URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU NARODOWY SPIS POWSZECHNY MIESZKANIA WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE

Transkrypt

1 POZNAÑ

2 URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU 2002 NARODOWY SPIS POWSZECHNY MIESZKANIA 2002 WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE

3 KOMITET REDAKCYJNY URZÊDU STATYSTYCZNEGO W POZNANIU PRZEWODNICZ CY Bogdan Reiter REDAKTOR G ÓWNY Kazimierz Kruszka CZ ONKOWIE Danuta Brzozowska, Jerzy Buta, Maria Jasiewicz, Marek Magdziarek, Andrzej Rozpi¹tkowski, Gra yna Soja, Dorota Stachowiak, Aleksandra Œliwa, Anna Wiœniewska SEKRETARZ Emilia Bogacka Publikacja przygotowana pod kierunkiem Kazimierza Kruszki przez zespó³ w sk³adzie: Janina Cichoszewska, Aleksandra Œliwa, Renata Wachowiak. Opracowanie tablic statystycznych, grafika, ³amanie i sk³ad komputerowy: pracownicy Wydzia³u Analiz pod kierunkiem Gra yny Soji Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa, pod kierunkiem Jovity Januszewskiej Prosimy o podanie Ÿród³a przy publikowaniu danych Urzêdu Statystycznego ISBN URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU WYDZIA ANALIZ ul. J. H. D¹browskiego 79, POZNAÑ tel , fax sekretarkauspoz@stat.gov.pl Wersja elektroniczna URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU WYDZIA UDOSTÊPNIANIA INFORMACJI

4 PRZEDMOWA Trafiaj¹ca dziœ do Pañstwa r¹k publikacja jest kolejn¹ pozycj¹ z cyklu wydawniczego prezentuj¹cego wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002 w województwie wielkopolskim. Stanowi ona rozwiniêcie tematyki mieszkaniowej, zasygnalizowanej wstêpnie w Raporcie z wyników Spisów Powszechnych Województwo wielkopolskie, a nastêpnie podjêtej w publikacji Zamieszkane budynki Województwo wielkopolskie. Niniejsze opracowanie zawiera dane o zasobach mieszkaniowych w Wielkopolsce, z wyodrêbnieniem mieszkañ zamieszkanych stale, tj. takich, które w momencie spisu by³y miejscem faktycznego zamieszkania co najmniej jednej osoby, a tak e mieszkañ niezamieszkanych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania. W tablicach zestawiono informacje o wielkoœci zasobów, o wyposa eniu mieszkañ w instalacje techniczno-sanitarne, a tak e o liczbie ludnoœci w mieszkaniach, z wyró nieniem gospodarstw domowych i rodzin. Zasoby mieszkaniowe przedstawionono w podziale na zamieszkane i niezamieszkane, wed³ug ich przeznaczenia, rodzaju podmiotów bêd¹cych w³aœcicielami mieszkañ oraz okresu budowy budynku, w którym siê znajduj¹, jak równie wed³ug wielkoœci mieszkañ, mierzonej powierzchni¹ u ytkow¹ oraz liczb¹ izb, a tak e wed³ug stopnia wyposa enia w instalacje. W przypadku mieszkañ zamieszkanych dokonano m.in. klasyfikacji wed³ug sposobu ich ogrzewania oraz sposobu wykorzystania pokoi, a mieszkañ niezamieszkanych wed³ug przyczyny niezamieszkania. Dane o mieszkaniach stale zamieszkanych uzupe³niono podstawowymi wskaÿnikami opisuj¹cymi warunki mieszkaniowe ludnoœci oraz okreœlaj¹cymi zaludnienie mieszkañ. Publikacja sk³ada siê z uwag ogólnych i metodycznych, w których omówiono zakres spisu oraz definicje podstawowych pojêæ, a tak e z komentarza analitycznego, gdzie wyniki uzyskane dla województwa wielkopolskiego przedstawiono na tle wielkoœci ogólnopolskich, w miarê mo liwoœci zestawiaj¹c je z danymi NSP W czêœci tabelarycznej znalaz³y siê dane zagregowane w przekroju wojewódzkim, w uk³adzie podregionów i powiatów (w podziale na miasto i wieœ), a tak e na poziomie lokalnym (w podziale na gminy miejskie, miejsko-wiejskie oraz wiejskie). Polecaj¹c uwadze Pañstwa nasz¹ publikacjê, mamy nadziejê, e zawarte w niej wyniki oka ¹ siê pomocne przy ocenie aktualnego stanu zasobów mieszkaniowych w Wielkopolsce i zachêc¹ do dalszej pog³êbionej analizy tej problematyki. Zastêpca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Poznaniu Bogdan Reiter Poznañ, paÿdziernik 2003 r.

5 PRZEDMOWA Trafiaj¹ca dziœ do Pañstwa r¹k publikacja jest kolejn¹ pozycj¹ z cyklu wydawniczego prezentuj¹cego wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002 w województwie wielkopolskim. Stanowi ona rozwiniêcie tematyki mieszkaniowej, zasygnalizowanej wstêpnie w Raporcie z wyników Spisów Powszechnych Województwo wielkopolskie, a nastêpnie podjêtej w publikacji Zamieszkane budynki Województwo wielkopolskie. Niniejsze opracowanie zawiera dane o zasobach mieszkaniowych w Wielkopolsce, z wyodrêbnieniem mieszkañ zamieszkanych stale, tj. takich, które w momencie spisu by³y miejscem faktycznego zamieszkania co najmniej jednej osoby, a tak e mieszkañ niezamieszkanych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania. W tablicach zestawiono informacje o wielkoœci zasobów, o wyposa eniu mieszkañ w instalacje techniczno-sanitarne, a tak e o liczbie ludnoœci w mieszkaniach, z wyró nieniem gospodarstw domowych i rodzin. Zasoby mieszkaniowe przedstawionono w podziale na zamieszkane i niezamieszkane, wed³ug ich przeznaczenia, rodzaju podmiotów bêd¹cych w³aœcicielami mieszkañ oraz okresu budowy budynku, w którym siê znajduj¹, jak równie wed³ug wielkoœci mieszkañ, mierzonej powierzchni¹ u ytkow¹ oraz liczb¹ izb, a tak e wed³ug stopnia wyposa enia w instalacje. W przypadku mieszkañ zamieszkanych dokonano m.in. klasyfikacji wed³ug sposobu ich ogrzewania oraz sposobu wykorzystania pokoi, a mieszkañ niezamieszkanych wed³ug przyczyny niezamieszkania. Dane o mieszkaniach stale zamieszkanych uzupe³niono podstawowymi wskaÿnikami opisuj¹cymi warunki mieszkaniowe ludnoœci oraz okreœlaj¹cymi zaludnienie mieszkañ. Publikacja sk³ada siê z uwag ogólnych i metodycznych, w których omówiono zakres spisu oraz definicje podstawowych pojêæ, a tak e z komentarza analitycznego, gdzie wyniki uzyskane dla województwa wielkopolskiego przedstawiono na tle wielkoœci ogólnopolskich, w miarê mo liwoœci zestawiaj¹c je z danymi NSP W czêœci tabelarycznej znalaz³y siê dane zagregowane w przekroju wojewódzkim, w uk³adzie podregionów i powiatów (w podziale na miasto i wieœ), a tak e na poziomie lokalnym (w podziale na gminy miejskie, miejsko-wiejskie oraz wiejskie). Polecaj¹c uwadze Pañstwa nasz¹ publikacjê, mamy nadziejê, e zawarte w niej wyniki oka ¹ siê pomocne przy ocenie aktualnego stanu zasobów mieszkaniowych w Wielkopolsce i zachêc¹ do dalszej pog³êbionej analizy tej problematyki. Zastêpca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Poznaniu Bogdan Reiter Poznañ, paÿdziernik 2003 r.

