Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych, ochrony praw autorskich

Transkrypt

1 1. Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych, ochrony praw autorskich. 2. Przestępczość komputerowa. Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych, ochrony praw autorskich Rok 1994 to uchwalenie w Polsce przepisów obejmujących ochronę programów komputerowych (Dz. U. Nr 24 z r. - Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Ochrona oprogramowania komputerowego daje gwarancję twórcy autorskie prawa osobiste i majątkowe. Twórca programu posiada wyłączne prawo do korzystania z utworu oraz rozporządza nim. Prawo autorskie ma na celu ochronę prawa twórców do ich utworów. Każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnych charakterze, na przykład program komputerowy, utwór literacki, muzyczny, plastyczny itp. nazywany jest utworem. Prawo autorskie chroni utwory od momentu ich powstania na etapie projektu, co niekoniecznie oznacza fizyczne zapisanie utworu na nośniku czy kartce papieru. Prawo autorskie nie reguluje zasad obrotu nośnikami danych, na których utwory zostały zapisane kwestie te są regulowane przez prawo cywilne. Prawo autorskie chroni twórczość wszystkich osób, niezależnie od płci, wieku, wykształcenia itp. Zapewnia gwarancję autorskich praw majątkowych, które obejmują m.in. wynagrodzenie, oraz prawa osobiste określające związek twórcy z utworem. Prawu autorskiemu nie podlegają urzedowe projekty, ustawy, urzędowe dokumenty, materiały, symbole i znaki oraz informacje takie jak dane o wypadkach, prognoza pogody, repertuary kin i teatrów, kursy walut itp. Bez potrzeby otrzymania zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Tak zwany własny użytek osobisty obejmuje krąg osób pozostajacych w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Przykłady naruszenia praw autorskich: 1. Naruszeniem praw autorskich jest likwidacja podpisów do zdjęć, np. udostępnianych w ramach bezpłatnych kolekcji na stronie WWW, oraz tzw. cyfrowych "znaków wodnych", np. logo autora. Nawet wtedy, gdy wymienione materiały są udostępnione bezpłatnie, nie zwalnia nas to do respektowania osobistych praw autorskich twórców. 2. Naruszeniem praw autorskich jest samowolne wprowadzenie utworu muzycznego do sieci w postaci pliku MP3, bez zgody osoby uprawnionej. Aby legalnie rozpowszechniać utwory w Internecie, należy zawsze uzyskać zgodę autora, producenta lub innej osoby uprawnionej do utworu. Upgrade & Copyright Zarejestrowany użytkownik mam możliwość otrzymania od producenta aktualizacji programu (upgrade) w celu zastąpienia starszej wersji nowszą. Utwory objęte prawem autorskim (książki, strony internetowe, obrazy itp.) na ogół są opatrzone notą o ochronie prawnej Copyright by [autor/właściciel] [data] lub All Rights Reserved ''wszelkie prawa zastrzeżone". Prawo autorskie chroni prawa twórców do ich utworów, podobnie jak prawo własności chroni właścicieli do ich rzeczy. Mówi się, że np. jakaś piosenka jest czyjąś własnością. Prawnicy określają to jako własność

