10.Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych klasa IV

Transkrypt

1 10.Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych klasa IV Konieczny na ocenę dopuszczającą Podstawowy na ocenę dostateczną Poziom Rozszerzony na ocenę dobrą Dopełniający na ocenę bardzo dobrą Twórczy na ocenę celującą I. Ja i moje otoczenie -wymienia warunki, które sprzyjają uczeniu się -wie jak należy przygotować i oświetlić miejsce pracy -wie co to jest praca, a co wypoczynek -przedstawia swój rozkład dnia ; proponuje ewentualne zmiany, które może do niego wprowadzi - rozróżnia podstawowe znaki drogowe -wyjaśnia, jak należy zachować się przed wybranymi znakami drogowymi - wymienia zasady bezpieczeństwa na drodze -zna numery telefonów alarmowych -zna nazwy przyborów toaletowych i podstawowych środków czystości -wie co oznaczają symbole na opakowaniach środków czystości -wie co to jest higiena osobista i zna jej podstawowe zasady -wie jakie pokarmy są zdrowe dla młodego organizmu -wie na czym polega estetyka spożywania pokarmów -wie po co się uczy i jakie czynniki wpływają na uczenie się -zna kilka form aktywnego i klika biernego wypoczynku -wie w jakich godzinach należy pracować umysłowo -opracowuje własny rozkład dnia -podaje przykłady takich zachowań pieszych i rowerzystów, które mogą być przyczyną wypadków -nazywa czynności,które wykonujemy przy używaniu środków czystości -odczytuje symbole z opakowań środków czystości -rozumie co one oznaczają -rozumie konieczność stosowania zasad higieny osobistej w celu zapobiegania chorobom -rozumie potrzebę częstego prania i zmieniania odzieży -zna podstawowe zasady żywienia, skutki spożywania zbyt dużej ilości słodyczy -potrafi przedstawić warunki sprzyjające uczeniu się -rozumie konieczność codziennego wypoczynku i za pomocą Internetu znaleźć informacje o polskich uzdrowiskach -wskazuje na potrzebę dostatecznej ilości snu dla dobrego wypoczynku -wymienia reguły, które powinno się przestrzegać przy planowaniu dnia -podaje przykłady zachowań pieszych i rowerzystów podnoszące ich bezpieczeństwo na drogach -wyjaśnia konieczność codziennego korzystania ze środków czystości -rozumie symbole na opakowaniach, zna skutki niedostosowania sie do nich -uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny osobistej w okresie dojrzewania -wymienia zasady racjonalnego żywienia -wskazuje na rolę poszczególnych składników odżywczych dla organizmu -wymienia przykłady witamin -uzasadnia konieczność stworzenia odpowiednich warunków do uczenia się -proponuje najlepsze formy wypoczynku dla określonych grup ludzi -wskazuje skutki dla organizmu wywołane niewłaściwym planowaniem dnia -formułuje zasady bezpieczeństwa na drogach, w szkole, w internacie -wykazuje konieczność przestrzegania zasad higieny osobistej oraz przedstawia je na własnym przykładzie -rozumie konieczność stosowania zasad higieny osobistej w celu zapobiegania chorobom -wymienia skutki niewłaściwego odżywiania się -wskazuje pokarmy niewłaściwe dla rozwijającego się organizmu Obejmuje bardzo dobre opanowanie całości programu nauczania, uzupełniane o: treści znacznie wykraczające poza program nauczania przyrody, samodzielne i twórcze rozwijanie własnych uzdolnień, biegłe posługiwanie się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, propozycje rozwiązań nietypowych. 1

2 -prawidłowo planuje jadłospis -podaje przykłady pokarmów bogatych w poszczególne witaminy II. Najbliższa okolica - wymienia 3 lub 4 elementy przyrody nieożywionej -podaje 3 lub 4 przykłady elementów przyrody ożywionej -potrafi pokazać skałę -rozpoznaje wybrane skały -podaje przykłady zastosowania wybranych skał -podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej -nazywa rodzaje gleb -wie z jakich elementów składa się gleba -nazywa przyrządy służące do prowadzenia obserwacji przyrody -przeprowadzi obserwację przy użyciu lupy, lornetki - wykona schematyczny rysunek obserwowanego obiektu -wymienia urządzenia obserwacyjne -podaje przykłady środowisk lądowych -podaje cechy charakterystyczne dowolnego środowiska lądowego -nazywa piętra roślinności lasu na schemacie -wyjaśnia znaczenie pojęcia przyroda nieożywiona ; wymienia 3 składniki niezbędne do życia -przyporządkowuje poznanym grupom skał po 2 nazwy skał spośród podanych przez nauczyciela -podaje przykłady zastosowania 3 4 wybranych skał -segreguje znalezione okazy skał -wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby -omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin -wymienia cechy obserwatora przyrody - przyporządkuje przyrząd do obserwowanego obiektu -zaproponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie -określa cechy obserwowanych obiektów - wskazuje środowiska życia różnych organizmów -wymienia czynniki niezbędne do życia organizmów -podaje przykłady roślin i zwierząt z poszczególnych pięter lasu -rozpoznaje pospolite drzewa iglaste -rozpoznaje pospolite drzewa -wymienia cechy ożywionych elementów przyrody -opisuje rolę poszczególnych składników niezbędnych do życia -odróżnia przyrodę ożywioną i nieożywioną -omawia budowę skał -wyjaśnia, od czego zależy twardość skały -wie jakie rodzaje skał występują w najbliższej okolicy -przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie) -wymienia typy gleb -zna przynajmniej jeden przykład gleby występującej w najbliższej okolicy -wie, że gleba jest środowiskiem życia różnych organizmów roślinnych i zwierzęcych -uzasadnia konieczność posiadania każdej z wymienionych cech przez obserwatora przyrody -dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu -nazywa pokazując poszczególne części mikroskopu -wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia -podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej; podaje przykłady zmian cyklicznych w przyrodzie -wyjaśnia wzajemne zależności pomiędzy składnikami środowiska -wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski -wskazuje podobieństwa i różnice między kilkoma rodzajami skał -zna kilka gatunków organizmów glebowych -rozumie znaczenie roślin i zwierząt w procesie powstawania gleby -wyjaśnia, że gleba jest źródłem substancji mineralnych i wody dla roślin -wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce -wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów -planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu -określa przeznaczenie poszczególnych części 2