6 Kreska ( ) zjawisko nie wystêpuje. ZNAKI UMOWNE Zero (0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5; (0,0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05. Kropka (.) zupe³ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. Znak (x) wype³nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe. Znak (#) oznacza, e dane nie mog¹ byæ publikowane ze wzglêdu na koniecznoœæ zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej. W tym oznacza, e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy ogólnej.

7 WA NIEJSZE SKRÓTY tys. tysi¹c NSP Narodowy Spis Powszechny m metr PSR Powszechny Spis Rolny m 2 metr kwadratowy Dz. U. Dziennik Ustaw r. rok TBS towarzystwo budownictwa spo³ecznego pkt punkt c.o. centralne ogrzewanie

8 UWAGI OGÓLNE Podstawy prawne NSP i PSR 2002 Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ oraz Powszechny Spis Rolny przeprowadzono na terenie ca³ego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (wed³ug stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz ) zgodnie z wymienionymi ni ej ustawami podjêtymi przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej: z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludnoœci i mieszkañ w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., nr 1, poz. 1) z póÿniejsz¹ zmian¹ (Dz. U. z 2000 r., nr 93, poz. 1026), z dnia 9 wrzeœnia 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., nr 99, poz. 1072), z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., nr 88, poz. 439) z póÿniejszymi zmianami. W przywo³anych aktach prawnych okreœlono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowi¹zanie ludnoœci do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania. Zgodnie z ustaw¹ z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludnoœci i mieszkañ w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., nr 1, poz. 1 i nr 93, poz. 1026) i rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 22 maja 2002 r. w sprawie wylosowanych obwodów objêtych spisem kontrolnym (Dz. U. nr 66, poz. 598) po zakoñczeniu Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ przeprowadzono w dniach od 17 do 25 czerwca 2002 r. spis kontrolny w wylosowanych obwodach spisowych, które stanowi³y 0,5% ogó³u obwodów spisowych zarówno w kraju, jak i w województwie. Zakres podmiotowy NSP 2002 Spis ludnoœci 2002 obejmowa³ osoby stale zamieszka³e na obszarze Polski, bez wzglêdu na to czy przebywa³y one w kraju w czasie spisu, czy te by³y za granic¹, oraz osoby przebywaj¹ce na nim czasowo. Spis by³ przeprowadzony w mieszkaniach, w innych zamieszkanych pomieszczeniach prowizorycznych oraz w obiektach zbiorowego zamieszkania. Obejmowa³ równie osoby niemaj¹ce miejsca zamieszkania. Spis ludnoœci i mieszkañ przeprowadzony w 2002 roku nie obejmowa³ szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzêdów konsularnych pañstw obcych, cz³onków rodzin tych osób oraz innych osób korzystaj¹cych z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów miêdzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywaj¹cy w Polsce byli spisywani na ogólnych zasadach); nie obejmowa³ mieszkañ, budynków, obiektów i pomieszczeñ bêd¹cych w³asnoœci¹ przedstawicielstw dyplomatycznych i urzêdów konsularnych pañstw obcych. Nie dotyczy³ równie osób ubiegaj¹cych siê o azyl. Kontekst krajowy Znaczenie spisów ludnoœci i mieszkañ jest ró ne w poszczególnych krajach, w zale noœci od sprawnoœci funkcjonowania systemów ewidencyjnych i rejestrów oraz od stopnia powi¹zania systemu badañ statystycznych z administracyjnymi Ÿród³ami danych. W naszym kraju znaczenie spisu ludnoœci jest nadal bardzo du e. W ostatnim stuleciu Polska przeprowadzi³a siedem spisów powszechnych ludnoœci i mieszkañ (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jeden spis sumaryczny w 1946 r. oraz trzy spisy reprezentacyjne mikrospisy w latach: 1974, 1984 i Dla Polski spis ludnoœci i mieszkañ 2002 by³ badaniem szczególnym, poniewa przeprowadzono go jako pierwszy pe³ny spis po g³êbokich przeobra eniach spo³eczno-gospodarczych i ustrojowych, które mia³y miejsce w latach dziewiêædziesi¹tych. Przeobra enia te spowodowa³y zmiany w dotychczasowych procesach demograficznych oraz g³êbokie przemiany struktury spo³eczno-zawodowej ludnoœci, a tak e pojawienie siê nowych zjawisk, nieznanych wczeœniej na tak¹ skalê, wœród których nale y wymieniæ: bezrobocie, bezdomnoœæ, imigracjê cudzoziemców do Polski oraz nasilenie siê krótkookresowych migracji zagranicznych Polaków, nowe formy w³asnoœci mieszkañ.

9 10 Podstawowe cele spisu ludnoœci i mieszkañ 2002 Celem spisu by³o: dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludnoœci, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych na najni szym poziomie podzia³u terytorialnego kraju; mo liwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zasz³y w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-spo³ecznych ludnoœci, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkoœci i standardzie zasobów mieszkaniowych; dostarczenie informacji niezbêdnych do miêdzynarodowych porównañ poprzez uwzglêdnienie w opracowaniach standardów i zaleceñ organizacji miêdzynarodowych. Zakres tematyczny spisu ludnoœci i mieszkañ 2002 Tematyka spisu uwzglêdnia³a: 1. Geograficzn¹ charakterystykê ludnoœci: miejsce zamieszkania oraz przebywania, migracje ludnoœci (wewnêtrzne i zagraniczne); 2. Demograficzn¹ charakterystykê osób: p³eæ, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny); 3. Charakterystykê demograficzn¹ gospodarstw domowych i rodzin: pozycjê osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkoœæ i sk³ad gospodarstwa domowego i rodziny; 4. Charakterystykê spo³eczn¹ osób: poziom wykszta³cenia oraz uczêszczanie do szko³y, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowan¹ narodowoœæ i jêzyk u ywany w rozmowach w domu; 5. Niepe³nosprawnoœæ prawn¹ i biologiczn¹; 6. Aktywnoœæ ekonomiczn¹ ludnoœci: pracuj¹cy, bezrobotni, bierni zawodowo, pracuj¹cy w indywidualnych gospodarstwach rolnych; zawód; rodzaj dzia³alnoœci zak³adu pracy; 7. G³ówne i dodatkowe Ÿród³a utrzymania osób oraz pobieranie œwiadczeñ spo³ecznych; 8. Zród³a utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielnoœæ gospodarowania oraz zamieszkiwania; 9. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach; 10. Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych; 11. Wielkoœæ mieszkañ i ich wyposa enie; 12. Samodzielnoœæ zamieszkiwania; 13. Charakterystykê budynków. Tematyka ludnoœciowa zosta³a wzbogacona dziêki przeprowadzeniu dwóch badañ towarzysz¹cych spisowi, a mianowicie badania dzietnoœci oraz d³ugookresowych migracji ludnoœci, które mia³y miejsce w latach Kontekst miêdzynarodowy Lata dziewiêædziesi¹te XX w. to okres przemian spo³eczno-ekonomicznych nie tylko w Polsce, ale tak e w wielu krajach Europy Œrodkowej i Wschodniej. Czas ten charakteryzowa³ siê daleko id¹c¹ integracj¹ miêdzynarodow¹, która znalaz³a swoje odbicie m.in. w procesie dostosowywania krajowych systemów statystycznych, w tym spisów, do wymogów miêdzynarodowych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska Komisja Gospodarcza oraz Unia Europejska wspólnie przygotowa³y propozycje tematów rekomendowanych do uwzglêdnienia w spisach powszechnych ok r. 1, bior¹c pod uwagê znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnoœciowej oraz potrzeby informacyjne poszczególnych krajów, a tak e potrzeby organizacji miêdzynarodowych zwi¹zane z monitorowaniem i rozwijaniem polityki spo³ecznej i regionalnej. 1 Miêdzynarodowe rekomendacje do spisów ludnoœci i mieszkañ ok r. zosta³y przyjête na plenarnym posiedzeniu Konferencji Statystyków Europejskich w czerwcu 1997 r. w Genewie. Rekomendacje te przedstawiono w formie publikacyjnej, jako wspólne opracowanie EKG ONZ oraz Unii Europejskiej. Aktualnie dostêpne s¹ w wersji angielskiej, jako finalny dokument pt. Zalecenia dla spisów ludnoœci i mieszkañ ok r. w regionie EKG [Recommendations for the 2000 Censuses of Population and Housing in the ECE Region], EKG/Eurostat, New York and Geneva 1998 r.

