Ludność w województwie wielkopolskim.

Transkrypt

1 URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU Ludność w województwie wielkopolskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 POZNAŃ 2013

2 KOMITET REDAKCYJNY URZÊDU STATYSTYCZNEGO W POZNANIU Przewodnicz¹cy Jacek Kowalewski Redaktor g³ówny Tomasz Klimanek Cz³onkowie Danuta Brzozowska, Ma³gorzata Gniot, Piotr Jastrzêbski, Jolanta Konieczna, Ewa Kowalka, Kazimierz Kruszka, Arleta Olbrot-Brzeziñska, Artur Owczarkowski, Dorota Stachowiak Sekretarz Emilia Bogacka Publikacja przygotowana w Wielkopolskim Oœrodku Badañ Regionalnych Prosimy o podanie Ÿród³a przy publikowaniu danych Urzêdu Statystycznego ISBN URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU ul. Jana H. D¹browskiego 79, POZNAÑ Kontakt: tel fax SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl

3 PRZEDMOWA Publikacja Ludnoœæ w województwie wielkopolskim. Stan i struktura demograficzno-spo³eczna jest kolejnym opracowaniem z cyklu prezentuj¹cego wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ, przeprowadzonego w dniach 1 kwietnia 30 czerwca 2011 r. Podejmuje ona i rozwija tematykê ludnoœciow¹ zasygnalizowan¹ ju wczeœniej w opracowaniu Raport z wyników w województwie wielkopolskim. Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ Zawiera opis sytuacji demograficznej mieszkañców województwa wielkopolskiego, wed³ug stanu w dniu 31 marca 2011 r. godz , tj. w tzw. momencie krytycznym spisu. Publikacja dostarcza informacji o strukturze ludnoœci wed³ug p³ci i wieku, ale równie stanu cywilnego tak prawnego, jak i faktycznego. Prezentuje ponadto charakterystykê spo³eczn¹ województwa wielkopolskiego, zestawiaj¹c dane o poziomie i kierunkach wykszta³cenia, kraju urodzenia i obywatelstwie, identyfikacji narodowo-etnicznej i wyznaniowej jego mieszkañców, a tak e dokonuj¹c opisu statystycznego osób przebywaj¹cych w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz bezdomnych. Dla zobrazowania skali i kierunków zmian demograficznych i spo³ecznych, jakie dokona³y siê w województwie wielkopolskim w okresie miêdzyspisowym, wyniki NSP 2011 zestawiono z danymi uzyskanymi w spisie 2002 r. Publikacja sk³ada siê z czêœci analitycznej, uzupe³nionej graficzn¹ ilustracj¹ prezentowanych zjawisk i struktur oraz z obszernego aneksu tabelarycznego. Tê czêœæ tworz¹ tablice przegl¹dowe porównuj¹ce wyniki dwóch kolejnych spisów zagregowane na poziomie województwa oraz tablice wynikowe prezentuj¹ce dane z NSP 2011 w ujêciu przestrzennym, g³ównie w uk³adzie podregionów i powiatów, w podziale na miasto i wieœ. Ca³oœæ poprzedzaj¹ uwagi ogólne oraz szczegó³owy opis zastosowanej metodologii. Ze wzglêdu na nowatorski sposób przeprowadzenia spisu w 2011 r., z jednej strony wykorzystuj¹cego rejestry administracyjne, z drugiej jednak opieraj¹cego siê w znacznym zakresie na badaniu reprezentacyjnym, konieczne by³o dokonanie uogólnienia wyników uzyskanych na podstawie przebadanej próby. W zwi¹zku z tym do niniejszego opracowania zosta³y do³¹czone tablice precyzji estymacji. Wysoka wartoœæ wskaÿników precyzji dla niektórych przekrojów, szczególnie tam gdzie dane zjawisko wystêpuje rzadko, jest dla czytelnika sygna³em, aby przy interpretowaniu wyników spisu zachowaæ du ¹ ostro noœæ. Wszystkie kolejne publikacje prezentuj¹ce wyniki NSP 2011, podobnie jak niniejsze opracowanie, dostêpne bêd¹ w wersji elektronicznej oraz w Internecie. Zapraszaj¹c Pañstwa do lektury publikacji Ludnoœæ w województwie wielkopolskim. Stan i struktura demograficzno-spo³eczna, mam nadziejê, e zaspokoi ona potrzeby informacyjne wszystkich zainteresowanych problematyk¹ ludnoœciow¹ i zachêci ich do dalszej pog³êbionej analizy poruszonych tu zagadnieñ. Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Poznaniu dr Jacek Kowalewski Poznañ, sierpieñ 2013 r.

4 SPIS TREŒCI Strona Przedmowa... 3 Objaœnienia znaków umownych Wa niejsze skróty UWAGI OGÓLNE Podstawa prawna, termin i zakres spisu ludnoœci i mieszkañ Podstawowe cele spisu Zakres tematyczny spisu ród³a danych Badanie pe³ne Badanie reprezentacyjne Spis osób w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osób bezdomnych Spis próbny Spis kontrolny Formularze wykorzystywane w spisie Sposoby i formy upowszechniania wyników spisu Publikowanie wyników NSP UWAGI METODOLOGICZNE Definicje i pojêcia spisowe Jakoœæ wyników w spisie pe³nym oraz w badaniu reprezentacyjnym Schemat losowania próby oraz alokacja jednostek w powiatach ¹czenie danych pozyskanych z ró nych Ÿróde³ Uogólnianie wyników badania reprezentacyjnego Precyzja estymacji wartoœci globalnych Rozdzia³ 1. STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŒCI Stan ludnoœci Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku Ludnoœæ wed³ug stanu cywilnego Rozdzia³ 2. KRAJ URODZENIA I OBYWATELSTWO Ludnoœæ wed³ug kraju urodzenia Ludnoœæ wed³ug obywatelstwa Rozdzia³ 3. PRZYNALE NOŒÆ NARODOWO-ETNICZNA, JÊZYK I WYZNANIE Przynale noœæ narodowo-etniczna Jêzyk u ywany w domu Jêzyk ojczysty Przynale noœæ wyznaniowa... 54

5 5 Strona Rozdzia³ 4. WYKSZTA CENIE LUDNOŒCI Rozdzia³ Poziom wykszta³cenia Kontynuacja nauki Dziedziny i kierunki wykszta³cenia oraz zawód wyuczony OSOBY W OBIEKTACH ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA ORAZ OSOBY BEZDOMNE Osoby w obiektach zbiorowego zakwaterowania Osoby bezdomne WYKRESY ANEKS TABELARYCZNY TABLICE Tabl Ludnoœæ wed³ug p³ci w latach 2002 i Tabl Przyrosty/ubytki liczby ludnoœci miejskiej i wiejskiej wed³ug województw w latach Tabl Stan i struktura ludnoœci wed³ug podregionów w 2011 r Tabl Wspó³czynnik feminizacji ludnoœci wed³ug podregionów w 2011 r Tabl Stan i struktura ludnoœci wed³ug biologicznych grup wieku w latach 2002 i Tabl Stan i struktura ludnoœci wed³ug ekonomicznych grup wieku w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, p³ci i grup wieku w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego oraz faktycznego w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego, p³ci i grup wieku w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug kraju urodzenia w latach 2002 i Tabl Urodzeni za granic¹ wed³ug kraju urodzenia i grup wieku w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug kraju obywatelstwa w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ wed³ug p³ci i obywatelstwa w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug struktury identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug rodzaju i kolejnoœci identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug jêzyka u ywanego w domu w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug jêzyka u ywanego w kontaktach domowych w 2011 r Tabl Ludnoœæ wed³ug jêzyka ojczystego, p³ci oraz charakteru miejsca zamieszkania w 2011 r. 54 Tabl Ludnoœæ Polski wed³ug deklarowanej przynale noœci do wyznania religijnego w 2011 r... 55