3 -wymienia przykłady roślin i zwierząt leśnych -opisuje znaczenie lasu (2-3 przykłady) -podpisuje na schemacie wskazuje na okazach części grzyba -wymienia kilka gatunków grzybów jadalnych i trujących -potrafi wskazać zwierzęta zamieszkujące las -wymienia przykłady roślin i organizmów żyjących na łące -rozpoznaje 4 podstawowe zboża uprawiane w Polsce (na rysunkach i okazach naturalnych) -wymienia przykłady innych niż zboża roślin uprawianych w Polsce -wskazuje zwierzęta żyjące na polu -wymienia czynności życiowe charakterystyczne dla istot żywych -podaje przykłady sposobów poruszania się zwierząt -wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i mięsożernych -z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy -zna pojęcie wód słodkich i słonych -rozpoznaje rośliny wodne -zna kilka organizmów wodnych -wymienia przykłady wód słonych i słodkich -wymienia 2 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie -wymienia przykłady organizmów żyjących w wodzie liściaste opisuje wybrany typ lasu -opisuje znaczenie lasu odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo -opisuje warunki sprzyjające rozwojowi grzybów -zna nazwy zwierząt mieszkających w lesie -potrafi nazwać i wskazać ich części ciała -nazywa rośliny łąki -nazywa organizmy zamieszkujące łąkę -wyjaśnia dlaczego nie wolno wypalać traw na łące -nazywa rośliny przemysłowe -zna pojęcie rośliny uprawne -potrafi opisać budowę i charakterystyczne cechy zachowań zwierząt polnych -dokonuje podziału sposobów odżywiania się organizmów -układa łańcuchy pokarmowe charakterystyczne dla różnych środowisk -nazywa poszczególne elementy łańcuchów pokarmowych --podaje po 2 przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt -klasyfikuje zwierzęta ze względu na sposób poruszania się -wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym -dzieli wody wskazuje na mapie zbiorniki wodne wymienia kilka organizmów żyjących w środowisku wodnym obserwacji meteorologicznych -dobiera techniki obserwacji w zależności od obiektu -określa, które czynniki utrudniają,a które sprzyjają życiu na lądzie -opisuje rolę ściółki leśnej -opisuje jak należy prawidłowo zachowywać się w lesie -wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie rozpoznaje grzyby przy pomocy atlasu -charakteryzuje sposób odżywiania się grzybów podaje przykłady szkodliwego działania grzybów na żywność i organizmy -potrafi nazwać części ciała zwierząt -rozumie ich znaczenie w lesie -wie czym się żywią i gdzie mieszkają -potrafi rozróżniać gatunki roślin uprawnych od rosnących na łące -podaje przykłady rośli i zwierząt spotykanych na łąkach -podaje przykłady wykorzystania zbóż i innych roślin uprawianych na polu -potrafi porównać zwierzęta żyjące na polu z innymi i wymienić ich podstawowe podobieństwa i różnice -wyjaśnia pojęcie samożywności i cudzożywności -wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego -wyjaśnia, na czym polega wzrost organizmu mikroskopu -przygotowuje mikroskop do obserwacji, zachowując kolejność czynności -stosuje najprostsze przyrządy laboratoryjne i terenowe do wykonywania ćwiczeń -porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie -wyjaśnia, dlaczego na obszarach ubogich w roślinność żyje niewiele zwierząt -wymienia podstawowe typy lasu występujące w Polsce -wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe -wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów -wyjaśnia jak powstaje próchnica -wyjaśnia, dlaczego nie należy niszczyć owocników grzybów -wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami -wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów -przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania -potrafi wymienić zwierzęta roślinożerne i mięsożerne -potrafi opisać charakterystyczne cechy zachowań zwierząt w lesie, porównać je i wskazać podobieństwa i różnice -wie jakie organizmy zamieszkują łąki i jaka jest ich rola -umie opowiedzieć drogę od zboża do chleba -potrafi odszukać na mapie obszary występowania roślin uprawnych 3

4 -opisuje na schemacie budowę ryby -wskazuje przystosowania ryby do życia w wodzie -zna 2 przykłady zależności pomiędzy organizmami wodnymi -rozpoznaje wody powierzchniowe -zna nazwy kilku gatunków zwierząt hodowanych przez człowieka -wymienia czynności, które powinien wykonywać hodowca -wykonuje zielnik zgodnie z podaną instrukcją -rozpoznaje kilka (np. 5) pospolitych roślin -zakłada hodowlę fasoli lub rzeżuchy -rozpoznaje rośliny trujące i szkodliwe dla człowieka -wie dlaczego nie wolno ich używać rozpoznaje 2 3 rośliny strefy przybrzeżnej -porównuje budowę roślin wodnych z lądowymi -podaje nazwy stref życia w wodzie -pokazuje na mapie położenie zbiorników wód słodkich i słonych nazywa pokazane zbiorniki -wymienia kilka przykładów ryb słodkowodnych i morskich -umie porównać podstawowe elementy budowy zewnętrznej ryby i wybranego ssaka lądowego -wskazuje na schemacie strefy roślinności w jeziorze -wymienia przykłady roślin z różnych stref jeziora -umie wymienić przykłady zwierząt odżywiających się roślinami i owadami -nazywa wody powierzchniowe -rozumie po co człowiek hoduje zwierzęta gospodarskie i zwierzęta domowe -wyjaśnia, w jakim celu prowadzimy hodowlę -wymienia 3 lub 4 nazwy zwierząt, które można hodować w szkolnej pracowni -określa warunki niezbędne do prowadzenia hodowli wybranego zwierzęcia -rozpoznaje rośliny niebezpieczne dla człowieka (5-10) występujące w najbliższym otoczeniu -wie, jakie objawy może wywołać spożywanie tych roślin -potrafi powiedzieć, gdzie najczęściej rosną -porównuje zasoby wody słonej i słodkiej na Ziemi -charakteryzuje warunki życia w środowisku wodnym -wskazuje przykłady przystosowań roślin wodnych do środowiska życia -wyjaśnia, dlaczego najwięcej organizmów żyje w strefach przybrzeżnych -porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie - wyjaśnia, w jaki sposób oddychają zwierzęta żyjące w wodzie -klasyfikuje organizmy wodne do poszczególnych grup -potrafi opisać na podstawie obserwacji funkcje poszczególnych płetw -zna nazwy i lokalizacje ważniejszych wód powierzchniowych we własnej okolicy -umie odczytać z map nazwy okolicznych strumieni, rzek i jezior -planuje obserwacje do założonej hodowli -samodzielnie zakłada hodowlę dżdżownic -opowiada o hodowanym zwierzęciu -wymienia korzyści wynikające z hodowli zwierząt - rozumie, że wszystkie rośliny należy szanować -nazywa kilka takich roślin -potrafi wymienić 2 cechy charakterystyczne dla takiej rośliny -rozumie,że wszystkie zwierzęta żyjące w naturalnym środowisku muszą być chronione -porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie -układa łańcuchy pokarmowe obejmujące kilka środowisk -podaje przykłady pasożytów w świecie roślin i zwierząt -podaje przykłady roślin owadożernych, pasożytów -uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych -wyjaśnia, na czym polega wzrost organizmu -wyjaśnia związek między głębokością zbiornika, a ilością organizmów żywych -wyjaśnia w jaki sposób zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę -porównuje warunki życia organizmów w górnym i dolnym biegu rzeki -wskazuje przystosowania niezbędne organizmom żyjącym w wodzie -potrafi opisać wędrówkę wody opadowej, która spadnie na okolicę -prowadzi dziennik obserwacji hodowanego zwierzęcia -klasyfikuje zebrane rośliny według siedliska (przydroże, las, łąka) -prezentuje informacje dotyczące zebranych roślin -gromadzi informacje o roślinach chronionych występujących w najbliższym otoczeniu 4

