EWOLUCJA UKŁADU ODDECHOWEGO KRĘGOWCÓW
|
|
- Mikołaj Niewiadomski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 EWOLUCJA UKŁADU ODDECHOWEGO KRĘGOWCÓW Autor pracy: Flawia Szczepaniak Medicus-3 1
2 Co to jest układ oddechowy i do czego służy? Definicja układu oddechowego mówi, że jest to zespół narządów umożliwiających organizmowi oddychanie. W jego skład wchodzi narząd oddechowy. Metabolizm komórek zwierzęcych wymaga ciągłego dostarczania tlenu oraz usuwania jego produktów końcowych (dwutlenku węgla i wody). Zwierzęta wykształciły w drodze ewolucji układy oddechowe o różnym stopniu skomplikowania: od form najprostszych (oddychanie przez powłokę ciała), przez uproszczone pojedyncze narządy po rozbudowane systemy z parzystymi narządami. Wymiana gazowa pomiędzy organizmem a jego otoczeniem może odbywać się po spełnieniu pewnych warunków: błona przepuszczalna dla gazów musi być wystarczająco wilgotna, odpowiednio wysoka musi być prężność tlenu w otoczeniu, odpowiednio wysoka musi być prężność dwutlenku węgla w płynach ustrojowych. 1 Ogólnie o ewolucji budowy układu oddechowego kręgowców Pierwotnym narządem wymiany gazowej kręgowców są skrzela złożone zwykle z licznych blaszek skrzelowych rozmieszczonych po bokach gardzieli. Skrzela wsparte są na szkieletowych łukach skrzelowych, między którymi znajdują się szczeliny (szpary) skrzelowe. Zawiązki tych struktur występują u zarodków nawet tych kręgowców, które nie oddychają skrzelami. Z pierwszego łuku skrzelowego powstaje łuk szczękowy, drugi łuk gnykowy pierwotnie wspiera łuk żuchwowy i wypycha go ku przodowi (np. u rekinów). Kość gnykowo-żuchwowa, podwieszająca szczęki pod mózgoczaszką, staje się kostką słuchową (strzemiączkiem). Pierwsza szpara skrzelowa (tryskawka) u kręgowców lądowych zarasta skórą błoną bębenkową. Resztą tryskawki jest trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) i ucho środkowe. Dolna część łuku gnykowego zaś trafia ostatecznie do krtani (jako kość gnykowa). Kręgowce lądowe oddychają nowym narządem oddechowym płucami (zwykle parzystymi). Powstały one z parzystego pęcherza pławnego wypełnionego gazem uchyłka przewodu pokarmowego służącego rybom do regulacji wyporności. 2 1 Wikipedia: wolna encyklopedia [online]. Modyfikowane w dniu [dostęp: ]. Układ oddechowy. Dostępny: 2 Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s. 261
3 Rys. 1.Budowa układu oddechowego poszczególnych gromad kręgowców Narządy oddechowe kręgowców Narządami oddechowymi u kręgowców są skrzela i płuca. Skrzela są narządami oddechowymi występującymi u zwierząt pierwotnie wodnych Mają one rozbudowaną powierzchnię oddechową, są zawsze cienkościenne i pokryte nabłonkiem przepuszczalnym dla gazów oddechowych. Ich powierzchnie wymiany gazowej są zwykle proporcjonalne do wielkości zwierzęcia. W zależności od tego, czy wystają one poza powłoki ciała, czy są ukryte w różnego rodzaju komorach, wyróżnia się skrzela zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne są filogenetycznie starsze i cechuje je ogromne zróżnicowanie strukturalne. Wśród kręgowców skrzela zewnętrzne są znane m.in. u nielicznych dorosłych płazów (np. odmieńca jaskiniowego) i kijanek. Ich wentylacja odbywa się najczęściej dzięki przemieszczaniu się zwierzęcia. Jednak obecność skrzeli zewnętrznych stwarza wiele niedogodności, takich jak utrudnienie w poruszaniu się z powodu oporu i dużej lepkości wody, niebezpieczeństwo uszkodzenia podczas ruchu czy przez drapieżnika. Dlatego w procesie ewolucji można zaobserwować tendencję do ukrycia skrzeli w specjalnych komorach. U ryb skrzela są ukryte pod specjalnymi pokrywami utworzonymi z cienkich kości. Schowanie skrzeli ponadto umożliwiło zwierzętom zachowanie opływowego kształtu ciała oraz pozwoliło na większą zwinność. Wentylacja takich ukrytych skrzeli odbywa się bądź dzięki ruchom gałązek lub blaszek skrzelowych, bądź dzięki ruchom zaciskającym i rozciągającym płaszcz, bądź, jak u ryb, dzięki ruchom jamy gębowej i pokryw skrzelowych. Wymiana gazowa przez powłoki ciała oraz za pomocą skrzeli oznaczała prawdopodobnie maksymalne wykorzystanie właściwości wody i kres możliwości ewolucyjnych organizmów żyjących w tym środowisku. Być może dlatego w żadnej grupie zwierząt wodnych nie spotykamy innych, hipotetycznie doskonalszych, narządów oddechowych (typu wodnego). Nie dotyczy to organizmów, które wtórnie 3
