Transmisja międzypokoleniowa postaw wobec prokreacji. prof. nadzw. dr hab. Dorota Kornas-Biela Katedra Psychopedagogiki, KUL

Transkrypt

1 1 Transmisja międzypokoleniowa postaw wobec prokreacji prof. nadzw. dr hab. Dorota Kornas-Biela Katedra Psychopedagogiki, KUL

2 2 Jak rozumieć temat prezentacji? Transmisja międzypokoleniowa = przekaz międzygeneracyjny, który dokonuje się między rodzicami a dziećmi w zakresie różnorodnych form zachowania, w tym także wymiarów osobowości, którego skutkiem jest większe lub mniejsze podobieństwo zachowań przedstawicieli następujących po sobie pokoleń (Rostowska, 1995). Postawa stosunek człowieka do życia lub pewnej wyróżnionej sfery zjawisk (Słownik, 2007, s. 714); złożona struktura psychiczna, na którą składa się element poznania, emocjonalnego ustosunkowania się oraz gotowości do określonego zachowania się (Mika, 1984).m Prokreacja wydawanie na świat potomstwa

3 3 Ryc. 1. Schemat postawy wg S. Miki, 1984

4 4 Jak wyjaśnić transmisję postaw? Teorie psychologiczne wyjaśniające transmisję: Ø teorie uczenia się Ø teorie poznawcze Ø teoria śladów i wzorców Ø teoria systemów Mechanizmy transmisji: Ø naśladownictwa Ø identyfikacji Ø modelowania (Rostowska, 1995, Sitarczyk, 1995)

5 5 Jakie czynniki decydują o efekcie procesu transmisji w rodzinie? Przedmiot transmisji i ważność tego, co transmitowane Sposób postrzegania tego przez dzieci Interpretowanie procesów atrybucji przez rodziców Płeć rodzica i płeć dziecka, jego wiek Osobowość rodzica i osobowość dziecka Zakres identyfikacji dziecka z rodzicami Jakość relacji dziecka z rodzicami Wsparcie rodziców dla procesu transmisji Jakość relacji między małżonkami Status ekonomiczny rodziny Stopień wykształcenia i zawód rodziców Czynniki sytuacyjne

6 Co wchodzi w zakres postawy wobec prokreacji? 6 Rozumienie prokreacji, emocje z nią związane, gotowość do konkretnych decyzji i zachowań prokreacyjnych Przekonania co do: Ø początku życia człowieka Ø wartości życia ludzkiego (bezwzględna czy względna?) Ø roli i znaczenia dziecka w rodzinie Umiejscowienie wartości prokreacji, przekazywania życia w hierarchii wartości i celów członków rodziny Wiedza i przekonania dotyczące: naturalnego planowania rodziny, antykoncepcji, środków wczesnoporonnych, aborcji, sztucznego zapłodnienia, diagnostyki prenatalnej, niepełnosprawności Plany prokreacyjne dotyczące przekazywania życia, posiadania lub rezygnacji z dzieci, ich liczby, czasu podjęcia decyzji o poczęciu pierwszego dziecka, odległości między dziećmi, preferowanej płci dzieci, oczekiwań wobec nich

7 7 Na co warto zwrócić uwagę? Wzorotwórcze właściwości rodziny pochodzenia Czynniki kulturowe wpływające na dynamikę zmian w przekazie międzygeneracyjnym Odmienność wyników badań wskazujących na zmiany w postawach prokreacyjnych pomiędzy pokoleniami, na ile zmiany te są znaczące Wnioski z badań transmisji międzypokoleniowej prowadzonych w Katedrze Psychopedagogiki KUL: D. Kornas-Biela, M. Draguła, B. Miernik, K. Wilkołaska

