROSŁAWIA. Okres realizacji Lipiec - Grudzień 2014 r PILOTAŻOWY PROGRAM WYKRYWANIA WIRUSOWEGO ZAKAŻENIA WĄTROBY TYPU C (WZW C) DLA MIESZKAŃCÓW JAROSŁAWIA Okres realizacji Lipiec - Grudzień 2014 r 1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO Problem zdrowotny Problem WZW

Bardziej szczegółowo

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie Hcv HCV to wirus zapalenia wątroby typu C EPIDEMIOLOGIA Wg danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawanych

Bardziej szczegółowo

Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy dla konkursu RPSW IZ /17 w ramach RPOWŚ

Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy dla konkursu RPSW IZ /17 w ramach RPOWŚ Załącznik nr X Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy dla konkursu RPSW.08.02.03-IZ.00-26-081/17

Bardziej szczegółowo

Copyright by Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008 Wydanie pierwsze

Copyright by Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008 Wydanie pierwsze LECZENIE ANTYRETROWIRUSOWE (ARV) Materiały informacyjne dla osób żyjących z HIV Elżbieta Bąkowska, Dorota Rogowska-Szadkowska Copyright by Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008 Wydanie pierwsze Leczenie

Bardziej szczegółowo

salus aegroti, educatio, scientio SZPITAL TRADYCYJNY I INNOWACYJNY

salus aegroti, educatio, scientio SZPITAL TRADYCYJNY I INNOWACYJNY Wykaz kontroli zewnętrznych przeprowadzonych w Szpitalu Klinicznym Przemienienia Pańskiego UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 roku Lp. Instytucja kontrolująca

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE KOMISJI. Sprawozdanie roczne ( )

SPRAWOZDANIE KOMISJI. Sprawozdanie roczne ( ) KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 16.12.2014 r. COM(2014) 737 final SPRAWOZDANIE KOMISJI Sprawozdanie roczne (2012-2013) dotyczące stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 953/2003 z dnia 26 maja 2003 r.

Bardziej szczegółowo

MINISTER ZDROWIA. Harmonogram realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS opracowany na lata 2012-2016

MINISTER ZDROWIA. Harmonogram realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS opracowany na lata 2012-2016 MINISTER ZDROWIA Harmonogram realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS opracowany na lata - na podstawie 4 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 lutego 2011 r.

Bardziej szczegółowo

Rola Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zapobieganiu i zwalczaniu HCV

Rola Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zapobieganiu i zwalczaniu HCV Rola Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zapobieganiu i zwalczaniu HCV Elżbieta Narolska-Wierczewska Krajowy Koordynator Programów HCV można pokonać i STOP! HCV WSSE w Bydgoszczy Seminarium edukacyjne "Innowacje

Bardziej szczegółowo

SYLABUS x 8 x

SYLABUS x 8 x SYLABUS Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Reumatologia Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie 5-letnie Stacjonarne polski Rodzaj

Bardziej szczegółowo

PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego

PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego Warszawa, 24 kwietnia 2018 r. Cancer Care: Assuring quality to improve survival,

Bardziej szczegółowo

Agresja wobec personelu medycznego

Agresja wobec personelu medycznego Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz

Bardziej szczegółowo

5-ETAPOWY-Proces ABCD

5-ETAPOWY-Proces ABCD TO JEST PRRSONALNE 5-ETAPOWY-Proces KONTROLI PRRS ABCD zagęszczenie zwierząt dostawy paszy przepływ świń wprowadzanie nowych zwierząt transport, pojazdy przenoszenie się wirusa drogą powietrzną stres igły

Bardziej szczegółowo

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,

Bardziej szczegółowo

Lista rzeczy, które należy sprawdzić przepisując Isoderm ( ) (Kursywą przedstawione są informacje dotyczące wyłącznie kobiet)

Lista rzeczy, które należy sprawdzić przepisując Isoderm ( ) (Kursywą przedstawione są informacje dotyczące wyłącznie kobiet) Broszura dokumentacyjna z wykazem czynności kontrolnych opracowana na podstawie zaleceń Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych dla produktu leczniczego Isoderm