6 6 Strona Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i miejsca zamieszkania w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i p³ci w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i miejsca zamieszkania w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i grup wieku w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug poziomu wykszta³cenia w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug grup wieku i poziomu wykszta³cenia Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug poziomu wykszta³cenia i trybu kontynuacji nauki w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug miejsca zamieszkania i rodzaju szko³y, w której kontynuowana by³a nauka w 2011 r Tabl Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug p³ci i rodzaju szko³y, w której kontynuowana by³a nauka w 2011 r Tabl Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym ze stopniem naukowym co najmniej doktora wed³ug dziedziny kszta³cenia i miejsca zamieszkania w 2011 r Tabl Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym ze stopniem naukowym co najmniej doktora wed³ug dziedziny kszta³cenia i p³ci w 2011 r Tabl Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra, lekarza lub równorzêdnym, tytu³em in yniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty wed³ug kierunku wykszta³cenia i miejsca zamieszkania w 2011 r Tabl Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra, lekarza lub równorzêdnym, tytu³em in yniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty wed³ug kierunku wykszta³cenia i p³ci w 2011 r Tabl Ludnoœæ posiadaj¹ca wykszta³cenie œrednie zawodowe, policealne i zasadnicze zawodowe wed³ug p³ci i zawodu wyuczonego w 2011 r Tabl Mieszkañcy obiektów zbiorowego zakwaterowania wed³ug wybranych typów obiektów w latach 2002 i Tabl Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug obywatelstwa i miejsca urodzenia w 2011 r Tabl Osoby bezdomne IiIIkategorii wed³ug p³ci w 2011 r Tabl Osoby bezdomne IiIIkategorii wed³ug wieku w 2011 r Tabl Osoby bezdomne II kategorii w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r Tabl Osoby bezdomne I kategorii wed³ug okresu bezdomnoœci i wieku w 2011 r TABLICE PRZEGL DOWE NSP 2002 i Tabl. I. Wa niejsze dane o ludnoœci na podstawie spisów Tabl. II. Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku Tabl. III. Ludnoœæ wed³ug ekonomicznych grup wieku i p³ci... 94

7 7 Strona Tabl. IV. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego Tabl. V. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego Tabl. VI. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia Tabl. VII. Województwo wielkopolskie na tle kraju w 2011 r TABLICE WYNIKOWE NSP Tabl. 1. Podstawowe informacje o liczbie i strukturze ludnoœci wed³ug p³ci i wieku w 2011 r Tabl. 2. Ludnoœæ wed³ug wieku i p³ci w 2011 r Tabl. 3. Ludnoœæ wed³ug p³ci oraz podregionów, powiatów i gmin w 2011 r Tabl. 4. Ludnoœæ wed³ug p³ci, grup wieku oraz podregionów i powiatów w 2011 r Tabl. 5. Mediana wieku ludnoœci wed³ug p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r Tabl. 6. Ludnoœæ wed³ug biologicznych i edukacyjnych grup wieku oraz podregionów, powiatów i gmin w 2011 r Tabl. 7. Ludnoœæ wed³ug ekonomicznych grup wieku oraz podregionów, powiatów i gmin w 2011 r. 141 Tabl. 8. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r Tabl. 9. Tabl. 10. Tabl. 11. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, grup wieku i p³ci w 2011 r Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego prawnego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r Tabl. 12. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego w 2011 r Tabl. 13. Tabl. 14. Tabl. 15. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego, grup wieku i p³ci w 2011 r Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego faktycznego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r Tabl. 16. Osoby pozostaj¹ce w zwi¹zkach partnerskich wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r. 175 Tabl. 17. Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia, grup wieku i p³ci w 2011 r Tabl. 18. Ludnoœæ wed³ug kraju urodzenia w 2011 r Tabl. 19. Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia oraz podregionów i powiatów w 2011 r Tabl. 20. Ludnoœæ wed³ug p³ci i obywatelstwa w 2011 r Tabl. 21. Ludnoœæ wed³ug kraju obywatelstwa w 2011 r Tabl. 22. Ludnoœæ wed³ug rodzaju i z³o onoœci identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r Tabl. 23. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i p³ci w 2011 r Tabl. 24. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i grup wieku w 2011 r. 179 Tabl. 25. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r

8 8 Tabl. 26. Tabl. 27. Tabl. 28. Tabl. 29. Strona Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug p³ci, miejsca zamieszkania, rodzaju szko³y oraz trybu, w jakim kontynuowana by³a nauka w 2011 r Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug p³ci, poziomu wykszta³cenia oraz podregionów i powiatów w 2011 r Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra lub licencjata/in yniera wed³ug p³ci, wieku i kierunku wykszta³cenia w 2011 r Ludnoœæ posiadaj¹ca wykszta³cenie policealne, dyplom ukoñczenia kolegium, œrednie zawodowe lub zasadnicze zawodowe wed³ug p³ci, wieku i zawodu wyuczonego w 2011 r. 196 Tabl. 30. Obiekty zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu w 2011 r Tabl. 31. Tabl. 32. Tabl. 33. Tabl. 34. Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu i grup wieku w 2011 r Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu i miejsca urodzenia w 2011 r Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu i obywatelstwa w 2011 r Tabl. 35. Osoby bezdomne I kategorii wed³ug okresu bezdomnoœci, wieku i p³ci w 2011 r Tabl. 36. Osoby bezdomne I kategorii wed³ug wieku, przyczyny bezdomnoœci i p³ci w 2011 r Tabl. 37. Osoby bezdomne I kategorii wed³ug przyczyn bezdomnoœci i p³ci w 2011 r WYBRANE TABLICE PRECYZJI ESTYMACJI Tabl. P1. Tabl. P2. Tabl. P3. Tabl. P4. Tabl. P5. Tabl. P6. Tabl. P7. Tabl. P8. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, grup wieku i p³ci w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego prawnego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego, grup wieku i p³ci w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego faktycznego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla osób pozostaj¹cych w zwi¹zkach partnerskich wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug miejsca urodzenia, grup wieku i p³ci w 2011 r Tabl. P9. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug kraju urodzenia w 2011 r Tabl. P10. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug miejsca urodzenia oraz podregionów i powiatów w 2011 r Tabl. P11. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug p³ci i obywatelstwa w 2011 r

