4.2. Transport samochodowy

Transkrypt

1 4.2. Transport samochodowy Ogólna charakterystyka rynku transportu samochodowego ładunków O miejscu i roli samochodowego transportu ładunków, w odniesieniu do pozostałych gałęzi transportu, świadczą wielkości wykonywanych przewozów i pracy przewozowej przeanalizowane w okresie co najmniej kilku lat. Na rysunkach przedstawiono porównanie wielkości przewozów ładunków i pracy przewozowej wykonanej w transporcie kolejowym i samochodowym w latach oraz udziały tych gałęzi transportu w przewozach ogółem w analizowanym okresie. Dane o przewozach ładunków transportem samochodowym dotyczą całego transportu samochodowego, w tym zarobkowego Transport kolejowy 187,25 269,55 216,9 248,61 23,88 Transport samochodowy 16,71 179, , , ,11 Rys Przewozy ładunków transportem kolejowym i samochodowym w latach w mln t 59

2 Transport samochodowy 79,17 75,9 84,41 83,5 83,95 Transport kolejowy 14,73 18,95 11, ,52 Rys Udział przewozów ładunków transportem kolejowym i samochodowym w latach w % Transport kolejowy 54,45 49,97 48,71 53,75 48,9 Transport samochodowy 75,2 119,74 223,17 218,89 233,31 Rys Praca przewozowa w latach w mld tkm 6

3 Transport samochodowy 26,35 52,47 7,41 68,88 71,62 Transport kolejowy 19,12 21,9 15,37 16,9 15,1 Rys Udział transportu kolejowego i samochodowego w latach wg wykonanej pracy przewozowej w transporcie ogółem w % Przedstawione na rysunkach dane liczbowe potwierdzają znaczącą pozycję transportu samochodowego w przewozach ładunków, co wynika z wzrostu jego udziału w wielkości przewiezionych ton ogółem od ok. 79% w 2 r. do prawie 84% w 212 r. Dynamika przewozów transportem samochodowym była wyższa niż przewozów ogółem i osiągnęła wskaźnik 154%. Jako zasadniczą przyczynę tak znaczącej pozycji transportu samochodowego w systemie transportowym należy uznać zmiany społeczno-gospodarcze, które miały miejsce w okresie transformacji, tj. przejście z gospodarki sterowanej do wolnorynkowej, jak też integrację z UE. Te procesy zrodziły wiele nowych potrzeb przewozowych, związanych z ożywieniem gospodarki oraz ułatwieniami w wymianie międzynarodowej. W celu zilustrowania kształtowania się przewozów ładunków transportem samochodowym przez poszczególne jego rodzaje, tj. transport międzynarodowy i krajowy, przedstawiono odnośne wielkości na rysunkach Dane liczbowe z tego zakresu GUS pozyskuje drogą badań reprezentacyjnych. 61

4 Transport międzynarodowy ,55 143,57 141,67 162,58 Transport krajowy 81,85 172,51 118,57 182,47 Rys Przewozy ładunków transportem samochodowym międzynarodowym i krajowym w latach w mln t 1% 8% 6% 4% 2% % Transport krajowy 93,91 88,19 89,29 86,94 Transport międzynarodowy 6,9 11,81 1,71 13,6 Rys Udział przewozów ładunków transportem samochodowym międzynarodowym i krajowym w latach w % 62

5 Transport międzynarodowy ,89 12,9 117,92 133,32 Transport krajowy 6,94 82,22 89,73 89,1 Rys Praca przewozowa w transporcie samochodowym międzynarodowym i krajowym w latach w mld tkm 1% 8% 6% 4% 2% % Transport krajowy 54,5 4,64 43,21 4,4 Transport międzynarodowy 45,5 59,36 56,79 59,96 Rys Udział transportu krajowego i międzynarodowego w latach wg wykonanej pracy przewozowej w transporcie samochodowym ogółem w % 63

