Zmiany na rynku pracy w dobie transformacji cyfrowej

Transkrypt

1 Projekt Społeczno-gospodarcze konsekwencje czwartej rewolucji przemysłowej w ramach programu Regionalna Inicjatywa Doskonałości Zmiany na rynku pracy w dobie transformacji cyfrowej dr Maria Urbaniec Seminarium naukowe pt. Społeczna Gospodarka Rynkowa a europejskie wartości, Ełk, r. 1

2 Plan prezentacji 1. Główne założenia i cel badawczy 2. Istota i znaczenie transformacji cyfrowej 3. Wpływ rewolucji technologicznej na rynek pracy 4. Metodologia badawcza 5. Zmiany na rynku pracy na przykładzie nowych zawodów 6. Podsumowanie 2

3 1. Główne założenia i cel badawczy Teza: Postępująca rewolucja technologiczna, a szczególnie sztuczna inteligencja i robotyzacja, jest postrzegana nie tylko jako zagrożenie dla rynku pracy, lecz także jako szansa. Cel badawczy: analiza wpływu transformacji cyfrowej i rozwoju technologicznego na rynek pracy ze szczególnym uwzględnieniem nowych zawodów (w oparciu o metodę delficką) Pytania badawcze: Jaki wpływ ma rozwój technologiczny na rynek pracy, a szczególnie na zmiany dotyczące obecnych i nowych zawodów? 3

4 2. Istota i znaczenie transformacji cyfrowej Według Oxford English Dictionary pojęcie cyfryzacji obejmuje adaptację i wzrost wykorzystywania technologii cyfrowych lub komputerowych przez organizacje, sektory gospodarki, kraje itd. Pojęcia digitalizacja i cyfryzacja bardzo często używane są jednak zamiennie, zarówno w literaturze polskiej, jak i zagranicznej. Obok pojęcia gospodarki cyfrowej (ang. digital economy) funkcjonuje także kilka innych terminów określających nowy model gospodarki, takich jak: nowa gospodarka (ang. new economy), e-gospodarka (ang. e-economy), gospodarka sieciowa (ang. network economy). Cyfrowa transformacja jest szczególnym rodzajem zmiany organizacyjnej przedsiębiorstwa, sektora, łańcuchów dostaw, a także administracji publicznej oraz całych gospodarek. Źródło: J. Piergud, Istota cyfryzacji oraz transformacji cyfrowej, w: J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieriegud (red.), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych. Gdańsk 2016, s. 12 4

5 W raporcie przygotowanym w 2011 roku przez MIT Center for Digital Business oraz Capgemini CYFROWA TRANSFORMACJA została określona jako: wykorzystanie technologii cyfrowych w celu radykalnej poprawy wydajności lub osiągnięć organizacji. Wpływa ona na trzy obszary organizacji: - doświadczenia klientów organizacji (zrozumienie potrzeb klientów, wprowadzenie wielu kanałów komunikacji z klientem oraz elementów samoobsługi), - procesy operacyjne (procesy wewnętrzne organizacji i środowisko pracy, a także mechanizmy monitorowania wydajności) oraz - model działania organizacji (jakie produkty/usługi organizacja dostarcza i na jakie rynki) Źródło: J. Piergud, Istota cyfryzacji oraz transformacji cyfrowej, w: J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieriegud (red.), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych. Gdańsk 2016, s. 12 5

6 Czynniki napędzające transformację cyfrową przemysłu Źródło: J. Piergud, Istota cyfryzacji oraz transformacji cyfrowej, w: J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieriegud (red.), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych. Gdańsk 2016, s. 13 6

7 Czwarta Rewolucja Przemysłowa (Fourth Industrial Revolution) Przemysł pojęcie wprowadzone w 2011 r. przez Henninga Kagermanna, profesora fizyki i byłego prezesa zarządu SAP, przekształciło się w strategię rozwoju niemieckiego przemysłu u podstaw koncepcji Przemysł 4.0 leży połączenie technologii teleinformatycznych, przemysłu i internetu rzeczy Czwarta Rewolucja Przemysłowa wiąże się z trzema zjawiskami: powszechną cyfryzacją i zapewnieniem stałego porozumiewania się osób między sobą, osób z urządzeniami oraz urządzeń między sobą, coraz częściej wdrażanymi innowacjami wywrotowymi (disruptive innovations), które pozwalają na skokowe zwiększanie sprawności i efektywności funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego, osiągnięciem takiego rozwoju maszyn, iż zyskują one zdolność do autonomicznego zachowania dzięki wykorzystywaniu w procesie ich sterowania sztucznej inteligencji (artificial intelligence). Źródło: J. Piergud, Istota cyfryzacji oraz transformacji cyfrowej, w: J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieriegud (red.), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych. Gdańsk 2016, s