8 8 Intrygujące kwestie do podjęcia Transmisja emocji matki do dziecka prenatalnego Znaczenie przywiązania pre- i perinatalnego dalekosiężne (całożyciowe) skutki bezpiecznego i pozabezpiecznych form przywiązaniowych Odporność na niekorzystne warunki rozwojowe, odporność psychiczna człowieka (oporność wobec transmisji niekorzystnych wpływów) Prokreacja osób po przemocy doznanej w dzieciństwie Ocaleńcy z aborcji

9 9 Bibliografia Doniec R., Międzypokoleniowy przekaz wartości, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. III, Warszawa, 2004, s Doniec R., Rodzina wielkiego miasta. Przemiany społecznomoralne w świadomości trzech pokoleń, Kraków, Doliński A., Zachowania młodzieży w sytuacjach społecznych jako transmisja wzorów rodzinnych, Kraków, Dyczewski L., Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie. Pomiędzy tradycją a nowoczesnością, Lublin, Farnicka M., Liberska H., Transmisja międzypokoleniowa procesy zachodzące na styku pokoleń, w: J. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, Warszawa, 2014, s Guzy-Steinke H., Transmisja kulturowa w rodzinie, w: K. Gąsior, T. Sakowicz, Pedagogika społeczna w służbie rodzinie (aspekt pomocowy, kulturowy, wychowawczy), t.1, Kielce, 2005, s.

10 Janosiewicz P., Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie z zakresie komponentu poznawczego postaw kobiet wobec aborcji - raport z badań, w: K. Wilkołaska K. (red.), Przekazy transgeneracyjne w rodzinie, Lublin, 2016, s Kornas-Biela D., Draguła M., Transmisja międzypokoleniowa poznawczego aspektu postaw wobec macierzyństwa matek oraz ich dorosłych córek, w: T. Sakowicz K. Gąsior, (red.), Wartości w rodzinie i społeczeństwie, Kielce, 2014, s Kukołowicz T., Rodzina w procesie uspołecznienia dziecka, Lublin, Lisowska E., Gąsior K., Linowski K. (red.), Dziadkowie, rodzice, dzieci. Transmisja międzypokoleniowa, Kielce, Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej stabilność i zmiana, Toruń, Mazur J., Rodzinne uwarunkowania międzypokoleniowej transmisji alkoholizmu, Kraków, 2009.

11 Miernik B., Relacja między ojcem a synem jako przestrzeń transmisji międzypokoleniowej postaw wobec prokreacji, w: K. Wilkołaska K. (red.), Przekazy transgeneracyjne w rodzinie, Lublin, 2016, s Miernik B., Kornas-Biela D., Transmisja międzypokoleniowa poznawczego komponentu postaw wobec prokreacji w relacjach ojciec-syn, w: D. Opozda, S. M.L. Opiela, D. Bis, E. Świdrak (red.). Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania, Lublin, 2015, s Mika S. Psychologia społeczna, Warszawa, Misiewicz H., Rola rodziny w kształtowaniu postaw, Warszawa, Rostowska T., Rozwojowe aspekty transmisji międzypokoleniowej w rodzinie, w: Stan i przeobrażenia współczesnych rodzin polskich, Z. Tyszka (red.), Poznań 1991, s

12 12 Rostowska T., Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie wybranych wymiarów osobowości, Łódź, Rostowska T., Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie zachowań agresywnych, Przegląd Psychologiczny, 1996, nr 1/2, s Sitarczyk M., Międzypokoleniowa transmisja postaw wychowawczych ojców, Lublin, Sitarczyk M., Transmisja międzypokoleniowa postaw rodzicielskich, [w:] Z. B. Gaś (red.), Psychologia wychowawcza stosowana. Wybrane zagadnienia, Lublin, 1995, s Szukalski P., Przepływy międzypokoleniowe i ich kontekst demograficzny, Łódź, Wilkołaska K. (red.), Przekazy transgeneracyjne w rodzinie, Lublin, Zamorski J. (red.), Międzypokoleniowy przekaz wartości w rodzinie, Stalowa Wola, 2009.