A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LXI, 26 SECTIO DD 26 * Zakład Epizootiologii i Klinika Chorób Zakanych Instytutu Chorób Zakanych i Inwazyjnych Akademii Rolniczej w Lublinie ** Prywatna Lecznica dla Zwierzt, ul. Kielecka 17, 26-6 Chciny MICHAŁ KRAKOWSKI **, KRZYSZTOF KOSTRO * Wpływ immunostymulacji na odporno nieswoist samic lisów polarnych w drugiej połowie ciy i zdrowotno ich potomstwa Stimulation of nonspecific immunity in female polar foxes in the second part of pregnancy and health state of their progeny STRESZCZENIE Dwukrotne podanie preparatu Isoprivet lub Levamisole w dawkach stymulujcych układ immunologiczny samic ciarnych lisów polarnych nie wywołuje niepodanych efektów. Zastosowanie aktywnej immunostymulacji u samic w drugiej połowie ciy zwiksza aktywno metaboliczn, fagocytarn i bójcz neutrofilów oraz surowiczy poziom lizozymu i IgG, co wiadczy oduej skutecznoci tej metody w przywracaniu zaburzonych funkcji komórkowych i humoralnych mechanizmów odpornoci nieswoistej. Stwierdzona korelacja pomidzy kształtowaniem si surowiczego poziomu lizozymu i IgG moe by jednym z kryterium oceny stanu zdrowotnego samic lisów polarnych w okresie ciy oraz stanowi przydatny wskanik w prognozowaniu wystpienia zaburze okresu okołoporodowego. Słowa kluczowe: immunopotencjalizacja, odporno nieswoista, lis polarny, cia, okres okołoporodowy WSTP Infekcje bakteryjne układu moczowo-płciowego s jedn z głównych przyczyn zaburze w reprodukcji lisów, przynoszcych due straty w hodowli. U samic ciarnych s one przyczyn obumierania i resorpcji zarodków, mumifikacji płodów, pónych ronie, rodzenia martwych szczenit oraz wysokiej miertelnoci osesków w pierwszych dniach po urodzeniu [Kostro i in. 1997, Masihi 2, Krakowski i in. 22]. Stosowanie antybiotyków i chemioterapeutyków w leczeniu zakae bakteryjnych układu rozrodczego u ciarnych samic lisów hodowlanych nie przynosi czsto spodziewanych efektów. Ponadto niektóre antybiotyki stosowane przez dłuszy okres u samic ciarnych działaj toksycznie i teratogennie na płód [Milano i in. 1991, Krakowski 1996, mielewska-ło 1998, Kostro i in. 21].

2 22 M. KRAKOWSKI, K. KOSTRO W rozwoju infekcji bakteryjnych kluczowe znaczenie ma sprawno mechanizmów odporno- ci naturalnej. Ich znajomo pozwala na prowadzenie kontrolowanej potencjalizacji nieswoistej odpornoci naturalnej, odpowiedzialnej w duym stopniu za niewraliwo zwierzt na infekcje. Pomylne wyniki uzyskane przez wielu autorów w profilaktyce schorze w okresie okołoporodowym u wi i koni po immunostymulacji samic ciarnych wskazuj zarówno na bezpieczestwo stosowania, jak i du skutecznoci tej metody [Hennessy i in. 1987, Krakowski 1996, Krakowski i in. 1999, 22]. Celem bada była ocena wpływu dwóch immunomodulatorów: Isoprivetu lub Levamisolu na wybrane parametry odpornoci nieswoistej u samic lisów polarnych w drugiej połowie ciy oraz skutecznoci tej metody w poprawie zdrowotnoci ich potomstwa. MATERIAŁ I METODY Zwierzta dowiadczalne Badania przeprowadzono w fermie liczcej 15 samic lisów polarnych stada podstawowego, w której od 3 lat notowano znaczn miertelno noworodków oraz nisk redni odchowanych szczenit od samicy. Badaniem objto 3 samic bdcych w drugiej połowie ciy, niepoddanych stymulacji