10 11 Zalecenia miêdzynarodowe nie s¹ bezwzglêdnie obowi¹zuj¹ce dla poszczególnych krajów, aczkolwiek trzeba siê liczyæ z tym, i Polska podobnie jak ka de inne pañstwo ma obowi¹zek dostarczania porównywalnych informacji statystycznych do miêdzynarodowych baz danych. Nale y jednak mieæ na uwadze, e ka dy kraj ma pewne tematy œciœle powi¹zane ze swoj¹ specyfik¹, które musz¹ byæ bezwzglêdnie badane w kolejnych spisach i dlatego powinny stanowiæ sta³y element tematyki spisowej. Analiza zmian w czasie Spis powszechny ludnoœci i mieszkañ jest swoist¹ fotografi¹ spo³eczeñstwa, przedstawiaj¹c¹ w danym momencie stan, rozmieszczenie i ró norodne struktury ludnoœci zamieszka³ej na terenie ca³ego kraju. Wyniki danego spisu pozwalaj¹ równie na ocenê iloœciowych i jakoœciowych zmian, jakie zasz³y w spo³eczeñstwie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzuj¹c kolejny etap jego rozwoju. Poprzez porównanie wyników spisu w roku 2002 i 1988 istnieje mo liwoœæ rozpoznania kierunków i natê enia zmian rozwoju demograficzno-spo³ecznego oraz zmian w infrastrukturze mieszkaniowej i potrzebach mieszkaniowych w miarê mo liwoœci na ka dym szczeblu podzia³u terytorialnego kraju, tj. na poziomie regionalnym (województw i podregionów) oraz lokalnym (powiatów i gmin). Nale y przypomnieæ, e reforma administracyjna wprowadzi³a powiaty jako wydzielone jednostki administracyjne, które nie istnia³y w spisie z 1988 r., jak równie zmieni³y siê znacznie granice administracyjne województw. Dla potrzeb analizy zmian w czasie przeliczone zosta³y (w podstawowym zakresie) wyniki spisu z 1988 r. wed³ug podzia³u administracyjnego obowi¹zuj¹cego aktualnie. Formy upowszechniania wyników spisu Wyniki Powszechnego Spisu Ludnoœci i Mieszkañ 2002 dostarczaj¹ podstawowych informacji o liczbie ludnoœci, o jej strukturze demograficznej i spo³eczno-ekonomicznej, o gospodarstwach domowych i rodzinach, oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, ich jakoœci i wykorzystaniu. Mo na wyró niæ cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych: publikowanie danych na noœnikach tradycyjnych (w formie ksi¹ kowej); udostêpnianie danych na noœnikach informatycznych oraz poprzez bezpoœredni dostêp do baz informacyjnych z wynikami spisu; dostêpnoœæ podstawowych danych poprzez Internet; udostêpnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych. Upowszechnianie danych w formie tradycyjnej bêdzie kontynuowane. Jednak wobec gwa³townego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji szczególna uwaga bêdzie zwrócona na u³atwienie odbiorcom korzystania z elektronicznych form dostêpu do danych spisowych. Przewiduje siê, e w 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawieraj¹cych wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesn¹ prezentacj¹ przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, g³ównie o charakterze analityczno-tabelarycznym, bêd¹ opracowywane i wydawane pocz¹wszy od 2004 roku. W ich przygotowaniu bêd¹ uczestniczyæ przedstawiciele œrodowisk naukowo-badawczych, z którymi GUS ma podpisane umowy o wspó³pracy, a tak e z innych uczelni oraz instytutów naukowo-badawczych. Jednoczeœnie z publikacjami ogólnokrajowymi powinny byæ wydawane opracowania regionalne, a tak e lokalne, dotycz¹ce poszczególnych gmin. Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania nie wyczerpuje wszystkich mo liwoœci wykorzystania danych spisowych. Wdro ony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego wyprowadzania wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu równie w innych ni proponowane uk³adach korelacyjnych i przestrzennych. Potencjalni odbiorcy takich danych spisowych, które wykraczaj¹ poza wspomniane tablice wynikowe, musz¹ jednak liczyæ siê z tym, e ich zamówienia bêd¹ realizowane w póÿniejszym czasie.

11 12 Wykaz publikacji z wynikami spisu Przewiduje siê wydanie w 2003 roku nastêpuj¹cych tytu³ów, zawieraj¹cych dane na poziomie ogólnokrajowym: Narodowy spis powszechny ludnoœci i mieszkañ Raport z wyników; Ludnoœæ. Stan i struktura demograficzno-spo³eczna; Gospodarstwa domowe i rodziny; Zamieszkane budynki; Mieszkania; Mieszkania niezamieszkane; Ludnoœæ i gospodarstwa domowe. Stan i struktura spo³eczno-ekonomiczna; Ludnoœæ i gospodarstwa domowe zwi¹zane z rolnictwem; Osoby niepe³nosprawne oraz ich gospodarstwa domowe; Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci; Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin; Migracje zagraniczne ludnoœci; Migracje wewnêtrzne ludnoœci; Metodologia narodowego spisu powszechnego ludnoœci i mieszkañ W 2004 roku zostan¹ wydane kolejne tytu³y, poœwiêcone tematom: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci zwi¹zanej z rolnictwem; Przynale noœæ narodowoœciowa ludnoœci Polski; Dzietnoœæ rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002); Migracje d³ugookresowe ludnoœci (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002). Zdecydowana wiêkszoœæ publikacji wydawanych w 2003 roku ma charakter tabelaryczny, przy czym zachowana zosta³a jednolita struktura opracowañ. Publikacje przewidziane do wydawania w 2004 roku to opracowania tabelaryczne lub analityczno-tabelaryczne. W planie wydawniczym Urzêdu Statystycznego w Poznaniu na rok 2003 znajduj¹ siê nastêpuj¹ce tytu³y: Ludnoœæ. Stan oraz struktura demograficzno-spo³eczna. Województwo wielkopolskie; Gospodarstwa domowe i rodziny. Województwo wielkopolskie; Ludnoœæ i gospodarstwa domowe zwi¹zane z rolnictwem. Województwo wielkopolskie; Mieszkania. Województwo wielkopolskie; Zamieszkane budynki. Województwo wielkopolskie. Uwagi techniczne Wszystkie tablice zbiorcze zosta³y opracowane w formacie Excel i w takiej postaci s¹ dostêpne na p³ycie CD. Wprowadzone w nich automatyczne zaokr¹glenia mog¹ niekiedy powodowaæ drobne rozbie noœci w sumowaniu danych na wy szych poziomach agregacji. Z uwagi na ustawowy obowi¹zek zachowania tajemnicy statystycznej zachodzi koniecznoœæ ukrywania rzadkich informacji, wystêpuj¹cych najczêœciej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach, gdzie mo e istnieæ realne niebezpieczeñstwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zosta³y zast¹pione umownym znakiem (#).