4 weszły do wody, a więc już z narządami wymiany gazowej typu lądowego. Ten kres możliwości ewolucyjnych dotyczy również tych nielicznych zwierząt, które opuściły środowisko wodne. Na ewolucję narządów wymiany gazowej w istotny sposób wpłynęły warunki środowiska lądowego. Jego odmienność w stosunku do środowiska wodnego wyraża się m.in. mniejszą zawartością wody w powietrzu, mniejszą lepkością i gęstością powietrza, większym współczynnikiem dyfuzji i oczywiście większą dostępnością tlenu. Na lądzie wymiana gazowa przez powłoki ciała jest możliwa jedynie wówczas, kiedy powierzchnia wymiany gazowej jest wilgotna (tlen może dyfundować tylko przez wilgotne powierzchnie). Wyjście zwierząt na ląd stwarzało niebezpieczeństwo wysychania powierzchni oddechowych, a tym samym uniemożliwienia wymiany gazowej. Można było tego uniknąć, wykształcając ochronną powłokę u kręgowców zrogowaciały naskórek. Wprawdzie zabezpieczało to organizm przez wyschnięciem, ale eliminowało wymianę gazową przez powłokę ciała i skrzela. Te ostatnie można zamknąć w wilgotnych komorach, ale czynnikiem ograniczającym doskonale tego typu narządów była wielkość zwierzęcia duże zwierzę musiałoby nie tylko udźwignąć wilgotne skrzela, ale również wynaleźć efektywny mechanizm wentylacji tak dużych konstrukcji. Prawdopodobnie z tego powodu w procesie ewolucji ten kierunek nie był już doskonalony, a u zwierząt lądowych wykształciły się i rozwinęły nowe rozwiązania konstrukcyjne. Pojawiły się narządy wymiany gazowej typu lądowego: płuca oraz tchawki. Mogą być one wspomagane przez stale wilgotne, pokryte śluzem powłoki ciała jak to się dzieje u płazów prowadzących ziemnowodny tryb życia. Obecność śluzu nie chroni przed wysychaniem, lecz umożliwia dyfuzję gazów w cienkiej warstewce wody. Płuca są workami powietrznymi, będącymi wpukleniami powłoki ciała (u niektórych pajęczaków, ślimaków płucodysznych) lub wypukłościami początkowych odcinków przewodu pokarmowego (u kręgowców). Kręgowce mają płuca wentylacyjne, w których wymiana gazowa opiera się na wentylacji, czyli na wymuszonym przed odpowiednie mięśnie przepływie powietrza. W rozwoju zarodkowym płuca powstają jako uchyłek przełyku. Dzieli się on na dwa worki, które przekształcają się w płuca. Odcinek łączący płuca z układem pokarmowym różnicuje się na krtań i tchawice. Uważa się, że płuca wszystkich kręgowców wyewaluowały z parzystych pęcherzy płucnych (płuc) ryb dewońskich. Takie płuca zachowały się u współczesnych dwudysznych prapłetwca i prapłaźca. 3 Rys. 2. Ewolucja pęcherza pławnego ryb oraz płuc ryb dwudysznych i kręgowców lądowych. 3 Praca zbiorowa pod redakcją Czubaja A., Biologia, część 1, tom drugi, Kształcenie w zakresie rozszerzonym, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa, 2003, s
5 Rys. 3. Zwiększanie powierzchni wymiany gazowej w procesie ewolucji płuc u kręgowców lądowych Układ oddechowy bezżuchwowców i ryb Podstawowym narządem oddechowym bezżuchwowców i ryb są skrzela. U bezżuchwowców mają postać pofałdowanych worków u minoga jest ich 7 par i każde skrzele otwiera się na zewnątrz osobnym otworem. Skrzela śluzic mają po każdej stronie ciała wspólne ujście. Rys. 4. Skrzela workowate minoga: A całość w rzucie z góry, B schemat przekroju podłużnego przez worek skrzelowy, C rzut przestrzenny fragmentu układu Skrzela ryb są blaszkowatymi wyrostkami osadzonymi na łukach skrzelowych. Ryby chrzęstne mają pierwszą szczelinę skrzelową zmienioną w tak zwaną tryskawkę. U płaszczek otwiera się ona na grzbietowej stronie ciała, za okiem i pozwala pobierać czystą wodę oddechową, kiedy ryba spoczywa na dnie. Pozostałe szpary skrzelowe służące do wyrzucania wody, znajdują się po stronie brzusznej. U ryb kostnych skrzela okryte są kostnym wieczkiem skrzelowym. 5
6 Rys. 5. Skrzela ryb kostnoszkieletowych Liczne gatunki ryb mogą też pobierać tlen z wody przez skórę, a także tlen atmosferyczny przez ściany przewodu pokarmowego. Radzą sobie w ten sposób na przykład węgorze, piskorze i niektóre sumy. Ryby dwudyszne oddychają głównie przez płuca. Niektóre gatunki ryb mają tak zwany labirynt (błędnik), narząd nadskrzelowy złożony z blaszek kostnych w sklepieniu gardzieli pokrytych cienkim nabłonkiem. Umożliwia on oddychanie powietrzem rybom łaźcowatym (przykładem może być akwariowy bojownik czy gurami, które regularnie podpływają pod powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza). 4 Rys. 6. Mechanizm przepływu wody przez skrzela ryb kostnoszkieletowych 4 Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s
