INSTYTUT POLITYKI SPOŁECZNEJ INSTYTUTU POLITYKI SPOŁECZNEJ UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO 2/2011

Transkrypt

1 INSTYTUT POLITYKI SPOŁECZNEJ 2/2011 Dr Anna Kurowska, adiunkt w Instytucie Polityki Społecznej UW, absolwentka nauk politycznych (2004) na Uniwersytecie Warszawskim oraz ekonomii w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie (2007), współpracownik i ekspert Forum Obywatelskiego Rozwoju. Dynamika nierówności dochodowych w Polsce na tle innych krajów najważniejsze wnioski z badań i statystyk. Wstęp W debacie publicznej w Polsce pojawiają się często dyskusje na temat nierówności dochodowych. Odbywają się one jednak przy cichym założeniu, że: 1) obecny poziom nierówności jest przede wszystkim rezultatem znacznego wzrostu nierówności w wyniku transformacji systemowej 1, 2) nierówności 1 Warto zaznaczyć, że samo określenie transformacja systemowa, można traktować wąsko i za okres transformacji uznać jedynie lata dziewięćdziesiąte, a nawet jedynie ich pierwszą połowę (wówczas bowiem dokonano najważniejszych zmian systemowych/ustrojowych w kraju). Można też pojęcie transformacji traktować szerzej, jak cały okres po 1989 roku ponieważ po dzień dzisiejszy, choć już w coraz mniejszym stopniu dokonują się w naszym ustroju i gospodarce istotne zmiany (będące m.in. efektem podstawowych reform z początku lat 90-tych) w stosunku do tego, co było przed 1989 rokiem. W tym artykule staram się nawiązywać do obu podejść. dochodowe są z założenia czymś złym (niepożądanym). Te dwa założenia powinny być również przedmiotem analizy. O ile jednak pierwsze założenie ma charakter twierdzenia z zakresu ekonomi pozytywnej i jest falsyfikowalne, tak drugie założenie przynależy raczej do twierdzeń ekonomii normatywnej i odnosi się również do wyborów o charakterze aksjologicznym, więc nie podlega jednoznacznej ocenie jako prawda lub fałsz. Celem niniejszego artykułu jest próba weryfikacji tezy zawartej w pierwszym z przedstawionych założeń. Ponadto w artykule zaprezentowano wyniki badań nad wpływem systemu redystrybucji (podatków i transferów socjalnych) na poziom nierówności z uwzględnieniem wniosków dla Polski. 1

2 1. Uwagi metodologiczne do oceny poziomu nierównomierności rozkładu dochodów i jego zmian w czasie. W badaniach i literaturze przedmiotu stosowane są różne wskaźniki zróżnicowania dochodów. Najczęściej cytowany i stosowany jest Współczynnik Giniego (Gini) 2 oraz stosunek dochodów gospodarstw należących do 80 centyla do dochodów gospodarstw należących do 20 centyla dochodowego (P80/P20). Aby móc ocenić, czy poziom nierówności na jaki wskazuje dana miara w przypadku Polski jest niski, średni czy wysoki musimy odnieść ten poziom do: 1) jakiejś ustalonej skali, na której określonym przedziałom wartości jakie może przyjąć dany wskaźnik, przypiszemy uprzednio którąś z tych trzech ocen lub/i 2) porównać wartość wskaźnika uzyskaną dla Polski do wartości uzyskanych dla innych krajów (ocena relatywna) 3 lub/i wartości wskaźnika, jakie występowały w przeszłości. W pierwszym przypadku wyznaczenie przedziałów wartości i nadanie im znaczeń nie jest jednak sprawą oczywistą (automatyczną) i nie może być traktowane jako obiektywne. Jak stwierdza T. Sozański: Dla parametru przyjmującego wartości z przedziału [0;1], praktycy oczekują zwykle od 2 Warto zaznaczyć, że Współczynnik Giniego jest w statystyce traktowany jako miara koncentracji (nierównomierności rozkładu sumy wartości badanej cechy), zaś do badania zróżnicowania wartości danej cechy stosuje się raczej odchylenie standardowe i klasyczny współczynnik zmienności. Jakkolwiek, pojęcia te są sobie bliskie (m.in. jak pisze T. Sozański, współczynnik zmienności jest, oprócz współczynnika Theila, głównym konkurentem dla współczynnika Giniego por. Sozański 2005). Ponadto w języku potocznym określenie nierówności dochodów dotyczy właśnie oceny zjawiska koncentracji, nie zaś jego zróżnicowania. Podstawową