AUTOREFERAT przedstawiający opis dorobku i osiągnięć w pracy naukowo-badawczej

Transkrypt

1 Dr Małgorzata Sobińska Katedra Inteligencji Biznesowej w Zarządzaniu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu AUTOREFERAT przedstawiający opis dorobku i osiągnięć w pracy naukowo-badawczej Wrocław, grudzień 2018

2 Spis zawartości 1. Imię i nazwisko Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/ artystyczne z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych/ artystycznych Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U r. poz. 882 ze zm. w Dz. U. z 2016 r. poz ):... 3 a) tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego... 3 b) (autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa, recenzenci wydawniczy)... 3 c) omówienie celu naukowego/artystycznego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych Charakterystyka dorobku przed uzyskaniem stopnia doktora Charakterystyka dorobku po uzyskaniu stopnia doktora Podsumowanie dorobku i osiągnięć naukowo-badawczych

3 1. Imię i nazwisko Małgorzata Sobińska 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/ artystyczne z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej 2003 stopień doktora nauk ekonomicznych w zakresie nauk o zarządzaniu, Wydział Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu tytuł rozprawy doktorskiej: Zarządzanie outsourcingiem systemu informatycznego dużych organizacji promotor pracy: prof. dr hab. Adam Nowicki recenzenci: prof.dr hab. Jan Goliński, (SGH w Warszawie); prof. dr hab. Kazimierz Perechuda (Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu) 1998 tytuł magistra, Wydział Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, kierunek Zarządzanie i Marketing w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem tytuł pracy magisterskiej: Szkolenie kadr w bankowości na przykładzie Banku Zachodniego II Oddział S.A. promotor pracy: dr hab. Zofia Hasińska recenzent: prof. dr hab. inż. Jan Skalik 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych/ artystycznych Moim jedynym miejscem pracy od momentu ukończenia studiów na tej Uczelni jest Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu (wcześniej Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu) adiunkt w Katedrze Inteligencji Biznesowej w Zarządzaniu (zmiana w wyniku zmian organizacyjnych w Instytucie Informatyki Ekonomicznej) na Wydziale Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu adiunkt w Katedrze Zarządzania Wiedzą w Instytucie Informatyki Ekonomicznej na Wydziale Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2

4 adiunkt w Katedrze Zarządzania Informacją i Wiedzą w Instytucie Informatyki Ekonomicznej na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (w 2007 roku zmiana nazwy Wydziału na Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów, a w 2008 zmiana nazwy Uczelni na Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) asystent w Katedrze Zarządzania Informacją i Wiedzą w Instytucie Informatyki Ekonomicznej na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu asystent w Katedrze Inżynierii Systemów Informatycznych Zarządzania w Instytucie Informatyki Ekonomicznej na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu uczestnik Dziennych Studiów Doktoranckich na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U r. poz. 882 ze zm. w Dz. U. z 2016 r. poz ): Jako osiągnięcie naukowe wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U r. poz. 882 ze zm. w Dz. U. z 2016 r. poz ) chciałabym wskazać cykl trzynastu powiązanych tematycznie publikacji zatytułowany: a) tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego Procesy zarządzania wiedzą w relacjach z dostawcami usług IT w kontekście dojrzałości sourcingowej przedsiębiorstw Dziesięć z publikacji wspomnianego cyklu to publikacje samodzielne, a trzy to prace wspólne, w których miałam decydujący udział. b) (autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa, recenzenci wydawniczy) P1: Sobińska M., Modeling of knowledge management processes in IT outsourcing projects, Informatyka Ekonomiczna. Business Informatics 20/ 2011, ISSN , red. A. Bąk, A. Rot, Wydawnictwo UE we Wrocławiu, Wrocław 2011, s W trakcie zatrudnienia miałam dwie przerwy: urlop macierzyński oraz półroczny urlop na poratowanie zdrowia (łącznie 10 miesięcy) 3

5 Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P2: Sobińska M., Potencjał outsourcingu IT w poszerzaniu wiedzy organizacji, [w:] Wybory strategiczne w przedsiębiorstwach. Rezultaty ekonomiczne, organizacyjne i społeczne, red. E. Urbanowicz-Sojkin, Zeszyty Naukowe UE w Poznaniu nr 170, ISSN , Poznań 2011, s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P3: Sobińska M., Chosen aspects of information management in IT outsourcing, [w:] Advanced Information Technologies for Management- AITM Information Systems in Business, red. J. Korczak, H. Dudycz, M. Dyczkowski, Prace Naukowe UE we Wrocławiu nr 205, ISSN , Wrocław 2011, s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P4: Perechuda K., Sobińska M., Models of information and knowledge transfer in IT outsourcing projects, Proceedings of the Federal Conference on Computer Science and Information Systems 2012, ISBN , Print ISBN: , s Publikacja indeksowana w: Web of Science, Scopus. Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na analizie literatury, przygotowaniu koncepcji artykułu, współtworzeniu modeli przepływu wiedzy w relacjach outsourcingowych oraz przygotowaniu artykułu. Mój udział procentowy szacuję na 60%. P5: Perechuda K., Sobińska M., Challenges for Knowledge Management in the Context of IT Global Sourcing Models Implementation, [w:] Artificial Intelligence for Knowledge Management. Second IFIP WG 12.6 International Workshop, AI4KM 2014, Warsaw, Poland, September 7-10, 2014, Revised Selected Papers. Springer, Heildelberg., Volume 469 of the series IFIP Advances in Information and Communication Technology, s.58-74, Springer International Publishing. Publikacja indeksowana w: Web of Science, Scopus. Mój wkład w powstanie pracy polegał na: współtworzeniu koncepcji pracy, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań oraz napisaniu tekstu, który został przed wysłaniem do wydawnictwa skorygowany przez prof. K. Perechudę. Mój udział procentowy szacuję na 60%. P6: Sobińska M., Cloud computing a zarządzanie wiedzą wyzwania, szanse i zagrożenia, Informatyka Ekonomiczna/ Business Informatics 1 (39) 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2016, s