9 9 Strona Tabl. P12. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug kraju obywatelstwa w 2011 r Tabl. P13. Tabl. P14. Tabl. P15. Tabl. P16. Tabl. P17. Tabl. P18. Tabl. P19. Tabl. P20. Tabl. P21. WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug rodzaju i kolejnoœci identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci wed³ug rodzaju i z³o onoœci identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i p³ci w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i grup wieku w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹cej naukê wed³ug p³ci, miejsca zamieszkania, rodzaju szko³y oraz trybu, w jakim kontynuowana by³a nauka w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹cej naukê wed³ug p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra lub licencjata/in yniera wed³ug p³ci, wieku i kierunku wykszta³cenia w 2011 r WskaŸniki precyzji estymacji dla ludnoœci posiadaj¹cej wykszta³cenie policealne, dyplom ukoñczenia kolegium, œrednie zawodowe lub zasadnicze zawodowe wed³ug p³ci, wieku i zawodu wyuczonego w 2011 r SPIS WYKRESÓW Ryc. 1. Podzia³ terytorialny województwa wielkopolskiego w 2011 r Ryc. 2. Zmiany liczby ludnoœci w latach (2002=100) Ryc. 3. Ludnoœæ na 1 km 2 (2002, 2011) Ryc. 4. Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku (2002, 2011) Ryc. 5. Ludnoœæ w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2011 r Ryc. 6. Mediana wieku ludnoœci w 2011 r Ryc. 7. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, wieku oraz stanu cywilnego prawnego w 2011 r Ryc. 8. Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, wieku oraz stanu cywilnego faktycznego w 2011 r Ryc. 9. Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug grup wieku w 2011 r Ryc. 10. Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug kraju urodzenia w 2011 r Ryc. 11. Ludnoœæ urodzona za granic¹ w 2011 r Ryc. 12. Ludnoœæ z obywatelstwem niepolskim wed³ug kraju obywatelstwa w 2011 r Ryc. 13. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i miejsca zamieszkania w latach 2002 i Ryc. 14. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci, grup wieku oraz miejsca zamieszkania w 2011 r Ryc. 15. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej z wykszta³ceniem co najmniej œrednim w 2011 r

10 OBJAŒNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska ( ) zjawisko nie wystêpuje. Zero (0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5; (0,0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05. Kropka (.) zupe³ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. Znak (x) wype³nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe. W tym oznacza, e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy ogólnej. WA NIEJSZE SKRÓTY tys. tysi¹c mln milion m 2 metr kwadratowy km 2 kilometr kwadratowy p.proc. punkt procentowy r. rok cd. ci¹g dalszy dok. dokoñczenie tabl. tablica woj. województwo m. miasto zob. zobacz NSP Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ

11 UWAGI OGÓLNE 1. Podstawa prawna, termin i zakres spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ (NSP) w Polsce w 2011 roku by³ pierwszym spisem realizowanym od czasu przyst¹pienia Polski do Unii Europejskiej i przeprowadzony zosta³ na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011r. wed³ug stanu w dniu 31 marca 2011 roku, o godz Ramy tematyki spisu ludnoœci i mieszkañ w 2011 roku, zakres, formê, tryb, granice obowi¹zków statystycznych i dobrowolnoœci udzia³u w badaniach okreœli³a Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludnoœci i mieszkañ w 2011 r. (Dz.U. z 26 marca 2010 r. nr 47, poz. 277) wraz z aktami wykonawczymi do ustawy oraz Rozporz¹dzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludnoœci i mieszkañ (Dz. U. UE. L. z dnia r. Nr 218). Spis ludnoœci 2011 obejmowa³ osoby stale zamieszka³e (zameldowane) na obszarze Polski bez wzglêdu na fakt, czy te osoby przebywa³y w kraju w czasie spisu czy te by³y za granic¹ oraz osoby przebywaj¹ce czasowo. Spis by³ przeprowadzony w budynkach, mieszkaniach, obiektach zbiorowego zakwaterowania i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebêd¹cych mieszkaniami. W Polsce dotychczasowa praktyka spisowa opiera³a siê na tradycyjnym sposobie przeprowadzania spisów, który polega³ na anga owaniu rachmistrzów spisowych, odwiedzaj¹cych wszystkie zamieszkane jednostki i zapisuj¹cych uzyskane bezpoœrednio od respondentów informacje na formularzach spisowych, dostêpnych w formie papierowej. Nastêpnie dane z formularzy by³y rejestrowane oraz ju w formie elektronicznej podlega³y dalszemu opracowaniu. Taka organizacja spisu okaza³a siê jednak bardzo kosztowna i pracoch³onna. Z tego wzglêdu Polska zdecydowa³a siê w spisie 2011 na odejœcie od tradycyjnej metody na rzecz metody mieszanej, polegaj¹cej na po³¹czeniu danych z rejestrów i systemów informacyjnych z danymi pozyskiwanymi w badaniach statystycznych bezpoœrednio od respondentów. Komisja Europejska przygotowuj¹c podstawy prawne przeprowadzania spisów na obszarze UE wziê³a pod uwagê dynamiczny rozwój systemów administracyjnych i rozwi¹zañ informatycznych wykorzystywanych przy wyborze metody spisu. W przepisach Rozporz¹dzenia PE i Rady Nr 763/2008 okreœlone zosta³y szczegó³owo Ÿród³a, które mog¹ byæ wykorzystywane dla pozyskania danych statystycznych dla potrzeb spisu. W szczególnoœci s¹ to: a) tradycyjne spisy powszechne, b) spisy powszechne opartych na danych z rejestrów administracyjnych, c) po³¹czenie tradycyjnych spisów powszechnych z badaniami reprezentacyjnymi, d) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z badaniami reprezentacyjnymi, e) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z tradycyjnymi spisami powszechnymi, f) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z badaniami reprezentacyjnymi oraz tradycyjnymi spisami powszechnymi, g) odpowiednie badania oparte na próbie rotacyjnej (tzw. krocz¹cy spis powszechny). Rozporz¹dzenie nr 763/2008 jest pierwszym aktem prawnym na skalê miêdzynarodow¹, który traktuje równorzêdnie ró ne podejœcia do przeprowadzania spisów ludnoœci i mieszkañ w krajach cz³onkowskich UE. 2. Podstawowe cele spisu Podstawowe cele Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ w 2011 roku mo na sprecyzowaæ nastêpuj¹co: 1) zaspokojenie potrzeb informacyjnych kraju, zw³aszcza zebranie informacji, których nie mo na uzyskaæ z innych Ÿróde³;