cechą współczynnika Giniego jest to, że pozwala ocenić nierównomierność rozkładu w odniesieniu do całej zbiorowości (w odróżnieniu od wskaźnika P80/P20), jednak ta sama wartość współczynnika może dotyczyć znacznie różniących się od siebie rozkładów np. rozkładu w którym nierówności dotyczą głównie bogatszej połowy społeczeństwa oraz rozkładu w którym nierówności dotyczą biedniejszej części społeczeństwa co akurat z punktu widzenia polityki społecznej może mieć duże znaczenie (opis konstrukcji współczynnika Giniego np. w: Jóźwiak, Podgórski 2009, r. 2.7) 3 Przy takich porównaniach również można wyznaczyć przedziały wartości, odnosząc się jednak nie do teoretycznego zakresu wartości, jakie potencjalnie może przyjąć dana miara, ale do rzeczywistego obszaru zmienności tego wskaźnika oraz parametrów rozkładu jego wartości w danym momencie w czasie. teoretyków podzielenia zakresu jego wartości na interwały opisane za pomocą wyrażeń wartości niskie, średnie i wysokie. Decyzja w tej materii należy jednak do użytkowników statystyki, niż teoretyków (Sozański 2005). W przypadku współczynnika Giniego wiadomo, że im jego wartość jest bliższa 0, tym mamy większą równomierność rozkładu dochodów, a im bliżej 1 tym większą nierównomierność tego rozkładu. Technicznie dzieląc przedział [0;1] na trzy części, np.: <0;0,3(3)>, (0,3(3);0,6(6)> oraz (0,6(6);1> możemy nadać im odpowiednio znaczenia niski, umiarkowany i wysoki poziom, podobnie jak to ma miejsce w statystyce przy dla klasycznym współczynniku zmienności (por. np. Maksimowicz-Ajchel 2008). Takie podejście nie uwzględnia jednak rzeczywistej skali wahań, a więc zakresu wartości jakie przyjmuje współczynnik Giniego dla dochodów w różnych krajach świata. Jeśli wartości współczynnika w rzeczywistości nie wykraczają poza przedział 0,2-0,6 to należałoby uznać, że w żadnym kraju nierówności dochodowe nie są wysokie. Bardziej zasadne wydaje się więc, aby określając poziom nierówności w Polsce odnieść się do poziomów tego współczynnika w innych krajach 4. To samo dotyczy oceny zmian, jakie zachodzą w poziomie nierówności dochodowych w czasie. Aby ocenić czy wzrost/spadek poziomu nierówności w Polsce w ostatnich 20 latach był duży czy mały, należy odnieść kierunek i wielkość tych zmian, do wielkości i kierunku zmian jakie zaszły w tym zakresie w innych krajach. 4 Należy również zaznaczyć, że oba analizowane podejścia abstrahują od znaczenia nierówności (jej ubocznych efektów) w kontekście polityki społecznej i gospodarczej, np. wpływu poszczególnych poziomów nierówności dochodowych na integrację społeczną, pokój/niepokój społeczny czy efektywność gospodarowania. Celem niniejszego artykułu jest jednak zbadanie poziomu i zmian nierówności dochodowych, nie zaś ich skutków, a tym bardziej oceny tego zjawiska w kategoriach dobra/zła, czy pożądanych/niepożądanych zmian. 2

3 2. Czy obecny poziom nierówności w Polsce jest wynikiem szczególnie wysokiego wzrostu nierówności w okresie 5 transformacji na tle innych krajów regionu? Wykres 3. Gini w połowie obecnego dziesięciolecia w 26 krajach OECD 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 Obecnie, Polska na tle 39 krajów Europy, ma nieco wyższy niż średni poziom nierówności dochodowych (Gini wykres 1; P80/P20 wykres 2). Również ze statystyk OECD wynika, że w połowie obecnego dziesięciolecia, na tle wysoko rozwiniętych krajów świata, Polska miała wyższy niż przeciętny poziom nierówności dochodowych 6. Wykres 1. Gini w 2008 roku w 29 krajach Europy 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Slovenia Slovakia Malta Iceland Cyprus Croatia New Member States 10 Euroarea-16 European Union 25 European Union 15 European Union 27 Estonia New Member States 12 Lithuania Bulgaria Romania Latvia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bazy Eurostatu Wykres 2. P80/P20 w 2008 roku w 30 krajach Europy Slovenia Slovakia Iceland Malta Cyprus Croatia EU (25 