6 Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P7: Sobińska M., Innowacyjne modele biznesu dla IT- wyzwania i perspektywy rozwoju, [w:] red. I. Chomiak-Orsa, J. Gołuchowski, Prace Naukowe UE Informatyka Ekonomiczna/Business Informatics 1(31), Wydawnictwo UE we Wrocławiu, Wrocław 2014, ISSN , s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P8: Sobińska M., Model dojrzałości sourcingowej w obszarze IT, Organizacja i Kierowanie/ Organization and Management, NR 4 (169) ROK 2015, Indeks ISSN , Komitet Nauk Organizacji i Zarządzania& Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Zarządzania i Finansów, Warszawa 2015, s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P9: Sobińska M., Dojrzałość sourcingowa przedsiębiorstw w obszarze IT- wnioski z badań pilotażowych, "Studia Ekonomiczne Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Informatyka i Ekonometria 2016 (8)" nr 308, ISSN , ISSN X, Katowice 2016, s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, dokonaniu przeglądu literatury, sformułowaniu celu badawczego, zaplanowaniu badań, przeprowadzeniu badań empirycznych, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P10: Sobińska M., Willcocks L.P., IT outsourcing management in Poland trends and performance, Strategic Outsourcing: An International Journal, Vol. 9 Iss: 1, 2016, s Publikacja indeksowana w: Web of Science, Scopus. Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, dokonaniu przeglądu literatury, sformułowaniu celu badawczego, zaplanowaniu badań empirycznych, przeprowadzeniu badań, analizie wyników własnych badań empirycznych, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 80%. P11: Sobińska M., Sourcing usług i procesów informatycznych jako czynnik wzrostu innowacyjności organizacji, Nauki o Zarządzaniu Management Science 4(21)/2014, ISSN , Wydawnictwo UE we Wrocławiu, s Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P12: Sobińska M., Cloud computing w kreowaniu innowacji- wyzwania i czynniki sukcesu, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach 281/ 2016, Wydawnictwo UE w Katowicach, Katowice 2016, s

7 Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, sformułowaniu celu badawczego, dokonaniu przeglądu literatury, analizie wyników badań, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. P13: Sobińska M., Przewodnik sourcingu IT, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2015; recenzenci: dr. hab. Marek Jabłoński (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), dr hab. Krzysztof Kania (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach). Mój wkład w powstanie pracy polegał na: wyborze tematu, dokonaniu przeglądu literatury, w tym przeglądu własnych publikacji, analizie wyników, napisaniu tekstu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 100%. Suma punktów publikacyjnych cyklu wynosi 135 p. (według Załącznika 5). c) omówienie celu naukowego/artystycznego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania. Korzyści strategii biznesowej opartej na idei outsourcingu usług IT, chociaż nieznanej pod tą nazwą, dostrzeżono w Polsce dość wcześnie, bo już w połowie lat 60-tych, kiedy to zaczęły powstawać centra obliczeniowe, znane pod skrótami ZETO (Zakłady Elektronicznej Techniki Obliczeniowej) świadczące usługi przetwarzania danych klienta w centrum obliczeniowym. Jednak właściwy rozwój tej strategii i rozwój modeli outsourcingu nastąpił w latach 90-tych XX wieku. Usługi związane z technologiami informatycznymi (IT) były jednymi z pierwszych usług rutynowo zlecanymi na zewnątrz. Stały się one bazą dla późniejszych modeli usług outsourcingu procesów biznesowych (BPO). W ciągu ostatnich 20 lat intensywny wzrost zainteresowania outsourcingiem IT doprowadził do ewolucji modeli zaopatrzenia, takich jak: offshoring, usługi chmurowe (cloud computing) i nowe modele kontraktowania. Przybierając charakter globalny, przyczynił się do wyeksponowania koncepcji sourcingu, rozumianego jako kompleksowa strategia przedsiębiorstwa, definiująca, w jaki sposób i przez kogo obsługiwane będą poszczególne procesy biznesowe bądź obszary funkcjonalne firmy. Wraz z tym rozwojem, nowe modele sourcingu IT (gdzie sourcing, pojęcie nadrzędne w stosunku do outsourcingu, rozumiany jest jako działanie, w drodze którego praca jest kontraktowana lub delegowana do zewnętrznej lub wewnętrznej jednostki, która fizycznie może być zlokalizowana w dowolnym miejscu na świecie [Oshri I., Kotlarsky J., Willcocks L. 2011, s. 2] 2 ) przyniosły nowe wyzwania w zakresie zarządzania, które implikują potrzebę dalszych badań. 2 Oshri I., Kotlarski J., Willcocks L.P., The handbook of global outsourcing and offshoring. Second edition, Palgrave Macmillan Ltd. Houndmills Basingstoke Hampshire (UK)

8 Pomimo szybkiego wzrostu ITO, BPO oraz innych modeli sourcingu usług, nadal mało uwagi poświęca się poszukiwaniu implikacji funkcjonowania tych modeli na zarządzanie wiedzą i badaniu doświadczeń firm w tym zakresie. Badania wskazują, że organizacje często mają ograniczoną wiedzę na temat tego, w jaki sposób można tworzyć i wykorzystywać nową wiedzę, szczególnie, gdy zlecane na zewnątrz działania są uważane za usługi dodatkowe. Wydaje się, że większości klientów brakuje kompetencji i doświadczenia, aby przypisać wartość do wiedzy, którą przekazują do- i odbierają od dostawcy usług. Klienci często nie są świadomi, w jaki sposób można tworzyć nową wiedzę we współpracy z zewnętrznymi dostawcami usług, nie mówiąc już o jej wykorzystaniu do realizacji celów strategicznych, takich jak zwiększanie innowacyjności i konkurencyjności. Nie są również skłonni przypisywać dużego znaczenia zarządzaniu wiedzą, ponieważ zlecane na zewnątrz działania są uważane za "nie-podstawowe". Na bazie analizy literatury przedmiotu (krajowej i zagranicznej) oraz doświadczeń zdobytych zarówno podczas przygotowywania rozprawy doktorskiej, jak i podczas realizacji późniejszych prac badawczych i projektowych stwierdziłam, że problematyka zarządzania wiedzą w kontekście przede wszystkim współpracy outsourcingowej, ale też szerzej sourcingowych modeli biznesu w obszarze IT jest niedoceniana. Chociaż powstała pewna ilość publikacji oraz podręczników dobrych praktyk odnoszących się do współpracy outsourcingowej, uczenie się organizacji przebiega bardzo powoli i wciąż outsourcing, a zwłaszcza jego nowoczesne formy, jak np. cloud computing wydaje się być przedsięwzięciem wysokiego ryzyka. Rozwój outsourcingu i pojawianie się innych, bardziej skomplikowanych form sourcingu, które coraz częściej dotyczą procesów opartych na wiedzy i mają potencjał do zwiększania innowacyjności przedsiębiorstw, wciąż stanowi duże wyzwanie zarówno dla teorii, jak i praktyki zarządzania organizacją. Problematyka kształtowania relacji przedsiębiorstwa z dostawcami usług IT odgrywa coraz większą rolę w podnoszeniu efektywności zarządzania. Przedłożony do oceny cykl powiązanych tematycznie publikacji miał wypełnić lukę badawczą dotyczącą zarządzania wiedzą w sourcingu IT oraz potencjału sourcingu, w tym przede wszystkim outsourcingu usług IT w kontekście zwiększania innowacyjności i/lub osiągania przewagi konkurencyjnej przez organizacje. Motywem podjęcia badań nad procesami wiedzy i procesów wzajemnego uczenia się organizacji zaangażowanych w relacje outsourcingowe, jak również szerzej relacje sourcingowe z dostawcami usług IT był niedostatek wiedzy/publikacji w tym zakresie. Problematyka konwergencji wiedzy w relacjach z dostawcami usług IT, rozumiana przeze mnie jako ogół procesów, w wyniku których zmniejsza się asymetria wiedzy po stronie klienta i dostawcy usług, nie jest w mojej opinii wystarczająco reprezentowana w literaturze przedmiotu. Technologie ICT zmieniają otoczenie biznesowe i wpływają na społeczeństwo, prowadząc do pojawienia się nowych modeli sourcingu, nowych sposobów zarządzania relacjami z dostawcami oraz generują potrzebę lepszego zrozumienia czynników koniecznych do podejmowania decyzji dotyczących świadczenia usług IT. Cykl moich publikacji dzięki 7