5 III. Obserwacje przyrodnicze doświadczenia, modelowanie. - wymienia składniki pogody -rozpoznaje na rysunkach przyrządy pomiarowe składników pogody -odczytuje dodatnią i ujemną temperaturę powietrza -wie co to jest i z czego składa się chmura -określa co to jest wiatr -wymienia rodzaje wiatru -zna pojęcia: deszcz, śnieg, grad, burza -wymienia pory roku -podaje przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku -rysuje znaki pogody -opisuje aktualną pogodę -wie, że Ziemia obraca się wokół własnej osi -zna podstawowe kierunki w terenie, pojęcie dnia, nocy i doby -zna nazwy pór roku -wie, jakie pory roku następują po sobie -podaje 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie jesienią, zimą wiosną i jesienią -definiuje pojęcia: pogoda wiatr, ciśnienie atmosferyczne, niż, wyż atmosferyczny, chmura -dokonuje obserwacji pogody -rozpoznaje na rysunkach urządzenia do obserwacji pogody -nazywa przyrządy służące do pomiaru składników pogody -odczytuje i zapisuje temperaturę powietrza -rozpoznaje rodzaje chmur -określa kierunek wiatru -nazywa rodzaje wiatrów -zna pojęcia: mżawka, grad, rosa, -wie co to jest prognoza i kto ją przygotowuje -wie gdzie i za pomocą jakich znaków można odczytać prognozę pogody -podaje przykłady przetrwania niekorzystnych warunków klimatycznych przez rośliny i zwierzęta -notuje obserwacje meteorologiczne -wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowej jesieni, zimy,wiosny i lata -podaje, jakie miesiące wchodzą w skład danej pory roku -potrafi wymienić po 2 cechy charakteryzujące daną porę roku -zna różne typy pogody występujące w Polsce -dopasowuje przyrządy pomiarowe do składników pogody - posługuje się prostymi przyrządami do pomiaru składników pogody -zna jednostki pomiarowe składników pogody -umie zaznaczyć daną temperaturę na termometrze -rozumie mechanizm powstawania chmur -objaśnia, jak powstaje wiatr -wyjaśnia, czym jest ciśnienie powietrza -wyjaśnia, czym jest wilgotność powietrza -podaje przykłady dużej i małej wilgotności powietrza -zna pojęcia szadź, gołoledź, -analizuje proste mapy pogodowe -opisuje strzałkami kierunek wiatru -oblicza temperatur średnią i amplitudę temperatur -zna właściwości substancji, które budują przyrodę -odczytuje prognozy publikowane w telewizji, gazecie i Internecie rozumie związki między warunkami środowiska przyrodniczego a pogodą -przeprowadza pomiary składników pogody przez określony czas, a następnie opracowuje i prezentuje zebrane wyniki -interpretuje wpływ zmian czynników klimatycznych w różnych porach roku na życie organizmów -oblicza różnicę temperatur (ujemna-dodatnia, dodatniadodatnia, ujemna-ujemna) -umie nazwać niektóre rodzaje chmur na podstawie albumu lub atlasu zjawisk atmosferycznych -analizuje zależność pomiędzy ciśnieniem atmosferycznym, a wysokością -doskonali umiejętność zapisywania obserwacji meteorologicznych -objaśnia zjawiska fizyczne zachodzące podczas krążenia wody w przyrodzie -wyjaśnia, jak powstają poszczególne rodzaje osadów i opadów -określa zależność działań człowieka od pór roku -porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia wiosną i latem 5

6 -opisuje pogodę w różnych porach roku -omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem jesienią i zimą ; wyjaśnia, czym jest górowanie Słońca i południe słoneczne -omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem wiosną i latem - rozróżnia symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka, odczytuje jego nazwę -rozróżnia i nazywa symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka, odczytuje jego nazwę IV. Polska moja Ojczyzna -rozróżnia i nazywa symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka i podaje jego nazwę -wymienia nazwy pięciu -określa i zna podłoże historyczne symboli narodowych Polski -rozumie i wyjaśnia znaczenie pojęcia Ojczyzna, stolica - wskazuje na mapie wybrane 6

7 -wskazuje na mapie Europę i Polskę, -wskazuje położenie Warszawy na mapie Polski, -wskazuje na mapie miasta :Kraków, Gdańsk, Warszawę -etykietuje ilustracje krajobrazów: miejskiego, wiejskiego, górskiego, nadmorskiego -wskazuje na ilustracji przykłady krajobrazów naturalnych -identyfikuje zdjęcie krajobrazu własnej okolicy z przykładowymi ilustracjami -wskazuje na mapie granice Polski -wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską i odczytuje ich nazwy -odczytuje na mapie administracyjnej województwa sąsiadujące -podaje nazwę kontynentu, na którym leży Polska, -wskazuje na mapie Europę i Polskę, -wskazuje położenie Warszawy na mapie Polski, -wskazuje na mapie największe miasta Polski, -wymienia najstarsze miasta Polski, -wskazuje przykłady krajobrazów naturalnych oraz przekształconych przez człowieka; -nazywa krajobraz, który go otacza. -rozpoznaje i nazywa naturalne składniki krajobrazu naturalnego -wymienia sztuczne elementy krajobrazu miejskiego -wskazuje na mapie granice: południową, wschodnią i zachodnią naszego kraju -wymienia i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską -odczytuje z mapy nazwy stolic sąsiadujących państw województw i wskazuje je na mapie administracyjnej, -określa położenie Warszawy na mapie Polski, - wymienia i wskazuje na mapie największe miasta Polski, -wskazuje przykłady krajobrazów naturalnych oraz przekształconych przez człowieka; -opisuje, w jaki sposób człowiek przekształca krajobraz; -nazywa krajobraz, który go otacza. -rozpoznaje i nazywa typy krajobrazów;- rozpoznaje i nazywa naturalne składniki (elementy )krajobrazu- rozróżnia i nazywa poznane formy terenu w najbliższej okolicy odszukuje i wskazuje na mapie własny region; -wskazuje Europę i Polskę na globusie, na mapie świata, mapie Europy -wskazuje i nazywa na mapie granice: południową, wschodnią i zachodnią naszego kraju -wymienia i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską -wskazuje państwa sąsiadujące z Polską, operując kierunkami na mapie -wymienia stolice państw sąsiadujących z Polską. województwa łącznie z własnym, wskazuje miasta wojewódzkie -wymienia jednostki podziału administracyjnego naszego kraju, -rozróżnia i nazywa krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowiek -określa krajobraz najbliższej okolicy, -wyodrębnia i nazywa w terenie, na planie poznane formy terenu wymienia naturalne i sztuczne składniki poznanych krajobrazów -określa walory turystyczne, przyrodnicze i krajobrazowe własnego regionu. -zna miejsce i rolę Polski w Europie -wskazuje państwa sąsiadujące z Polską, operując kierunkami na mapie -wymienia stolice państw sąsiadujących z Polską oraz innych państw europejskich -wskazuje i nazywa środowiska wodne i lądowe,(las, pole, łąka, rzeka, morze) -wskazuje na ilustracjach -wskazuje na ilustracjach zależność człowieka od przyrody -wskazuje powody zanieczyszczonej wody powietrz V. Człowiek a środowisko ma świadomość, że człowiek jest integralna częścią przyrody przeprowadza proste doświadczenia wykazujące -wskazuje przykłady zależności człowieka od środowiska -podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu człowieka 7