12 12 2) dostarczenie informacji na poziomie jednostek podstawowego podzia³u administracyjnego kraju; 3) mo liwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zasz³y w okresie w podstawowych strukturach demograficzno-spo³ecznych ludnoœci, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkoœci i standardzie zasobów mieszkaniowych; 4) zebranie informacji niezbêdnych do zabezpieczenia potrzeb miêdzynarodowych Unii Europejskiej oraz ONZ; 5) aktualizacja bazy do budowy operatów losowania do badañ reprezentacyjnych prowadzonych poprzez obserwacje gospodarstw domowych. 3. Zakres tematyczny spisu Przy ustalaniu zakresu przedmiotowego spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 zosta³a przeprowadzona analiza wykorzystania wyników poprzedniego spisu oraz analiza nowych potrzeb informacyjnych. Brano równie pod uwagê mo liwoœci pozyskania tych informacji z innych Ÿróde³, przede wszystkim z systemów informacyjnych administracji publicznej, a tak e koniecznoœæ zachowania w czasie pe³nej porównywalnoœci danych oraz zobowi¹zania miêdzynarodowe okreœlone w rozporz¹dzeniu nr 763/2008. W 2008 r. zosta³y przeprowadzone konsultacje spo³eczne, w których zbierano uwagi i zapotrzebowanie na dane spisowe od urzêdów centralnych i terenowych, samorz¹dów, oœrodków badawczych, organizacji narodowoœciowych i instytucji wyznaniowych. W wyniku tych prac ustalono nastêpuj¹ce tematy badawcze: 1. geograficzna charakterystyka ludnoœci miejsce przebywania, miejsce zamieszkania w okresie miêdzyspisowym i przyczyny jego zmiany; 2. demograficzna charakterystyka osób p³eæ, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny), kraj urodzenia, w tym rodziców, obywatelstwo; 3. gospodarstwa domowe i rodziny: wielkoœæ i sk³ad gospodarstwa domowego i rodziny, rodziny biologiczne i zrekonstruowane, rodziny niepe³ne, pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie; 4. wykszta³cenie poziom wykszta³cenia, kontynuacja nauki; rodzaj szko³y, dziedzina i kierunek kszta³cenia, 5. migracje wewnêtrzne i zagraniczne, w tym badanie emigracji Polaków, emigracji zarobkowej, reemigracji oraz imigracji cudzoziemców do Polski; 6. dzietnoœæ kobiet; 7. narodowoœæ i jêzyk; 8. wyznanie (przynale noœæ do koœcio³a lub zwi¹zku wyznaniowego); 9. niepe³nosprawnoœæ prawna i biologiczna; 10. ekonomiczna charakterystyka osób, w tym: bie ¹ca aktywnoœæ ekonomiczna: pracuj¹cy w pracy g³ównej i dodatkowej, bezrobotni, bierni zawodowo, charakterystyka zawodowa pracuj¹cych, sta³a aktywnoœæ ekonomiczna dla pracuj¹cych w indywidualnych gospodarstwach rolnych, dojazdy do pracy; 11. g³ówne i dodatkowe Ÿród³o utrzymania osób; 12. Ÿród³a utrzymania gospodarstwa domowego, samodzielnoœæ gospodarowania i zamieszkania; Integraln¹ czêœci¹ spisów ludnoœci w polskiej praktyce s¹ spisy mieszkañ i budynków, w których s¹ zlokalizowane mieszkania. Zebrane podczas spisu informacje umo liwiaj¹ wyszacowanie potrzeb mieszkaniowych, wynikaj¹cych zarówno z fizycznego braku mieszkañ, jak równie z powodu koniecznoœci wymiany istniej¹cych zasobów lub zasobów nie nadaj¹cych siê do remontu. Z zakresu tematyki mieszkaniowej ujêto w spisie nastêpuj¹ce zagadnienia: 1. rodzaj zamieszkanych pomieszczeñ; 2. charakterystyka mieszkañ, w tym:

13 13 mieszkania zamieszkane wed³ug rodzaju zajmowania mieszkania, w³asnoœci mieszkania, wielkoœci mieszkania, w tym: liczba izb z wyszczególnieniem pokoi, pomieszczeñ kuchennych i innych izb oraz powierzchnia u ytkowa mieszkañ, wyposa enia w instalacje sanitarno-techniczne, sposób ogrzewania mieszkania, mieszkania niezamieszkane dodatkowo charakteryzowane wed³ug przeznaczenia oraz przyczyny niezamieszkania; 3. charakterystyka budynków z zamieszkanymi lokalami mieszkalnymi, w tym: rodzaj budynku, forma w³asnoœci budynku, liczba mieszkañ w budynku, rok wybudowania; 4. informacje o tytule prawnym do zajmowanego mieszkania. 4. ród³a danych Powszechny spis ludnoœci i mieszkañ 2011 zosta³ przeprowadzony metod¹ mieszan¹, w odró nieniu od wszystkich dotychczasowych spisów, które by³y przeprowadzane metod¹ tradycyjn¹ z ewentualnym w³¹czeniem badañ reprezentacyjnych, rozszerzaj¹cych zakres badanych w spisie tematów. Dane dla spisu 2011 by³y pozyskiwane ze Ÿróde³ administracyjnych rejestrów i systemów informacyjnych oraz zbierane bezpoœrednio od ludnoœci w ramach badania reprezentacyjnego oraz tzw. badania pe³nego. Oprócz tego przeprowadzone zosta³y dwa pe³ne badania, obejmuj¹ce osoby przebywaj¹ce w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osoby bezdomne. Zastosowane rozwi¹zania mia³y przede wszystkim zmniejszyæ koszty spisu oraz obci¹ enie osób objêtych spisem, przy jednoczesnym zachowaniu dobrej jakoœci wyników spisu. W ustawie o NSP 2011 przyjête zosta³o za³o enie jak najszerszego wykorzystania systemów informacyjnych administracji publicznej, jako Ÿróde³ danych dla potrzeb spisu, co w konsekwencji oznacza³o, e informacje przewidziane do zebrania w trakcie spisu pobrane zosta³y przede wszystkim z dostêpnych Ÿróde³ administracyjnych, a nastêpnie wykorzystane do przygotowania i aktualizacji wykazu adresowo-mieszkaniowego oraz do utworzenia operatu adresowo mieszkaniowego do losowania próby do badania reprezentacyjnego, a tak e jako bezpoœrednie Ÿród³o danych spisowych. 5. Badanie pe³ne Badanie zosta³o przeprowadzone drog¹ internetow¹ ka da osoba mog³a dokonaæ spisu bezpoœrednio na specjalnie dla niej przygotowanym formularzu, tj. poprzez weryfikacjê danych pozyskanych z rejestrów administracyjnych i systemów informacyjnych. W wyniku szczegó³owego przeanalizowania pozyskanych z rejestrów danych, po³¹czono zebrane informacje tworz¹c wykaz podmiotowy (wykaz osób) do przeprowadzenia badania spisowego. Uzyskane dane zosta³y u yte do wygenerowania podpowiedzi w ankietach spisowych i przyspieszenia w ten sposób gromadzenia informacji od respondentów (ankieta zawiera³a 16 pytañ tzw. formularz krótki ). Z metody internetowego spisania siê skorzysta³o ok. 10% ludnoœci podlegaj¹cej spisowi. Dane osób, które nie spisa³y siê przez Internet (nie zosta³y te objête badaniem reprezentacyjnym lub spisem w obiektach zbiorowego zakwaterowania lub badaniem bezdomnych) zosta³y wygenerowane na bazie informacji dostêpnych w Ÿród³ach administracyjnych (rejestrach i systemach informacyjnych). Korzystanie z danych administracyjnych by³o zwi¹zane z koniecznoœci¹ wdro enia procedur normalizacji, synchronizacji oraz walidacji. Przede wszystkim wyodrêbnione zosta³y rejestry i systemy informacyjne, które zawiera³y dane referencyjne. Podstawowym Ÿród³em informacji na temat budynków i mieszkañ w NSP 2011 by³a tzw. baza budynków. Zosta³a ona utworzona w wyniku po³¹czenia danych pozyskanych w ramach NSP 2002, badañ statystycznych m.in. dotycz¹cych wydanych pozwoleñ na budowê oraz budynkach mieszkalnych i mieszkaniach w budynkach