9 dostarczeniu usystematyzowanej wiedzy z obszaru ewoluujących modeli świadczenia usług IT oraz propozycji narzędzi i modeli wspierających procesy decyzyjne oraz zarządzanie współpracą z dostawcami usług miał przyczynić się do lepszego zrozumienia zagadnień sourcingowych i wskazać potencjalne kierunki dalszych badań. Prezentowany cykl publikacji zatytułowany: Procesy zarządzania wiedzą w relacjach z dostawcami usług IT w kontekście dojrzałości sourcingowej przedsiębiorstw osadzony jest w przestrzeni nauk o zarządzaniu. Dotyczy on obszaru badawczego, w zakres którego wchodzą: procesy outsourcingowe (szerzej- sourcingowe), zarządzanie współpracą z dostawcami usług IT, zarządzanie wiedzą, modele globalnego sourcingu usług IT (w tym szczególnie cloud computing). Dominującymi optykami badawczymi przyjętymi w badaniach są: zarządzanie, zarządzanie wiedzą, technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), sieciowość. Obiekty badawcze to odbiorcy i dostawcy usług IT. Wiodące hipotezy badawcze, które weryfikowałam w toku badań brzmią następująco: H1: Większość organizacji stosuje outsourcing/sourcing IT; H2: Organizacjom brakuje wiedzy i umiejętności związanych z zarządzaniem outsourcingiem IT, co przejawia się popełnianiem błędów na różnych etapach tego procesu, począwszy od formułowania oczekiwań i celów w kontekście współpracy z zewnętrznymi dostawcami, na monitorowaniu przebiegu współpracy i ocenie efektów skończywszy; H3: Wybór i rozwój optymalnego modelu sourcingowego jest uwarunkowany zastosowaniem odpowiednich narzędzi analitycznych i decyzyjnych sprzyjających redukcji różnego typu zagrożeń i utrzymaniu bezpieczeństwa danych i informacji; H4: Zastosowanie adekwatnych modeli sourcingowych w obszarze IT i właściwe zarządzanie relacją sourcingową przyczynia się do wzrostu efektywności i innowacyjności procesów IT oraz procesów wspieranych przez IT; H5: Współpraca sourcingowa wymaga systematycznego monitorowania i efektywnej komunikacji między stronami umowy; H6: Właściwe zarządzanie procesami wiedzy w relacjach z dostawcami usług IT jest warunkiem sukcesu współpracy i sprzyja poprawie konkurencyjności firm; H7: Dojrzałość sourcingowa wsparta wzajemnym zaufaniem klienta i dostawcy/dostawców usług jest warunkiem koniecznym dla powodzenia innowacyjnej współpracy sourcingowej. 8

10 Cele badawcze podjętych badań: Cele teoretyczne: C1 Wypełnienie luki badawczej dotyczącej zarządzania wiedzą i wykorzystywania wiedzy w sourcingu usług IT, w tym przede wszystkim w outsourcingu usług IT; C2 Opracowanie modelowego ujęcia dojrzałości sourcingowej w obszarze IT Cele poznawcze: C3 Pogłębienie i usystematyzowanie istniejącej wiedzy z zakresu funkcjonowania relacji sourcingowych w obszarze IT oraz określenie wpływu rosnącej popularności i coraz szerszego stosowania modeli sourcingu usług IT na zmianę kompetencji działów IT; C4 Cel aplikacyjny: C5 Opracowanie naukowego, usystematyzowanego podejścia do procesu wyboru najkorzystniejszego modelu sourcingowego w obszarze IT. Wskazanie narzędzi, które wspierają podejmowanie decyzji sourcingowych i zarządzanie współpracą z dostawcami usług IT Metody badawcze, jakie wykorzystałam w realizacji założonych celów to: analiza literatury, analiza danych źródłowych, badania ankietowe, wywiady strukturalizowane i swobodne, obserwacje, analiza przypadków decyzyjnych, analiza statystyczna (w podstawowym zakresie). Cykl trzynastu publikacji [P1-P13] rozpoczynają publikacje skupione na procesach wiedzy (dzieleniu się wiedzą, uczeniu się) oraz zarządzaniu wiedzą w relacjach z zewnętrznymi dostawcami usług IT, które mają kluczowy wpływ na wzrost wiedzy organizacyjnej, a w efekcie wzrost dojrzałości w relacjach z dostawcami usług. P1: Sobińska M., Modeling of knowledge management processes in IT outsourcing projects, Informatyka Ekonomiczna. Business Informatics 20/ 2011, ISSN , red. A. Bąk, A. Rot Wydawnictwo UE we Wrocławiu, Wrocław 2011, s Warunkiem skutecznego zarządzania, jak i zarządzania w relacjach z dostawcami usług IT jest wymiana informacji, stąd rozpoczęcie cyklu poświęconego relacjom z dostawcami usług IT od publikacji poświęconej modelowaniu procesów zarządzania wiedzą i informacją. Celem publikacji P1 było ukazanie złożoności działań i procesów związanych z przepływem i transformacją wiedzy w projektach outsourcingowych z obszaru technologii informatycznych oraz próba weryfikacji hipotezy H6. Rozważania zostały 9