countries) Euro area (16 countries) EU (15 countries) EU (27 countries) Estonia Lithuania Bulgaria Romania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bazy Eurostatu 5 Zauważmy, że odpowiedź na pytanie, czy doszło do szczególnego wzrostu nierówności w okresie transformacji (korelacja) nie jest równoznaczne z odpowiedzią na pytanie, czy jest ono wynikiem transformacji (związek przyczynowo skutkowy). Jednak dokonując porównań kształtowania się poziomu nierówności w krajach, które przechodziły w tym samym okresie transformację ustrojową, oraz w krajach, w które takiej transformacji nie przechodziły a także kształtowania się poziomu nierówności przed rozpoczęciem procesów transformacji (co jest jednak bardzo ograniczone, ze względu na brak odpowiednich danych) oraz po ich rozpoczęciu, stanowi dobrą podstawę dla uprawdopodobnienia bądź nie tezy o związku przyczynowym między analizowanymi zmiennymi. 6 Dokonując oceny poziomu nierówności w krajach naszego regionu należy pamiętać, że relatywnie niski poziom nierówności w Czechach i na Słowacji jest prawdopodobnie w znacznej mierze wynikiem tego, że w odróżnieniu od Polski czy Węgier, udział ludności aktywnej zawodowo wynosi w tych krajach odpowiednio 45,42% i 46,5% (w Polsce jest to 38,03% zaś na Węgrzech 38,46%). 0,15 0,1 0,05 0 Slovak Republic Iceland Switzerland Australia Korea OECD Total Canada Japan New Zealand United States Turkey Mexico Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bazy OECD Istnieją jednak różnice w wynikach badań dynamicznych, co do tego czy w Polsce wzrost nierówności w ostatnim dwudziestoleciu był relatywnie niski/najniższy w porównaniu z innymi krajami regionu. Co ważne, różnice te są szczególnie istotne jeśli przeanalizujemy zmiany jakie zaszły w poziomie nierówności oddzielnie z perspektywy (ekwiwalentnych) dochodów gospodarstw domowych oraz dochodów z pracy osób indywidualnych. Jeśli chodzi o zmiany w nierównomierności rozkładu dochodów gospodarstw domowych w krajach naszego regionu z badań Zaidiego (Zaidi 2009) wynika, że już w latach poziom współczynnika Giniego dla dochodów gospodarstw domowych w Polsce był wyższy niż w Czechach, Słowenii, Estonii, na Litwie, Łotwie i Węgrzech, zaś procentowy wzrost współczynnika jaki nastąpił do roku 2006 był w Polsce najniższy (patrz tablica 1). Z badań Vacernika (Luxemburg Income Study - LIS) wynika zaś, że w latach na Węgrzech nastąpił spadek nierówności (Gini: 0,32 do 0,29), zaś w pozostałych krajach, w tym Polsce wzrost, przy czym procentowo był on w naszym kraju najniższy. Porównując dane pochodzące z analiz ILO (World of Work Report 2008) dla krajów b. bloku komunistycznego (por. wykres 4) wzrost nierówności, jaki nastąpił w Polsce w latach w stosunku do innych krajów regionu wydaje się być umiarkowany. Nieco inne wnioski, ze względu na wyższe oszacowania wysokości współczynnika Giniego dla Polski, płyną z analizy danych pochodzących z bazy TransMONEE (UNICEF; wykres 5). Wynika z nich, że procentowy wzrost nierówności w Polsce nie był niższy niż w innych krajach. Jednak wyliczenia te były poddawane w wątpliwość (jako zawyżone dla Polski i Wegier) przez P. Mitrę i R. Yemstova (2005). Z przy- 3

4 toczonych badań wynika więc, że procentowy wzrost nierówności dochodowych gospodarstw domowych w Polsce, jaki miał miejsce w okresie transformacji z pewnością nie był większy niż wzrosty jakie wystąpiły w innych krajach naszego regionu, które również przeszły transformację ustrojową. Niektóre badania pokazują nawet, że był on najniższy. Tablica 1: Kształtowanie się współczynnika Giniego w wybranych krajach w latach Źródło: Zaidi 2009, s. 7, tablica 1. Wykres 4. Zmiana współczynnika Giniego w krajach b. bloku sowieckiego Źródło: World of Work Report 2008, s. 11 Wykres 5. Współczynnik Giniego ekwiwalentnych dochodów gospodarstw domowych w latach w Polsce, Czechach, na Węgrzech i Słowacji Źródło: Vacernik 2010, wykres 2, s. 27 