Bardziej szczegółowo

1 grudnia - Światowy Dzień AIDS

1 grudnia - Światowy Dzień AIDS 1 grudnia - Światowy Dzień AIDS HIV to ludzki wirus upośledzenia (niedoboru) odporności. Może wywołać zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS. Ze względu na skalę zakażeń i tempo rozprzestrzeniania

Bardziej szczegółowo

HI H V? AI A DS D? J.Kadowska 2006

HI H V? AI A DS D? J.Kadowska 2006 W Ŝyciu jak w tańcu kaŝdy krok ma znaczenie. HIV? AIDS? J.Kadowska 2006 HIV? To ludzki wirus upośledzenia odporności AIDS? To zespół nabytego upośledzenia odporności to końcowy etap zakażenia wirusem HIV

Bardziej szczegółowo

Obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów jako przedsiębiorców prowadzących praktyki zawodowe

Obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów jako przedsiębiorców prowadzących praktyki zawodowe Obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów jako przedsiębiorców prowadzących praktyki zawodowe przygotowano we współpracy z biurem prawnym Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku kto? obowiązek termin podstawa

Bardziej szczegółowo

WIAD Wissenschaftliches Institut der Ärzte Deutschlands gem. e.v.

WIAD Wissenschaftliches Institut der Ärzte Deutschlands gem. e.v. WIAD Wissenschaftliches Institut der Ärzte Deutschlands gem. e.v. Zdrowie w więzieniu - badanie postaw, wiedzy i zachowań personelu więziennego oraz ludzi pozbawionych wolności na temat chorób zakaźnych

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS

Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS 17 maja Warszawa 2015 Międzynarodowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS obchodzony jest w trzecią niedzielę maja od 1984 roku. Inicjatorem obchodów była międzynarodowa

Bardziej szczegółowo

WARUNKI WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW

WARUNKI WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW YJNEJ 1 2 świadczenia w oddziale psychiatrycznym świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla dzieci i młodzieży 4700 4701 4703 4705 oddział psychiatryczny oddział psychiatryczny dla dzieci, oddział psychiatryczny

Bardziej szczegółowo

XXVI edycja akcji Żółty Tydzień Profilaktyka może uchronić przed poważnymi konsekwencjami wirusowego zapalenia wątroby. WZW A i B powiedz NIE!

XXVI edycja akcji Żółty Tydzień Profilaktyka może uchronić przed poważnymi konsekwencjami wirusowego zapalenia wątroby. WZW A i B powiedz NIE! Warszawa, 10 kwietnia 2013 r. XXVI edycja akcji Żółty Tydzień Profilaktyka może uchronić przed poważnymi konsekwencjami wirusowego zapalenia wątroby. WZW A i B powiedz NIE! W dniach od 15 do 26 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia HIV: kto, kiedy i dlaczego zakaża się wirusem HIV w Polsce

Epidemiologia HIV: kto, kiedy i dlaczego zakaża się wirusem HIV w Polsce Epidemiologia HIV: kto, kiedy i dlaczego zakaża się wirusem HIV w Polsce Magdalena Rosińska, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Jak powstają statystyki dotyczące HIV? Osoby,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA

PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA Dziennik Ustaw 2 Poz. 2476 WZÓR PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2017 r. (poz. 2476) Załącznik nr 1 AKCEPTUJĘ.. data, oznaczenie

Bardziej szczegółowo

ZASADY REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY

ZASADY REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY Załącznik nr 3 do zarządzenia Nr 81/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17grudnia 2013 r. ZASADY REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY I. CZĘŚĆ A. 1. Opis problemu zdrowotnego

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR IV/35/2011 RADY GMINY W BOGORII. z dnia 16 lutego 2011 r.