11 w nim ograniczone do relacji opartych na powiązaniach kontraktowych ze względu na fakt, że podstawowym rodzajem outsourcingu wykorzystywanym w obszarze informatyki, jest właśnie outsourcing kontraktowy. Podjęłam w nim próbę identyfikacji podmiotów kluczowych dla układów outsourcingowych wraz z ich rolą w procesach wiedzy oraz przebiegu wybranych procesów związanych z identyfikacją, przekazywaniem, kreowaniem i zabezpieczaniem wiedzy w przedsięwzięciach outsourcingowych. W publikacji zarządzanie wiedzą występowało w kontekście: zarządzania kapitałem intelektualnym, zarządzania informacją i dostępem do informacji oraz zarządzania wiedzą o procesach w odniesieniu do outsourcingu IT. Jednym z osiągnięć omawianej pracy było zaproponowanie definicji zarządzania wiedzą w projektach outsourcingowych jako identyfikacji i koordynowania procesów mających wpływ na: lokalizowanie wiedzy, rozwijanie wiedzy, dzielenie się wiedzą, wykorzystywanie wiedzy oraz zachowanie wiedzy w związku z realizacją procesu outsourcingu, przy użyciu odpowiednio dobranych metod i narzędzi, które ma ułatwiać realizację celów outsourcingu oraz sprzyjać poszerzaniu wiedzy organizacji. Ponadto w artykule wskazałam działania oraz narzędzia ułatwiające podejmowanie decyzji outsourcingowych w obszarze IT, m.in.: macierz oceny kluczowych kompetencji i macierz oceny podatności usług na wydzielenie. Do pozostałych osiągnięć w tej publikacji mogę zaliczyć również stworzenie ogólnego modelu/mapy procesów zarządzania wiedzą w outsourcingu IT oraz przykładowej mapy szczegółowej dotyczącej procesu Określanie zasad bezpieczeństwa informacji we współpracy z dostawcą usług. Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych w pracy P1 rozważań to: Organizacje, które decydują się na outsourcing tak istotnego obszaru, jak technologie informatyczne, powinny się do niego rzetelnie przygotować poprzez szczegółową analizę potrzeb, potencjalnych korzyści, jak i ryzyka związanego ze zmianą organizacyjną; Modelowanie procesów zarządzania wiedzą w relacjach outsourcingowych oraz tworzenie map procesów (zarówno procesów IT, jak i procesów informacyjnokomunikacyjnych) może w znacznym stopniu przyczyniać się do: o ograniczenia trudności komunikacyjnych z zewnętrznym dostawcą, o usprawnienia procesu implementacji outsourcingu IT, o lepszej ochrony wiedzy organizacyjnej (m.in. dzięki rozpoznaniu kluczowych nośników wiedzy i nie dopuszczeniu do ich utraty, zabezpieczenia dostępu do wytworów pracy dostawcy po zakończeniu kontraktu), o efektywnej wymiany informacji w relacji klient-dostawca i dostawca-klient, o faktycznego budowania wiedzy organizacji podczas realizacji przedsięwzięcia outsourcingowego, zarówno w aspekcie organizacyjnym (wiedza o zarządzaniu projektami), jak i technologicznym (co jest szczególnie ważne w przypadku, gdy organizacja po zakończeniu kontraktu, chce powrócić do wewnętrznej obsługi wydzielanych procesów), 10

12 o doskonaleniu procesu outsourcingu pod kątem osiągania strategicznych celów organizacji; Budowanie atmosfery zaufania i stwarzanie warunków sprzyjających dzieleniu się wiedzą między pracownikami organizacji a dostawcami usług informatycznych zwiększa szanse na współtworzenie wiedzy niejawnej organizacji przez firmy zewnętrzne; Zarządzanie wiedzą w relacji z dostawcą outsourcingu IT powinno stanowić moduł kompleksowego modelu zarządzania wiedzą, którego podstawową ideą byłoby wskazanie metod, narzędzi i relacji sprzyjających przetrwaniu i rozwojowi organizacji oraz nie dopuszczenie do uzależnienia się organizacji od podmiotów zewnętrznych. P2: Sobińska M., Potencjał outsourcingu IT w poszerzaniu wiedzy organizacji, [w:] Wybory strategiczne w przedsiębiorstwach. Rezultaty ekonomiczne, organizacyjne i społeczne, red. E. Urbanowicz-Sojkin, Zeszyty Naukowe UE w Poznaniu nr 170, ISSN , Poznań 2011, s W pracy P2 ukazałam outsourcing IT jako narzędzie sprzyjające poszerzaniu wiedzy organizacji. Zwróciłam uwagę na podstawowe cele stawiane przed outsourcingiem, sposoby ich realizacji w różnych modelach współpracy outsourcingowej oraz korzyści, jakie może przynieść outsourcing IT w kontekście poszerzania wiedzy organizacyjnej. Ponadto poruszone zostały kwestie związane z ryzykiem outsourcingu i offshore outsourcingu IT, które nie powinny być bagatelizowane przez organizacje, którym zależy na budowaniu przewagi konkurencyjnej. Do osiągnięć w tej publikacji mogę zaliczyć określenie potencjalnych korzyści i ryzyka implementacji oraz potencjału i barier w poszerzaniu wiedzy organizacyjnej dla trzech form outsourcingu: outsourcingu krajowego, który oznacza zlecenie realizacji funkcji firmie zewnętrznej z tego samego kraju, outsourcingu typu nearshore oznaczającego zlecenie realizacji funkcji firmie zewnętrznej z kraju sąsiadującego (bliskiego geograficznie) oraz offshore outsourcingu, czyli zlecenia realizacji funkcji firmie zewnętrznej z kraju odległego geograficznie. Z publikacji P2 wynikają następujące wnioski: Outsourcing (w tym offshore outsourcing) sprzyja poszerzaniu wiedzy organizacji zarówno w wymiarze technologicznym, jak i organizacyjnym. Wyspecjalizowani dostawcy usług IT zapewniają organizacji dostęp do wiedzy specjalistycznej i umiejętności ekspertów, którymi organizacja nie dysponuje, i których trudno znaleźć na lokalnym rynku pracy. Planowanie outsourcingu wymusza pogłębienie i formalizację wiedzy o samej organizacji - ocenę jej kluczowych zasobów, kompetencji, realizowanych procesów oraz potrzeb, jak również o otoczeniu - 11

13 możliwościach rynku w zakresie świadczenia usług IT. Dzięki przygotowaniu i realizacji kontraktu outsourcingowego organizacja uzyskuje wiele doświadczeń dotyczących kooperacji i rozwiązywania problemów, jakie mogą się pojawiać w trakcie współpracy z zewnętrznymi dostawcami usług; Outsourcing sprzyja nawiązywaniu nieformalnych relacji pracowników firmy klienta i firmy dostawcy usług, co daje dodatkową szansę dla wymiany informacji (również wiedzy fachowej) i obserwacji działalności ekspertów; Offshoring usług IT, chociaż wiąże się z większym ryzykiem i trudnościami komunikacyjnymi, stanowi szansę w kontekście zdobywania nie tylko dostępu do wiedzy fachowej, lecz także poznania i uczenia się najlepszych praktyk informatycznych firm offshoringowych dotyczących standaryzacji i formalizacji pracy, a przez to zapewnienia lepszej kontroli nad realizowanymi usługami; Outsourcing i offshore outsourcing zapewnia nowe kontakty biznesowe oraz doświadczenia w zakresie zarządzania tego typu projektami; Ryzyko outsourcingu i offshoringu (także w kontekście zarządzania wiedzą) jest dużo mniejsze, jeżeli nie dotyczy obszarów i funkcji kluczowych dla funkcjonowania organizacji; Doświadczenia klientów indyjskich firm offshoringowych dają podstawę do twierdzenia, że zlecanie wykonywania wybranych usług firmom z tej samej branży jest obarczone dużym ryzykiem. Wiedza, które zostaje przekazana do dostawcy może mocno osłabić pozycję takiej organizacji, a wzmocnić pozycję dostawcy. P3: Sobińska M., Chosen aspects of information management in IT outsourcing, [w:] Advanced Information Technologies for Management- AITM Information Systems in Business, red. J. Korczak, H. Dudycz, M. Dyczkowski, Prace Naukowe UE we Wrocławiu nr 205, ISSN , Wrocław 2011, s Publikacja P3 została poświęcona analizie potrzeb informacyjnych, zarządzaniu dokumentami oraz zasadom komunikacji w projektach outsourcingowych. Wybór tematu podyktowany był przekonaniem, że poruszane w artykule kwestie zarządzania informacją już na etapie planowania współpracy outsourcingowej są zbyt często zaniedbywane przez organizacje decydujące się na współpracę z zewnętrznymi dostawcami usług IT. W P3 określiłam: potrzeby informacyjne dla planowania outsourcingu IT i sposoby ich zaspokajania, zasady zarządzania dokumentami w przedsięwzięciach outsourcingowych oraz sposoby komunikacji w relacjach z dostawcami usług. W publikacji P3 opierając się przede wszystkim na analizie piśmiennictwa weryfikowałam hipotezę H5, a wnioski z przeprowadzonych badań brzmią następująco: Rzetelna ocena strategiczna (poprzedzona gromadzeniem informacji z różnych źródeł) i jasne sformułowanie celów outsourcingu jest kluczowe dla późniejszych efektów współpracy; 12