12 UWAGI METODYCZNE POJÊCIA I DEFINICJE SPISOWE Mieszkanie Mieszkanie jest to lokal sk³adaj¹cy siê z jednej lub kilku izb, ³¹cznie z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwa³ymi œcianami) w obrêbie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezale ne wejœcie z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni b¹dÿ z ulicy, podwórza lub ogrodu. Przez pomieszczenie pomocnicze nale a³o rozumieæ: przedpokój, hol, ³azienkê, ustêp, garderobê, spi arniê, schowek i inne pomieszczenia znajduj¹ce siê w obrêbie mieszkania, s³u ¹ce mieszkalnym i gospodarczym potrzebom mieszkañców. W przypadku wieloizbowego lokalu lub domu indywidualnego (jednorodzinnego), w którym zamieszkiwa³o 2 lub wiêcej odrêbnych gospodarstw domowych, zajmuj¹cych wy³¹cznie dla siebie odrêbne izby i inne pomieszczenia, obowi¹zywa³a zasada, e jeœli w obrêbie tego lokalu lub domu znajdowa³o siê przynajmniej jedno pomieszczenie, takie jak: kuchnia, ³azienka lub ustêp, u ytkowane wspólnie przez te gospodarstwa, to taki lokal (dom) stanowi³ jedno mieszkanie. Je eli nie zachodzi³ przypadek wspólnego u ytkowania wymienionych pomieszczeñ, to zespo³y pomieszczeñ zajmowanych przez poszczególne gospodarstwa uznano za odrêbne mieszkania. Mieszkanie zamieszkane stale b¹dÿ czasowo Za mieszkanie zamieszkane stale uznano takie, w którym spisano jedn¹ lub wiêcej osób i co najmniej jedn¹ z tych osób uznano za faktycznie stale zamieszka³¹. Za mieszkanie zamieszkane czasowo uznano takie, w którym spisano jedn¹ lub wiêcej osób, ale adna z tych osób nie zosta³a uznana za mieszkañca faktycznie stale zamieszka³ego na danym terenie. Mieszkanie niezamieszkane Za mieszkanie niezamieszkane uznano takie, w którym nie spisano adnej osoby, ani jako mieszkaj¹cej stale ani jako przebywaj¹cej czasowo. Dla tej kategorii mieszkañ ustalono przyczynê, z powodu której mieszkanie jest niezamieszkane. Pod wzglêdem przyczyn niezamieszkania sklasyfikowano mieszkania na: jeszcze niezasiedlone w budynkach nowo zbudowanych lub rozbudowanych, niezamieszkane z powodu zmiany lokatora do wtórnego zasiedlenia (przeznaczone do wynajmu lub na sprzeda ), niezamieszkane z powodu przeprowadzania remontu lub oczekiwania na remont, przeznaczone do rozbiórki b¹dÿ opuszczone z ró nych przyczyn i nie ustalono, czy bêd¹ rozebrane czy wykorzystywane do celów niemieszkalnych, przeznaczone do czasowego lub sezonowego przebywania (drugie mieszkania), wynajête placówce dyplomatycznej lub konsularnej innego pañstwa; ta grupa mieszkañ z regu³y by³a zamieszkana, ale przez osoby nieobjête spisem (korzystaj¹ce z dyplomatycznego immunitetu) i z tego wzglêdu uznane za niezamieszkane, wykorzystywane wy³¹cznie do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej.

13 14 Izba Za izbê uznano pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeñ sta³ymi œcianami siêgaj¹cymi od pod³ogi do sufitu, z bezpoœrednim oœwietleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej ni 4 m 2. Izbami s¹ pokoje oraz kuchnie spe³niaj¹ce powy sze kryteria. Inne pomieszczenia w mieszkaniu, takie jak: przedpokój, hol, ³azienka, ubikacja, spi arnia, schowek, garderoba, alkowa, obudowana weranda, ganek s¹ pomieszczeniami pomocniczymi i nie uznaje siê ich za izby. W spisie wykazano oddzielnie pokoje i oddzielnie kuchnie bêd¹ce izbami. Spoœród ogólnej liczby pokoi wyodrêbniono pokoje wykorzystywane wy³¹cznie do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, tj. takie, które wykorzystywane by³y jako siedziby ró nych firm, biur, kancelarii, gabinetów, pracowni, warsztatów, zak³adów itd. Pokoje te by³y spisywane tylko wówczas, gdy znajdowa³y siê w obrêbie mieszkania i nie prowadzi³o do nich oddzielne wejœcie z ulicy, podwórza lub ogólnodostêpnego korytarza. Zosta³y one uwzglêdnione w ³¹cznej liczbie izb w mieszkaniu i wykazane w tablicach charakteryzuj¹cych stan zasobów mieszkaniowych oraz strukturê mieszkañ, ale pominiête w tablicach opisuj¹cych warunki mieszkaniowe ludnoœci (np. przy obliczaniu przeciêtnych: liczby osób na 1 izbê i liczby osób na 1 pokój). Powierzchnia u ytkowa mieszkania Powierzchnia u ytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeñ znajduj¹cych siê w obrêbie mieszkania, a w szczególnoœci: pokoi, kuchni (z oknem i bez okna), alkow, spi arni, przedpokoi, holi, ³azienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku oraz innych pomieszczeñ s³u ¹cych mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkañców lokalu, bez wzglêdu na ich przeznaczenie i sposób u ytkowania. W powierzchni u ytkowej mieszkania wyodrêbniono powierzchniê pokoi wykorzystywanych wy³¹cznie do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, tj. tych, które wykazane zosta³y w liczbie pokoi, a tak e powierzchniê innych pomieszczeñ wykorzystywanych do tej dzia³alnoœci, je eli nie prowadzi³o do nich oddzielne wejœcie z ulicy, podwórza lub ogólnodostêpnego korytarza. Nie zaliczono do powierzchni u ytkowej mieszkania powierzchni: balkonów, tarasów i loggii, antresol, szaf i schowków w œcianach, pralni, suszarni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych do przechowywania opa³u oraz powierzchni gara y. Powierzchniê sieni z regu³y zaliczono do powierzchni mieszkania. Nie uznawano sieni za czêœæ sk³adow¹ mieszkania i nie wliczano jej powierzchni do powierzchni u ytkowej mieszkania tylko wówczas, gdy: sieñ ³¹czy³a czêœæ mieszkaln¹ budynku z czêœci¹ inwentarsk¹ lub gospodarsk¹, w budynku znajdowa³o siê wiêcej ni jedno mieszkanie, a sieñ u ytkowana by³a wspólnie jako ogólnodostêpny korytarz. W budynkach indywidualnych (jednorodzinnych) bêd¹cych w budowie, ale ju czêœciowo zamieszkanych, w powierzchni u ytkowej mieszkania uwzglêdniono tylko powierzchniê izb i pomieszczeñ pomocniczych wykoñczonych. Dane o powierzchni u ytkowej mieszkañ pochodz¹ z informacji podanych przez lokatorów, na podstawie posiadanych przez nich dokumentów, przeprowadzanych pomiarów b¹dÿ posiadanego ju wczeœniej rozeznania (np. dla uzyskania dodatku mieszkaniowego b¹dÿ innych potrzeb).