8 Prawne i instytucjonalne ramy transformacji cyfrowej w UE Europejska agenda cyfrowa projekt na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego (w ramach strategii Europa 2020 ) Jednolity rynek, innowacje i agenda cyfrowa Strategia UE dotycząca jednolitego rynku cyfrowego (2015) Program Cyfrowa Europa ( ) - głównym celem jest kształtowanie cyfrowej transformacji w Europie z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw poprzez finansowanie projektów w pięciu obszarach: obliczenia superkomputerowe, sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, zaawansowane umiejętności cyfrowe oraz szerokie wykorzystywanie technologii cyfrowych w całej gospodarce i przez wszystkie grupy społeczne. Prawne i instytucjonalne ramy transformacji cyfrowej w Polsce Strategia Informatyzacji Państwa Plan Działań Ministra Cyfryzacji (w ramach Programu Zintegrowanej Informatyzacji Państwa) (2016) Założenia do strategii AI w Polsce - Plan działań Ministerstwa Cyfryzacji (2018) Konsultacje Strategii 5G dla Polski (2019) 8

9 3. Wpływ rewolucji technologicznej na rynek pracy 9

10 Ryzyko automatyzacji L s 10

11 4. Metodologia badawcza Badania przeprowadzono w oparciu o metodę delficką, zwaną również metodą ekspertów, zaliczaną do intuicyjnych metod heurystycznych. Metoda delficka jest szczególnym procesem systematycznego uzgadniania opinii ekspertów i umożliwia wytworzenie efektu interdyscyplinarnej synergii. Metoda ta ma charakter iteracyjny i jest stopniowym przybliżaniem się do rozwiązania problemu badawczego przy stosowaniu metody należy kierować się czterema podstawowymi zasadami: niezależnością opinii ekspertów, anonimowością wypowiadanych sądów i zgłaszanych rozwiązań, wieloetapowością postępowania oraz dążeniem do uzgadniania i sumowania opinii uczestników 11

12 Procedura badawcza przy wykorzystaniu metody delfickiej Etapy badania Opis czynności Etap I Określenie problemów badawczych, określenie grup ekspertów, opracowanie kwestionariusza badawczego, opracowanie ankiety internetowej (CAWI) Nawiązanie kontaktów z ekspertami należącymi do wcześniej określonych grup (po 2-4 ekspertów). Przekazanie ekspertom drogą mailową kwestionariusza badawczego, zawierającego pytania otwarte w celu zebrania nowych pomysłów (Runda I) Etap II Zagregowanie pozyskanych odpowiedzi i uzupełnienie pytań o kategorie dostępne w literaturze i ponowne wysłanie do ekspertów w celu wskazania stopnia znaczenia szczegółowych odpowiedzi na pytania zamknięte (Runda II). Etap III Opracowanie wyników badań, uśrednienie wyrażonych opinii. Przekazanie kwestionariusza z uśrednionymi wynikami w celu ustosunkowania się do uzyskanych wyników. 12

13 5. Zmiany na rynku pracy na przykładzie nowych zawodów Jakie zmiany wystąpią na rynku pracy w wyniku zastosowania narzędzi sztucznej inteligencji w perspektywie 5-10 lat? W jakim stopniu upowszechnienie narzędzi sztucznej inteligencji będzie miało wpływ na poniższe zawody? Jakie nowe zawody i obszary działalności gospodarczej mogą pojawić się w wyniku rosnącego znaczenia rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji? 13

14 Jakie zmiany wystąpią na rynku pracy w wyniku zastosowania narzędzi sztucznej inteligencji w perspektywie 5-10 lat? [Zwiększenie zapotrzebowania na specjalistów w branży IT] [Spadek zapotrzebowania na prace rutynowe i o niskich kwalifikacjach] [Pojawienie się nowych zawodów] [Wyeliminowanie niektórych zawodów] [Zwiększenie zapotrzebowania na psychologów, terapeutów] [Zapotrzebowanie na kadry menedżerskie (połączenie umiejętności [Wzrost wykluczenia cyfrowego] [Wzrost jakości pracy dzięki automatyzacji prostych zadań] [Wzrost efektywności pracy] [Większe znaczenie elastycznych form zatrudnienia] [Spadek znaczenia wykształcenia formalnego] [Skracanie czasu pełnowymiarowej pracy] [Projektowy system pracy (np. freelancerzy)] [Pojawienie się nowych modeli zatrudnienia] [Ograniczona dostępność specjalistów o wysokich kwalifikacjach] [Multiplikacja umiejętności (posiadanie wielu kompetencji)] [Konieczność współpracy człowieka z maszyną] [Konieczność podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania się] [Zwiększenie roli pracy zdalnej (home office)] [Zwiększenie nakładów na szkolenia i rozwój pracowników] [Wzrost znaczenia umiejętności miękkich] [Wieloetatowość (odejście od jednego pracodawcy na rzecz wielu [Zmniejszenie całkowitej liczby miejsc pracy] [Wzrost wynagrodzenia dzięki efektywności pracy] [Sinusoidalny system pracy (np. pół roku pracy i pół roku wakacji, [Polaryzacja pracy i wynagrodzeń]