7 Układ oddechowy płazów Dorosłe płazy oddychają parzystymi płucami, mającymi postać słabo pofałdowanych, silnie ukrwionych worków. Ponieważ płazy nie mają klatki piersiowej, wentylacja płuc odbywa się za pomocą pompy gardzielowej żaba czy ropucha pobiera powietrze nozdrzami do jamy gębowo-gardzielowej dzięki obniżeniu jej dna. Następnie zamyka nozdrza zewnętrzne klapkami i dzięki skurczom mięśni podnosi dno jamy gębowo-gardzielowej i wtłacza powietrze krótką tchawicą do płuc. Znaczna część wymiany gazowej odbywa się u płazów przez nagą, wilgotną skórę. Żyjące w dobrze natlenionych strumieniach salamandry bezpłucne pokrywają nawet całe zapotrzebowanie na tlen, oddychając przez skórę i nabłonek jamy gębowej (płazy mają dość wolny metabolizm). Salamandry te są oczywiście niewielkich rozmiarów. Kijanki i dorosłe osobniki niektórych wodnych płazów oddychają skrzelami. U larw płazów ogoniastych skrzela są zewnętrzne, mają postać pierzastych wyrostków po bokach głowy. Starsze kijanki płazów bezogonowych mają natomiast skrzela ukryte wewnątrz jamy skrzelowej zaopatrzonej w rurkę oddechową (później skrzela są resorbowane). 5 Rys. 7. Mechanizm aktywnej wentylacji płuc żaby Układ oddechowy gadów Rys. 8. Schemat organizacji układu oddechowego żaby Gady nawet wodne oddychają wyłącznie płucami (przez zrogowaciałą skórę nie odbywa się wymiana gazowa). U niektórych gadów, na przykład krokodyli, wykształciło się wtórne podniebienie, oddzielające jamę nosową od gębowej, co pozwala na oddychanie, nawet kiedy pysk jest wypełniony wodą nozdrza wewnętrzne otwierają się daleko z tyłu podniebienia, wprost do gardzieli. 5 Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s
8 Powietrze trafia z gardła przez krtań do tchawicy (wzmocnionej chrzęstnymi pierścieniami, dzięki czemu się nie zapada), stąd oskrzelami do obu płuc (węże mają zwykle tylko prawe płuco). Workowate płuca są gąbczaste. Niekiedy na ich końcach występują worki powietrzne, pozwalające niektórym gatunkom nadymać ciało (mogą też służyć jako narząd hydrostatyczny, ułatwiając unoszenie się na wodzie). Na ogół wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom żeber współtworzących klatkę piersiową. 6 Rys. 9. Schemat układu oddechowego jaszczurki Układ oddechowy ptaków Układ oddechowy ptaków reprezentuje szczególnie zaawansowane rozwiązania usprawniające wymianę gazową. Przede wszystkim wymiana gazowa zachodzi w ciągu całego cyklu oddechowego (wdech i wydech). Jest to możliwe, ponieważ płuca nie mają postaci worków ze ślepo zakończonymi rozgałęzieniami w postaci pęcherzyków, lecz są zbudowane z kanalików, przez które powietrze stale przepływa w tym samym kierunku. Ptak cyklicznie wdycha świeże powietrze i wydycha zużyte (korzystając z ruchów żeber, a podczas lotu także ze zmian objętości klatki piersiowej podczas ruchów skrzydeł). Rys. 10. Schemat budowy systemu oddechowego ptaka. W układzie oddechowym ptaków oprócz płuc występują także worki powietrzne, które wypełniają przestrzenie między narządami oraz większość kości. To one umożliwiają owo podwójne oddychanie : podczas wdechu przez kanaliki płucne przepływa świeże powietrze z oskrzela głównego, trafiając do przednich worków powietrznych, jednocześnie napełniają się świeżym powietrzem tylne worki powietrzne. Z kolei podczas wydechu worki powietrzne się zapadają. Zużyte powietrze z przednich worków trafia do oskrzeli i tchawicy, a 6 Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s
9 świeże powietrze z tylnych worków do kanalików płuc. Worki powietrzne odgrywają też rolę w termoregulacji, umożliwiając chłodzenie narządów wewnętrznych. 7 Rys. 11. Schemat mechanizmu wentylacji płuc ptaka: wdech (A) i wydech (B). Powietrze przepływa od ogona do głowy (objętość zmieniają tylko worki powietrzne linie przerywane). Układ oddechowy ssaków W skład układu oddechowego ssaków, w skład układu oddechowego człowieka wchodzą górne i dolne drogi oddechowe, którymi transportowane jest powietrze, oraz narząd oddechowy właściwy, w którym odbywa się wymiana gazowa, czyli płuca. Do górnych dróg oddechowych zaliczamy jamę nosową i gardło, będące jednocześnie częścią układu pokarmowego. Początkowym odcinkiem układu oddechowego może być także jama ustna, jednak nie jest ona do tego przystosowana jej błona śluzowa szybko wysycha, a słabe ogrzewanie i oczyszczanie w niej powietrza może być przyczyną wielu schorzeń. Do dolnych dróg oddechowych należą krtań, tchawica i oskrzela. Drogi oddechowe kończą się w płucach. 8 Ssaki są płucodyszne, a w związku z intensywnym metabolizmem wymiana gazowa musi zachodzić bardzo sprawnie. Służy temu powiększenie powierzchni płuc przez powstanie drobnych pęcherzyków płucnych, znajdujących się na końcach oskrzelików, cienkich rozgałęzień oskrzeli, stanowiących rozwidlenie tchawicy. Za sprawną wentylację płuc odpowiada mocno rozbudowana i elastyczna klatka piersiowa oraz liczne mięśnie ją pokrywające. Specyficzną dla ssaków strukturą jest przepona mięsień, którego skurcze i rozkurcze odpowiadają za zmiany objętości klatki piersiowej. 9 7 Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s Praca zbiorowa pod redakcją Maćkowiak M., Michalak A., Biologia, Jedność i różnorodność, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa, 2008, s Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Zakres rozszerzony, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Wydawnictwo Operon, Gdynia, 2008., s