14 15 Rodzaj podmiotu bêd¹cego w³aœcicielem mieszkania W spisie ustalono rodzaj podmiotu, który posiada³ prawo w³asnoœci do mieszkania. Stan prawny do mieszkania ustalano na tzw. krytyczny moment spisu. Pod wzglêdem rodzaju podmiotów w³adaj¹cych sklasyfikowano mieszkania na stanowi¹ce w³asnoœæ: osób fizycznych; zaliczono tu mieszkania stanowi¹ce ca³y budynek bêd¹cy w³asnoœci¹ osoby fizycznej jak te mieszkania stanowi¹ce wyodrêbnione lokale na rzecz osób fizycznych znajduj¹ce siê w budynku wielomieszkaniowym bêd¹cym nieruchomoœci¹ wspóln¹. Do podgrupy wyodrêbnionych lokali w budynkach wielomieszkaniowych zaliczono równie mieszkania w budynkach spó³dzielczych, dla których na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spó³dzielniach mieszkaniowych zosta³o ustanowione odrêbne prawo w³asnoœci na rzecz osoby fizycznej (osób fizycznych, np. ma³ eñstwa), ujawnione w ksiêdze wieczystej, spó³dzielni mieszkaniowych, z rozró nieniem, czy mieszkanie jest na statusie mieszkania w³asnoœciowego czy lokatorskiego; do tych ostatnich zaliczone zosta³y mieszkania stanowi¹ce w³asnoœæ spó³dzielni, zajmowane na podstawie stosunku najmu, gmin; wykazano tu mieszkania stanowi¹ce w³asnoœæ gminy lub powiatu (lokalnej wspólnoty samorz¹dowej), a tak e mieszkania przekazane gminie, ale pozostaj¹ce w dyspozycji jednostek u ytecznoœci publicznej, takich jak: zak³ady opieki zdrowotnej, oœrodki pomocy spo³ecznej, jednostki systemu oœwiaty, instytucje kultury, Skarbu Pañstwa; zaliczono tu mieszkania pozostaj¹ce: w zasobie Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa, w zasobie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, w zarz¹dzie jednostek podleg³ych ministerstwom: Obrony Narodowej, Spraw Wewnêtrznych i Administracji, Sprawiedliwoœci, szefowi Urzêdu Ochrony Pañstwa, w zarz¹dzie organów w³adzy pañstwowej, administracji pañstwowej, kontroli pañstwowej itp., zak³adów pracy (sektora publicznego i prywatnego), towarzystw budownictwa spo³ecznego, innych podmiotów; do tej kategorii zaliczono mieszkania stanowi¹ce w³asnoœæ instytucji buduj¹cych dla zysku przeznaczone na sprzeda, ale jeszcze niesprzedane osobom fizycznym lub na wynajem, mieszkania stanowi¹ce w³asnoœæ instytucji wyznaniowych, stowarzyszeñ, partii, zwi¹zków zawodowych itp. Pomieszczenie kuchenne Przez pomieszczenie kuchenne (kuchniê) rozumiano wydzielone œcianami pomieszczenie w mieszkaniu (z oknem lub bez), przeznaczone i odpowiednio wyposa one do przygotowywania posi³ków i do tego celu g³ównie wykorzystywane, bez wzglêdu na to, czy u ywane jest równie do spo ywania posi³ków, spania czy innych celów mieszkalnych. Ze wzglêdu na ró ne przypadki rozwi¹zania kuchni w mieszkaniu, w spisie przyjêto nastêpuj¹ce kategorie: izby kuchenne, tj. pomieszczenia z bezpoœrednim oœwietleniem dziennym i powierzchni¹ (pod³ogi) nie mniejsz¹ ni 4 m 2, pomieszczenia kuchenne niebêd¹ce izbami, tj. pomieszczenia bez okna (tzw. ciemne kuchnie) lub niespe³niaj¹ce kryterium powierzchni, czyli o powierzchni (pod³ogi) mniejszej ni 4 m 2, kuchnie stanowi¹ce czêœæ pokoju wielofunkcyjnego; sytuacja ta wystêpowa³a wówczas, gdy kuchnia stanowi³a czêœæ du ego pokoju, spe³niaj¹cego wielorakie funkcje: kuchni, jadalni, pokoju wypoczynkowego, niekiedy równie sypialni.

15 16 Urz¹dzenia (instalacje) techniczno-sanitarne w mieszkaniu Wykazano w spisie urz¹dzenia czynne jak i chwilowo nieczynne, a tak e te, które ju zainstalowano w mieszkaniu, ale nie pod³¹czono ich jeszcze do sieci. Nie spisano natomiast urz¹dzeñ, które na skutek znacznych uszkodzeñ by³y nieczynne d³u ej ni rok. Wodoci¹g. Jako wyposa one w wodoci¹g uznano mieszkanie, w obrêbie którego znajdowa³ siê kran z wod¹ bie ¹c¹. Urz¹dzenie wykazano w podziale na pod³¹czone do sieci (wodoci¹g sieciowy) i stanowi¹ce urz¹dzenia lokalne. Przez sieæ wodoci¹gow¹ rozumiano system przewodów ulicznych doprowadzaj¹cych wodê od Ÿród³a (ujêcia wody) do budynków, o d³ugoœci co najmniej 250 m, nie wliczaj¹c w to d³ugoœci pod³¹czeñ od przewodu ulicznego do budynków. Przez wodoci¹g lokalny rozumiano instalacjê, która doprowadza³a wodê do jednego lub kilku budynków s¹siednich, a ³¹czna d³ugoœæ przewodów od Ÿród³a wody do budynku nie osi¹ga³a 250 m. Ustêp sp³ukiwany. W spisie wykazano tylko urz¹dzenia znajduj¹ce siê w obrêbie mieszkañ, sp³ukiwane wod¹ ze sp³uczki pod³¹czonej do instalacji wodoci¹gowej. Informacje wykazano w podziale wed³ug rodzaju instalacji odprowadzaj¹cej nieczystoœci z budynku: do sieci kanalizacyjnej, do urz¹dzenia lokalnego. Przez sieæ kanalizacyjn¹ rozumiano system krytych kana³ów podziemnych (kana³ów ulicznych i kolektorów) odprowadzaj¹cych œcieki z budynków do odbiorników (do oczyszczalni œcieków, rzek, jezior, morza), je eli ³¹czna d³ugoœæ tych kana³ów (nie wliczaj¹c w to d³ugoœci przykanalików prowadz¹cych do budynków) wynosi³a co najmniej 250 m. Mog³a to byæ sieæ ogólnosp³awna odprowadzaj¹ca œcieki gospodarcze i wody opadowe b¹dÿ tylko sieæ na œcieki gospodarcze. Przez kanalizacjê lokaln¹ rozumiano instalacjê odprowadzaj¹c¹ œcieki do szamba lub bezpoœrednio do rzeki, jeziora, rowu, górnej warstwy ziemi, gdy ³¹czna d³ugoœæ kana³u miêdzy budynkiem (budynkami) a miejscem odprowadzenia nie osi¹ga³a 250 m. azienka. Za ³azienkê uznano pomieszczenie w mieszkaniu, w którym zamontowane by³y wanna lub prysznic b¹dÿ oba te urz¹dzenia oraz instalacja odprowadzaj¹ca zu yt¹ wodê na zewn¹trz budynku (do sieci, do szamba lub do innych odbiorników). Ciep³a woda bie ¹ca. Informacjê wykazano w podziale na: ciep³¹ wodê ogrzewan¹ poza mieszkaniem, tj. dostarczan¹ z elektrociep³owni, ciep³owni b¹dÿ kot³owni osiedlowej, a tak e z kot³owni lokalnej w budynku wielomieszkaniowym, ciep³¹ wodê ogrzewan¹ w mieszkaniu, gdy w obrêbie mieszkania zainstalowany by³ piecyk gazowy do ogrzewania wody, terma elektryczna lub bojler. W budynkach jednorodzinnych ogrzewanie wody piecem do centralnego ogrzewania usytuowanym poza mieszkaniem, np. w kot³owni, uznano za ogrzewanie wody w mieszkaniu. Gaz. Rozró niono instalacje gazu z sieci i gazu z butli. Nie brano pod uwagê butli turystycznych, a jedynie butle o pojemnoœci 11 kg i wiêksze, w tym równie kontenery z gazem p³ynnym, z których gaz dostarczany jest do wiêcej ni 1 mieszkania, np. do ca³ego budynku wielomieszkaniowego lub kilku budynków jednorodzinnych. Sposób ogrzewania mieszkania Rozró niono w spisie trzy g³ówne sposoby ogrzewania: centralne ogrzewanie, piece, inny sposób.