8 przykłady środowisk zagrożonych przez człowieka -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; -rozumie potrzebę zbierania makulatury, segregacji śmieci -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii w domu -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe - odczytuje w atlasie nazwy roślin i zwierząt chronionych w Polsce. w najbliższym otoczeniu -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; niszczenia naturalnego środowiska -rozumie potrzebę zbierania makulatury, segregacji śmieci -podaje przykłady ochrony środowiska w swoim środowisku. -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii w domu -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe -rozpoznaje i nazywa przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. zanieczyszczenie powietrza, wody -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; niszczenia naturalnego środowiska na przykładzie Śląska -wymienia formy ochrony lokalnego środowiska: zbieranie makulatury, segregację śmieci -podaje przykłady ochrony środowiska w swoim środowisku -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii, -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe -podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy - rozpoznaje i nazywa przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. na środowisko -prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, gleby, wody) -podaje przykłady źródeł zanieczyszczeń środowiska; -wskazuje przykłady zaśmiecania, niszczenia naturalnego środowiska -podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka -dostrzega i wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska -proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu -wyjaśnia pojęcie segregacji śmieci; -uzasadnia, dlaczego należy stosować opakowania wielokrotnego użytku -podaje przykłady ochrony środowiska w gospodarstwie domowym. -wskazuje sposoby oszczędzania wody - planuje sposoby oszczędzania wody i energii w swoim domu -wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce -wskazuje na mapie parki narodowe - podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy - rozpoznaje i nazywa 8

9 przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. -podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych klasa V Konieczny na ocenę dopuszczającą Poziom Podstawowy na ocenę Rozszerzony na ocenę dostateczną dobrą I. Poznajemy najbliższe otoczenie Dopełniający na ocenę bardzo dobrą Twórczy na ocenę celującą - wskazuje widnokrąg - wskazuje główne kierunki widnokręgu - dobiera odpowiednią etykietę nazwy kierunku do polskiego skrótu - wyznacza kierunki widnokręgu przy pomocy kompasu z pomocą nauczyciela - wskazuje na ilustracji miejsca wschodu, zachodu Słońca w ciągu dnia - dokonuje pomiaru długości i szerokości ławki, zeszytu - posługuje się linijką - odczytuje wymiary z linijki - wskazuje skalę na planie, mapie -rozumie, że odległość na mapie jest pomniejszona w - wskazuje linie widnokręgu - wskazuje i nazywa główne kierunki widnokręgu i podaje ich polskie skróty - wyznacza kierunki widnokręgu przy pomocy kompasu - wskazuje na ilustracji miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w ciągu dnia - dostrzega zależność między wysokością Słońca a długością cienia - dokonuje pomiaru długości i szerokości stołu, ławki - posługuje się taśmą mierniczą - odczytuje wymiary z taśmy mierniczej - odczytuje skalę w legendzie mapy, - odróżnia zapis skali liniowej, i wskazuje i nazywa co nazywamy widnokręgiem, linią widnokręgu - nazywa i wskazuje główne kierunki widnokręgu oraz podaje ich polskie skróty i międzynarodowe - rozpoznaje i nazywa przyrządy służące do wyznaczania kierunków widnokręgu - zna budowę i zasady posługiwania się kompasem wyznacza kierunki widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu i -opisuje pozorną wędrówkę Słońca po niebie w ciągu doby - rozpoznaje miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w ciągu dnia - wskazuje zależność między - wyjaśnia, co nazywamy widnokręgiem, linią widnokręgu omawia jak wskazujemy główne kierunki widnokręgu oraz podaje ich polskie skróty i międzynarodowe wyjaśnia zależności między miejscem obserwacji a wielkością widnokręgu; - rozpoznaje i nazywa przyrządy służące do wyznaczania kierunków widnokręgu wyznacza kierunki widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu oraz sposobów opartych na obserwacji w terenie prowadzi obserwacje i opisuje pozorną wędrówkę Słońca po niebie w ciągu doby - rozpoznaje miejsca wschodu, Obejmuje bardzo dobre opanowanie całości programu nauczania, uzupełniane o: treści znacznie wykraczające poza program nauczania przyrody, samodzielne i twórcze rozwijanie własnych uzdolnień, biegłe posługiwanie się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, propozycje rozwiązań nietypowych. 9

10 stosunku do odległości rzeczywistej - wskazuje na planie charakterystyczny obiekt miejsca obserwacji - odnajduje na planie wskazane ulice rozróżnia plan od mapy - odczytuje z legendy planu podstawowe znaki topograficzne - wskazuje na modelu wzgórze, górę, dolinę, - wskazuje w atlasie przyrodniczym różne rodzaje map - wskazuje na mapie Polski góry, niziny, wyżyny; - wskazuje na mapie miejscowość, w której mieszka liczbowej,- wskazuje dzielnik skali jako liczbę, która wskazuje ile razy została pomniejszona odległość - identyfikuje na planie miejsce obserwacji - odnajduje na planie wskazane ulice - zna podstawowe znaki topograficzne - posługuje się legendą planu rozróżnia plan od mapy - wskazuje na planie wybrane obiekty - odnajduje na planie swojej miejscowości drogę do szkoły - odczytuje z legendy planu podstawowe znaki topograficzne - wskazuje na modelu wzgórze, górę, dolinę, kotlinę jako formy wypukłe i wklęsłe - wskazuje w atlasie przyrodniczym różne rodzaje map - wskazuje na mapie Polski góry, niziny, wyżyny; - wskazuje na mapie miejscowość, w której mieszka wysokością Słońca a długością cienia - zna sposoby mierzenia odległości dokonuje pomiaru długości i szerokości dowolnego przedmiotu szacuje odległości i wysokości w terenie rysuje plan prostych przedmiotów w skali -wymienia czynności, które należy wykonać, aby narysować plan - Wykonuje pomiary taśmą mierniczą rozumie, co wskazuje skala planu - odróżnia zapis skali liniowej i liczbowej, - na podstawie skali liczbowej określa ile razy odległość została zmniejszona - oblicza na prostych przykładach odległość rzeczywistą, na podstawie skali, - orientuje planu za pomocą kompasu identyfikuje na planie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu - posługuje się legendą planu wskazuje na planie wybrane obiekty; odnajduje na planie miasta drogę do wybranego obiektu; orientuje plan za pomocą znaków topograficznych i obiektów terenowych. odczytuje informacje z mapy (znaki topograficzne) - posługuje się podziałką liniową do określania odległości, wskazuje różnicę między planem a mapą. rozpoznaje podstawowe znaki topograficzne górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku wskazuje zależność między wysokością Słońca a zmianami w przyrodzie w ciągu roku - zna i wymienia sposoby mierzenia odległości dokonuje pomiarów w klasie, terenie. - szacuje odległości i wysokości w terenie rysuje plan przedmiotów w różnych skalach wymienia czynności, które należy wykonać, aby narysować plan - wyjaśnia pojęcie skali planu; -podaje na podstawie skali, ile razy odległość w terenie została zmniejszona na mapie, - oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali, - rozpoznaje na podstawie zapisu skalę małą i dużą, - oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali, - orientuje plan, mapę za pomocą kompasu identyfikuje na planie, na mapie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu - określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie - posługuje się legendą planu, mapy -omawia i wskazuje na planie miasta drogę do wybranego obiektu; orientuje plan,mapę za pomocą znaków topograficznych i obiektów terenowych. -- porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie- określa wzajemne 10