14 14 niemieszkalnych oddanych do u ytkowania oraz Elektronicznej Karty Budynku (EKB), za pomoc¹ której ka dy podmiot zarz¹dzaj¹cy lub administruj¹cy budynkami przekaza³ informacje dotycz¹ce wybranych cech i parametrów poszczególnych budynków wielomieszkaniowych. 6. Badanie reprezentacyjne Przeprowadzone w ramach spisu 2011 badanie reprezentacyjne, dostarczy³o danych, których nie mo na by³o pozyskaæ z rejestrów i systemów informacyjnych. Badanie zosta³o przeprowadzone na próbie losowej ok. 20% mieszkañ w skali kraju. Jednostk¹ losowania by³o mieszkanie, a dok³adniej jego adres. Zbiór mieszkañ, który stanowi³ podstawê do losowania próby zosta³ przygotowany w postaci odpowiedniego operatu losowania z g³êbokim warstwowaniem. Z uwagi na fakt, e przyjêta zosta³a zasada jednostopniowego losowania mieszkañ, zastosowany schemat losowania oraz alokacjê próby w poszczególnych powiatach (we wszystkich poprzednich spisach w badaniach reprezentacyjnych towarzysz¹cych tym spisom stosowano losowanie dwustopniowe) wspomniany operat wymaga³ szczególnego przygotowania. W efekcie do badania reprezentacyjnego wylosowano ponad 2744 tys. mieszkañ spoœród prawie 13,5 mln mieszkañ znajduj¹cych siê w operacie losowania. Mieszkania by³y losowane z ka dej z prawie 70,5 tys. warstw, zaœ wielkoœæ próby w poszczególnych warstwach waha³a siê od niemal 6% do ponad 49%. Zakres tematyczny badania reprezentacyjnego w NSP 2011 uwzglêdnia³ szeœæ du ych obszarów tematycznych: ludnoœæ i jej charakterystyka demograficzno-spo³eczna, aktywnoœæ ekonomiczna, migracje wewnêtrzne i zagraniczne ludnoœci, narodowoœæ i wyznanie, gospodarstwa domowe i rodziny, budynki i mieszkania. W ramach tych obszarów mo na wyró niæ 15 tematów badawczych. Formularz d³ugi, o szerokim zakresie tematycznym zawiera³ ponad 120 pytañ. Respondenci odpowiadali przeciêtnie na pytañ, w zale noœci od p³ci, wieku respondenta, jego mobilnoœci i aktywnoœci zawodowej. Badanie reprezentacyjne w zdecydowanej wiêkszoœci zosta³o przeprowadzone metod¹ bezpoœredniego wywiadu rachmistrzów z mieszkañcami wylosowanego mieszkania (metoda CAPI), ale respondenci mogli tak e spisaæ siê sami przez Internet z takiej mo liwoœci skorzysta³o ok. 2% osób. 7. Spis osób w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osób bezdomnych W trakcie trwania spisu zebrano informacje o osobach przebywaj¹cych powy ej 3 miesiêcy w obiektach zbiorowego zakwaterowania, czyli w budynkach zajêtych przez jeden odrêbny zak³ad, œwiadcz¹cy us³ugi: opiekuñczo-wychowawcze, opiekuñczo-lecznicze, obiekty zwi¹zane z prac¹ lub nauk¹ (domy studenckie, internaty, hotele pracownicze), b¹dÿ inne, w którym to obiekcie zamieszkuje/przebywa zwykle wiêksza liczba osób. Dane zosta³y pozyskane od w³aœcicieli, administratorów lub zarz¹dców obiektów przy wykorzystaniu specjalnej aplikacji internetowej. Badanie osób bezdomnych przeprowadzono w dniach kwietnia 2011 r. przy wspó³pracy z Pomorskim Forum na Rzecz Wychodzenia z Bezdomnoœci. Osoby bezdomne spisywane by³y przez rachmistrza na aplikacji mobilnej, w miejscu ich przebywania wskazanym przez pracowników gminnych biur spisowych w porozumieniu z placówkami udzielaj¹cymi pomocy bezdomnym. Zosta³y spisane osoby, które wieczór i noc w momencie spisu spêdza³y poza jak¹kolwiek instytucj¹ funkcjonuj¹c¹ ca³odobowo, w miejscach ich przebywania takich jak: dworce kolejowe i autobusowe oraz ich okolice, kana³y i wêz³y ciep³ownicze, ogródki dzia³kowe, ulice, bunkry, lasy i parki, centra handlowe, parkingi,

15 15 opuszczone samochody, przyczepy kempingowe, klatki schodowe, zsypy, piwnice, œmietniki, wagony i bocznice kolejowe, ogrzewalnie itp. Osoby bezdomne przebywaj¹ce w obiektach zbiorowego zakwaterowania typu: schroniska, noclegownie i inne instytucje dla bezdomnych zosta³y spisane przez administratorów tych obiektów. 8. Spis próbny Spis próbny przeprowadzany by³ w okresie od dnia 1 kwietnia do 31 maja 2010 r., wed³ug stanu na dzieñ 31 marca 2010 r. o godz Jednostki podzia³u terytorialnego (gminy), w których by³ realizowany spis próbny, zosta³y dobrane celowo, bior¹c pod uwagê ich zró nicowanie pod wzglêdem gêstoœci zaludnienia, wystêpuj¹cych specyficznych cech terenu, ludnoœci tam zamieszka³ej i ich warunków mieszkaniowych. Na terenie wybranych gmin zosta³y spisane wszystkie zamieszkane budynki i mieszkania oraz osoby wed³ug zasad przyjêtych do spisu powszechnego. Sprawdzone zosta³y rozwi¹zania metodologiczne i organizacyjne planowane do zastosowania w spisie powszechnym. Ze szczególnym uwzglêdnieniem zbadane zosta³y poszczególne metody badania oraz techniki zbierania danych, w tym efektywnoœæ samospisu internetowego i ankietowania telefonicznego. Równie wa ne znaczenie mia³o przetestowanie aplikacji do formularza elektronicznego oraz sprawnoœæ pozyskiwania danych na przenoœnych urz¹dzeniach elektronicznych. 9. Spis kontrolny W dniach od 1 do 11 lipca 2011 r. przeprowadzony zosta³ spis kontrolny do NSP Celem spisu kontrolnego 2011 by³o sprawdzenie kompletnoœci przeprowadzonego spisu, poprawnoœci danych uzyskanych w spisie oraz zgodnoœci tych danych ze stanem faktycznym. Spoœród 2744 tys. mieszkañ, które wczeœniej zosta³y wylosowane do badania reprezentacyjnego wylosowano 80 tys. mieszkañ, w których przebywa³a przynajmniej jedna osoba z przypisanym numerem telefonu stacjonarnego lub komórkowego. Spisem kontrolnym objêto wszystkie mieszkania, w których respondenci dokonali samospisu przez Internet, mieszkania zosta³y spisane bezpoœrednio przez rachmistrzów spisowych lub spisane telefonicznie przez ankieterów, jak i takie, w których badanie reprezentacyjne z ró nych powodów nie zosta³o przeprowadzone. Spis kontrolny zosta³ przeprowadzany przez ankieterów poprzez telefon (metod¹ CATI). Formularz do spisu kontrolnego zawiera³ 14 pytañ. 10. Formularze wykorzystywane w spisie 2011 W spisie 2011 wykorzystywano dwa rodzaje formularzy, dostêpnych wy³¹cznie w formie elektronicznej. Formularz d³ugi, o szerokim zakresie tematycznym z du ¹ liczb¹ pytañ (ponad 120 pytañ), stosowany by³ w badaniu reprezentacyjnym, natomiast formularz krótki (16 pytañ) znalaz³ zastosowanie w badaniu pe³nym, przede wszystkim w celu aktualizacji danych pozyskiwanych do spisu z rejestrów i systemów informacyjnych. Formularze elektroniczne by³y dostêpne w trybie on-line, a dodatkowo formularz krótki tak e w trybie off-line. Formularze zosta³y przygotowane w wersji aplikacji na urz¹dzenia przenoœne typu handheld dla ankietera/rachmistrza, w celu przeprowadzenia bezpoœredniego wywiadu. Elementem aplikacji elektronicznej by³y s³owniki funkcjonuj¹ce przy pytaniach w poszczególnych obszarach tematycznych: edukacji, aktywnoœci ekonomicznej, kraju obywatelstwa i urodzenia, migracji, przynale noœci narodowo-etnicznej, jêzyka i wyznania. Przy niektórych s³ownikach istnia³a mo liwoœæ swobodnego zapisu s³ownego. Dodatkowo w czêœci adresowej formularzy elektronicznych pod³¹czony by³ s³ownik TERYT. Odrêbne, uproszczone formularze elektroniczne by³y opracowane dla badania osób bezdomnych oraz osób w obiektach zbiorowego zakwaterowania.