16 17 Za centralne ogrzewanie uznano ka d¹ instalacjê doprowadzaj¹c¹ ciep³o (gor¹c¹ wodê, parê wodn¹ lub powietrze) z centralnego Ÿród³a jego wytwarzania do poszczególnych pomieszczeñ w mieszkaniu. Na drugim stopniu dezagregacji mieszkania z c.o. podzielono, w zale noœci od Ÿród³a wytwarzania ciep³a, na wyposa one w: centralne ogrzewanie zbiorowe z sieci i wykazywano wówczas, gdy ciep³o do mieszkania (mieszkañ) doprowadzane by³o (sieci¹ ciepln¹) z elektrociep³owni, ciep³owni, kot³owni osiedlowej lub lokalnej obs³uguj¹cej wiêcej ni jeden budynek, centralne ogrzewanie zbiorowe ze Ÿród³a zasilaj¹cego jeden budynek wielomieszkaniowy i wykazywano wówczas, gdy ciep³o do mieszkania (mieszkañ) doprowadzane by³o z kot³owni obs³uguj¹cej tylko ten jeden budynek. Do tej podgrupy zaliczono równie mieszkania wyposa one w c.o. znajduj¹ce siê w budynku niemieszkalnym lub zbiorowego zakwaterowania, w których ciep³o do mieszkañ, jak te do innych pomieszczeñ w tym budynku doprowadzone by³o z lokalnej kot³owni obs³uguj¹cej ten budynek, centralne ogrzewanie indywidualne i wykazywano wtedy, gdy Ÿród³o wytwarzania ciep³a znajdowa³o siê w budynku jednorodzinnym (piec do c.o. zainstalowany we w³asnej kot³owni lub w innym pomieszczeniu, np. w piwnicy, b¹dÿ te zainstalowane by³o elektryczne ogrzewanie pod³ogowe) lub te Ÿród³o ciep³a znajdowa³o siê w obrêbie mieszkania zlokalizowanego w budynku wielorodzinnym, np. piec do c.o. zainstalowany w kuchni, w ³azience (tzw. instalacja eta owa). Piece zaliczono tu ogrzewanie poszczególnych pomieszczeñ w mieszkaniu piecami kaflowymi b¹dÿ ró nymi piecami przenoœnymi na paliwa sta³e (np. na wêgiel, koks, drewno, trociny), a tak e piecami kaflowymi z wmontowanymi w nich grza³kami elektrycznymi. Inny sposób ogrzewania tu zaliczono tzw. oszczêdnoœciowe piecyki gazowe na gaz z sieci lub z butli (s¹ to piecyki niezwi¹zane z obiegiem wody, dmuchawy elektryczne, przenoœne piece olejowe typu kaloryfer pod³¹czone do pr¹du). Przy stosowaniu kilku sposobów ogrzewania wykazano sposób przewa aj¹cy. Rodzaj stosowanego paliwa energii do ogrzewania Rodzaj paliwa (energii) stosowanego do ogrzewania mieszkania ustalano tylko w tych mieszkaniach, które ogrzewane by³y za pomoc¹ instalacji centralnego ogrzewania indywidualnego, pieca lub innego sposobu. Nie ustalano rodzaju paliwa, je eli mieszkanie by³o ogrzewane za pomoc¹ instalacji centralnego ogrzewania zbiorowego (tj. z sieci lub z kot³owni lokalnej w budynku wielomieszkaniowym). Rozró niono nastêpuj¹ce rodzaje paliw (energii): paliwa sta³e (koks, wêgiel, brykiety, drewno), paliwa gazowe, paliwa ciek³e (np. olej opa³owy, olej napêdowy), energia elektryczna, system dwupaliwowy; dotyczy³o to w zasadzie domów jednorodzinnych, w których poza piecami do c.o. na paliwa sta³e zainstalowany by³ tak e piec gazowy do c.o. i te dwa sposoby by³y przemiennie stosowane, inne; ta odpowiedÿ dotyczy³a ogrzewania mieszkania (domu jednorodzinnego) przez wykorzystanie energii s³onecznej, si³y wiatru, energii wychwyconej z biomasy b¹dÿ z gor¹cego Ÿród³a (geotermalnej). Cechy budynku, w którym znajduje siê mieszkanie W niniejszej publikacji wystêpuj¹ informacje tylko o dwóch cechach budynków, w których znajduj¹ siê mieszkania, tj. o roku (okresie) wybudowania budynku i o rodzaju podmiotu bêd¹cego w³aœcicielem budynku. W zwi¹zku z tym podano dalej tylko wyjaœnienia dotycz¹ce tych dwóch zmiennych.

17 18 Rok (okres) budowy budynku Za rok wzniesienia budynku przyjêto ten, w którym budowa zosta³a zakoñczona, tzn. budynek zosta³ oddany do u ytku; je eli budynek oddawany by³ do u ytku czêœciami (klatkami, skrzyd³ami) przyjêto rok oddania do u ytku ostatniej czêœci budynku. Dla budynków zrekonstruowanych po ca³kowitym zniszczeniu przyjêto rok zakoñczenia rekonstrukcji. Rodzaj podmiotu bêd¹cego w³aœcicielem budynku Za w³aœciciela budynku uwa ano osobê fizyczn¹ b¹dÿ osobê prawn¹ lub jednostkê organizacyjn¹ niemaj¹c¹ osobowoœci prawnej posiadaj¹c¹ do tego budynku tytu³ w³asnoœci potwierdzony wpisem do ksiêgi wieczystej, a w razie braku ksiêgi w innym dokumencie potwierdzaj¹cym w³asnoœæ. W spisie ustalano, czy budynek stanowi w ca³oœci w³asnoœæ jednego podmiotu (tzn. nie ma w nim adnego lokalu stanowi¹cego wyodrêbnion¹ w³asnoœæ innego podmiotu), czy te ma kilku prawnych w³aœcicieli uwidocznionych w ksiêdze wieczystej, czyli stanowi nieruchomoœæ wspóln¹. Budynki stanowi¹ce w³asnoœæ jednego podmiotu zosta³y na drugim stopniu klasyfikacji pogrupowane pod wzglêdem rodzaju tych podmiotów. Rozró niono budynki stanowi¹ce w³asnoœæ: osób fizycznych; zaliczono tu budynki bêd¹ce w³asnoœci¹ osób fizycznych ujawnion¹ w ksiêdze wieczystej, a w razie braku ksiêgi w innym dokumencie potwierdzaj¹cym w³asnoœæ, niezale nie czy w³aœciciel budynku mieszka³ w nim w czasie spisu, czy te wynaj¹³ go lub odda³ w bezp³atne u ytkowanie innej osobie (osobom), spó³dzielni mieszkaniowych; zaliczono tu budynki, w których wszystkie mieszkania (lokatorskie i w³asnoœciowe) stanowi¹ w³asnoœæ spó³dzielni mieszkaniowej, gmin; zakwalifikowano tu budynki bêd¹ce w ca³oœci w³asnoœci¹ gminy lub powiatu, pozostaj¹ce w zarz¹dzie przedsiêbiorstwa (zak³adu) gospodarki mieszkaniowej lub komunalnej jednostki organizacyjnej specjalnie powsta³ej do zarz¹dzania zasobami mieszkaniowymi gminy, a tak e budynki pozostaj¹ce w bezpoœrednim zarz¹dzie urzêdu gminy oraz budynki przekazane gminie, ale pozostaj¹ce w dyspozycji jednostek u ytecznoœci publicznej, takich jak: zak³ady opieki zdrowotnej, oœrodki pomocy spo³ecznej, jednostki systemu oœwiaty, instytucje kultury, Skarbu Pañstwa; zaliczono tu budynki pozostaj¹ce: w zasobie Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, w zarz¹dzie jednostek podleg³ych ministrom: Obrony Narodowej, Spraw Wewnêtrznych i Administracji, Sprawiedliwoœci oraz Szefowi Ochrony Pañstwa, w zarz¹dzie organów w³adzy pañstwowej (np. Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybuna³u Konstytucyjnego, S¹du Najwy szego), organów administracji pañstwowej (np. Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, ministerstw, urzêdów centralnych, urzêdów wojewódzkich) oraz organów kontroli pañstwowej (np. Najwy szej Izby Kontroli, Pañstwowej Inspekcji Pracy) oraz budynki oddane przez jednostkê reprezentuj¹c¹ Skarb Pañstwa w u ytkowanie, dzier awê lub najem przedstawicielstwom dyplomatycznym i urzêdom konsularnym pañstw obcych, zak³adów pracy (sektora publicznego i prywatnego); zaliczono tu budynki: przedsiêbiorstw pañstwowych, w tym równie Lasów Pañstwowych, oraz pañstwowych jednostek organizacyjnych (posiadaj¹cych b¹dÿ nieposiadaj¹cych osobowoœci prawnej), np. instytutów naukowo-badawczych, wy szych uczelni, instytucji artystycznych, przedsiêbiorstw komunalnych, z wyj¹tkiem przedsiêbiorstw (zak³adów) gospodarki mieszkaniowej, a tak e budynki przekazane wymienionym wy ej jednostkom przez Skarb Pañstwa lub gminê w trwa³y zarz¹d, a tak e zaliczono budynki stanowi¹ce w³asnoœæ przedsiêbiorstw prywatnych dzia³aj¹cych w formie spó³ek, oraz budynki stanowi¹ce w³asnoœæ spó³dzielni pracy, spó³dzielni produkcji rolnej, z wyj¹tkiem spó³dzielni mieszkaniowych,