11 wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy odczytuje z mapy nazwy miast: Kraków, warszaw, Gdańsk, rzek: Wisłę, Odrę - wskazuje na mapie bieg rzeki Odry i Wisły od źródła do ujścia - odczytuje nazwy trzech miast przez, które przepływają te rzeki Krajobraz górski -wskazuje na mapie pasma górskie w Polsce; Sudety, Karpaty, Tatry wskazuje na modelu góry: szczyt, zbocze - rozróżnia na ilustracji górala, owce Krajobraz wyżynny - odczytuje z mapy nazwy wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy odczytuje z mapy nazwy wybranych miast, rzek, jezior, krain - wskazuje na mapie główne rzeki Polski: Odrę, Wisłę - pokazuje na mapie źródło, ujście, prawy i lewy brzeg, trzy miasta przez, które przepływają te rzeki Krajobraz górski -wskazuje na mapie pasma górskie w Polsce; Sudety, Karpaty, Tatry wskazuje na modelu góry: szczyt, zbocze łagodne, strome, kotliny, doliny - wie, kto mieszka w górach i czym się zajmuje. Krajobraz wyżynny - rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe - wskazuje formy wypukłe i wklęsłe na mapie poziomicowej - zna i rozróżnia rodzaje map - rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry odszukuje i wskazuje na mapie własny region miastem, w którym mieszka II. Poznajemy krajobrazy Polski wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy odczytuje z mapy nazwy wybranych miast, rzek, jezior, krain - określa położenie i wskazuje na mapie główne rzeki Polski i ich dopływy - pokazuje na mapie źródło, ujście, prawy i lewy brzeg, przykład prawego, lewego dopływu rzek Odry i Wisły - wskazuje główne miasta prze, które przepływa Odra, Wisła Krajobraz górski -wskazuje na mapie największe pasma górskie w Polsce; - wymienia poznane formy terenu wskazuje na mapie położenie Karpat, Tatr Wysokich, położenie obiektów na mapie topograficznej - Posługuje się podziałką liniową do określania odległości, - zna drogę powstawania mapy :od szkicu do mapy -rozpoznaje znaki topograficzne (punktowe, liniowe, powierzchniowe). - rozróżnia w terenie i na mapie poziomicowej formy wypukłe i wklęsłe - dobiera odpowiedni rodzaj mapy do określonego zadania - rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry wymienia i wskazuje na mapie Polski :góry, wyżyny, niziny, określa ich położenie zna i wskazuje na mapie nazwy największych miast, rzek, jezior - wymienia rodzaje wód powierzchniowych wymienia i wskazuje największe rzeki Polski, ich źródło. bieg górny, środkowy, dolny, ujście. - wskazuje dorzecza tych rzek - podaje przykłady wód słonych i słodkich określa wpływ człowieka na stan życia w rzekach, zagrożenia związane z powodziami Krajobraz górski - zna i wskazuje na mapie największe pasma górskie w 11

12 wyżyn -wymienia znane miasta na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; wskazuje na ilustracjach : kopalnię, węgiel, górnika, wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską i miasto Lublin - Krajobraz nizinny wymienia największe miasta leżące na Nizinie Mazowieckiej - nazywa stolicę Polski i wskazuje na mapie nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie Pojezierze Mazurskie - odczytuje nazwę jeziora na mapie Krajobraz nadmorski wskazuje na mapie wybrzeże Bałtyckie, Morze Bałtyckie wskazuje na ilustracji dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - wskazuje na ilustracji rybaka, marynarza - wskazuje dwa miasta portowe wskazuje na mapie wyżyny Polski - odczytuje z mapy nazwy wyżyn -wymienia znane miasta na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; wskazuje i nazywa elementy krajobrazu przemysłowego wskazuje na ilustracjach negatywne skutki działalności człowieka w środowisku; - zna pojęcia : kopalnia, węgiel, górnik, - rozumie zagrożenia pracy w kopalni - wskazuje zastosowanie węgla. wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską i miasto Lublin nazywa najważniejsze rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej - Krajobraz nizinny -wskazuje na mapie niziny Polski wymienia największe miasta leżące na Nizinie Mazowieckiej nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; - wymienia składniki krajobrazu wielkomiejskiego Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie pojezierza Polski podaje nazwy dwóch najważniejszych miast - odczytuje nazwy jezior na Zakopanego, Rysów; rozróżnia pojęcia :szczyt, zbocze łagodne, strome, kotliny, doliny - zna zajęcia górali, rozpoznaje stroje regionalne Krajobraz wyżynny wskazuje na mapie wyżyny Polski - wskazuje charakterystyczne formy krasowe; - wymienia formy ochrony przyrody na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; wymienia cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka; - zna sposoby wydobywania węgla, niebezpieczną pracę górnika - wskazuje zastosowanie węgla. wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską; - odczytuje z mapy podstawowe informacje o Wyżynie Lubelskiej, wyróżnia najważniejsze rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej - Krajobraz nizinny - wskazuje na mapie niziny Polski wymienia nazwy nizin środkowopolskich; wymienia największe miasta leżące na nizinach środkowopolskich Polsce i ich szczyty - wymienia elementy charakterystyczne dla krajobrazu wysokogórskiego - wymienia pietra roślinności w górach - wymienia walory turystyczne i kulturalne Zakopanego Krajobraz wyżynny - wymienia i wskazuje na mapie wyżyny Polski - wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej - zna i wyjaśnia powód powstania formy krasowych - wymienia formy ochrony przyrody na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. oraz przykłady obiektów i organizmów chronionychokreśla położenie Wyżyny Śląskiej - wymienia najważniejsze ośrodki wydobycia węgla kamiennego - wyjaśnia metody wydobycia węgla - wymienia najważniejsze problemy aglomeracji miejskich na Wyżynie Śląskiej określa położenie na mapie Wyżyny Lubelskiej; wymienia cechy krajobrazu rolniczego; wyjaśnia zależność upraw roślin od rodzaju gleby Krajobraz nizinny - wskazuje na mapie najważniejsze miasta pasa nizin środkowej Polski 12