10 Rys. 12. Schemat budowy układu oddechowego ssaków na przykładzie człowieka Bibliografia: 1. Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, Praca zbiorowa pod redakcją Czubaja A., Biologia, część 1, tom drugi, Kształcenie w zakresie rozszerzonym, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa, Wikipedia: wolna encyklopedia [online]. Modyfikowane w dniu [dostęp: ]. Układ oddechowy. Dostępny: Spis ilustracji: 1. Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s Praca zbiorowa pod redakcją Czubaja A., Biologia, część 1, tom drugi, Kształcenie w zakresie rozszerzonym, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa, 2003, s Praca zbiorowa pod redakcją Czubaja A., Biologia, część 1, tom drugi, Kształcenie w zakresie rozszerzonym, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 2003, s Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s Praca zbiorowa pod redakcją Maćkowiak M., Michalak A., Biologia, Jedność i różnorodność, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa, 2008, s Praca zbiorowa pod redakcją Maćkowiak M., Michalak A., Biologia, Jedność i różnorodność, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa, 2008, s Praca zbiorowa pod redakcją Maćkowiak M., Michalak A., Biologia, Jedność i różnorodność, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa, 2008, s Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s
11 10. Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s Balerstet J., Lewiński W., Prokop J., Sabath K., Skirmuntt G.: Biologia 1, Operon, Gdynia, 2008., s Grafika dostępna w Internecie: 11
12
Funkcje Ŝyciowe organizmów zwierzęcych
Funkcje Ŝyciowe organizmów zwierzęcych Podpisz wskazane elementy komórki zwierzęcej i określ ich funkcje......... Uzupełnij schemat podziału cukrowców. Dokończ zdanie, tak aby stanowiło definicję organizmów
Bardziej szczegółowoBUDOWA I FUNKCJE UKŁADU ODDECHOWEGO. Autor: Paulina Duraj
BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU ODDECHOWEGO Autor: Paulina Duraj UKŁAD ODDECHOWY Każdy człowiek od pierwszej chwili życia aż do śmierci oddycha bez przerwy. Jest to podstawowa czynność utrzymująca funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoPodstawy fizjologii i patofizjologii nurkowania
Podstawy fizjologii i patofizjologii nurkowania Układ krążenia, krwionośny Układ krążenia (krwionośny) zbudowany jest z zamkniętego systemu naczyń krwionośnych, które pod wpływem rytmicznych impulsów serca
Bardziej szczegółowoTemat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne
Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie
Bardziej szczegółowoKLASA I. TEMAT LEKCJI: Budowa i funkcja układu oddechowego człowieka. DZIAŁ: Organizm człowieka jako zintegrowana całość Układ oddechowy
KLASA I TEMAT LEKCJI: Budowa i funkcja układu oddechowego człowieka DZIAŁ: Organizm człowieka jako zintegrowana całość Układ oddechowy 1. Cele edukacyjne a) kształcenia w zakresie wiadomości uczeń: - wylicza
Bardziej szczegółowoKręgowce. 7 7. Podkreśl cechy, które świadczą o przystosowaniu żaby do życia na lądzie. (0 2) grupa a
grupa a Kręgowce Poniższy test składa się z 19 zadań Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą Imię i nazwisko do uzyskania za prawidłowe odpowiedzi Za rozwiązanie całego sprawdzianu możesz uzyskać
Bardziej szczegółowoZwierzęta część IV. dodatek (uzupełnienie) 1. RYBY 2. PŁAZY 3. GADY 4. PTAKI 5. SSAKI
Zwierzęta część IV dodatek (uzupełnienie) 1. RYBY 2. PŁAZY 3. GADY 4. PTAKI 5. SSAKI RYBY - osmoregulacja, - ryby dwudyszne, - wędrówki (tarło), - ryby chrzęstnoszkieletowe. Osmoregulacja u ryb morskich
Bardziej szczegółowoUKŁAD ODDECHOWY
Zadanie 1. (1 pkt). Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych. Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.... Zadanie 2. (2 pkt)
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI. Nazwa. Nazwa szkoły. Wioletta Możdżan- Kasprzycka Data Grudzień Temat: Dlaczego i jak oddychamy?