2 intelektualną. Prawo własności dotyczy rzeczy materialnych, tj. Samochodu, komputera, domu, natomiast prawo autorskie chroni przedmioty niematerialne zajmuje się utorami jako dobrami intelektualnymi. Zgodnie z polskim prawem autorskim, program komputerowy jest traktowany na równi z utworem muzycznym lub literackim. Licencje Licencja na oprogramowanie to inaczej umowa na korzystanie z utworu, jakim jest np. program komputerowy, zawierana między podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać. Licencja określa warunki, na jakich użytkownik jest uprawniony do korzystania z programu (np. liczbę komputerów, na których program może być zainstalowany, oraz sposoby jego rozpowszechniania). Podstawowy podział licencji dotyczy warunków rozpowszechniania oprogramowania i odpłatności. Większość oprogramownia rozprowadzana jest jako pełnoprawne produkty, które wymagają uiszczenia opłat na rzecz producenta. Produkty rozprowadzane są na dwa sposoby : tradycyjna dystrybucja "pudełkowa" (zakup oprogramownia jako osobny produkt) lub z nowym sprzetem komputerowym (OEM, ang. Original Equipment Manufacturer). W drugim przypadku oprogramowanie jest nierozerwalnie połączone ze sprzętem komputerowym, na którym je zainstalowano. W przeciwieństwie do oprogramowania sprzedawanego w wersji pudełkowej, nie wolno go przenosić na inne urządzenia jak również odsprzedawać. Najpopularniejsze odmiany licencji na oprogramowanie komputerowe: Freeware umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego. Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część freeware jest całkowicie darmowa, a część darmowa jedynie do użytku domowego). Programy na licencji freeware mogą być nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania się czerpania korzyści finansowych. Shareware - rodzaj licencji programu, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników. Czasami po okresie próbnym (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień (limit uruchomień) za taki program trzeba płacić lub zrezygnować z korzystania z niego. Public domain oprogramowanie oddane darmowo na użytek ogółu, jako tzw. dobro publiczne. Dozwolona jest dalsza dystrybucja takich programów bez zgody autora. Trailware licencja na oprogramowanie pozwalająca na korzystanie z programów przez kreślony czas, po którym jego funkcje zostają ograniczone lub program przestaje działać. Adware licencja na oprogramowanie rozpowszechnianym za darmo, ale zawierające funkcje wyświetlające reklamy. Programy, które bez zgody odbiorcy (w przypadku licencji zgoda następuje w zamian za bezpłatne udostępnienie), w sposób utrudniający obsługę komputera, wyświetlają niechciane banery. W przypadku "ukrytych" modułów adware często łączone są one z innymi złośliwymi kodami, jak

3 np. modułami szpiegującymi, dostarczającymi autorom aplikacji wiele informacji o użytkowniku głównie adres IP, używany system operacyjny, przeglądarka a niekiedy strony, do których łączy się dany użytkownik. Reklamy wyświetlane w ramach licencji, z którą użytkownik zgadza się przed instalacją programu (lub nie zgadza i nie instaluje) zazwyczaj są dużo mniej inwazyjne, a wraz z deinstalacją usuwane są kody odpowiedzialne za ich wyświetlanie z tego względu należy odróżnić adware jako licencji od sensu związanego ze złośliwym oprogramowaniem w tym drugim przypadku zgody brak, a deinstalacja jest mocno utrudniona. GNU GPL(ang.General Public License) Powszechna Licencja Publiczna licencja wolnego i otwartego oprogramowania stworzona w 1989 roku przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU, zatwierdzona przez Open Source Initiative. Oprogramowanie rozprowadzane jest wraz z kodami źródłowymi, może być zmieniane. Założenia GNU GPL Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności: * wolność uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0) * wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1) * wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu (wolność 2) * wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3). Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według FSF, może być uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowolnej z nich, a nie może być tak kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym). Licencja grupowa (Site license) określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub innym zestawie komputerowym (np. szkolnej pracowni) w określonej ilości, tzn. może być instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk. Licencja jednostanowiskowa (One-site license) licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na wiećej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Prawa użytkowników Licencje na oprogramowanie są najczęściej bardzo restrykcyjne i większość użytkowników nie czyta ich w całości. Większość takich licencji ogranicza liczbę komputerów, na których można zainstalować oprogramowanie, liczbę użytkowników którzy mogą go używać i wprowadzają wiele innych ograniczeń, które nie są bezpośrednio związane z technologią. Standardowym elementem każdej niemal licencji oprogramowania jest klauzula o wyłączonej odpowiedzialności producenta z tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę, której znaczenie polega na braku jakiejkolwiek odpowiedzialności producentów oprogramowania za np. skutki błędów w programach. Licencja GPL i inne licencje FLOSS są reakcją na restrykcyjność licencji na oprogramowanie własnościowe.

