Ochrona własności intelektualnej. Co wolno, a czego nie wolno

Transkrypt

1 Ochrona własności intelektualnej Co wolno, a czego nie wolno

2 Spis treści Prawo autorskie Odpowiedzialność karna Rodzaje przestępstw komputerowych Rodzaje licencji

3 Ustawa Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony własności intelektualnej jest USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r.o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Treść tej ustawy można znaleźć na przykład pod adresami:

4 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych Rozdział 1. Przedmiot prawa autorskiego Art.1. Art. 7. Rozdział 2. Podmiot prawa autorskiego Art. 8. Art. 15a. Rozdział 3. Treść prawa autorskiego Oddział 1. Autorskie prawa osobiste Art. 16. Oddział 2. Autorskie prawa majątkowe Art.17. Art. 22. Oddział 3. Dozwolony użytek chronionych utworów Art. 23. Art. 35. Rozdział 4. Czas trwania autorskich praw majątkowych Art. 36. Art. 40. Rozdział 5. Przejście autorskich praw majątkowych Art. 41. Art. 68. Rozdział 6. Przepisy szczególne dotyczące utworów audiowizualnych Art. 69. Art. 73. Rozdział 7. Przepisy szczególne dotyczące programów komputerowych Art. 74. Art Rozdział 8. Ochrona autorskich praw osobistych Art. 78. Rozdział 9. Ochrona autorskich praw majątkowych Art. 79. Art. 80. Rozdział 10. Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji Art. 81. Art. 84. Rozdział 11. Prawa pokrewne Art. 85. Art Rozdział 12. Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi Art Art Rozdział Kontrola produktów optycznych Art Art Rozdział 13. Fundusz Promocji Twórczości Art Art Rozdział 14. Odpowiedzialność karna Art Art Rozdział 15. Przepisy przejściowe i końcowe Art Art. 129.

5 Prawo autorskie Prawo autorskie jest prawem o charakterze powszechnym, a zatem obowiązuje wszystkich Rodzaje prawa autorskiego: osobiste są nieograniczone w czasie, niezbywalne, autor decyduje o dacie pierwszego udostępnienia i kontroli wykorzystania utworu, majątkowe zbywalne, dziedziczone (średnio ok. 70 lat od chwili śmierci twórcy). Po wygaśnięciu praw autorskich dzieło staje się własnością publiczną można je publikować i powielać w dowolny sposób. Należy jednak przytaczać dane o twórcy, ponieważ prawa osobiste nie wygasają.

6 Rozdział 1 Przedmiot prawa autorskiego Art Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Zatem przedmiotem prawa autorskiego jest "utwór" rozumiany jako dobro niematerialne. Tak pojmowany utwór należy odróżnić od przedmiotu materialnego na jakim został utrwalony i za pomocą którego można się z nim zapoznać. Ustawa chroni wszystkie utwory o indywidualnym charakterze, bez względu na ich wartość artystyczną czy użytkową i nie wymaga podejmowania specjalnych działań związanych z ich rejestracją czy też umieszczania specjalnego znaku. Specyficznym przypadkiem dzieła podlegającego ochronie jest baza danych, czyli zbiór informacji (bibliografia, książka kucharska, książka telefoniczna) nawet, jeśli nie zawiera informacji chronionych.

7 Ochronie autorsko prawnej podlegają np.: dzieła literackie, utwory muzyczne, programy komputerowe, dzieła sztuki, fotografie, filmy utwory nieukończone opracowanie cudzego utworu (np. polski przekład książki, film będący adaptacją powieści utwory niepodpisane

8 Art. 4. Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego: 1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty, 2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, 3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne, 4) proste informacje prasowe.

9 Autorskie prawa osobiste i majątkowe Autor ma prawo w szczególności do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Autorskie prawa osobiste są niezbywalne, czyli nie można przestać być autorem. Natomiast autorskie prawa majątkowe można dziedziczyć czy przekazać innej osobie lub instytucji. W przypadku utworu stworzonego przez pracownika w ramach stosunku pracy, autorskie prawa majątkowe przysługują pracodawcy, a nie pracownikowi

10 Dozwolony użytek chronionych utworów Ustawa dopuszcza tak zwany dozwolony użytek utworów chronionych, czyli bez zezwolenia twórcy można nieodpłatnie korzystać z już upowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Oznacza to, że posiadany legalnie film czy muzyką można przegrać na płytę (o ile nie łamiemy przy tym żadnych zabezpieczeń) i użyczyć rodzinie bądź przyjaciołom. Wolno również na własne potrzeby zrobić kopię artykułu lub fragmentu podręcznika. Natomiast nie jest dopuszczalne skopiowanie plików mp3 czy artykułu i umieszczenie na własnej stronie internetowej. Można powielać, zapisywać w formie elektronicznej, umieszczać na stronie fragmenty już rozpowszechnionego utworu ale tylko wtedy gdy działamy w ramach instytucji naukowej i oświatowej np. nauczyciel w szkole, uczeń przygotowujący referat -art. 27 Uwaga!! Dozwolony użytek nie dotyczy programów komputerowych.