13 mapie Krajobraz nadmorski wskazuje na mapie wybrzeże Bałtyckie rozróżnia dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - zna zawody: rybaka, marynarza - wskazuje trzy miasta portowe -wskazuje na mapie Polski przygotowaną trasę przez największe miasta Polski od gór do morza -wskazuje położenie Niziny Mazowieckiej na mapie Polski; nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; charakteryzuje Nizinę Mazowiecką jako region o charakterze rolniczym, przemysłowym - wymienia składniki krajobrazu wielkomiejskiego Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie pojezierza Polski - określa położenie Pojezierza Mazurskiego na mapie; podaje nazwy dwóch najważniejszych miast - wymienia nazwy jezior, charakterystyczne gatunki zwierząt i roślin pojezierza Krajobraz nadmorski wymienia elementy wybrzeża morskiego; rozpoznaje dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - rozróżnia charakter pracy rybaka, marynarza - wymienia przykładowe porty na wybrzeżu bałtyckim - planuje trasę wycieczki po mapie : Od Tatr do Bałtyku, ze szczególnym uwzględnieniem miast: Warszawy, Krakowa, Gdańska IIII. Świat wokół nas - wymienia cechy krajobrazu nizinnego wskazuje zabytkowe obiekty na planie Warszawy Krajobraz pojezierny - określa położenie Pojezierza Mazurskiego na mapie; wymienia osobliwości przyrodnicze i turystyczne Krainy Wielkich Jezior Mazurskich; Krajobraz nadmorski opisuje osobliwości parków narodowych wybrzeża - wyjaśnia potrzebę ochrony wydm na wybrzeżu charakteryzuje pogodę nad morzem - wymienia miasta portowe, walory turystyczne i zabytki Gdańska - planuje wycieczkę po mapie Od Tatr do Bałtyku uwzględniając najważniejsze walory przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne największych miast Polski -wskazuje i nazywa substancje -wskazuje w najbliższym -wskazuje i nazywa w - określa właściwości ciał 13

14 najbliższym otoczeniu., - wskazuje na ilustracjach modele drobinowe ciała stałego, cieczy,gazu wskazuje na przykładach z życia codziennego różne stany skupienia substancji - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody określa doświadczalnie właściwości wody : barwę, smak, stan skupienia dostrzega ważność wody w życiu człowieka - obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje, gdzie jest powietrze - rozumie, ze powietrze jest potrzebne do oddychania - wie, jak wykorzystać wykonany wiatromierz otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, - wskazuje na ilustracjach modele drobinowe ciała stałego, cieczy,gazu- -Obserwuje i rozróżnia właściwości poznawanych substancji wymienia stany skupienia substancji - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody wskazuje przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia;. wyjaśnia obieg wody w przyrodzie układając w odpowiedniej kolejności ilustracje określa doświadczalnie właściwości wody : barwę, smak, kształt, stan skupienia wyjaśnia rolę wody w życiu człowieka - obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych - rozumie zasadę działania termometru cieczowego - odczytuje temperaturę dodatnią z termometru cieczowego - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje przykłady mieszanin spotykanych w życiu codziennym, - rozumie rolę powietrza w najbliższym otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów,- prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia substancji -Obserwuje nazywa i rozróżnia właściwości poznawanych substancji wymienia stany skupienia substancji wymienia właściwości ciał stałych, cieczy i gazów - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody nazywa przemiany zachodzące pomiędzy stanami skupienia; wymienia przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia;. wyjaśnia obieg wody w przyrodzie na schemacie opisuje właściwości wody w stanie ciekłym wyjaśnia rolę wody w życiu organizmów żywych- obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych -określa wpływ temperatury na ciała stałe, ciekłe i gazowe - rozumie zasadę działania termometru cieczowego - odczytuje temperaturę z termometru cieczowego - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje przykłady mieszanin stałych, cieczy i gazów - rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach - prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów(kształt i ściśliwość) - podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku -wykonuje proste doświadczenia dotyczące właściwości substancji - obserwuje, rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody - bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody -opisuje krążenie wody w przyrodzie - nazywa przemiany zachodzące pomiędzy stanami skupienia wody wymienia przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia - opisuje właściwości fizyczne wody w stanie ciekłym dostrzega rolę wody w przyrodzie -przeprowadza na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy określa wpływ temperatury na ciała stałe, ciekłe i gazowe i ich gęstość; - podaje przykłady występowania i wykorzystania 14

15 oddychaniu człowieka, zwierząt. - na podstawie instrukcji wykonuje prosty wiatromierz - wykorzystuje wiatromierz do prowadzenia obserwacji pogody spotykanych w życiu codziennym, - wymienia właściwości fizyczne powietrza - na podstawie instrukcji wykonuje prosty wiatromierz - wykorzystuje wiatromierz do prowadzenia obserwacji pogody rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym- wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego -wymienia metale i niemetale jako substancje proste - Wykonuje i opisuje proste doświadczenie na istnienie powietrza i i ciśnienia atmosferycznego - zna właściwości fizyczne powietrza, rolę tlenu w życiu organizmów IV. Światło i dźwięk. - wymienia źródła światła - wie, że promienie słoneczne rozchodzą się po liniach prostych - rozpoznaje na ilustracjach zaćmienie Słońca, cień i półcień; nazywa wymienione zjawiska - rozumie pojęcie: element odblaskowy - rozumie znaczenie elementów odblaskowych - wskazuje na foliogramie / rysunku wybrane elementy budowy oka; nazywa - wymienia zmysły i odpowiadające im narządy - podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła - podaje przykłady ciał przezroczystych i nie przezroczystych - różnicuje pojęcia: cień, półcień - różnicuje terminy: promienie świetlne, rozproszenie światła - rozumie, że promienie świetlne się rozchodzą i załamują - rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych - podaje przykłady wykorzystania elementów odblaskowych dla - wie, czym są pominie świetlne - wymienia konsekwencje prostolinijnego rozchodzenia się ciał - wyjaśnia znaczenie pojęć: cień, półcień - różnicuje i wyjaśnia terminy: promienie świetlne, rozproszenie światła - wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła - rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu z powietrza do wody - czynnie uczestniczy w doświadczeniach z wykorzystaniem elementów - na podstawie doświadczeń oraz ilustracji określi rolę / funkcję zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego - wyjaśnia jak powstaje cień -rysuje schemat zaćmienia Słońca - różnicuje i wyjaśnia terminy: obraz pozorny, odbicie lustrzane światła - rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej i chropowatej / zwierciadła, powierzchni rozpraszających - zilustruje odbicie światła od elementów odblaskowych - proponuje wykonanie doświadczenia mającego na celu badanie znaczenia zmysłów - przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca ( daty, zdjęcia ) - omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle - zaprojektuje element odblaskowy i wyjaśni jego wykorzystanie - omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka z wykorzystaniem schematycznego rysunku 15