18 19 towarzystw budownictwa spo³ecznego; zaliczono tu budynki bêd¹ce w³asnoœci¹ podmiotu prawnego, który w swojej nazwie ma wyrazy towarzystwo budownictwa spo³ecznego", bez wzglêdu na fakt partycypowania w kosztach budowy budynku innego podmiotu (gminy, spó³dzielni mieszkaniowej, zak³adu pracy) w zamian za uzyskanie mieszkañ (na zasadzie najmu) dla wskazanych przez te podmioty osób trzecich. Budynki stanowi¹ce nieruchomoœci wspólne, w których wszystkie b¹dÿ tylko niektóre lokale mieszkalne stanowi¹ wyodrêbnione w³asnoœci osób fizycznych, zosta³y pogrupowane na 4 subkategorie. Kieruj¹c siê informacj¹ o w³asnoœci poszczególnych lokali mieszkalnych w budynku, rozró niono budynki, w których w³aœcicielami lokali s¹: tylko osoby fizyczne, osoby fizyczne i gmina w tej kategorii wystêpuj¹ równie osoby fizyczne i powiat, osoby fizyczne i zak³ad pracy w tej kategorii wystêpuj¹ równie osoby fizyczne i Skarb Pañstwa, inne dotyczy budynków, w których wystêpuj¹ inne przypadki w³asnoœci lokali mieszkalnych, np. gminy i zak³adu pracy, gminy i osób fizycznych i zak³adu pracy oraz budynków spó³dzielni mieszkaniowych, w których po wejœciu w ycie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spó³dzielniach mieszkaniowych zosta³y ustanowione odrêbne w³asnoœci niektórych lokali mieszkalnych na rzecz osób fizycznych. Budynki stanowi¹ce wspó³w³asnoœæ, w których nie dokonano wyodrêbnienia w³asnoœci lokali mieszkalnych (na ca³y budynek za³o ona jest jedna ksiêga wieczysta), zosta³y wykazane jako ostatnia odrêbna kategoria klasyfikacyjna. Pomieszczenie niebêd¹ce mieszkaniem Spisem objêto tylko te pomieszczenia niebêd¹ce mieszkaniami, które w tzw. krytycznym momencie spisu by³y zamieszkane. Zamieszkane pomieszczenia niebêd¹ce mieszkaniami s¹ to pomieszczenia, które w czasie spisu z ró nych przyczyn, np. losowych, przyjêtego trybu ycia by³y jedynym miejscem zamieszkania osób (osoby) tworz¹cych gospodarstwo domowe. Nale ¹ tu: pomieszczenia znajduj¹ce siê w trwa³ym budynku (mieszkalnym lub innym) wybudowane do innych celów ni mieszkalne i które nie zosta³y do celów mieszkalnych przebudowane, np. strych, pralnia, suszarnia, gara, pomieszczenie magazynowe, inwentarskie lub gospodarcze (stajnia, obora, stodo³a) oraz inne (pokój w hotelu, sala szkolna), pomieszczenia pó³-trwa³e, wzniesione do zamieszkania w nim rodziny lub pojedynczej osoby, z za³o enia przez ograniczony czas zwykle kilku lat, np. tzw. kontenery lub baraki wzniesione dla osób dotkniêtych klêsk¹ ywio³ow¹ (dla powodzian, pogorzelców), budynki tymczasowe zamieszkane do czasu wybudowania nowego domu, pomieszczenia prowizoryczne, np. szopa, komórka, chata, obiekty ruchome, np. barakowóz, wagon kolejowy, przyczepa kempingowa, jacht, barka. Obiekt zbiorowego zakwaterowania Obiekt zbiorowego zakwaterowania jest to zespó³ pomieszczeñ (pokoi i innych pomieszczeñ pomocniczych), zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajêtych przez jeden odrêbny zak³ad, œwiadcz¹cy us³ugi: opiekuñczo-wychowawcze, opiekuñczo-lecznicze, hotelarskie b¹dÿ inne, w którym to obiekcie zamieszkuje zwykle wiêksza liczba osób.

19 20 W niektórych obiektach (zak³adach) osoby zamieszkuj¹ przez d³u szy czas (od kilku miesiêcy do kilku lat) lub na sta³e. Przyk³adowo takimi zak³adami s¹: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka, domy (zak³ady) opieki spo³ecznej dla osób przewlekle chorych lub upoœledzonych, klasztory, domy zakonne. Obiektami (zak³adami), w których pobyt osób z regu³y ma charakter krótkookresowy m.in. s¹: hotele, motele, domy wczasowe, pensjonaty, a tak e szpitale, sanatoria, prewentoria. Ludnoœæ w mieszkaniach Wszystkie dane zamieszczone w tablicach dotycz¹ ludnoœci faktycznie zamieszka³ej. Kategoria ta obejmuje nastêpuj¹ce grupy osób: 1. Mieszkaj¹ce stale (osoby z regu³y zameldowane na pobyt sta³y w danym miejscu), które: a) by³y obecne w momencie spisu; b) by³y nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecnoœæ trwa³a mniej ni 2 miesi¹ce; c) by³y nieobecne w momencie spisu przez okres d³u szy ni 2 miesi¹ce, ale ich nieobecnoœæ wynika³a z nastêpuj¹cych powodów: odbywanie zasadniczej s³u by wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym, przebywanie w zak³adzie karnym lub œledczym, pobyt za granic¹. 2. Przebywaj¹ce czasowo przez okres powy ej 2 miesiêcy. Dotyczy to osób, które mieszkaj¹ na sta³e w innym miejscu (s¹ tam zameldowane na pobyt sta³y), natomiast w miejscu spisania przebywaj¹ czasowo z nastêpuj¹cych powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe (w miejscu sta³ego zamieszkania), leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecnoœci lub przebywania zosta³ przyjêty czas faktyczny, a nie zamierzony. Kategoria ludnoœci faktycznie zamieszka³ej nie uwzglêdnia osób przyby³ych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadaj¹ sta³ego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie siê). Gospodarstwa domowe Przez gospodarstwo domowe rozumie siê w spisie zespó³ osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkaj¹cych razem i wspólnie utrzymuj¹cych siê. Je eli któraœ z osób mieszkaj¹cych razem utrzymywa³a siê oddzielnie, to tworzy³a oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. Gospodarstwa domowe tworzy³y te osoby zamieszka³e stale lub przebywaj¹ce czasowo w mieszkaniach (w wyj¹tkowych przypadkach tworzy³y gospodarstwa zbiorowe, np. zakonnicy lub zakonnice). Spoœród osób wchodz¹cych w sk³ad gospodarstwa rodzinnego wyodrêbniono rodziny. Ze wzglêdu na liczbê oraz stosunek pokrewieñstwa osób wyró nia siê w spisie nastêpuj¹ce typy gospodarstw domowych: rodzinne (jednorodzinne, dwurodzinne, trzy i wiêcej rodzinne), nierodzinne (jednoosobowe i wieloosobowe). W spisie badano samodzielnoœæ zamieszkiwania mieszkania przez gospodarstwo. Podstaw¹ podzia³u gospodarstw na zamieszkuj¹ce samodzielnie i mieszkaj¹ce wspólnie by³a liczba gospodarstw domowych spisanych w danym mieszkaniu. Je eli w mieszkaniu zosta³o spisane tylko jedno gospodarstwo domowe, uznawano je za zamieszkuj¹ce samodzielnie (niezale nie od sk³adu rodzinnego gospodarstwa), gdy zaœ w mieszkaniu spisano 2 lub wiêcej gospodarstw domowych, uznawano takie gospodarstwa za zamieszkuj¹ce wspólnie.