14 Organizacje zorientowane na optymalizowanie korzyści biznesowych i minimalizowanie ryzyka we współpracy z zewnętrznymi dostawcami powinny angażować swój personel w każdy etap procesu outsourcingu (nie należy przerzucać całej odpowiedzialności na dostawców usług); Ustalenie zasad administrowania kontraktem jest niezbędne, jeśli organizacja chce skutecznie monitorować wyniki pracy dostawców usług i szybko reagować na pojawiające się problemy; Umowy SLA są, obok kontraktu, jednym z podstawowych narzędzi wspierających zarządzanie i komunikację w relacjach klient-dostawca usług IT; Komunikacja, a szczególnie komunikacja bezpośrednia pełni bardzo ważną rolę we wszystkich etapach projektu outsourcingowego. Tworzenie sprzyjających warunków dla dialogu klienta z dostawcą może dodatkowo przyczynić się do wzbogacenia wiedzy organizacji na temat kooperacji, jak również wzbogacać wiedzę personelu IT dotyczącą wykonywania usług dzięki różnego typu kontaktom z pracownikami firmy dostawcy (formalnym i nieformalnym). P4: Perechuda K., Sobińska M., Models of information and knowledge transfer in IT outsourcing projects, Proceedings of the Federal Conference on Computer Science and Information Systems 2012, ISBN , Print ISBN: , s W publikacji P4 omówiłam oryginalne modele transferu informacji i wiedzy we współpracy outsourcingowej opracowane wspólnie z prof. K. Perechudą (rys. 1-5). Ponadto określiłam czynniki uzyskiwania przewagi konkurencyjnej w takim modelu współpracy oraz wskazałam możliwe konsekwencje niewłaściwego korzystania z potencjału, jaki daje outsourcing IT. Faza I Faza II Faza III t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 W I 2 W 2 I 4 W 4 I I 1 W 1 I 3 W 3 OD OB Faza I- faza projektowania outsourcingu IT Faza II- faza realizacji/organizowania outsourcingu IT Faza III- faza implementacji/wdrożenia outsourcingu IT t 0 - czas w momencie 0 t 1 - czas w momencie 1 t n - czas w momencie n t- czas W wiedza I-informacja przepływ wiedzy/ informacji outsourcingodawcy przepływ wiedzy/ informacji outsourcingobiorcy Rys. 1. Model I Model czasu spóźnionego Źródło: opracowanie własne. 13

15 Kolejny model (rys.2) zakłada równoległe przepływy informacji dostawcy i wiedzy klienta usług outsourcingowych. Faza I Faza II Faza III t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 OD I 0 W 0 I 1 W 1 I 2 W 2 I 3 W 3 I 1 W 1 OB Rys. 2. Model II Model czasu rzeczywistego: równoległe przepływy informacji i wiedzy Źródło: opracowanie własne. W rzeczywistości równoległe przepływy informacji i wiedzy nie istnieją. Można je umownie nazwać równoległymi w sytuacji zminimalizowania tzw. zapóźnień informacyjnych, które występują w każdym systemie wymiany informacji. Przy okazji omawiania modelu II zwróciłam uwagę na proces uczenia się organizacji (pętla uczenia się). Faza I Faza II Faza III t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 OD W 0 I 0 W 1 I 1 W 2 I 2 W 3 I 3 OB W- wiedza gorąca OB outsourcingobiorcy Rys. 3. Model III Model antycypacyjny Źródło: opracowanie własne. W modelu III stroną aktywną jest OB outsourcingobiorca dający wiedzę gorącą, która jest transferowana do dostawcy, który ją przetwarza i w odpowiedzi przekazuje informacje i wiedzę do klienta. 14

16 Faza I Faza II Faza III KW (OD) t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 KW (OB) OD OB KW(OD)- wiedza kluczowa outsourcingodawcy KW(OB.)- wiedza kluczowa outsourcingobiorcy Rys. 4. Model IV Model idealny A Źródło: opracowanie własne. Model IV zakłada, że w czasie rzeczywistym następuje równoległy przepływ wiedzy kluczowej outsourcingodawcy i outsourcingobiorcy. Faza I Faza II Faza III t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 t t Rys. 5. Model V Model idealny B Źródło: opracowanie własne. W modelu V dwa byty organizacyjne oparte na wiedzy (outsourcingodawca i outsourcingobiorca) ulegają scaleniu. Łańcuchy informacji i wiedzy obu firm się zlewają. W prowadzonej w artykule P4 dyskusji nad różnymi modelami transferu informacji i wiedzy w relacjach klient-dostawca zadane zostały następujące pytania: Do czego ma służyć outsourcing? Czy outsourcing ma sprzyjać zdobywaniu nowej wiedzy, odkrywaniu wiedzy ukrytej (czy obiektywnie ukrytej) czy tylko realizacji konkretnych celów operacyjnych, takich jak np. minimalizacja kosztów IT? Zaproponowane w referacie modele transferu informacji i wiedzy (model II, III, IV i V) wskazują kierunek, w jakim powinny podążać organizacje uczące się współpracujące na zasadach outsourcingu w obszarze IT, dążące do poprawy efektywności i minimalizacji ryzyka. Zakładają one wspólne tworzenie wiedzy korporacyjnej na bazie wiedzy kluczowej outsourcingodawcy oraz outsourcingobiorcy, co w praktyce odbywać się może w przypadku dużego zaangażowania i doświadczenia stron, optymalnej komunikacji i odpowiedniej motywacji outsourcingodawcy i outsourcingobiorcy. 15