16 - dokończy rysunek przedstawiający powstawanie obrazu na przykładzie świecy - wymienia barwy światła podstawowe - zna i operuje pojęciami: okulista, daltonista - wymienia źródła dźwięku - rozumie, że instrumenty muzyczne są źródłem dźwięku - nazywa i wskazuje na modelu elementy budowy ucha ludzkiego - zna i operuje pojęciami: laryngolog, wada słuchu - wymienia wady i przyczyny wad słuchu bezpieczeństwa - zna i operuje pojęciami: krótkowzroczność ( krótkowidz ), nadwzroczność ( dalekowidz ) - wymienia zasady ochrony narządu wzroku - wie, że dźwięk to fale - rozumie i operuje pojęciem: ośrodek - zna podział ucha na ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne - podaje przykłady korekty poznanych wad słuchu - wymienia zasady ochrony narządu słuchu odblaskowych - zna i rozumie znaczenie wybranych części budujących oko - rozumie znaczenie czopków, pręcików - wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające - wymienia wady i przyczyny wybranych wad wzroku - podaje przykłady korekty poznanych wad wzroku - rozpoznaje na obrazku soczewki wklęsłe i wypukłe - rozumie, że prędkość dźwięku uzależniona jest od ośrodka w jakim ono powstaje - wie, czym są ultradźwięki - wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków - wie jak mierzymy siłę i wysokość dźwięku - zilustruje powstawanie obrazu na siatkówce - wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: fale dźwiękowe, natężenie, częstotliwość - wyjaśnia, jakie ciała są źródłami dźwięku - podaje przykłady ośrodków w których dźwięki rozchodzą się szybciej ( woda, ciało stałe ) i wolniej ( powietrze ) -omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka) -wyjaśnia, jak powstaje echo i czym są ultradźwięki - określi funkcję wybranych elementów budowy ucha - na podstawie schematu omawia sposób odbierania dźwięków przez ucho ludzkie oka - zilustruje bieg promieni świetlnych przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą - na podstawie doświadczenia rozumie, że o wysokości tonu podstawowego generowanego przez strunę decyduje naprężenie i jej długość - na podstawie doświadczeń i obserwacji przyrodniczych porównuje prędkości rozchodzenia się światła i dźwięku; wyciąga wnioski - wyjaśnia, czym jest echolokacja - wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka V. Podstawowe zjawiska elektryczne i magnetyczne - wie, że piorun to wyładowanie elektryczne - zna podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy - wskazuje źródła energii, którą wykorzystuje - podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie, np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania oraz niektórych ubrań - podaje przykłady - objaśnia zasady użytkowania domowych urządzeń elektrycznych na podstawie instrukcji obsługi dowolnego sprzętu - rozumie pojęcie obwód elektryczny - wykona schematyczny - zna zakres napięć i prądów bezpiecznych dla człowieka oraz niosących zagrożenie - pod kontrolą nauczyciela sprawdza przewodzenie prądu elektrycznego przez różne ciała - wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne - potrafi zademonstrować sposób elektryzowania ciał wykonanych z różnych substancji - opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych / na podstawie ilustracji / 16

17 w codziennych czynnościach - zna podstawowe zasady obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi - rozpoznaje na ilustracjach prosty obwód elektryczny - rozumie potrzebę oszczędzania energii elektrycznej - wie, jak zbudowany jest magnes; rozpoznaje bieguny magnetyczne naturalnych i sztucznych źródeł światła - wymienia kilka sposobów oszczędzania energii elektrycznej - wie, że magnes wytwarza pole magnetyczne - podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes - wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu rysunek linii pola magnetycznego - wymienia przykłady magnesów naturalnych - na podstawie doświadczeń wymienia właściwości magnesu ( ich wzajemne oddziaływanie i oddziaływanie na różne ciała ) - wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np. busola, kompas - wykazuje za pomocą kompasu istnienie pola magnetycznego Ziemi - razem z nauczycielem buduje prosty obwód elektryczny składający się z małej żarówki, baterii i dwóch przewodów - uzasadnia potrzebę oszczędzania energii elektrycznej - zbuduje prosty kompas i krótko opisze zasadę jego działania 17

18 Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych klasa VI Konieczny na ocenę dopuszczającą Podstawowy na ocenę dostateczną Poziom Rozszerzony na ocenę dobrą I. Nasz świat Dopełniający na ocenę bardzo dobrą Twórczy na ocenę celującą B. Lądy i oceany - wymienia i wskazuje na mapie oceany, morza, kontynenty, wyspy - wymienia wybrane organizmy żyjące w oceanach, np. wybrane skorupiaki ( homar, langusta ), walenie ( wieloryb, delfin ), ryby - wskaże i nazwie wybrane elementy budowy organizmów żyjących w oceanie - wymienia wybrane organizmy jednokomórkowe - posługuje się terminologią: kontynent ląd, wyspa, morze, ocean - rozpoznaje na rysunkach wybrane organizmy żyjące w oceanach, np. wybrane skorupiaki ( homar, langusta ), walenie ( wieloryb, delfin ), ryby - wymienia strefy oceanu -rozpoznaje wybrane organizmy jednokomórkowe - wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton - umiejscowi na rysunku strefy oceanu - omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu - omawia czynności życiowe wybranych organizmów jednokomórkowych - przyporządkuje wybrane organizmy do określonej strefy - opisze przystosowanie w budowie zewnętrznej do życia na różnych głębokościach - wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego - wymienia wybrane zwierzęta i roślinność klimatu śródziemnomorskiego i alpejskiego - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz alpejski B. Wybrane krajobrazy Europy - wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego - rozpoznaje i nazywa wybrane zwierzęta i roślinność klimatu śródziemnomorskiego i alpejskiego - wskazuje na mapie obszar leżący w klimacie alpejskim C. Wybrane krajobrazy świata - opisuje klimat i krajobraz śródziemnomorski i alpejski - wymienia składniki krajobrazu - rozpoznaje i nazywa wybrane zwierzęta wilgotnych i rośliny - rozumie znaczenie pojęć: pogoda, klimat - wymienia pięć stref - wyjaśnia znaczenie pojęć: pogoda, klimat - odczytuje informacje z prostych - wie kim są Beduini i wymienia ich zajęcia - krótko scharakteryzuje pięć - odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów 18