16 16 W ramach spisu 2011 przeprowadzono tak e pe³ne badanie ludnoœci w 86 gminach, wstêpnie wytypowanych na podstawie wyników spisu Kryterium do wyró nienia tych gmin by³ co najmniej 10% udzia³ osób nale ¹cych do mniejszoœci narodowej lub etnicznej w liczbie mieszkañców gminy w 2002 roku. Dla osób zamieszka³ych lub przebywaj¹cych w tych gminach w wylosowanych mieszkaniach wype³niany by³ formularz d³ugi, zaœ w pozosta³ych mieszkaniach formularz krótki. Pytania o przynale noœæ narodowo-etniczn¹ oraz o jêzyk u ywany w kontaktach domowych zosta³y w³¹czone do obu formularzy, m.in. tak e z tego powodu, e w adnym z systemów administracyjnych nie wystêpowa³a informacja o narodowoœci, mo liwa do wykorzystania w spisie ludnoœci. Dane z tego badania maj¹ du e znaczenie dla opracowania wyników spisu w obszarze narodowoœci i jêzyka, zw³aszcza w zakresie ustalania tzw. gmin mniejszoœciowych. 11. Sposoby i formy upowszechniania wyników spisu W upowszechnianiu wyników spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 bêd¹ wykorzystywane nastêpuj¹ce sposoby: publikacje tabelaryczno-analityczne oraz analityczne, udostêpnianie danych na noœnikach informatycznych, udostêpnianie danych przez Internet, Bank Danych Lokalnych (BDL), tematyczne (dziedzinowe) bazy danych, np. bazê DEMOGRAFIA, bezpoœredni dostêp do wynikowych informacji statystycznych w Analitycznej Bazie Mikrodanych (ABM). Wiêkszoœæ dzia³añ zwi¹zanych z opracowaniem i udostêpnianiem wyników spisu odbywa siê w ramach systemu ABM. Dla u ytkowników wewnêtrznych bêdzie to pe³ny dostêp, tak e do danych jednostkowych (nieidentyfikowalnych) ze spisu 2011, natomiast dla u ytkowników zewnêtrznych dostêp bêdzie standaryzowa³a specjalna aplikacja. Mo na wyró niæ trzy g³ówne procesy obs³ugiwane przez system ABM, tj. przetwarzanie danych, analizê danych oraz udostêpnianie danych. Zak³ada siê, e w ramach procesu udostêpniania danych w systemie ABM bêd¹ realizowane: przygotowanie produktów do udostêpniania, zarz¹dzanie udostêpnianymi produktami, monitorowanie i analiza zapytañ u ytkowników. Narzêdziem wykorzystywanym do obs³ugi systemu ABM jest SAS, aczkolwiek istnieje mo liwoœæ ³¹czenia wyników przygotowanych poza ABM, np. w aplikacji SPSS czy w arkuszu kalkulacyjnym Excel. Wa n¹ funkcjê ABM w ramach udostêpniania danych bêdzie pe³ni³ modu³ wspieraj¹cy monitorowanie i analizê potrzeb informacyjnych u ytkowników w zakresie danych spisowych. Informacje zwrotne uzyskane dziêki wprowadzeniu tego modu³u mog¹ byæ wykorzystane do modyfikacji kierunków upowszechniania wyników spisu. W zale noœci od sposobu upowszechniania wyników spisu stosowane bêd¹ ró ne formy ich prezentacji jako: dane zagregowane w tablicach predefiniowanych ogólnodostêpnych, dane tworzone przez u ytkowników na bazie mikroagregatów, dane opracowywane przez statystyków na zamówienie, wyniki prac analitycznych prowadzonych na danych w kostkach OLAP lub na zbiorze danych jednostkowych nieidentyfikowalnych, graficzna prezentacja danych (wykresy, kartogramy), wizualizacja wyników spisu z zastosowaniem narzêdzi GIS przez portal geostatystyczny (PGS). Ró norodne formy upowszechniania danych spisowych, a w szczególnoœci bogaty zestaw tablic publikowanych oraz tablic predefiniowanych, dostêpnych w systemie ABM oraz w innych bazach powinny zabezpieczaæ podstawowe potrzeby na poziomie ogólnokrajowym i regionalnym szerokiego grona u ytkowników wyników