UCHWAŁA NR IV/35/2011 RADY GMINY W BOGORII. z dnia 16 lutego 2011 r. UCHWAŁA NR IV/35/2011 RADY GMINY W BOGORII z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zatwierdzenia: Programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na terenie Gminy Bogoria Na podstawie

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej Projekt z dnia 31.12.2018 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia... 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej Na podstawie art. 31d

Bardziej szczegółowo

Zmian w składzie Komisji ds. kontroli zarządczej w WSSz. im. dr Wł. Biegańskiego.

Zmian w składzie Komisji ds. kontroli zarządczej w WSSz. im. dr Wł. Biegańskiego. REJESTR ZARZĄDZEŃ WEWNĘTRZNYCH 2015 Nr. 1/2015 07.01.2015 Zmian do nia Wewnętrznego nr 14/2013 z dnia 18 marca 2013 roku w sprawie Regulaminów wewnętrznych oddziałów Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala

Bardziej szczegółowo

Referuje Brygida Knysz, Prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS

Referuje Brygida Knysz, Prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS PROPONOWANE PRZEZ PTN AIDS SCHEMATY TERAPEUTYCZNE DO STOSOWANIA U OSÓB ZAKAŻONYCH HIV W CELU OPRACOWANIA PROGRAMU POLITYKI ZDROWOTNEJ PN. LECZENIE ANTYRETROWIRUSOWE OSÓB ŻYJĄCYCH Z WIRUSEM HIV W POLSCE

Bardziej szczegółowo

WZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi

WZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi WZW C rok po przełomie Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi Transmisja HCV w Polsce Zakażenia krwiopochodne drogą płciową

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XL/279/10 RADY GMINY W BOGORII z dnia 28 stycznia 2010 r.

UCHWAŁA NR XL/279/10 RADY GMINY W BOGORII z dnia 28 stycznia 2010 r. UCHWAŁA NR XL/279/10 RADY GMINY W BOGORII z dnia 28 stycznia 2010 r. w sprawie zatwierdzenia: Programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na terenie Gminy Bogoria Na podstawie

Bardziej szczegółowo

2. Realizatorzy programu : Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii im. Eugenii i Janusza Zeylandów ul. Szamarzewskiego 62, Poznań.

2. Realizatorzy programu : Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii im. Eugenii i Janusza Zeylandów ul. Szamarzewskiego 62, Poznań. Zgłoszenie udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd. 1. Nazwa programu zdrowotnego. Program profilaktyki wczesnego wykrywania gruźlicy. 2. Realizatorzy programu : Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY A. Leczenie infliksymabem 1. Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna (chlc)

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) Załącznik B.32.a. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE

Bardziej szczegółowo

Darmowe badania w kierunku HCV dla Pań w ciąży

Darmowe badania w kierunku HCV dla Pań w ciąży Darmowe badania w kierunku HCV dla Pań w ciąży Szanowna Pani, Do listopada 2014r. kobiety ciężarne mają możliwość bezpłatnego przebadania się w kierunku zakażenia wirusem zapalenia wątroby C (HCV). Stanowią

Bardziej szczegółowo

DZIAŁALNOŚĆ PUNKTU KONSULTACYJNO- DIAGNOSTYCZNEGO PROWADZĄCEGO BADANIA W KIERUNKU ZAKAŻENIA WIRUSEM HIV ANONIMOWO I BEZPŁATNIE W SŁUPSKU

DZIAŁALNOŚĆ PUNKTU KONSULTACYJNO- DIAGNOSTYCZNEGO PROWADZĄCEGO BADANIA W KIERUNKU ZAKAŻENIA WIRUSEM HIV ANONIMOWO I BEZPŁATNIE W SŁUPSKU DZIAŁALNOŚĆ PUNKTU KONSULTACYJNO- DIAGNOSTYCZNEGO PROWADZĄCEGO BADANIA W KIERUNKU ZAKAŻENIA WIRUSEM HIV ANONIMOWO I BEZPŁATNIE W SŁUPSKU MAŁGORZATA PAROL POLSKIE TOWARZYSTWO OŚWIATY ZDROWOTNEJ ODDZIAŁ

Bardziej szczegółowo