Nazwa Nazwa szkoły SCENARIUSZ LEKCJI Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody eksperymentu dla klasy IV Szkoła Podstawowa w Dukli Tytuł i numer projektu Nowa jakość kształcenia w Szkole Podstawowej w Zespole
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji biologii dla klasy I gimnazjum
Scenariusz lekcji biologii dla klasy I gimnazjum Temat: Narządy wymiany gazowej u zwierząt a środowisko życia I Część ogólna: Data: - Imię i nazwisko nauczyciela/szkoła: Katarzyna Flaszkowska / Publiczne
Bardziej szczegółowoI PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ
I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ Zadanie 1. Dokończ zdania. A. Serce i wątroba to przykłady.... B. Najmniejszym elementem budującym organizm człowieka jest....... C. Zespół komórek podobnych do siebie
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy. Drogi oddechowe. + płuca + opłucna
Układ oddechowy Układ oddechowy Drogi oddechowe + płuca + opłucna I. Górne drogi oddechowe: nos i gardło 1. Nos - szkielet nosa zewnętrznego: kostny - kości nosowe, wyrostki czołowe szczęk chrzęstny -
Bardziej szczegółowoODDYCHANIE. Taka wymiana gazowa między organizmem a otoczeniem nazywana jest ODDYCHANIEM
UKŁAD ODDECHOWY ODDYCHANIE Jest jedną z najważniejszych czynności organizmów i podstawowym przejawem życia Człowiek potrzebuje tlenu do przeprowadzenia utlenienia wewnątrzkomórkowego dlatego gaz ten musi
Bardziej szczegółowoSpis treści KRĘGOWCE ...
Spis treści....................................................... KRĘGOWCE 1 RYBY.................................................... 7 Karp i jego przystosowanie do życia w wodzie..........................
Bardziej szczegółowoZ tego rozdziału dowiesz się:
Rozdział 2 Jak powstaje głos? Z tego rozdziału dowiesz się: które partie ciała biorą udział w tworzeniu głosu, jak przebiega proces wzbudzania dźwięku w krtani, w jaki sposób dźwięk staje się głoską, na
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 6
1 Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 6 1. Ogólna charakterystyka zwierząt 2. Tkanki zwierzęce nabłonkowa i łączna 3. Tkanki zwierzęce mięśniowa i nerwowa 4. Charakterystyka,
Bardziej szczegółowoUkład szkieletowy Iza Falęcka
Układ szkieletowy Iza alęcka Zaznacz podpunkt, w którym nie wymieniono kości krótkich. a) kość łokciowa, kość miednicza, rzepka b) kość krzyżowa, paliczki, łopatka c) kość nadgarstka, kręgosłup, kość śródręcza
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Układ oddechowy DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Źródła energii Definicje Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego przy powierzchniach oddechowych.
Bardziej szczegółowo1) Brak układu krążenia - transport przez dyfuzje Gąbki, parzydełkowce (jamochłony) żebropławy, płazińce i nicienie trawienia krążenia
1) Brak układu krążenia - transport przez dyfuzje Gąbki, parzydełkowce (jamochłony) żebropławy, płazińce i nicienie Drobne zwierzęta wodne, u których zaopatrzenie komórek w substancje odżywcze i tlen oraz
Bardziej szczegółowoWykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego
Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Tchawica Tchawica, będąca przedłużeniem krtani, ma długość 10-11 cm, rozciąga się w dół do około poziomu Th5, gdzie ostroga tchawicy
Bardziej szczegółowoGrupa I Zadanie 1. Podziel środowisko wodne uzupełniając poniższy schemat: wody ... Zadanie 2. Podaj czynniki niezbędne organizmom do życia w wodzie:
Grupa I Podziel środowisko wodne uzupełniając poniższy schemat: wody......... np np np Podaj czynniki niezbędne organizmom do życia w wodzie:.. Porównaj cechy środowiska wodnego i lądowego- wypełnij tabelę
Bardziej szczegółowoPACLITAXELUM. Załącznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Załącznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM
Bardziej szczegółowoWykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego
Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Układ oddechowy Zapewnia drogę wnikania do ustroju zapasu tlenu obecnego w powietrzu atmosferycznym, stwarza też drogę wydalania
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy Bogusław Nedoszytko. WSZPIZU Wydział w Gdyni
Układ oddechowy Bogusław Nedoszytko WSZPIZU Wydział w Gdyni http://www.nedo.amg.gda.pl www.nedo.amg.gda.pl/wszpziu/ Układ oddechowy Funkcje Wymiana gazowa - doprowadzenie do organizmu tlenu i odprowadzenie
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji z biologii w szkole ponadgimnazjalnej
Scenariusz lekcji z biologii w szkole ponadgimnazjalnej Temat lekcji: Wymiana gazowa u zwierząt dlaczego niektóre zwierzęta nie mają narządów wymiany gazowej? Cele kształcenia IV etap edukacyjny: 1. Wymagania
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy. Drogi oddechowe. + płuca + opłucna
Układ oddechowy Układ oddechowy Drogi oddechowe + płuca + opłucna I. Górne drogi oddechowe: nos i gardło 1. Nos - szkielet nosa zewnętrznego: kostny - kości nosowe, wyrostki czołowe szczęk chrzęstny -
Bardziej szczegółowoSlajd 1. Slajd 2. Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ ŻEBRO
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ W skład szkieletu klatki piersiowej wchodzi: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek. trzon mostka ŻEBRO Jest kością długą w kształcie
Bardziej szczegółowotel:
Funkcjonalny model krtani, powiększenie 4x Nr ref: MA01453 Informacja o produkcie: Funkcjonalny model krtani. Powiększenie 4x Wysokiej jakości powiększony model krtani wraz z kością gnykową. W prawej części
Bardziej szczegółowoZadanie 1 Zaznacz kwadracik literą X przy poprawnych uzupełnieniach zdań. Schemat:
1 Zadanie 1 Zaznacz kwadracik literą X przy poprawnych uzupełnieniach zdań. Schemat: Ryba narysowana na schemacie jest A. słodkowodna / B. słonowodna. Wraz z moczem usuwa nadmiar C. jonów Ca 2+ i Mg 2+
Bardziej szczegółowoFLUOROURACILUM. Załącznik C.26. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz. 42 Załącznik C.26. FLUOROURACILUM 1 FLUOROURACILUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2 FLUOROURACILUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3 FLUOROURACILUM
Bardziej szczegółowoZaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D.