przed okresem zbliajcej si rui. Zwierzta podzielono na dwie grupy dowiadczalne (grupa I i II) oraz grup kontroln (grupa III) po 1 sztuk w kadej. Samice były utrzymywane w tych samych warunkach i ywione systemem tradycyjnym, według zalecanych dla lisów polarnych norm, z uwzgldnieniem dodatków mineralno-witaminowych oraz miały stały dostp do wody. Preparaty immunostymulujce Do immunostymulacji uyto preparatu Isoprivet (firmy Vet-Agro), stanowicego 2% wodny roztwór izoprynozyny [syntetyczny kompleks inozyny, 1-dimetyloaminopropano-2-olu (DIP) i 4-acetamidobenzoesanu (PacBA)] do iniekcji oraz preparatu Levamisole (firma Biowet Gorzów Wlkp.), stanowicego 7,5% roztwór levamisolum hydrochloricum do iniekcji. W 41. dniu ciy samicom grupy I podano Levamisole podskórnie, dwukrotnie w odstpach 4-dniowych, w dawce 2,5 mg substancji czynnej/kg m.c. Natomiast samice grupy II otrzymały preparat Isoprivet dominiowo dwukrotnie w tym samym przedziale czasowym, w dawce 1 mg substancji czynnej/kg m.c. Grup kontroln (grupa III) stanowiły samice, bdce w tym samym okresie ciy, które nie otrzymały immunostymulatora. Samice obserwowano do rozwizania, a nastpnie przez pierwszych 7 tygodni po porodzie, tj. do odsadzenia potomstwa, zwracajc uwag na liczb prawidłowo wykoconych samic, liczb urodzonych szczenit w miocie, ich ywotno i liczb odchowanych zwierzt do odsadzenia. Metody bada immunologicznych Test redukcji błkitu nitrotetrazoliowego (NBT) wykonano metod Parka i in. [1968] w modyfikacji Kostro [1993], w dwu wariantach: spontanicznym i stymulowanym. Do stymulacji redukcji NBT przez neutrofile uyto zymosanu (Zymosan A, Sigma) opsonizowanego surowic homologiczn, przygotowanego metod opisan przez Kostro [1993]. Wyniki testu NBT przedstawiono jako procent komórek wykazujcych obecno formozanu NBT w 1 liczonych kolejno neutrofilach. Odczyn fagocytarny i bójczoci. Zdolno pochłaniania bakterii przez neutrofile oraz odczyn bójczoci granulocytów okrelono w stosunku do wzorcowego szczepu Staphylococcus aureus Oxford 29P metod opisan przez Kostro [1993]. Do odczynów uywano surowicy homologicznej inaktywowanej (56 o C 3 min), uzyskanej z krwi pobranej od 1 zdrowych lisów

3 WPŁYW IMMUNOSTYMULACJI NA ODPORNO NIESWOIST SAMIC LISÓW polarnych w wieku 1 roku. Surowice, w objtoci 1 ml, do chwili uycia przechowywano w -2 o C. Wyniki odczynu fagocytarnego przedstawiono w postaci procentu komórek fagocytujcych oraz indeksu fagocytarnego. Przy ustalaniu indeksu fagocytarnego liczono redni liczb gronkowców sfagocytowanych przez jeden neutrofil, obliczajc gronkowce w 1 kolejnych neutrofilach w dwu preparatach z jednej próbki krwi. Natomiast aktywno bójcz granulocytów wyraono w procentach, który obliczano według wzoru: 1 rednia liczba kolonii w próbie badanej/rednia liczba kolonii w kontroli 1 Bakteriolityczn aktywno lizozymu (LZM) w surowicy okrelono metod płytkow wobec Micrococcus luteus (Serva), metod Grahama opisan przez Zawistowskiego [1975]. Poziom przeciwciał klasy IgG okrelono metod radioimmunodyfuzyjn przy uyciu komercyjnego zestawu Binding Site RID (firmy Binding Site, England), przeznaczonego do oznaczania poziomu IgG w surowicy psów. Wymienione testy wykonano przed podaniem preparatu Levamisole lub