11 Rozdział 7 Przepisy szczególne dotyczące programów komputerowych Art Programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, o ile przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej. 2. Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie. Kopiowanie zasobów internetowych (nawet zmodyfikowanych) i rozpowszechnianie ich pod własnym nazwiskiem (np. na swojej stronie WWW jest niezgodne z prawem. Legalne jest zamieszczenie na własnej stronie odnośników do innych stron WWW oraz prostych informacji prasowych z prasy, radia i telewizji (np. program telewizyjny, drobne ogłoszenia itp.) Nielegalne jest rozpowszechnianie zeskanowanych przez siebie zdjęć prasowych.

12 Prawo cytatu, prawo przedruku Przedmiotem przedruku mogą być wyłącznie materiały dotyczące aktualnych wydarzeń lub wypowiedzi Przedruk można wykonać wyłącznie w celach informacyjnych Konieczne jest wskazanie tytułu i źródła utworu Zgodne z prawem jest zamieszczanie na własnej stronie cudzych programów, ale tylko wtedy, gdy zezwala na to licencja

13 Rozdział 14 Odpowiedzialność karna Art [Przywłaszczenie prawa] 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Art [Rozpowszechnianie cudzego utworu] 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art [Niedozwolone utrwalanie utworu] 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, godząc się na ich rozpowszechnianie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

14 Rozdział 14 Odpowiedzialność karna Art [Paserstwo] 1. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa, pomaga w jego zbyciu, przyjmuje albo pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art [Niedozwolone wytwarzanie przedmiotów] 1. Kto wytwarza przedmioty przeznaczone do niedozwolonego usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworu, albo dokonuje obrotu takimi przedmiotami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

15 Rodzaje piractwa komputerowego Instalowanie programu z jednej licencjonowanej kopii na kilku komputerach; Kopiowanie płyt CD w celu instalacji lub rozpowszechniania programów; Korzystanie z możliwości uzyskania uaktualnienia programu bez posiadania uprawnień do uaktualnienia. Podrabianie oprogramowania. Sprzedaż komputera z zainstalowanym nielegalnym oprogramowaniem. Dystrybucja nielegalnego oprogramowania na giełdach, w sklepach komputerowych lub przez Internet, Nielegalne kopiowanie programów komputerowych na potrzeby wewnętrzne firm dokonanie większej liczby kopii niż zezwala na to licencja.

16 Piractwo w internecie Pirackie witryny udostępniające programy do pobrania bezpłatnie lub w zamian za przesłanie innego programu; Aukcje internetowe, na których oferowane są programy podrobione lub w inny sposób naruszające prawa autorskie; Sieci wymiany plików "peer-to-peer" umożliwiające bezprawne przesyłanie programów chronionych prawami autorskimi.

17 Studium przypadku 1 Robert, licealista z Warszawy, prowadzi własny blog internetowy. Zamieścił w nim m.in.: o zdjęcie swojego liceum, które skopiował ze strony internetowej szkoły; o zdjęcie satelitarne swojego domu, pobrane ze strony o felieton kolegi na temat wymiany szkolnej z gimnazjum niemieckim, opublikowany w gazetce szkolnej; o odnośnik do strony internetowej szkoły muzycznej, do której uczęszcza; o wywiad ze swoim ulubionym zespołem muzycznym i zeskanowane zdjęcie jego członków, zaczerpnięte z czasopisma; o multimedialny słownik języka niemieckiego (licencja typu shareware), o którego udostępnienie prosili go koledzy z klasy. Brat Roberta, Marek, student wydziału mechatroniki: o wykorzystał w swojej pracy magisterskiej anonimowy artykuł naukowy (autor nie ujawnił się), znaleziony w sieci; o na zajęciach z zarządzania jakością przedstawił prezentację, którą pobrał ze strony internetowej; strona ta nie była opatrzona notą Copyright; o zrobił na wykładzie zdjęcia schematów, narysowanych przez wykładowcę na tablicy, i zamieścił je na forum swojej grupy studenckiej; o zainstalował w swoim komputerze oprogramowanie, używane w firmie zatrudniającej jego ojca; o kupił na potrzeby dydaktyczne legalny program komputerowy Origin i sporządził wersję zapasową dla siebie (na wypadek gdyby stracił wersję oryginalną) i kopię dla kolegi ze studiów; o kupił czasopismo informatyczne z załączonym programem Multimedialna Encyklopedia Wszechświata i zainstalował go w swoim komputerze i komputerze rodziców. Przeanalizuj powyższe sytuacje. Zdecyduj, w których przypadkach mogło dojść do naruszenia praw autorskich. Jakie dodatkowe warunki należałoby spełnić, aby prawo nie zostało złamane?