17 Publikacja weryfikuje pozytywnie hipotezy H5 i H6. Najważniejsze wnioski wynikające z podjętych w pracy P4 badań to: Rozwój outsourcingu i offshoringu usług IT : o przyczynia się do wzrostu wymiany informacji i wiedzy między zaangażowanymi stronami (także w wymiarze globalnym), o prowadzi do pogłębiania integracji między firmami na świecie i wzrostu globalnych współzależności, o umożliwia dostęp do zaawansowanej technologii krajom rozwijającym się (kraje bogate utraciły monopol na produkty high-tech i know-how); Outsourcing i offshoring stanowi wyzwanie dla zarządzania organizacją (i jej kapitałem intelektualnym) oraz jej rozwojem; Przy niewłaściwym podejściu do zarządzania współpracą i do kwestii transferu informacji i wiedzy, korzystanie z outsourcingu może spowodować: o redukcję miejsc pracy i utratę cennych pracowników, o ograniczenie lokalnych kompetencji, o uzależnienie się od nowego podmiotu, o wzrost kompetencji technicznych i organizacyjnych dostawcy (najczęściej pochodzącego z krajów biedniejszych), uniezależnienie się od klienta aż po podjęcie rywalizacji z dotychczasowymi zleceniodawcami. P5: Sobińska M., Perechuda K., Challenges for Knowledge Management in the Context of IT Global Sourcing Models Implementation, in: Artificial Intelligence for Knowledge Management. Second IFIP WG 12.6 International Workshop, AI4KM 2014, Warsaw, Poland, September 7-10, 2014, Revised Selected Papers. Springer, Heildelberg., Volume 469 of the series IFIP Advances in Information and Communication Technology, Springer International Publishing, s W pracy P5 dokonałam przede wszystkim szerokiego przeglądu piśmiennictwa na temat bieżących wyzwań związanych z wdrażaniem najnowszych modeli sourcingu usług IT w celu weryfikacji hipotezy H3. W dynamicznym środowisku organizacje są zmuszone do budowania swojej przewagi konkurencyjnej nie tylko na własnych zasobach, ale również na zasobach pochodzących od zewnętrznych dostawców w drodze różnych sposobów ich pozyskiwania. W artykule przedstawiłam wybrane aspekty zarządzania wiedzą oraz bezpieczeństwa wiedzy i informacji w kontekście implementacji globalnych modeli sourcingu usług IT, przy czym uwaga została skoncentrowana przede wszystkim na nowoczesnym modelu świadczenia usług IT- cloud computingu, wykorzystywanym coraz powszechniej w praktyce zarządzania różnego typu organizacjami. Główny nacisk położyłam na scharakteryzowanie najważniejszych zagrożeń związanych z dzieleniem się wiedzą w relacjach z dostawcami IT oraz określiłam sposoby redukcji ryzyka utraty informacji i wiedzy w relacjach sourcingowych. 16

18 Najważniejsze wnioski z podjętych w pracy P5 rozważań brzmią następująco: Nowe technologie i powiązane z nimi nowe modele i instrumenty dla biznesu, takie jak cloud computing, generują nowe, wcześniej niespotykane zagrożenia; Zmiany w środowisku operacyjnym firmy, spowodowane globalizacją, zwiększoną konkurencją, automatyzacją i, przede wszystkim, wirtualizacją, wymagają nowego podejścia do bezpieczeństwa informacji; Najważniejszymi obszarami ryzyka w odniesieniu do nowoczesnych rozwiązań w zakresie sourcingu usług IT (podobnie jak w klasycznych modelach outsourcingu) są: o utrata kontroli nad środowiskiem IT, o niewystarczająca ochrona danych, o nadmierna zależność od zewnętrznych dostawców, o utrata możliwości powrotu do samodzielnego świadczenia usług IT; Decyzja o przyjęciu konkretnego rozwiązania w zakresie pozyskiwania usług IT powinna opierać się na takich czynnikach, jak: wielkość organizacji, skala działania, skłonność do ryzyka, przyjęta polityka bezpieczeństwa informacji, strategia personalna i budżet; Wydaje się, że migracja do modelu cloud computingu jest dobrym rozwiązaniem dla firm chcących zmaksymalizować swoje zyski (usługi przetwarzania w chmurze są zdecydowanie bardziej opłacalne) przy zachowaniu wysokich standardów bezpieczeństwa; Firmy, które z różnych powodów nie są w stanie lub nie chcą polegać na swoich partnerach zewnętrznych, mogą sięgnąć po inne modele świadczenia usług IT, takie jak model chmury prywatnej lub model insourcingu, w celu poprawy efektywności IT. P6: Sobińska M., Cloud computing a zarządzanie wiedzą wyzwania, szanse i zagrożenia, Informatyka Ekonomiczna/ Business Informatics 1 (39) 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2016, s W artykule P6 podjęłam próbę oceny wpływu cloud computingu na kluczowe obszary zarządzania wiedzą. Zaprezentowałam wyzwania, jakim muszą sprostać organizacje, którym zależy na podnoszeniu pozycji konkurencyjnej, możliwe pozytywne konsekwencje implementacji rozwiązań chmurowych, jak i zagrożenia wykorzystywania chmury w kontekście zarządzania wiedzą. Jako osiągnięcie w tej pracy mogę wskazać szczegółowe omówienie potencjału cloud computingu do świadczenia usług zarządzania wiedzą w zakresie: doskonalenia procesów decyzyjnych, poprawy rentowności, skrócenia czasu reakcji na kluczowe problemy, wzrostu: wydajności, udziału w rynku, cen akcji i przewagi konkurencyjnej. Na podstawie 17

19 analizy literatury wskazałam zależność między wykorzystaniem różnych rodzajów rozwiązań chmurowych (chmura prywatna, publiczna, społeczna, hybrydowa) a dostępem do wiedzy jawnej oraz cichej (ukrytej) oraz do wiedzy dziedzinowej, a także spróbowałam określić poziom dostępu do wiedzy we wspomnianych rozwiązaniach. Dokonałam też oryginalnej, autorskiej prezentacji korzyści i zagrożeń związanych z implementacją cloud computingu w wybranych obszarach zarządzania wiedzą (tab. 1). 18