Isoprivet, tj. w 41. dniu ciy (1. pobranie), a nastpnie w 4. dniu po podaniu pierwszej (2. pobranie) i drugiej (3. pobranie) dawki jednego z wymienionych preparatów (45. i 49. dzie ciy). Uzyskane wyniki bada poddano analizie statystycznej, obliczajc redni i odchylenie standardowe oraz istotno rónic pomidzy grupami testem t-studenta. WYNIKI I OMÓWIENIE Zmiany dotyczyły wszystkich badanych parametrów nieswoistej odpornoci komórkowej samic lisów polarnych w drugiej połowie ciy pod wpływem preparatów Levamisole lub Isoprivet. Dwukrotne podanie lewamizolu lub izoprynozyny samicom grupy I i II spowodowało istotny wzrost odsetka neutrofilów NBT dodatnich w porównaniu z wartociami pocztkowymi i grup kontroln (rys. 1). Wzrost rednich wartoci testu NBT 7 % komórek PMN NBT dodatnich cels PMN NBT positive a 1 grupa I grupa II 2 kontrola 3 Rys. 1. Odsetek komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ciy redukujcych NBT w tecie spontanicznym po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn a rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol przy,5; A przy,1 Fig. 1. Percentage of PMN cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and Isoprivet; a statistically significant differences between experimental groups and control (.5) A.1

4 222 M. KRAKOWSKI, K. KOSTRO w wersji stymulowanej zymosanem notowano w tych samych terminach oznacze, co w tecie spontanicznym u samic` stymulowanych (rys. 2). U samic grupy kontrolnej (grupa III) rednie wartoci testu NBT w obu jego wersjach utrzymywały si stale na poziomie zblionym do wyjciowego. 9 8 % komórek PMN NBT dodatnich cells PMN NBT positive Rys. 2. Odsetek komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ciy redukujcych NBT w tecie stymulowanym po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 2. Percentage of PMN cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1) W grupach samic stymulowanych nastpił take statystycznie istotny wzrost odsetka komórek fagocytarnych i indeksu pochłaniania oraz odsetka komórek bójczych (rys. 3, 4, 5). Wzrost badanych wskaników obserwowano w 4. dniu po podaniu I i II dawki ocenianych preparatów. Na szczególne podkrelenie zasługuje bardzo wysoki wzrost indeksów fagocytarnych i bójczoci. Wskaniki nieswoistej odpornoci humoralnej u samic lisów polarnych w drugiej połowie ciy po podaniu immunostymulatorów ilustruj rysunki 6 i 7. Po dwukrotnej aplikacji jednego z wymienionych preparatów rednie wartoci stenia IgG u samic w grupie I i II nie uległy istotnym zmianom i kształtowały si na poziomie zblionym do wartoci wyjciowych (41. dzie ciy). Natomiast róniły si istotnie w stosunku do rednich wartoci grupy kontrolnej. U samic niestymulowanych w 45. i 49. dniu ciy poziom IgG osigał najnisze wartoci w cigu całego okresu prowadzonych bada. W grupach samic stymulowanych ju po pierwszej dawce obu badanych preparatów wzrosła istotnie bakteriolityczna aktywno lizozymu (rys. 6). Druga dawka, podana w odstpie 4 dni, spowodowała dalszy wzrost jego rednich wartoci, lecz nie był on statystycznie istotny w porównaniu z wartociami uzyskanymi po pierwszej dawce. U samic niestymulowanych rednie wartoci lizozymu były niskie w poszczególnych terminach oznacze i zblione do wartoci wyjciowych.