18 Studium przypadku 2 Skorzystaj z Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst ujednolicony). Analizując wskazane artykuły ustawy, zdecyduj, czy dany utwór podlega ochronie autorsko-prawnej: o strona WWW nie opatrzona notą Copyright Art. 1 Ust. 4; o anonimowe wypracowanie na temat dramatu Antygona, zamieszczone na stronie Art. 1 Ust. 4; o strona WWW Samorządu Uczniowskiego w budowie Art. 1 Ust. 3; o polskie napisy do filmu Pretty woman, pobrane ze strony Art. 2 Ust. 1; o Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych Art. 4; o prognoza pogody, podana na stronie Art.4; o zdjęcie obrazu Bitwa pod Grunwaldem, zamieszczone na stronie internetowej poświęconej twórczości Jana Matejki Art.36; o multimedialny program do projektowania ogrodów Garden Composer 3D Art. 74; o treść listu Art. 1.

19 Rodzaje licencji

20 Licencja Licencja - w odniesieniu do oprogramowania regulacja prawna określająca warunki jego użytkowania i zasady odpłatności. Licencjia użytkownika (EULA) - używana przez producentów oprogramowania do wiązania użytkowników dodatkowymi ograniczeniami.

21 Oprogramowanie towarzyszące OEM OEM ( s. ang. Official Equipment Manufacturer oficjalny sprzętu wytwórca ) - oznaczenie oprogramowania lub elementów sprzętowych komputera dostarczanych do wytwórcy komputerów. Oprogramowanie, które dostępne jest wyłącznie z towarzyszącym mu sprzętem, a prawo użytkowania programu OEM obejmuje tylko i wyłącznie sprzęt, z którym został zakupiony (np. komputer, skaner, aparat itp.) Wyjątek! Wyjątkiem od tej reguły jest przypadek, gdy użytkownik końcowy samodzielnie montuje własny komputer PC. W takim wypadku użytkownik końcowy jest uznawany za producenta systemów w rozumieniu Licencji Producenta Systemów OEM Microsoft i może zakupić oprogramowanie OEM niezależnie od sprzętu (nie dotyczy serwerów).

22 Shareware Program udostępniony bezpłatnie do testów, dzięki czemu przed podjęciem decyzji o zakupie można przetestować zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję takiej aplikacji pod kątem swoich indywidualnych potrzeb. Sposób ten stosują małe firmy, które nie mają środków na reklamę produktu Po okresie próbnym program może nadal działać, ale nielegalnie Część produktów ma pewne ograniczenia Spotykanych jest 5 typów ograniczeń wersji testowej Przykłady programów: WinRAR - Program do kompresji danych

23 Trialware - po upływie określonego czasu program przestaje działać aby go odblokować, należy wykupić licencję (odnosi się często do profesjonalnego i drogiego oprogramowania np. CorelDRAW). Demoware program nie ma ograniczeń czasowych ale zablokowana jest na przykład możliwość zapisywania wykonanej pracy. Po wykupieniu licencji wszystkie funkcje stają się aktywne. Programy demo nie mogą być przekształcone w wersję pełną po nabyciu kodu rejestracyjnego u producenta, trzeba kupić pełną wersję programu Program z limitem uruchomień po wykonaniu określonej liczby uruchomień program przestaje działać. Aby go odblokować, należy wykupić licencję. Program z komunikatem program nie ma żadnych ograniczeń, ale przy każdym uruchomieniu wyświetlane jest okno z informacją, że licencja nie została wykupiona Program bez ograniczeń autor licząc na uczciwość użytkownika nie wprowadza żadnych zabezpieczeń. Oczekuje na przesłanie, ustalonej kwoty, jeśli program okaże się użyteczny

24 Adware Adware jest rozpowszechniane za darmo (bez kodu źródłowego), ale zawiera funkcję wyświetlającą reklamy, zwykle w postaci banerów reklamowych. Wynagrodzenie autorowi wypłaca sponsor Dotyczy to programów on-line Na ogół można nabyć wersję bez reklam. Przykłady programów: Przeglądarka internetowa Opera Komunikator: Gadu-Gadu, Tlen, Skype

25 Freeware Programy mogą być używane bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń, ich producenci nie są zainteresowani komercyjnym rozprowadzaniem swoich produktów, jednak ich prawa autorskie pozostają w mocy, dlatego nikt nie może np. wprowadzać żadnych zmian w tych programach. Nie można czerpać korzyści finansowych z dystrybucji oprogramowania, przez osoby trzecie Przykłady: Gadu Gadu MS Internet Explorer

26 Beta Wersja beta (ang. beta version) czyli przedgląd jest typem oprogramowania, które jest jakby próbnym modelem, prototypem w znacznej mierze ukończonym, nie do końca pozbawionym ukrytych błędów. Przedgląd ma na celu przybliżyć użytkownikowi prezentowany program i nakłonić go do kupna wersji pełnej.