20 Tab. 1. Korzyści i ryzyko implementacji cloud computingu w wybranych obszarach zarządzania wiedzą Obszary/cele zarządzania wiedzą Strategia/ Rozwój zasobów wiedzy i kompetencji Zarządzanie ludźmi/ Rozwój kapitału intelektualnego Zarządzanie procesami Marketing/ wywiad gospodarczy/ innowacje Technologie informatyczne/ Zarządzanie bezpieczeństwem informacyjnym Potencjał cloud computingu Dostęp do zewnętrznej wiedzy specjalistycznej, najnowszych technologii; dostarczanie narzędzi umożliwiających nieograniczony dostęp do wiedzy organizacyjnej, marketingowej, technologicznej; dostarczanie narzędzi wspierających transfer i dzielenie się wiedzą Odciążenie personelu z zajmowania się technicznymi/ pomocniczymi aspektami i skupienie na kluczowej działalności; Rozwijanie nowych umiejętności i kompetencji w działach IT; Lepsza współpraca/ transfer wiedzy między jednostkami biznesowymi Wspieranie innowacji, które zmieniają sposób prowadzenia biznesu; Skrócenie czasu realizacji procesów Możliwy nieograniczony dostęp do wiedzy wewn. i zewn. (organizacyjnej, marketingowej, technologicznej) ; Zapewnienie możliwości bezpośredniej integracji podmiotów zewn. z przedsiębiorstwem Wspieranie innowacji rynkowych (dotyczących produktów / usług) Lepsze wykorzystanie zasobów ITwysoka skalowalność zasobów IT, dostępność, wydajność oraz niezawodność; Ułatwione zarządzanie, większa elastyczność infrastruktury IT/ Wzrost bezpieczeństwa dzięki zaawansowanym narzędziom ochrony danych wykorzystywanych przez dostawców cloud computingu Ryzyko związane z implementacją cloud computingu Utrata kontroli nad środowiskiem IT; Uzależnienie się od dostawców usług chmurowych Możliwa utrata kapitału intelektualnego w przypadku, gdy konsekwencją adaptacji rozwiązań chmurowych jest zwalnianie pracowników działu IT; Utrata potencjału niezbędnego do powrotu do samodzielnego świadczenia usług IT Możliwość utraty przewagi konkurencyjnej w wyniku przeniesienia do chmury aplikacji, które mogłyby dostarczyć konkurencji informacji służących budowaniu przewagi konkurencyjnej lub przetwarzających wrażliwe dane klientów; Utrata kontroli nad środowiskiem IT; Awarie systemu; Niedopasowanie usług do faktycznych potrzeb organizacji/ Spadek bezpieczeństwa w przypadku wyboru dostawcy posiadającego słabszy system zabezpieczeń niż klient i/lub w sytuacji, gdy dostawca podlega prawu mniej restrykcyjnemu, jeśli chodzi o ochronę danych niż prawo kraju klienta; Możliwość utraty i/lub nieuprawnionego wykorzystania wrażliwych danych 19

21 Źródło: opracowanie własne. Z publikacji P6 wynikają następujące wnioski: Właściwe zarządzanie oraz transfer wiedzy wewnątrz organizacji, jak i w relacjach z otoczeniem, któremu sprzyja rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych, jest niezbędnym warunkiem przetrwania i rozwoju organizacji; Outsourcing IT, w tym cloud computing może być narzędziem wspierającym zarządzanie wiedzą, a przez to sprzyjającym wzrostowi efektywności funkcjonowania działów IT oraz pozostałych jednostek biznesowych; Cloud computing może stać się wartościowym narzędziem umożliwiającym dostęp i dzielenie się wiedzą (organizacyjną, marketingową, technologiczną) zarówno w wewnętrznej przestrzeni organizacyjnej, jak i w relacjach z różnymi podmiotami w silnie rozproszonym i dynamicznym środowisku zewnętrznym; Cloud computing może wpływać na innowacyjność usług, procesów, a nawet kreować nowe modele biznesu, a przez to przyczyniać się do wzrostu pozycji konkurencyjnej firm, które go umiejętnie zaadoptują. P7: Sobińska M., Innowacyjne modele biznesu dla IT- wyzwania i perspektywy rozwoju, [w:] red. I. Chomiak-Orsa, J. Gołuchowski, Prace Naukowe UE Informatyka Ekonomiczna/Business Informatics 1(31), Wydawnictwo UE we Wrocławiu, Wrocław 2014, s W publikacji P7 koncentruję się na omówieniu wyzwań stojących przed organizacjami w kontekście wyboru i implementacji nowych modeli biznesu ze szczególnym uwzględnieniem modeli sourcingowych w przestrzeni IT. Definiuję w nim model funkcjonowania obszaru IT oparty na sourcingu jako skoordynowany plan funkcjonowania działu IT mający na celu realizację strategii zgodnej z oczekiwaniami użytkowników usług i procesów IT poprzez optymalne wykorzystanie zasobów wewnętrznych oraz zewnętrznych w ramach relacji z wewnętrznymi i zewnętrznymi podmiotami oraz charakteryzuję modele sourcingu IT występujące we współczesnej praktyce zarządzania. Wskazuję potencjał globalnego sourcingu usług IT dla zwiększania innowacyjności oraz trendy i perspektywy rozwoju modeli sourcingowych w przestrzeni IT. Artykuł ten sygnalizuje problem, jakim jest dokonywanie strategicznych wyborów sourcingowych i współpraca sourcingowa dla innowacji. W publikacji tej realizuję postawione cele poznawcze oraz wskazuję argumenty dla pozytywnej weryfikacji hipotezy H4 mówiącej, że zastosowanie adekwatnych modeli sourcingowych w obszarze IT i właściwe zarządzanie relacją sourcingową przyczynia się do wzrostu efektywności i innowacyjności procesów IT oraz procesów wspieranych przez IT. 20

22 P8: Sobińska M., Model dojrzałości sourcingowej w obszarze IT, Organizacja i Kierowanie/ Organization and Management, NR 4 (169) ROK 2015, Indeks ISSN , Komitet Nauk Organizacji i Zarządzania& Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Zarządzania i Finansów, Warszawa 2015, s Celem artykułu P8, a zarazem głównym osiągnięciem tej pracy jest prezentacja autorskiego modelu dojrzałości sourcingowej w obszarze IT, służącego do oceny i diagnozy stopnia dojrzałości relacji sourcingowych występujących w firmach. Został on przedstawiony zarówno w formie graficznej, uproszczonej w postaci macierzy zawierającej krótkie charakterystyki wyróżnionych poziomów dojrzałości, jak i w formie szczegółowego opisu analizowanego zjawiska, jakim jest sourcing usług IT. Tło dla koncepcji dojrzałości sourcingowej organizacji stanowiła problematyka zarządzania IT, zarządzania wiedzą i transferu/dyfuzji wiedzy w relacjach klient dostawca usług IT. W modelu dojrzałości sourcingowej w przestrzeni IT wyróżniłam i scharakteryzowałam cztery poziomy dojrzałości: poziom I sourcing procesów/usług standardowych, poziom II sourcing procesów/usług typu core-service, poziom III sourcing wiedzy, poziom IV kooperacja dla innowacji. Organizacje, które w swoich wyborach sourcingowych kierują się przede wszystkim motywami kosztowymi, outsourcują usługi proste/standardowe, nie narażając się na zbytnie ryzyko, i nie angażują się w zarządzanie współpracą z zewnętrznymi dostawcami, można umownie określić jako będące na I poziomie dojrzałości sourcingowej. Organizacje II poziomu to przede wszystkim przedsiębiorstwa, którym zależy nie tylko lub nie w głównej mierze na obniżaniu kosztów IT, lecz także na wzroście jakości usług i szybkości/terminowości realizacji przedsięwzięć informatycznych, na co nie zawsze pozwalają ograniczone zasoby wewnętrzne. Organizacje te w większym stopniu angażują się w zarządzanie relacją z zewnętrznym dostawcą, ponieważ dzięki temu mają większą pewność utrzymania usług na wysokim poziomie i niedopuszczenia do opóźnień w ich realizacji. Podstawowym narzędziem minimalizacji ryzyka i kontroli jest dobrze skonstruowany kontrakt i szczegółowo sprecyzowane umowy SLA. Można też przyjąć, że organizacje I i II poziomu koncentrują się na zarządzaniu wiedzą jawną bez przykładania wagi do dzielenia się wiedzą niejawną i możliwości uczenia się od dostawców. Z jednej strony takie podejście może być uznane za mniej ryzykowne (im mniej kontaktów bezpośrednich, tym mniejsza szansa na przypadkowy wyciek wiedzy), z drugiej bez podejmowania ryzyka współpracy ze specjalistycznymi firmami firmy mogą opóźniać innowacje i narażać się na utratę konkurencyjności. Poziom III dojrzałości sourcingowej prezentują organizacje, które współpracę z dostawcą/dostawcami usług IT traktują jako możliwość uczenia się, dlatego bardzo dużą wagę przykładają do zarządzania relacją, dbania o przyjazną atmosferę współpracy, budowanie zaufania poprzez kontakty 21