5 WPŁYW IMMUNOSTYMULACJI NA ODPORNO NIESWOIST SAMIC LISÓW % komórek fagocytujcych phagoccitizing cells Rys. 3. Odsetek komórek PMN fagocytujcych krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ciy po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 3. Percentage of PMN phagocitizing cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1) 12 1 indeks fagocytarny phagocyte index Rys. 4. Wskaniki indeksu fagocytarnego komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ciy po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 4. Values of phagocyte index of PMN cells of peripheral blood in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1)

6 224 M. KRAKOWSKI, K. KOSTRO indeks bójczoci (%) indeks killer bójczoci aktyvity (%) killer activity Rys. 5. Aktywno bójcza granulocytów krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ciy po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 5. Killer activity of granulocytes of peripheral blood in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1) 4 3,5 aktywno lizozymu (mg/l) lysosyme activity 3 2,5 2 1,5 1,5 Rys. 6. Bakteriolityczna aktywno lizozymu w surowicy krwi samic lisów polarnych w II połowie ciy po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 6. Bacteriolitic activity of lysosyme of peripheral blood in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1)

7 WPŁYW IMMUNOSTYMULACJI NA ODPORNO NIESWOIST SAMIC LISÓW surowiczy poziom IgG (g/l) serum level of IgG (g/l) Rys. 7. Surowiczy poziom IgG u samic lisów polarnych w II połowie ciy po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A rónice statystycznie istotne pomidzy grupami dowiadczalnymi a kontrol (,1) Fig. 7. Serum level IgG in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A statistically significant differences between experimental groups and control (.1) Preparaty Levamisole lub Isoprivet podane dwukrotnie w dawce immunostymulujcej samicom lisów polarnych w drugiej połowie ciy (grupa I i II) nie wywoływały objawów niepodanych. W zestawieniu porównawczym przedstawionym na rys. 8 stwierdzono istotne rónice pomidzy grupami dowiadczalnymi a grup kontroln w liczbie samic ronicych oraz traccych potomstwo w pierwszych 3 4 dniach po wykoceniu. W grupach samic dowiadczalnych (grupa I, II) nie notowano przypadków ronie, natomiast w grupie kontrolnej (grupa III) odsetek samic ronicych w ostatnim tygodniu przed spodziewanym porodem był do wysoki i wynosił 3%. Samice grupy I i II pomylnie urodziły i odchowały potomstwo. Ponadto u samic tych nie notowano przypadków zapalenia gruczołu mlekowego w pierwszych dniach po porodzie oraz objawów bezmlecznoci w okresie laktacji. Natomiast w grupie kontrolnej (grupa III) odsetek samic traccych potomstwo w pierwszych 3 4 dniach po wykocie był wysoki i wynosił 4%. Szczenita rodziły si słabe, nie wykazywały chci do ssania i ginły w pierwszych dniach po urodzeniu. Miarodajny wskanik rozrodu, okrelany stosunkiem liczby odsadzonych do liczby szczenit urodzonych, wynosił 8,7% w grupie samic stymulowanych preparatem Levamisole (grupa I) i 84,1% preparatem Isoprivet (grupa II). Natomiast w grupie kontrolnej (grupa III) wynosił on 51,6%. Wskanik odchowu szczenit w momencie odsadzenia (7 tygodni) kształtował si rednio na samic w grupie I 6,4, natomiast w grupie II 7,6 (rys. 8). W grupie kontrolnej wskanik ten był 4-5-krotnie niszy w porównaniu z grupami dowiadczalnymi i wynosił 1,6. Sterowanie układem immunologicznym, zwłaszcza w aspekcie praktycznym, jest przedmiotem licznych bada dowiadczalnych i klinicznych. Dotycz one zwłaszcza rodków potgujcych lub korygujcych reaktywno immunologiczn przez wpływ na