19 lasów równikowych - wymienia pory roku w strefie sawann -rozpoznaje na obrazkach i nazywa wybrane gatunki roślin i zwierząt żyjących na sawannie - wymienia gatunki drzew sawann - wie, że największą pustynią świata jest Sahara i wskaże ją na mapie - wymienia gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących - rozumie znaczenie oazy - wymienia rośliny, które rosną w strefie stepów - wymienia gatunki zwierząt żyjących w stepie - wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze - wymienia gatunki zwierząt żyjących w tundrze - wymienia gatunki zwierząt żyjących na Arktyce i Antarktydzie klimatycznych - wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref klimatycznych na Ziemi - wymienia cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych - podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym - wymienia cechy klimatu - wymienia wybrane gatunki roślin i zwierząt żyjących na sawannie - wymienia największe pustynie świata - wymienia charakterystyczne cechy pustyni - rozpoznaje na ilustracjach, foliogramach i nazywa gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących, stepie - wymienia główne uprawy w oazach - rozpoznaje na ilustracjach gatunki zwierząt żyjących w tajdze - wymienia najważniejsze cechy klimatu tundry - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta żyjące w tundrze - zaznacza na mapie Antarktydę i Antarktydę - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta żyjące na Arktyce i Antarktydzie - potrafi posługiwać się atlasem - odczytuje niewerbalne znaki wykresów klimatycznych - wskazuje na mapie pięć stref klimatycznych - wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych - wskazuje na mapie strefę sawanny - wymienia przystosowania roślin do dwóch pór roku w strefie sawann - wskaże na mapie największe pustynie świata - wymienia rodzaje pustyń; rozpoznaje je na ilustracjach - wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących - wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza - wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów - pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga podaje przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze - pokazuje na mapie obszary, na których występuje tundra - wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa - rozpoznaje i nazywa zwierzęta i rośliny żyjące w określonej strefie klimatycznej stref klimatycznych - opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego - odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w określonym miesiącu na obszarze wilgotnego lasu równikowego - opisuje cechy klimatu - z wykresu klimatycznego odczyta roczny przebieg temperatury powietrza w strefie pustyń gorących - wyjaśnia znaczenie pojęć: step, pampa, preria - opisuje klimat strefy stepów - omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku - opisuje klimat tajgi na podstawie wykresu klimatycznego - charakteryzuje roślinność tajgi - odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku - wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna - omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze - porównuje Antarktydę i Arktykę - omawia przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych - przyporządkuje wybrane zwierzęta i rośliny do określonej strefy klimatycznej atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu równikowego - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych - wyjaśnia, co to są epifity - z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej - omawia przystosowania roślin do dwóch pór roku w strefie sawann - porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych - na podstawie wykresu klimatycznego omawia roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów - wymienia przystosowania roślin do warunków stepowych - wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie - charakteryzuje klimat Antarktydy i Arktyki na podstawie diagramu klimatycznego - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych - podaje przykład 19

20 II. Planeta Ziemia / Ziemia częścią Wszechświata współzależności między składnikami krajobrazu ( temperatura, opady ) a rozmieszczeniem roślin i zwierząt - określa kształt Ziemi - wie, że globus jest modelem Ziemi - wie, że południk zerowy i 180 dzieli kulę ziemską na dwie półkule wschodnią i zachodnią - lokalizuje na globusie kontynenty i oceany - rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej oraz K. Kolumba i F. Magellana - wymienia odkrycie M. Kopernika - wie, że następstwem ruchu obiegowego Ziemi są pory roku - wymienia następujące po sobie pory roku - wie, że następstwem ruchu obrotowego Ziemi jest dzień i noc; wie, że po nocy następuje dzień, a po dniu noc - wie, że Słońce jest gwiazdą, a Księżyc satelitą - wskazuje na globusie oś ziemską, bieguny geograficzne oraz główne kierunki - odszuka i skaże na mapie świata równik i bieguny - lokalizuje na globusie kontynenty i oceany i określa ich położenie względem równika - wymienia następujące po sobie pory roku z uwzględnieniem dat ich rozpoczęcia i zakończenia - określa czas obiegu Ziemi wokół Słońca - wymienia podstawowe ciała niebieskie i podaje ich przykłady - wymienia planety Układu Słonecznego - wskazuje na globusie równik, równoleżniki - odszuka i skaże na mapie świata południk zerowy i lokalizuje na globusie kontynenty i oceany i określa ich położenie względem południka zerowego - omawia odkrycie M. Kopernika - wskazuje istotne cechy różniące planety, gwiazdy i satelita - podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, gwiazda, satelita III. Poznajemy swój organizm - wskazuje na globusie południk zerowy i omawia najważniejsze założenia teorii heliocentrycznej - prezentuje informacje o życiu i pracy Mikołaja Kopernika - prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy Ziemi - prezentuje za pomocą modelu ruch obrotowy Ziemi - dostrzega zależności między wysokością Słońca a ilością energii docierającej - wskazuje na modelu lub rysunku planety Układu Słonecznego i szereguje je według kryterium odległości od Słońca - wyjaśnia na podstawie jakich obserwacji można wnioskować o ruchu Ziemi dookoła Słońca - wyjaśnia na czym polega ruch obiegowy i obrotowy Ziemi na - rysuje trasę podróży K. Kolumba, F. Magellana - opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych K. Kolumba, F. Magellana z wykorzystaniem mapki - rozpoznaje i nazywa wybrane narządy organizmu ludzkiego - wie, że narządy budują układy - rozumie pojęcia: przyroda ożywiona i nieożywiona, oddychanie, odżywianie, poruszanie - podaje przykłady przyrody ożywionej i nieożywionej - wymienia podstawowe - rozumie, że narządy odpowiadają za określone czynności; podaje przykłady, np. oko za widzenie, uszy za słyszenie - rozumie pojęcia: wydalanie, rozmnażanie - wymienia i wskaże na modelu elementy układu kostnego: czaszka, kręgosłup, klatka - rozpoznaje wybrane układy na ilustracjach, rysunkach, foliogramach; nazwie je - rozumie pojęcia: tkania, narząd, układ, organizm - podaje przykłady narządów, które są chronione przez szkielet - wyjaśnia, dlaczego ważne jest prawidłowe siedzenie w ławce, noszenie plecaków - wyjaśnia, dlaczego szkielet stanowi część układu ruchu człowieka - wymienia podstawowe funkcje układu kostnego oraz np. kręgosłupa i klatki piersiowej - wymienia podstawowe funkcje układu oddechowego - rozumie, ze czynnikiem - porównuje zużycie tlenu w trakcie wykonywania różnych czynności - na podstawie obserwacji opisuje fazę wdechu i wydechu - rozróżnia pojęcia: spalanie, oddychanie - zilustruje proces 20