20 KOMENTARZ ANALITYCZNY 1. Uwagi wstêpne W niniejszym opracowaniu omówiono najwa niejsze wyniki spisu mieszkañ 2002 r. (ujête w prezentowanych dalej tablicach zbiorczych) oraz dokonano krótkiej oceny zmian sytuacji mieszkaniowej w latach Do opisu zmian wykorzystano wyniki spisu powszechnego 1988 r., przeliczone zgodnie z nowym podzia³em administracyjnym kraju obowi¹zuj¹cym od 1 I 1999 r. 2. Stan i rozwój zasobów mieszkaniowych Wed³ug danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002, w województwie wielkopolskim spisano mieszkañ zamieszkanych i niezamieszkanych (co stanowi ponad 8% zasobów krajowych), o powierzchni u ytkowej 76142,0 tys. m 2, w których znajdowa³o siê 3962,7 tys. izb. TABL MIESZKANIA ZAMIESZKANE I NIEZAMIESZKANE W 2002 R. ogó³em Mieszkania zamieszkane a ogó³em Izby w mieszkaniach niezamieszkane zamieszkanych a W LICZBACH BEZWZGLÊDNYCH Powierzchnia u ytkowa mieszkañ w tys. m 2 ogó³em niezamieszkanych zamieszkanych a niezamieszkanych OGÓ EM , ,1 3282,9 Miasta , ,0 1833,4 Wieœ , ,1 1449,5 W ODSETKACH OGÓ EM ,0 95,0 5,0 100,0 95,8 4,2 100,0 95,7 4,3 Miasta ,0 95,3 4,7 100,0 96,0 4,0 100,0 95,8 4,2 Wieœ ,0 94,5 5,5 100,0 95,5 4,5 100,0 95,6 4,4 a Stale i czasowo. Mieszkania zamieszkane, w liczbie 962,5 tys. (o powierzchni u ytkowej 72859,1 tys. m 2 i 3796,8 tys. izb), w województwie wielkopolskim stanowi¹ 95,0% ogó³u mieszkañ (w kraju 93,9%). Pozosta³e 5,0% (50,9 tys.) to mieszkania niezamieszkane (w kraju 6,1%), do których zaliczono: mieszkañ przeznaczonych do sta³ego zamieszkania (77,3% ogó³u mieszkañ niezamieszkanych; w kraju 64,8%), w tym mieszkañ jeszcze niezasiedlonych, 5030 mieszkañ wykorzystywanych do czasowego (sezonowego) przebywania tzw. drugie mieszkania (9,9% mieszkañ niezamieszkanych; w kraju 16,8%), 752 mieszkania przeznaczone wy³¹cznie do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej (1,5% ogó³u mieszkañ niezamieszkanych; w kraju 1,7%), 5430 mieszkañ przeznaczonych do rozbiórki i opuszczonych (10,7% mieszkañ niezamieszkanych; w kraju 16,6%).

21 22 TABL MIESZKANIA NIEZAMIESZKANE WED UG PRZEZNACZENIA W 2002 r. do sta³ego zamieszkania do czasowego (sezonowego przebywania) Przeznaczone wy³¹cznie do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej do rozbiórki i opuszczone o przeznaczeniu nieustalonym W LICZBACH BEZWZGLÊDNYCH OGÓ EM Miasta Wieœ W % OGÓ U MIESZKAÑ NIEZAMIESZKANYCH OGÓ EM ,0 77,3 9,9 1,5 10,7 0,6 Miasta ,0 86,1 5,3 1,8 6,0 0,8 Wieœ ,0 64,1 16,8 0,9 17,8 0,4 W ogólnej liczbie mieszkañ niezamieszkanych 60,2% stanowi¹ zasoby miejskie, a 39,8% to mieszkania znajduj¹ce siê na wsi. Wœród zasobów niezamieszkanych przewa aj¹ mieszkania przeznaczone do sta³ego zamieszkania (w mieœcie stanowi¹ one 86,1%, a na wsi 64,1%); najwiêcej jest takich, w których nastêpuje zmiana lokatora (20569, tj. 52,3% ogó³u) oraz takich, które dotychczas nie zosta³y zasiedlone i znajduj¹ siê w budynkach nowo zbudowanych lub rozbudowanych (10868 mieszkañ, tj. 27,6%). Na wsi stosunkowo du y odsetek niezamieszkanych zasobów stanowi¹ mieszkania przeznaczone do rozbiórki i opuszczone (17,8%), a tak e przeznaczone do sezonowego przebywania (16,8%). Rzeczywiste zasoby mieszkaniowe Wielkopolski wynosz¹ mieszkañ. Zaliczono tu wszystkie mieszkania zamieszkane oraz te spoœród niezamieszkanych, które w przysz³oœci mog¹ zasiliæ liczbê mieszkañ zamieszkanych, tj. przeznaczone do sta³ego zamieszkania oraz do przebywania czasowego lub sezonowego (tzw. drugie mieszkania). Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do sta³ego zamieszkania, w liczbie 39325, stanowi³y 77,3% ogó³u niezamieszkanych zasobów. Liczba mieszkañ przypadaj¹ca na 1000 ludnoœci faktycznie zamieszka³ej, okreœlaj¹ca stopieñ nasycenia w mieszkania, w Wielkopolsce wynosi 348,2. Jest to poziom wy szy ani eli przeciêtnie w kraju (327,6). Do mieszkañ zamieszkanych zaliczono zamieszkane stale b¹dÿ czasowo. Oko³o 64% wielkopolskich zasobów mieszkaniowych zamieszkanych znajduje sie w miastach (w kraju 67,6%). W okresie miêdzyspisowym, tj. w latach , udzia³ zasobów mieszkaniowych w miastach województwa wielkopolskiego, podobnie jak w Polsce, wzrós³ œrednio o 1,9 pkt., natomiast udzia³ ludnoœci miejskiej zwiêkszy³ siê w tym czasie z 56,7% do 57,5% (w kraju z 60,7% do 61,5%). TABL MIESZKANIA ZAMIESZKANE I LUDNOŒÆ W MIESZKANIACH W 2002 R. mieszkania Zamieszkane stale Zamieszkane czasowo Ludnoœæ izby powierzchnia u ytkowa mieszkania izby w tys. m 2 powierzchnia u ytkowa w tys. m 2 w mieszkaniach zamieszkanych stale OGÓ EM , , Miasta , , Wieœ , , Mieszkania zamieszkane stale, czyli takie, w których spisano co najmniej 1 osobê uznan¹ za faktycznego mieszkañca, w Wielkopolsce stanowi¹ 99,0% mieszkañ zamieszkanych (w kraju 98,9%). W 953,1 tys. takich mieszkañ, o powierzchni u ytkowej 72,3 mln m 2 i o 3766,4 tys. izb, mieszka³o stale 3318,4 tys. osób. Mieszkania zamieszkane czasowo (w liczbie 9389) stanowi¹ 1,0% ogó³u mieszkañ zamieszkanych (w kraju 1,1%).