17 17 spisu. Obiekty predefiniowane tzn. agregaty oraz kostki wielowymiarowe bêd¹ stanowi³y podstawowe Ÿród³o danych dla odbiorców zewnêtrznych, ale tak e wewnêtrznych. Zak³ada siê bowiem, e naliczenie ok. 90% tablic statystycznych powinno byæ mo liwe, w oparciu o przygotowane uprzednio agregaty w kostkach OLAP. 12. Publikowanie wyników NSP 2011 Publikacje tabelaryczno-analityczne przewidziane do wydania mo na uj¹æ w dwóch nastêpuj¹cych grupach: ogólnokrajowe (z danymi dla kraju, regionów z wyró nieniem obszarów miejskich i wiejskich oraz województw); regionalne (z danymi dla województwa, podregionów, powiatów z wyró nieniem obszarów miejskich i wiejskich, a tak e wa niejszymi informacjami dla gmin w ka dym z województw). W latach bêd¹ wydawane nastêpuj¹ce ogólnopolskie publikacje tematyczne: 1. Ludnoœæ. Stan i struktura demograficzno-spo³eczna 2. Migracje zagraniczne ludnoœci 3. Zamieszkane budynki 4. Mieszkania 5. Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski 6. Gospodarstwa domowe i rodziny. Charakterystyka demograficzna 7. Ludnoœæ i gospodarstwa domowe. Stan i struktura spo³eczno-ekonomiczna 8. Migracje wewnêtrzne ludnoœci 9. Wybrane aspekty aktywnoœci ekonomicznej ludnoœci 10. Struktura narodowo-etniczna, jêzykowa i wyznaniowa ludnoœci Polski 11. Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin Ponadto, zostan¹ tak e opracowane i wydane publikacje regionalne (raporty i inne opracowania) przez wszystkie urzêdy statystyczne. Opracowania te bêd¹ dotyczy³y tematyki ludnoœci, migracji, aktywnoœci ekonomicznej i zasobów mieszkaniowych w ka dym z województw. **** Uwagi ogólne i metodologiczne w niniejszej publikacji opracowano na publikacji Ludnoœæ. Stan i struktura spo³eczno-demograficzna. Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ 2011 (GUS, Warszawa 2013). Ze wzglêdu na zaokr¹glenia danych, w niektórych przypadkach sumy sk³adników mog¹ siê ró niæ nieznacznie od podanych wielkoœci ogó³em.

18 UWAGI METODOLOGICZNE 1. Definicje i pojêcia spisowe W tej czêœci publikacji zosta³y przedstawione definicje pojêæ niezbêdne do w³aœciwej interpretacji wyników spisu w zakresie stanów ludnoœci oraz jej charakterystyki demograficzno-spo³ecznej. Kategorie ludnoœci Na podstawie wyników NSP 2011 zosta³y wyodrêbnione nastêpuj¹ce kategorie ludnoœci: 1. Ludnoœæ faktycznie zamieszka³a. 2. Rezydenci (ludnoœæ rezyduj¹ca). We wszystkich tablicach publikacji informacje dotycz¹ kategorii ludnoœci faktycznie zamieszka³ej dalej okreœlanej jako ludnoœæ. Ludnoœæ faktycznie zamieszka³a (ludnoœæ faktyczna). Kategoria ta, z punktu widzenia mieszkañców gminy, tj. najmniejszej jednostki podzia³u administracyjnego kraju obejmuje nastêpuj¹ce grupy: 1. Osoby mieszkaj¹ce stale (stali mieszkañcy) s¹ to osoby, które w spisie zadeklarowa³y, e dana gmina jest ich sta³ym miejscem zamieszkania (bez wzglêdu czy s¹ tam zameldowane na pobyt sta³y czy nie) oraz w momencie spisu: a) by³y obecne (mieszka³y w gminie), b) by³y nieobecne, ale ich nieobecnoœæ trwa³a krócej ni 3 miesi¹ce, c) by³y nieobecne d³u ej ni 3 miesi¹ce, ale ich nieobecnoœæ wynika³a z powodu: przebywania w zak³adzie karnym lub œledczym, pobytu za granic¹. 2. Osoby przebywaj¹ce czasowo d³u ej ni 3 miesi¹ce. Dotyczy osób, które w spisie zadeklarowa³y, e ich sta³ym miejscem zamieszkania jest inna gmina w kraju, natomiast w miejscu/gminie spisania przebywa³y czasowo (d³u ej ni 3 miesi¹ce) z nastêpuj¹cych powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Do kategorii ludnoœci faktycznej danej gminy nie by³y zaliczane osoby przyby³e z zagranicy na pobyt czasowy, tj. takie, które nie posiada³y sta³ego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie siê). Kategoria nie ujmuje te sta³ych mieszkañców danej gminy, którzy w momencie spisu przebywali poza gmin¹ d³u ej ni 3 miesi¹ce z przyczyn innych ni przebywanie w zak³adzie karnym (œledczym) lub pobyt za granic¹, tj. osób które przebywa³y czasowo w innej gminie kraju (zgodnie z przyjêt¹ definicj¹ zostali tam ujêci jako ludnoœæ faktyczna). Analogicznie wyodrêbniana jest ludnoœæ faktyczna dla poszczególnych miejscowoœci. Ludnoœæ rezyduj¹ca (rezydenci). Do rezydentów z punktu widzenia mieszkañców gminy zalicza siê: a) sta³ych mieszkañców, z wyj¹tkiem osób przebywaj¹cych poza miejscem zamieszkania (gmin¹) przez okres co najmniej 12 miesiêcy bez wzglêdu na ich miejsce przebywania (w kraju czy za granic¹). Wyj¹tek stanowi¹ polscy dyplomaci na placówkach oraz o³nierze stacjonuj¹cy na zagranicznych misjach wojskowych, którzy mimo przebywania za granic¹ zostali zaliczeni do sta³ych mieszkañców Polski (zgodnie z rekomendacjami EKG ONZ oraz Unii Europejskiej, b) osoby mieszkaj¹ce czasowo w gminie przez okres co najmniej 12 miesiêcy, przyby³e z innego miejsca w kraju lub z zagranicy (cudzoziemcy bez sta³ego pobytu w Polsce). Jako kryterium przemieszczania siê ludnoœci przy wyodrêbnianiu kategorii rezydentów przyjêto (podobnie jak dla ludnoœci faktycznej): naukê, pracê, warunki rodzinne i mieszkaniowe, leczenie i rehabilitacjê, pobyt w domu opieki. Oznacza to, e osoby przebywaj¹ce w zak³adach karnych czy aresztach bez wzglêdu na czas nieobecnoœci s¹ zaliczane do rezydentów miejscowoœci, w których zamieszkiwali przed jej przymusowym opuszczeniem.