I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Zadanie Napisz, czym zajmuje się anatomia............................................................................................................................
Bardziej szczegółowoOGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ
OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ W skład szkieletu klatki piersiowej wchodzi: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek. trzon mostka ŻEBRO Jest kością długą w
Bardziej szczegółowoZmysł słuchu i równowagi
Zmysł słuchu i równowagi Ucho Jest narządem słuchu i równowagi. Składa się zasadniczo z trzech części: ucha zewnętrznego (1), środkowego (2) i wewnętrznego (3). Ucho zewnętrzne Składa się z małżowiny usznej
Bardziej szczegółowoTemat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach.
Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach. Stawonogi to najliczniejsza gatunkowo grupa zwierząt występujących na Ziemi. Organizmy te żyją w wodach słodkich i słonych oraz niemal we wszystkich
Bardziej szczegółowoTemat: Świat ssaków. Ssaki gromadą królestwa zwierząt lądowych wodnych stałocieplności Hibernację Estywację
Temat: Świat ssaków. Ssaki, w ujęciu systematycznym, są gromadą i należą do królestwa zwierząt. Są szeroko rozpowszechnione na Ziemi żyją we wszystkich środowiskach, zarówno lądowych, jak i wodnych. Tę
Bardziej szczegółowoŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ 2.3.1.2 ŻEBRA
133 2.3.1.2 ŻEBRA U człowieka występuje 12 par żeber. Są to długie, płaskie i wygięte listwy kostne, zwane też kośćmi żebrowymi. Z przodu ich przedłużeniami są chrząstki żebrowe. Tylny koniec żebra (costa)
Bardziej szczegółowoPACLITAXELUM. Zał cznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Zał cznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM
Bardziej szczegółowo21. Jakie znamy choroby aparatu ruchu, jak z nimi walczyć i zapobiegać?
Biologia tematy lekcji klasa 2 1. Poznajemy budowę oraz znaczenie tkanek zwierzęcych. 2. Jakie cechy charakterystyczne posiadają gąbki i parzydełkowce? 3. Skąd wywodzi się nazwa płazińce i nicienie? 4.
Bardziej szczegółowoAnatomia układu oddechowego
Anatomia układu oddechowego Justyna Krypel-Kos Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala Wojewódzkiego w Tychach Układ oddechowy jama ustna i nosowo-gardłowa krtań tchawica drzewo oskrzelowe
Bardziej szczegółowoMODEL FUNKCJONOWANIA UKŁADU KRĄŻENIA [ BAP_2014969.doc ]
MODEL FUNKCJONOWANIA UKŁADU KRĄŻENIA [ ] Użytkowanie Jak napełnić model układu krążenia? 1. Model ułożyć poziomo, płasko na stole. 2. Odłączyć niebieskie rurki od układu krążenia, łączenie znajduje się
Bardziej szczegółowoTemat: Jak funkcjonuje układ oddechowy człowieka?
SCENARIUSZ LEKCJI PRZYRODY Temat: Jak funkcjonuje układ oddechowy człowieka? Autor : Marzanna Chobot-Kłodzioska Klasa: IV Czas : 45 min. Cel ogólny: Zainteresowanie uczniów budową i funkcjonowaniem własnego
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy. Wymiana gazowa = respiracja wymiana tlenu i dwutlenku węgla między środowiskiem zewnętrznym a organizmem.