4 Przestępczość komputerowa Polski kodeks karny zawiera przypisy przewidujące odpowiedzialność karną za przestępstwa komputerowe, czyli te, do których użyto komputera lub innego urządzenia komputerowego. Podstawowa klasyfikacja przestępstw komputerowych: Przestępstwa przeciw ochronie informacji obejmują one włamania do systemów komputerowych i sieci (hacking), podsłuch komputerowy, bezprawne niszczenie danych, sabotaż przy użyciu sprzętu komputerowego. Przestępstwa przeciw mieniu nielegalne uzyskanie programu komputerowego (piractwo komputerowe), paserstwo programu komputerowego, oszustwa komputerowe i telelekomunikacyjne. Przestępstwa przeciw bezpieczeństwu powszechnemu na przykład zakłócenia pracy systemów komputerowych w środkach komunikacji, fałszerstwo dokumentów. W zależności od rodzaju popełnionego przestępstwa rozróżnia się następujących przestępców komputerowych: Haker (ang.hacker) osoba włamująca się do systemów komputerowych Cracker osoba łamiąca zabezpieczenia oprogramownia oraz serwerów. Pirat komputerowy osoba bezprawnie kopiująca i nielegalnie wykorzystująca oprogramownie komputerowe. Często termin używany jest w odniesieniu do osób handlujących nielegalnym oprogramowaniem. Kupując nielegalny program, należy pamiętać, że piractwo komputerowe dotyczy nie tylko tych, którzy kopiują i rozprowadzają nielegalne oprogramowanie, ale również tych którzy je kupują. Użytkownik, który wbrew przepisom obowiązującego prawa pobiera z Internetu pliki zawierające np. utwory muzyczne, obrazy, dokumenty, filmy, programy i udostepnia je innym użytkownikom w celu zarobkowym lub wykorzystuje niezgodnie z zapisami licencji popełnia przestępstwo i może ponieść przewidziane prawem konsekwencje. Odpowiedzialność za tego typu czyny przewiduje art kodeksu karnego, który mówi : Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. A w odniesieniu do programu komputerowego 2 tegoż art. Stwierdza : Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

5 Pozostałe pojęcia Plagiat (łac. plagium - kradzież) - skopiowanie cudzej pracy/pomysłu (lub jej części) i przedstawienie pod własnym nazwiskiem, np. obrazu, grafiki, fotografii, odkrycia, piosenki, wiersza, wynalazku, pracy magisterskiej, pracy doktorskiej, publikacji naukowej. Plagiat oznacza w języku potocznym kradzież utworu lub pomysłu. Plagiatem jest przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu (cudzych elementów twórczych), to znaczy ukrycia źródła ich pochodzenia. Oznacza więc kradzież intelektualną. Plagiat z założenia jest umyślny, plagiator (osoba, która dopuściła się plagiatu) przypisuje sobie cudzą twórczość. Plagiator świadomie zataja źródło pochodzenia istotnych zapożyczeń. Plagiat jawny polega na przejęciu całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzenia go własnym nazwiskiem. Plagiat ukryty występuje wtedy, gdy autor przejmuje fragmenty z cudzego utworu bez podania źródła i pierwotnego autora, a następnie wplata je do własnych wywodów. Odnosi się to nie tylko do dosłownych zapożyczeń (słowo w słowo, kopiowanie), ale również na odwzorowaniu danego utworu przy użyciu innych wyrazów, oddających jednak dokładnie tę sama treść i konstrukcję myślową (rodzaj wywodu). Autoplagiat to dzieło będące powtórzeniem wcześniejszych utworów (lub ich znaczących fragmentów) tego samego twórcy. Autoplagiat własnych utworów (lub odkryć, danych) spotykany jest czasem wśród naukowców, którzy w ten sposób chcą ilościowo powiększyć swój dorobek.