15 W jakim stopniu upowszechnienie narzędzi sztucznej inteligencji będzie miało wpływ na poniższe zawody? [Zawody oparte na prostej i powtarzalnej pracy (np. magazynier, kasjer, [Zawody związane z obsługą klienta (np. telemarketer, pracownik call-center, [Tłumacz] [Analityk (np. giełdowy, finansowy, rynkowy)] [Zawody w transporcie i logistyce (np. kierowca, operator wózków widłowych)] [Zawody w sektorze usług finansowych (np. księgowy, doradca podatkowy, [Zawody w sektorze medycznym (np. lekarz, fizjoterapeuta)] [Projektant (designer)] [Dziennikarz] [Zawody na rynku nieruchomości (pośrednik w obrocie nieruchomościami, [Nauczyciel] [Psycholog, psychoterapeuta] [Pracownicy bezpieczeństwa publicznego (np. policjant)] [Pracownicy administracji (np. urzędnicy)] [Zawody prawnicze (np. adwokat)] [Zawody związane z kulturą, sztuką] [Zawody kreatywne (np. badacz B+R, innowator, marketer)] [Zawody związane z utrzymaniem czystości] [Wychowawca, opiekun (np. opiekun do dzieci, opiekun do osób starszych)] [Zawody rzemieślnicze (np. lakiernik, krawiec, fryzjer, kucharz, hydraulik, [Humaniści (np. filozofowie, poeci, pisarze)] [Zawody związane z rękodziełem, wyrobami tradycyjnymi]

16 Jakie nowe zawody i obszary działalności gospodarczej mogą pojawić się w wyniku rosnącego znaczenia rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji? [Projektant systemów informatycznych] [Programista sztucznej inteligencji] [Inżynier sieci neuronowych] [Specjalista ds. zarządzania sztuczną inteligencją] [Nowe usługi w chmurze] [Zawody związane z wdrażaniem rozwiązań opartych na zaawansowanych [Specjalista ds. cyberbezpieczeństwa] [Twórca algorytmów] [Doradca strategiczny w obszarze nowoczesnych technologii] [Analityk gigadanych] [Audytor sztucznej inteligencji] [Humanizator] [Tłumacz robotów] [Customer success manager (obsługa klienta na rzecz empatycznych relacji pomiędzy [Specjalista ds. integracji kapitału ludzkiego ze sztuczną inteligencją] [Konfigurator rozwiązań (osoba rozwiązująca problem, łącząca cechy marketera i [Nowe firmy wytwarzające systemy dedykowane do indywidualnego odbiorcy]

17 6. Podsumowanie Automatyzacja, cyfryzacja i związane z nimi zjawiska znacząco zmienią definicję pracy w nadchodzących latach Dla krajów wysoko rozwiniętych, należących do OECD, szacuje się, że średnio 57% wszystkich miejsc pracy jest zagrożonych automatyzacją; w Polsce zagrożonych automatyzacją jest średnio 40% miejsc pracy Kompetencje cyfrowe są kluczowe dla sukcesu zawodowego w nowych realiach cyfrowej gospodarki Zawody takie jak robotnik, sprzedawca, recepcjonista, księgowy, bibliotekarz, agent ubezpieczeniowy, urzędnik bankowy lub pocztowy są w ponad 90% zagrożone automatyzacją Zawody kreatywne, wymagające nieszablonowego działania, są bezpiecznym kierunkiem rozwoju, w przeciwieństwie do zawodów opartych na czynnościach powtarzalnych i schematycznych Socjologowie i ekonomiści mogą się dobrze odnaleźć na rynku pracy w przyszłości, gdyż umiejętności statystyczne, umiejętność analizy dużych zbiorów danych, w połączeniu z umiejętnościami interpretacji wyników w kontekście szerszych trendów społecznych będą kluczowe. 17

18 Dziękuje za uwagę! 18