Układ oddechowy Wymiana gazowa = respiracja wymiana tlenu i dwutlenku węgla między środowiskiem zewnętrznym a organizmem. 1 oddychanie zewnętrzne między środowiskiem zewnętrznym a narządem (układem) oddechowym,
Bardziej szczegółowoBiologia klasa 6. Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny
Biologia klasa 6 Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W świecie zwierząt. Uczeń: wymienia wspólne
Bardziej szczegółowomgr Grzegorz Witkowski Układ oddechowy
mgr Grzegorz Witkowski Górne drogi odd: - Jama nosowa - Gardło Dolne drogi odd: - Krtań - Tchawica - Oskrzela - Płuca Jama nosowa Nos zewnętrzny: - Trójścienna piramida - Koniec górny: nasada nosa - Boczne
Bardziej szczegółowoPLAN METODYCZNY LEKCJI BIOLOGII W II KLASIE GIMNAZJUM
PLAN METODYCZNY LEKCJI BIOLOGII W II KLASIE GIMNAZJUM Temat: Powtórzenie wiadomości dotyczących działu ODDYCHANIE. Zakres treści programowych: narządy budujące układ oddechowy, fazy oddychania, mechanizm
Bardziej szczegółowoUKŁAD KRĄŻENIA I UKŁAD ODDECHOWY- N.Olszewska
UKŁAD KRĄŻENIA I UKŁAD ODDECHOWY- N.Olszewska 1.Trombocyty (płytki kwi)biorą udział w procesie: A.fagocytozy B.transportu tlenu C.oddychania D.krzepnięcia krwi 2. Której z wymienionych funkcji nie pełni
Bardziej szczegółowoFizjologia nurkowania
Rozdział 4 Fizjologia nurkowania Podczas nurkowania na nurka oddziałuje ciśnienie hydrostatyczne słupa wody wzrastające w miarę zanurzania o 1 atmosferę (0,1 MPa) na każde 10 m głębokości. Drugim elementem
Bardziej szczegółowoW01 Świadczenie pohospitalizacyjne. W11 Świadczenie specjalistyczne 1-go typu. W12 Świadczenie specjalistyczne 2-go typu
W01 Świadczenie pohospitalizacyjne zgodnie z definicją świadczenia W11 Świadczenie specjalistyczne 1-go typu zgodnie z definicją świadczenia W12 Świadczenie specjalistyczne 2-go typu konieczne wykazanie
Bardziej szczegółowoLaboratorium Elektronicznej Aparatury Medycznej I
Laboratorium Elektronicznej Aparatury Medycznej I Politechnika Wrocławska Wydział Podstawowych Problemów Techniki Katedra Inżynierii Biomedycznej Dr inż. Elżbieta Szul-Pietrzak ĆWICZENIE NR 4 APARATURA
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wspólne przedstawia poziomy cechy zwierząt organizacji ciała
Bardziej szczegółowoPytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw
Bardziej szczegółowoKLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Poziom wymagań
KLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wymienia wspólne cechy zwierząt wyjaśnia, czym
Bardziej szczegółowoTemat: Gąbki i parzydełkowce.
Temat: Gąbki i parzydełkowce. 1. Gąbki zwierzęta beztkankowe. To bardzo proste zwierzęta żyjące wyłącznie w wodzie głównie w morzach i oceanach, rzadziej w wodach słodkich. Zasiedlają zazwyczaj strefę
Bardziej szczegółowoKONSPEKT LEKCJI PRZYRODY W KLASIE IV TEMAT: POZNAJEMY KRĘGOWCE.
KONSPEKT LEKCJI PRZYRODY W KLASIE IV TEMAT: POZNAJEMY KRĘGOWCE. autor: Wioletta Budkowska Kozak PSP z OI nr 7 w Stalowej Woli CELE OPERACYJNE: UCZEŃ: wymienia grupy zwierząt należące do kręgowców, na podstawie
Bardziej szczegółowoTułów człowieka [ BAP_ doc ]
Tułów człowieka [ ] Prezentacja Wstep Ciało człowieka jest najpiękniejszym i najbardziej skomplikowanym mechanizmem na świecie. W naszym ciele rozgrywa się bez przerwy tysiące zdarzeń. Nasze płuca pracują,
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt wspólne
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej. 1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoTemat: Ryby kręgowce wodne.
Temat: Ryby kręgowce wodne. Ryby są organizmami żyjącymi w wodzie, zarówno słodkiej, jak i słonej. Tylko niektóre gatunki potrafią, przez ograniczony czas, przetrwać poza środowiskiem wodnym (podskoczek
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6 Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy zwierząt
Bardziej szczegółowoTemat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.
Bardziej szczegółowoa/ narząd słuchu b/ narząd statyczny
Ucho Ucho = narząd przedsionkowoślimakowy a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny I. Ucho zewnętrzne: 1/ małŝowina uszna 2/ przewód słuchowy zewnętrzny - szkielet: chrzęstny, kostny - skóra: włosy, gruczoły
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2019/2020 Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej SEMESTR I Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt Uczeń:
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY
KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy
Bardziej szczegółowoKONSPEKT LEKCJI CELE EDUKACYJNE. - kształtuje proces samodzielnego myślenia i uczenia się drogą obserwacji
KONSPEKT LEKCJI Mgr Edyta Korol Gułaj Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5, VII Liceum Ogólnokształcące, Białystok ul. Wierzbowa 7 Temat : Mszaki rośliny ziemno-wodne. Scenariusz lekcji biologii dla klasy
Bardziej szczegółowoPodstawy anatomii, wykłady
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,
Bardziej szczegółowoWynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego Biologia z tangramem
Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego iologia z tangramem Poniższy plan wynikowy dotyczy[ew. jest związany z] realizacji cyklu iologia z tangramem. Zawiera wykaz
Bardziej szczegółowo1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa,
Bardziej szczegółowodr med. Ewa Kazanecka Oddychanie Katedra Audiologii i Foniatrii Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie
dr med. Ewa Kazanecka Oddychanie Katedra Audiologii i Foniatrii Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie Układ oddechowy Funkcje: 1. Wymiana gazowa 2. Fonacja Drogi oddechowe jama nosowa jama
Bardziej szczegółowoZestaw pytań Podział zwierząt na bezkręgowce i kręgowce dokonano na podstawie
Zestaw pytań 6 26.Podział zwierząt na bezkręgowce i kręgowce dokonano na podstawie a.pokrycia ciała b.sposobu poruszania się c.braku szkieletu zewnętrznego a obecności wewnętrznego d.położenia układów
Bardziej szczegółowoTemat: Ptaki kręgowce latające.