6 Rysunek pokazuje, że udział transportu międzynarodowego w ogólnej wiel- Wielkość przewozów w latach transportem międzynarodowym zwiększyła się trzykrotniwym (wg badania reprezentacyjnego) jest kości przewozów transportem samochodo- niewielki, gdyż wynosił w 212 r. ok. 13%. Natomiast udział w pracy przewozowej jest znaczący stanowił bowiem prawie 6% (rys ). Wynika to z wysokiej średniej odległości przewozu 1 tony transportem międzynarodowym wynoszącej ok. 818 km, podczas gdy średnia ogółem wyniosła 178 km, a dla transportu krajowego 82 km. Wielkość przewozów w latach transportem międzynarodowym zwiększyła się trzykrotnie. Wykonana praca przewozowa charakteryzowała się dynamiką nieco niższą, ale zbliżoną do wskaźników dla liczby przewiezionych ton. Przewozy krajowe miały znaczący udział, tj. prawie 87% w przewozach ogółem w 212 r., a ich wielkość od 25 r. zwiększyła się 1,3-krotnie. Bardzo niska średnia odległości przewozu 1 tony spowodowała, że udział transportu krajowego w pracy przewozowej ogółem jest mniejszy niż transportu międzynarodowego i wynosił w 212 r. ok. 4%. Infrastruktura drogowa Ze względu na funkcję transportu drogowego, tj. przemieszczanie ładunków i osób, istotny jest stan infrastruktury liniowej, tj. jej długość i jakość techniczna. W tabeli zestawiono dane liczbowe odnośnie infrastruktury drogowej w latach Tabela Drogi publiczne o twardej nawierzchni w latach w km Drogi wg klas Lata technicznych Drogi o twardej nawierzchni ogółem krajowe, w tym: autostrady ekspresowe wojewódzkie Źródło: Transport wyniki działalności , GUS, Warszawa. 64

7 W analizowanym okresie ogólna długość dróg o twardej nawierzchni zwiększyła się w niewielkim stopniu. Również na lipiec 213 r. objęła 219 km Sieć płatnych dróg według stanu długość dróg krajowych pozostała na prawie niezmienionym poziomie. Znacząco wzrosła długość autostrad, które są najwyższą klasą dróg krajowych, tj. prawie dwukrotnie w stosunku do 28 r. W przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców, ze wskaźnikiem ~3,5 km Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc wśród krajów UE. W krajach takich jak np. Niemcy czy Hiszpania długość autostrad na 1 tys. mieszkańców wynosi odpowiednio 15 i 28 km. Długość dróg ekspresowych w 212 r. zwiększyła się ponad 2,3-krotnie w stosunku do 28 r., ale mimo tej dynamiki Polska znacząco odbiega od większości krajów UE w przeliczeniach na liczbę mieszkańców. Zgodnie z polityką transportową Unii Europejskiej w odniesieniu do infrastruktury drogowej wydano Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 marca 211 r. w sprawie dróg krajowych lub ich odcinków, na których pobiera się opłatę elektroniczną oraz wysokości stawek opłaty elektronicznej (Dz.U. z 211 r. Nr 8, poz. 433). Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 lipca 211 r., w miejsce dotychczas obowiązujących winiet. Elektroniczny system opłat drogowych w Polsce wprowadzono na sieci drogowej o łącznej długości 15 km, w tym 63 km autostrad, 57 km dróg ekspresowych oraz 4 km dróg krajowych. Określone stawki opłat dotyczą systemu Via Toll, który nie obejmuje autostrad zarządzanych przez prywatne podmioty w ramach koncesji, co przekłada się na inne modele wyznaczania stawek za przejazd. Kategorie w takim przypadku zależą od liczby osi pojazdu, a nie od klasy emisji spalin i grup dmc. Sieć płatnych dróg jest co pewien okres rozszerzana i wg stanu na lipiec 213 r. objęła 219 km. Liczebność przedsiębiorstw i Stan i rozwój międzynarodowego transportu samochodowego ładunków, ze względu na liczbę przedsiębiorstw i w latach przedstawiono w tabeli