8 226 M. KRAKOWSKI, K. KOSTRO mechanizmy odpornoci naturalnej oraz wzmaganie odpowiedzi immunologicznej [Davila Velazquez i in. 1998, Krakowski i in. 1999, Kostro i in. 21]. Badania własne przeprowadzone na samicach lisów polarnych w drugiej połowie ciy umoliwiły przeledzenie zachowania si nieswoistych komórkowych i humoralnych mechanizmów obronnych po zastosowaniu aktywnej nieswoistej immunostymulacji. Stwierdzono immunopotencjalizujcy wpływ lewamizolu i izoprynozyny na aktywno metaboliczn, fagocytarn i bójcz neutrofilów. Okazało si, e hamowane w prawidłowym przebiegu ciy mechanizmy odpornoci komórkowej, na korzy czynników humoralnych, zostaj pobudzone i bior udział w reakcjach obronnych [Burns i in. 1999]. 9 rednia liczba szczenit od samicy mean rednia number liczba of szczenit pupies od from samicy a female mean number of pupies from a female ,9 9 3,1 6,4 7,6 1,6 szczenita urodzone born pupies szczenita odchowane reared pupies Rys. 8. Porównawcze wyniki redniej liczby szczenit urodzonych i odchowanych w grupie samic stymulowanych i w kontroli Fig. 8. Comparative results of the mean number of puppies born and reared in a group of stimulated females and in control Wyniki uzyskane u samic stymulowanych, dotyczce kształtowania si surowiczego poziomu IgG wskazuj, e u zwierzt z prawidłowym przebiegiem ciy obnienie si poziomu IgG w surowicy w kocowym okresie ciy jest nastpstwem zwikszonego biernego transportu tego białka do układu rozrodczego, czemu sprzyja wzrost poziomu estrogenów, zwikszajcych przepływ krwi w układzie rozrodczym oraz proces kolostrogenezy. U samic niestymulowanych podczas całego dowiadczenia stenie IgG utrzymywało si na istotnie niszym poziomie w stosunku do grup dowiadczalnych, a najnisze jego wartoci stwierdzono w 45. i 49. dniu oznacze (ciy). Takie zachowanie IgG mona wiza z wystpowaniem odczynów zapalnych w macicy, wywołanych nasilajc si infekcj bakteryjn i zwizane z nimi wzmoone przenikanie immunoglobuliny klasy IgG z surowicy do ogniska zapalnego. Wyrany spadek poziomu IgG przy równoczesnym 2-3-krotnym wzrocie IgA obserwowano u krów i suk z nieprawidłowym przebiegiem okresu okołoporodowego [ mielewska-ło 1998, Kostro i in. 2].

9 WPŁYW IMMUNOSTYMULACJI NA ODPORNO NIESWOIST SAMIC LISÓW W badaniach nad bakterolityczn aktywnoci lizozymu u samic stmulowanych w drugiej połowie ciy obserwowano istotny wzrost jego stenia w stosunku do warto- ci wyjciowych oraz grupy kontrolnej, co wiadczy o aktywacji komórek układu fagocytarnego pod wpływem zastosowanych immunostymulatorów, które s głównym ródłem jego produkcji. Stwierdzona w badaniach własnych korelacja pomidzy kształtowaniem si surowiczego poziomu lizozymu i IgG moe by jednym z kryterium oceny stanu zdrowotnego macicy u samic lisów polarnych w okresie ciy oraz stanowi przydatny wskanik w prognozowaniu wystpienia zaburze okresu okołoporodowego. Z uzyskanych danych wynika, e kształtowanie si poziomu badanych wskaników nieswoistej odpornoci humoralnej w surowicy samic lisów polarnych jest równie przydatne w ocenie efektów zastosowania immunostymulacji nieswoistej. PI MIENNICTWO Burns D.N., Nourjah P., Wright D.J., Minkoff H., Landesman S., Rubinstein A., Goedert J.J., Nugent R.P Changes in immune activation markers during pregnancy and postpartum. J. Reprod. Immunol. 