19 19 Wiek Wiek osób okreœlony liczb¹ lat ukoñczonych ustalono poprzez porównanie pe³nej daty urodzenia z dat¹ przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 31 marca 2011 roku). Stan cywilny Ze wzglêdu na przepisy prawa obowi¹zuj¹ce w poszczególnych krajach wyznaczaj¹ce doln¹ granicê wieku umo liwiaj¹cego zawieranie zwi¹zków ma³ eñskich w spisach ludnoœci przyjêto okreœlanie stanu cywilnego dla osób bêd¹cych w wieku 15 lat i wiêcej. Stan cywilny prawny Stan cywilny prawny osób definiuje siê jako prawny status danej osoby w zakresie stanu ma³ eñskiego w myœli prawa danego kraju (status de jure). Zgodnie z prawem polskim wystêpuj¹ cztery kategorie stanu cywilnego: kawaler, panna osoby, które nigdy nie pozostawa³y w prawnym zwi¹zku ma³ eñskim, onaty, zamê na osoby, których zwi¹zek ma³ eñski zosta³ zawarty zgodnie z prawem œwieckim, wdowiec, wdowa osoby, których prawne ma³ eñstwo przesta³o istnieæ z powodu œmierci wspó³ma³ onka, rozwiedziony, rozwiedziona osoby, których ma³ eñstwo zosta³o rozwi¹zane orzeczeniem s¹du. Osoby, w stosunku do ma³ eñstwa których s¹d orzek³ separacjê z prawnego punktu widzenia w dalszym ci¹gu pozostaj¹ w stanie ma³ eñskim. Stan cywilny faktyczny Stan cywilny faktyczny osób zosta³ okreœlony wtórnie: na podstawie stanu cywilnego prawnego osoby i charakteru zwi¹zku w jakim yje, tj. w oparciu o informacje dotycz¹ce relacji i wzajemnych powi¹zañ miêdzy osobami spisanymi w gospodarstwie domowym. Ustalono nastêpuj¹ce kategorie faktycznego stanu cywilnego: kawaler, panna, tj. osoby, które nigdy nie pozostawa³y w prawnym zwi¹zku ma³ eñskim i w momencie spisu nie tworzy³y zwi¹zku kohabitacyjnego (konkubinatu) z inn¹ osob¹, onaty, zamê na osoby, które zawar³y prawny zwi¹zek ma³ eñski i faktycznie pozostaj¹ w ma³ eñstwie. Osoby te zadeklarowa³y pozostawanie we wspólnocie ma³ eñskiej niezale nie od tego, czy wspó³ma³ onkowie zostali spisani razem (w jednym mieszkaniu) czy oddzielnie (np. nieobecnoœæ spowodowana by³a nauk¹, prac¹, brakiem wspólnego mieszkania). Osoby pozostaj¹ce w prawnym ma³ eñstwie, które decyzj¹ jednego lub obojga ma³ onków nie tworzy³y wspólnoty ma³ eñskiej, ale rozpad ich zwi¹zku nie zosta³ usankcjonowany decyzj¹ s¹du (poprzez orzeczenie rozwodu lub separacji) nie zosta³y zaliczone do onatych/zamê nych, a ich stan cywilny faktyczny zosta³ okreœlony zgodnie z deklaracj¹ respondenta, jako separacja lub pozostawanie w zwi¹zku kohabitacyjnym z inn¹ osob¹, partner, partnerka zwi¹zki kohabitacyjne wyodrêbniono w ramach tego samego gospodarstwa domowego, bez wzglêdu na prawny stan cywilny osób tworz¹cych konkubinat, wdowiec, wdowa osoby, których prawne ma³ eñstwo przesta³o istnieæ z powodu œmierci wspó³ma³ onka i w momencie spisu nie tworzy³y zwi¹zku kohabitacyjnego z inn¹ osob¹; rozwiedziony/rozwiedziona osoby, których ma³ eñstwo zosta³o rozwi¹zane orzeczeniem s¹du iwmo- mencie spisu nie tworzy³y zwi¹zku kohabitacyjnego z inn¹ osob¹, separowany, separowana. Kategoria ta dotyczy³a osób, które w momencie spisu: a) pozostawa³y w separacji prawnej i nie tworzy³y zwi¹zków kohabitacyjnych z innymi osobami, b) pozostawa³y w prawnym ma³ eñstwie, ale nie tworzy³y ju wspólnoty ma³ eñskiej, a tak e nie pozostawa³y w zwi¹zku kohabitacyjnym z innymi osobami.

20 20 Kraj urodzenia Zgodnie z miêdzynarodowymi zaleceniami nale a³o podaæ bior¹c pod uwagê granice pañstw aktualne w momencie spisu, a nie w momencie urodzenia osoby, np. je eli osoba urodzi³a siê w Wilnie, to bez wzglêdu na rok jej urodzenia jako kraj urodzenia nale a³o wpisaæ Litwa. Rozstrzygniêcie takie zosta³o przyjête w zwi¹zku z koniecznoœci¹ zabezpieczenia porównywalnoœci, a przede wszystkim nie dublowania danych w skali miêdzynarodowej. Obywatelstwo Obywatelstwo oznacza prawn¹ wiêÿ pomiêdzy osob¹ a pañstwem. Nie wskazuje ono na pochodzenie etniczne tej osoby i jest niezale ne od jej narodowoœci. Osoba mo e mieæ jedno, dwa lub kilka obywatelstw. Mo liwa jest równie sytuacja, e osoba nie ma adnego obywatelstwa. Osoba maj¹ca obywatelstwo polskie i inne jest w Polsce traktowana zawsze jako obywatel polski nie jest cudzoziemcem. Cudzoziemcem jest ka da osoba, która nie posiada polskiego obywatelstwa, bez wzglêdu na fakt posiadania lub nie obywatelstwa (obywatelstw) innych krajów. Cudzoziemcy, przybyli do Polski na pobyt sta³y, s¹ traktowani jako osoby mieszkaj¹ce stale, pozostali zaœ, w zale noœci od czasu faktycznego pobytu w naszym kraju: jako przebywaj¹cy czasowo (imigranci krótkookresowi) w przypadku przebywania przez okres poni ej 1 roku, jako rezydenci (imigranci d³ugookresowi) w przypadku przebywania przez okres co najmniej 12 miesiêcy. Bezpañstwowiec to osoba nieposiadaj¹ca obywatelstwa adnego kraju (bezpañstwowcy s¹ zaliczani do cudzoziemców). Narodowoœæ przynale noœæ narodowa lub etniczna Jest to deklaratywna (oparta na subiektywnym odczuciu) indywidualna cecha ka dego cz³owieka, wyra aj¹ca jego zwi¹zek emocjonalny, kulturowy lub wynikaj¹cy z pochodzenia rodziców, z okreœlonym narodem lub wspólnot¹ etniczn¹. W spisie ludnoœci w 2011 roku po raz pierwszy w historii polskich spisów powszechnych umo liwiono mieszkañcom Polski wyra anie z³o onych to samoœci narodowo-etnicznych, poprzez zadawanie osobom spisywanym dwóch pytañ o przynale noœæ narodowo-etniczn¹. Jêzyk ojczysty Za jêzyk ojczysty nale y uwa aæ ten jêzyk, który dana osoba opanowa³a jako pierwszy we wczesnym dzieciñstwie (w którym nauczy³a siê mówiæ), wzglêdnie ten, w którym w czasach jej dzieciñstwa najczêœciej zwracali siê do niej jej rodzice lub opiekunowie. Wyznanie przynale noœæ wyznaniowa Wyznanie (przynale noœæ wyznaniowa) to formalne uczestnictwo lub emocjonalny zwi¹zek osoby z okreœlonym wyznaniem religijnym (koœcio³em lub zwi¹zkiem wyznaniowym). Wyznanie powinno byæ okreœlane na podstawie dobrowolnej deklaracji, w tym tak e wyra aj¹cej brak zwi¹zku z jakimkolwiek wyznaniem (bez wyznania). Poziom wykszta³cenia Jest to najwy szy ukoñczony cykl kszta³cenia w szkole lub szkolenia w innym trybie lub formie, uznany zgodnie z obowi¹zuj¹cym systemem szkolnictwa. Podstaw¹ zaliczenia wykszta³cenia do okreœlonego poziomu jest uzyskane œwiadectwo (dyplom) ukoñczenia odpowiedniej szko³y niezale nie od trybu jej ukoñczenia (dziennie, wieczorowo, zaocznie czy eksternistycznie). Informacje o poziomie wykszta³cenia pozyskiwane by³y dla wszystkich osób w wieku 13 lat i wiêcej.