8 Tabela Liczba przedsiębiorstw i w międzynarodowym transporcie samochodowym w latach Lata Stan na 31 grudnia Przedsiębiorstwa wzrost w stosunku do roku poprzedniego w % Pojazdy wzrost w stosunku do roku poprzedniego w % Średnia w firmie 28 * , ,3 5,51 29 ** , ,48 5,45 21 *** , ,87 5, **** , ,61 5, ***** , ,51 5,68 * ponadto 272 firmy nie posiadały ** ponadto 25 firm nie posiadało *** ponadto 663 firmy nie posiadały **** ponadto 55 firm nie posiadało ***** ponadto 124 firm nie posiadało Źródło: zestawienie własne na podstawie danych BOTM. Znamienny w badanym okresie jest sukcesywny wzrost liczby zarówno przedsiębiorstw, jak i do 211 r. włącznie, szczególnie w 28 r., który był ostatnim rokiem tak intensywnego przyrostu, zapoczątkowanego w maju 24 r. Był to okres dobrej koniunktury gospodarczej, co przełożyło się na wystąpienia przewoźników o licencje wspólnotowe. Stały się one niejako przyczynkiem do rozszerzenia zakresu wykonywanej działalności również przez przewoźników krajowych, a w konsekwencji zwiększania liczebności, zaliczanych przedmiotowo do transportu międzynarodowego. Powiązanie funkcjonujących przedsiębiorstw w transporcie międzynarodowym z mi posiadanych przez nie w grupach zaprezentowano w tabeli 4.2.3, a ich strukturę procentową w tabeli Najliczniejszą grupę w badanym okresie stanowili przedsiębiorcy, którzy posiadali od 2 do 4 uprawnień licencyjnych (). Ich udział w ogólnej liczbie firm wynosił w 28 r. prawie 44%, a w 212 r. prawie 43%, a ich liczebność wzrosła z do Niepokojącym zjawiskiem jest to, że zwiększyła się przedsiębiorstw z jednym pojazdem, jak też ich udział w ogólnej liczbie firm. Ogólnie można stwierdzić, że rynek przewozów międzynarodowych był i jest szczególnie rozdrobniony, jeżeli w 28 r. firmy z 1 4 pojazdami stanowiły prawie 69% ogółem, a w 212 również prawie 69% ogółem. Firmy te (z 1 4 pojazdami) skupiały w 28 r. ponad 25% całej floty, a w 212 r. udział ten utrzymywał się na niezmienionym poziomie. 66

9 Liczba w grupie Tabela Liczba firm i w grupach w latach firm firm firm firm > Razem Źródło: zestawienie własne z raportów rocznych BOTM. Liczba w grupie Tabela Struktura procentowa liczby firm i w grupach w latach firmy pojazdy firmy pojazdy firmy pojazdy firmy pojazdy 1 25,44 4,67 25,3 4,46 26,68 4,66 26,2 4, ,44 2,54 43,33 2,68 42,8 2,11 42,55 2, ,53 23,87 2,51 24,3 2,34 23,96 2,37 24, ,6 16,14 6,62 16,35 6,65 16,47 6,78 17, ,99 15,69 3,2 16,81 3,19 16,74 3,14 16, ,72 8,5,76 9,9,77 9,15,68 8,18 > 1,28 1,59,28 8,58,29 8,9,29 8,73 Źródło: zestawienie własne z raportów rocznych BOTM. W ostatnich latach dał się zauważyć intensywniejszy wzrost liczby spełniających normy ekologiczne, co ma odzwierciedlenie w ch bezwzględnych, jak też w zmianach ich udziału w liczbie ogółem. Pojazdy oznaczone są skrótowo, w zależności od poziomu emisji zanieczyszczeń, od EURO 1 do EURO 5. Najwięcej, którymi dysponowali polscy przewoźnicy, tj. ok. 54 tys., z ponad 37% udziałem w liczbie ogółem znajdowało się na 31 grudnia 212 r. w grupie, które spełniały normy emisji EURO 3. W przedsiębiorstwach wykonujących transport międzynarodowy przeważał tabor o ładowności powyżej 2 t (tabela 4.2.5), z udziałem prawie 85%. 67