42, 147. Davila Velazquez J.R., Santos Preciado J.I., Martinez Cairo S Effect of levamisole on microbicidal activity and chemotaxis in polymorphonuclear cells. Revista Alergia Mexico, 45, 43. Hennessy K.J., Blecha F., Kluber E.F Isoprinosine and levamisole immunomodulation in artificially reared neonatal pigs. Am. J. Vet. Res. 48, 477. Kostro K Wpływ wybranych parametrów na aktywno fagocytarn i bójcz granulocytów krwi obwodowej lisów polarnych in vitro. Annales UMCS. sec. DD, 48, 147. Kostro K., Majer-Dziedzic B., Wawrzkiewicz J Corynebacteria of group A. A frequent pathogen of breeding foxes in the perinatal period. Scientifur, 21, 215. Kostro K., Gliski Z., Wojcicka-Lorenowicz K., Krakowski L. 2. Immunologiczne i immunopatologiczne mechanizmy zapalenia. Medycyna Wet. 56, 479. Kostro K., Krakowski L., Gliski Z., Krakowski M. 21. Stymulacja odpornoci nieswoistej alternatywn metod w profilaktyce i terapii zakae układu rozrodczego lisów hodowlanych. Annles UMCS sec. DD, 57, 159. Krakowski L Wpływ podawania lewamizolu i glukanu 1.3/1.6 ciarnym klaczom na wybrane wskaniki odpornoci nieswoistej u rebit. Praca doktorska, Akademia Rolnicza w Lublinie. Krakowski L., Krzyanowski J., Siwicki A.K., Wrona Z Immunostimulation of pregnant sows with isoprinozine or levamisole and parameters of unspecific cellular and humoral immunity in piglets during first weeks of their life. Polish J. Vet. Sci. 2, 27. Krakowski L., Krzyanowski J., Wrona Z., Kostro K, Siwicki A.K. 22. Influence of nonspecific immunostimulation of pregnant sows on the immunological value of colostrum.vet. Immunol. Immunopathol. 87, 89. Masihi K.N. 2. Immunomodulatory agents for prophylaxis and therapy of infections. Int. J. Antimicrobial Agents, 14, 181. Milano S., Dieli M., Millott S., Miceli M.D., Maltese E., Cillari E Effect of isoprinosine on IL-2, IFN-gamma and IL-4 production in vivo and in vitro. Int. J. Immunopharmacol. 13, 113. Mizak B., Rzeutka A., Matras J Potencjalne czynniki zaburze w rozrodzie samic lisów hodowlanych. Medycyna Wet. 54, 271. mielewska-ło E Analiza zakanych przyczyn zaburze w rozrodzie lisów hodowlanych. Zesz. Nauk. AR, Wrocław. Wet. 344, 55.

10 228 M. KRAKOWSKI, K. KOSTRO Paape M.J., Nickerson S.C In vivo effects of chloramphenicol and tetracycline and gentamicin on bovine neutrophil function and morphologic fetures. Am. J. Vet. Res. 7, 155. Park B.H., Fikrig S.M., Smithuick E.M Infection and nitroblue tetrazolium reduction by neutrophiles. Lancet, 2, 532. Wawron W., Szczubiał M. 2. Stymulacja układu odpornociowego krów i wi w okresie okołoporodowym. Medycyna Wet. 56, 764. Zawistowski S Technika histologiczna, podstawy histologii oraz histologia. PZW, Warszawa. SUMMARY Isoprivet and Levamizole used twice at therapeutic doses were well tolerated by pregnant polar foxes. Used at the second part of pregnancy by increasing the metabolic, phagocytic and bactericidal activity of neutrophils, serum level of lysozyme and IgG they restored the disturbed functions of cellular and humoral nonspecific defense mechanisms of pregnant foxes. The existing strong correlation between the level of serum lysozyme and IgG may be used to evaluate the health state of foxes at the second part of pregnancy. It can also be used for a prognosis of the disturbances of the periparturient period in polar foxes. Key words: immunopotentialization, nonspecific immunity, polar fox, pregnancy, periparturient period