Temat: Ptaki kręgowce latające. 1.Układ oddechowy ptaków. Układ oddechowy ptaków składa się z dróg oddechowych oraz płuc. Drogi oddechowe doprowadzają tlen do płuc. W płucach następuje wymiana gazowa.
Bardziej szczegółowoMAŁOPOLSKI KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROKU SZKOLNYM 2019/2020
Numer zadania MAŁOPOLSKI KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROKU SZKOLNYM 2019/2020 1.1. A. świerk pospolity B. modrzew europejski. C. sosna pospolita D. cis pospolity E. jodła pospolita
Bardziej szczegółowoDOCETAXELUM. Zał cznik C.19. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Zał cznik C.19. DOCETAXELUM Lp 1 DOCETAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2 DOCETAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3 DOCETAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4 DOCETAXELUM
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoBiologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 5 :
Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 5 : 5.11.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ I gr 08:30 10:00 (s. Cybulskiego; 08.10. 19.11.) II gr
Bardziej szczegółowoUKŁAD RUCHU (UKŁAD KOSTNY, UKŁAD MIĘŚNIOWY)
Zadanie 1. (2 pkt). Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość krzyżową człowieka. a) Uzupełnij opis rysunku ( ) o nazwy wskazanych kości. b) Wybierz z
Bardziej szczegółowoPodział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie
Tkanka mięśniowa Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana poprzecznie prążkowana serca gładka Tkanka mięśniowa Podstawową własnością
Bardziej szczegółowoUkład ruchu, skóra Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka.
Układ ruchu, skóra Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka. Podaj nazwy odcinków kręgosłupa oznaczonych na schemacie literami A, B, C i D. Zadanie 2. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono
Bardziej szczegółowoUkład ruchu Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka.
Układ ruchu Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka. Podaj nazwy odcinków kręgosłupa oznaczonych na schemacie literami A, B, C i D. Zadanie 2. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoUkłady: oddechowy, krążenia,
Układy: oddechowy, krążenia, Kurs Kynologia ESPZiWP Układ oddechowy Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a środowiskiem. Składa się z dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko ucznia Klasa Data
ID Testu: 1P26K9X Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Stawonogi to najliczniejsza grupa zwierzat na Ziemi, które opanowały środowiska ladowe, wodne i powietrzne. Należa do nich takie organizmy jak: stonóg
Bardziej szczegółowoZadanie 39. W którym punkcie podano poprawne nazwy tych elementów?
Biologia Zadanie 39. Szkielet osiowy człowieka to konstrukcja, która utrzymuje ciało w pozycji pionowej, podtrzymuje i chroni narządy wewnętrzne, jest też miejscem przyczepu mięśni. Na rysunku pokazano
Bardziej szczegółowoIRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoWspólne pochodzenie. Ślady ewolucji.
Wspólne pochodzenie Ślady ewolucji. Wspólne pochodzenie Wspólni przodkowie Dla wszystkich organizmów na Ziemi można odnaleźć wspólnego przodka przeszłość Wspólny przodek Drzewo i klasyfikacja hierarchiczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls autorstwa Anny Zdziennickiej DZIAŁ I. ŚWIAT ZWIERZĄT TEMAT 1. W królestwie dopuszczająca wymienia wspólne
Bardziej szczegółowoPodaj, który schemat (A czy B) obrazuje położenie przepony podczas wydechu oraz określ, z jakiego rodzaju tkanki zbudowana jest przepona...
Układ oddechowy Zadanie 1 (2 pkt) Poniższy rysunek obrazuje w sposób uproszczony budowę nabłonka jednowarstwowego, wielorzędowego wyścielającego, między innymi, drogi oddechowe. Wyjaśnij, na czym polega
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoUczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów
Temat Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw Wymagania na
Bardziej szczegółowoUkład wymiany gazowej i krążenia
Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej Tlenowe oddychanie komórkowe Podstawowe pojęcia Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego (wody lub powietrza), przepływającego przez powierzchnie
Bardziej szczegółowo3. Rysunek obok przedstawia postać larwalną: a. żaby, b. ropuchy, c. traszki, d. rzekotki drzewnej.
1. Niektóre gatunki płazów tylko okresowo, na czas rozrodu, przebywają w wodzie, resztę roku spędzają na lądzie. Należą do nich: a. żaby zielone i kumak górski, b. kumak nizinny i traszka grzebieniasta,
Bardziej szczegółowoocena celująca I. Świat zwierząt
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z biologii w klasie 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls
Bardziej szczegółowo