23 Poziom dojrzałości relacji z zewn. dostawcą bezpośrednie i stosowanie pozytywnych bodźców motywacyjnych (np.: udział w korzyściach, poszerzanie i/lub przedłużanie kontraktu, pozytywne referencje itp.). To wszystko ma sprzyjać dyfuzji wiedzy w relacji klient dostawca i dostawca klient. W tym typie współpracy dość istotna jest bliskość klienta i dostawcy usług ze względu na jakość komunikacji. Kooperacja dla innowacji najwyższy, IV poziom dojrzałości sourcingowej jest zarezerwowany dla przedsiębiorstw, które podejmują wysiłek współpracy z dostawcą usług na rzecz wspólnego celu, jakim jest kreowanie innowacyjnych rozwiązań/produktów/usług. Na tym poziomie niezbędne jest wysokie zaangażowanie i zaufanie obu stron, partnerstwo oraz wspólne ponoszenie ryzyka i inwestycji. Bazę do zbudowania modelu dojrzałości sourcingowej stanowił model transformacji outsourcingowego modelu biznesu dla IT (rys. 6). Dyfuzja wiedzy jawnej i cichej Zaangażowanie Kooperacja z dostawcą IT na rzecz innowacji Zaufanie Outsourcing usług i wiedzy IT Outsourcing usług IT Wpływ na innowacyjność i budowanie przewagi konkurencyjnej Rys. 6. Transformacja outsourcingowego modelu biznesu dla IT Źródło: opracowanie własne. Przedstawiłam na nim proces dochodzenia przez organizacje do najbardziej zaawansowanej i najbardziej interesującej formy współpracy z zewnętrznymi dostawcami, jaką jest współpraca/kooperacja/partnerstwo dla innowacji. Najważniejsze wnioski wynikające z publikacji P8 to: Organizacje poszukują nowych, elastycznych modeli biznesu, do których można zaliczyć sourcing usług IT; Wraz z implementacją modeli sourcingowych w przestrzeni IT powinny ulec zmianie kompetencje działu IT; Sourcing IT może dotyczyć zarówno usług standardowych, jak i zaawansowanej współpracy na rzecz innowacji, opartej na wzajemnym zaufaniu i dużym zaangażowaniu klienta i dostawcy; Zaproponowany model dojrzałości sourcingowej w obszarze IT może służyć diagnozie, który z wyróżnionych poziomów dojrzałości jest najbliższy danej 22

24 organizacji, skonfrontowaniu tej oceny z faktycznymi oczekiwaniami organizacji co do efektów współpracy z dostawcami usług oraz motywowaniu do podjęcia odpowiednich działań w przypadku, gdy organizacja chce przejść na wyższy poziom dojrzałości; model ten może stanowić punkt wyjścia do budowy bardziej zaawansowanych narzędzi ewaluacji jakości sourcingu IT. P9: Sobińska M., Dojrzałość sourcingowa przedsiębiorstw w obszarze IT- wnioski z badań pilotażowych, "Studia Ekonomiczne Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Informatyka i Ekonometria 2016 (8)" nr 308, ISSN , ISSN X, Katowice 2016, s Publikacja P9 zawiera prezentację wyników badań empirycznych, jakie przeprowadziłam metodą ankietową i/lub w drodze wywiadu w celu weryfikacji modelu dojrzałości sourcingowej organizacji, omówionego w artykule P8. Materiał badawczy został pozyskany w formie rozmów bezpośrednich, telefonicznych lub w formie ankiety elektronicznej, w zależności od preferencji osób, które zgodziły się uczestniczyć w badaniu. W badaniu wzięły udział dwadzieścia cztery przedsiębiorstwa. Celem badań pilotażowych było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: Czy i jakie modele sourcingowe w obszarze IT wybierają przedsiębiorstwa funkcjonujące w Polsce? Jakie są najważniejsze motywy decyzji sourcingowych? Jaki jest zakres wydzielanych usług? Które modele sourcingowe są postrzegane jako najbardziej ryzykowne? Jakie problemy napotykają przedsiębiorstwa korzystające z sourcingu IT? Czy sourcing IT przynosi oczekiwane efekty? Otrzymane wyniki, mimo niewielkiej próbki badawczej, pozwoliły na postawienie nowej grupy założeń i wytyczenie kierunków dalszych badań, a mianowicie: Rynek usług outsourcingowych jest bardzo dobrze rozwinięty, o czym świadczy deklarowany brak trudności ze znalezieniem dostawców i stosunkowo wysokie zadowolenie ze współpracy z dostawcami usług IT, co jednak nie ogranicza zupełnie problemów związanych z zarządzaniem relacjami sourcingowymi. Wydaje się, że wraz z rozszerzaniem współpracy sourcingowej (wiele firm korzysta z usług wielu dostawców jednocześnie), mimo nabierania doświadczeń i wiedzy o współpracy, nie maleją trudności z zarządzaniem w takim modelu funkcjonowania IT i brakuje, wydawałoby się bezwzględnie niezbędnych elementów dla efektywnego współdziałania (takim elementem są np. dobrze zdefiniowane umowy SLA). Wciąż istotnym nurtem badań dotyczącym modeli sourcingowych pozostaje poszukiwanie metod i narzędzi wspomagających budowanie i doskonalenie relacji klient dostawca przy jednoczesnej minimalizacji szeroko rozumianych kosztów; 23