27 Powszechna Licencja Publiczna GNU (GPL) Celem licencji jest zagwarantowanie użytkownikowi swobodnego dostępu do oprogramowania oraz możliwości jego udoskonalania. Jeżeli ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające jakąkolwiek część podlegającą licencji GLP, to musi udostępnić wraz z każdą dystrybucją binarną jej postać źródłową. Publiczna licencja GNU ma umożliwić użytkownikom oprogramowania jego kopiowanie i modyfikowanie oraz zapewnić darmowość dla wszystkich użytkowników. Programy objęte licencją GNU mogą, ale nie muszą być rozpowszechniane bezpłatnie Można kopiować i rozprowadzać niezmienione kopie kodu źródłowego Programu, w takiej postaci, w jakiej go otrzymano, na dowolnym nośniku, pod warunkiem, że do każdej kopii dołączona zostanie widoczna informacja o prawach autorskich i o braku gwarancji na program. Można modyfikować kopię Programu i kopiować jego dowolne fragmenty, co upoważnia do tworzenia nowych dzieł opartych o Program, oraz do kopiowania i rozpowszechniania ich zgodnie z... licencją GNU Po przekazaniu kopii Programu (albo dzieła opartego na Programie) innemu użytkownikowi nabywa on wszelkie prawa, które posiadała osoba będąca pierwotnie w posiadaniu Programu, dotyczące kopiowania, dystrybucji i modyfikacji. Przykłady: Linux, Gimp, Mozzilla Firefox

28 Publicdomain Public domain (ang.: dobro publiczne) ogół tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp., które na skutek decyzji twórcy, braku spadkobierców lub upływu odpowiedniego czasu, stały się dostępne do dowolnych zastosowań bez ograniczeń wynikających z przepisów prawa autorskiego. Programy posiadające ten status, mogą być używane bezpłatnie i bez ograniczeń.

29 Postcardware (lub Cardware) - rodzaj licencji oprogramowania wywodzący się od Freeware i Shareware. Używany przez autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo: w zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle im kartkę pocztową (najczęściej z miejscowości, w której mieszka) Donationware -oprogramowanie na tej licencji może być dowolnie modyfikowane, kopiowane i dystrybuowane pod warunkiem, że licencjobiorca zapłaci autorowi symboliczną kwotę.

30 Abandonware - oprogramowanie, którego twórca już nie sprzedaje i nie zapewnia dla niego obsługi. Spotyka się również użycie tego określenia w stosunku do oprogramowania, którego twórca świadomie zaprzestał rozwoju i wsparcia produktu. Beerware -pozwala użytkownikowi końcowemu na dowolne korzystanie z oprogramowania, pod warunkiem, że w wypadku spotkania autora użytkownik postawi mu piwo (lub wypije za jego zdrowie J).

31 W żadnym wypadku, chyba że jest to wymagane przez odpowiednie prawo lub została wyrażona pisemna zgoda, osoba posiadająca prawa autorskie czy inne osoby współuczestniczące w tworzeniu Programu NIE MOGĄ BYĆ OBCIĄŻONE ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ za ewentualne szkody powstałe w wyniku działania programu. Oferta rynku z oprogramowaniem informatycznym jest tak bogata, że każdy może wybrać bezpłatny lub niedrogi program, który będzie spełniał jego oczekiwania, a jednocześnie pozostanie w zgodzie z prawem autorskim. Ciekawe propozycje znajdują się również na płytach CD, dołączonych do czasopism informatycznych.

32 Zadania 1. Wyszukaj w Internecie przykłady znanych Ci programów typu: Freeware Shareware Trialware Adware Demoware Postcardware Donationware Abandonware Beerware 2. Znajdź informacje, na jakich zasadach można publikować swoje prace w Internecie i korzystać z prac innych zamieszczanych w sieci. 3.*** Na czym polega idea Creative Commons?

33 Creative Commons Jest to licencja, która pozwala twórcom zachować ich własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi W przeciwieństwie do restrykcyjnej zasady wszelkie prawa zastrzeżone, w tej licencji pojawia się łagodniejsze sformułowanie pewne prawa zastrzeżone Podstawowe rodzaje licencji: uznanie autorstwa użycie niekomercyjne bez utworów zależnych na tych samych warunkach Przykłady:

34