Natomiast jeśli chodzi o poziom i zmiany nierówności dochodów indywidualnych/z pracy (personal income/employee income) w krajach naszego regionu, to z analiz Vacernika (w oparciu o statystyki: LIS oraz bazę UNICEF: TransMONEE wykres 6) wynika, że kształtowały się odmiennie od nierówności badanych z perspektywy gospodarstw domowych. Poziom tych nierówności dla Polski w 1989 roku był relatywnie niski (Gini: Polska i Słowacja 0,18, Węgry 0,29, Czechy 0,19) zaś w latach nastąpił w naszym kraju w tym zakresie jeden z największych procentowych wzrostów nierówności. Zestawienie wyżej zaprezentowanych wyników badań pozwala stwierdzić, że pomimo relatywnie wysokiego wzrostu nierówności dochodów uzyskiwanych z pracy w Polsce w okresie transformacji, wzrost nierówności dochodowych polskich gospodarstw domowych nie był szczególnie wysoki. Relatywnie wysoki poziom nierówności dochodowych gospodarstw domowych występował w Polsce już w latach osiemdziesiątych, a więc jeszcze przed rozpoczęciem procesów transformacji systemowej. Warto też zaznaczyć, że podczas gdy nierówności dochodów z pracy dynamicznie rosły od samego początku transformacji, tak poziom nierówności dochodowych na poziomie gospodarstw domowych, początkowo (w latach ) nawet spadł, a dopiero później wzrósł (por. wykresy 5 i 6 oraz tablice 2 i 3). Zawarte w tablicy 3 dane pokazują, że między 1989 a 1992 rokiem, w odróżnieniu od rozkładu sumy dochodów pracowniczych, udziały dwóch najniższych kwintylowych grup dochodowych gospodarstw domowych w sumie całkowitych dochodów gospodarstw domowych w Polsce wzrosły, zaś udziały pozostałych grup zmalały. Oznacza to, że obniżenie poziomu nierówności na samym początku transformacji było związane ze wzrostem (relatywnym) dochodów najuboższych rodzin. Warto dodać, że jak wynika z analiz Keane a i Prasada (1999), wzrost nierówności w okresie transformacji dotyczył gospodarstw domowych pracowników, zaś wśród gospodarstw rolniczych nierówności zmniejszyły się. Oznacza to, że transformacja systemowa w Polsce mogła przyczynić się 4

5 wręcz do zmniejszenia nierówności dochodowych gospodarstw rolnych. Zarówno w Polsce, jak i w Czechach, oraz na Słowacji (wyjątek stanowią Węgry) w ostatnich dwudziestu latach wzrosła dodatnia zależność (korelacja) pomiędzy osobistymi zarobkami a dochodem do dyspozycji w gospodarstwie domowym (również per capita), przy czym poziom tej zależności jest obecnie najwyższy właśnie w Polsce. Zależność ta dla Polski z 1986 roku wynosiła 0,33 (Pearson), zaś w 2007 roku już 0,62. Dla pozostałych krajów wartości te wyniosły odpowiednio: Czechy 0,18 w 1988 r. i 0,49 w 2007 r., Słowacja 0,49 w 1992 r. i 0,56 w 2007 r., zaś dla Węgrzech 0,61 w 1991 roku i 0,49 w 2007 r. Oznacza to, że w porównaniu do sytuacji jaka miała miejsce w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, obecnie zróżnicowanie dochodów w gospodarstwach domowych w większym stopniu jest związane z różnicami występującymi w dochodach z pracy. Wykres 6. Współczynnik Giniego zarobków w latach w Polsce, Czechach, na Węgrzech i Słowacji Źródło: Vacernik 2010, wykres 1, s. 27 Tablica 2: Kształtowanie się współczynnika Giniego w Polsce w latach Źródło: Keane, Prasad 1999, s. 41. Uwaga autorów: Wzrost współczynnika Giniego na przełomie według danych CSO (GUS)-OECD jest po części wynikiem zmiany w doborze próby do badania (m.in. zwiększenie udziału osób samozatrudnionych w próbie) jaka nastąpiła w 1993 roku. Tablica 3: Porównanie zmian udziałów w sumie dochodów poszczególnych kwintyli dochodowych oraz wartości współczynnika Giniego dla dochodów pracowników oraz ekwiwalentnych dochodów gospodarstw domowych Źródło: Vacernik 2010, tablica 1, s Czy wzrost nierówności w krajach naszego regionu, które dokonały transformacji systemowej po 1989 roku, był wyjątkiem w skali całego świata? Oceniając wzrosty nierówności w krajach naszego regionu, które po 1989 roku przeszły okres transformacji systemowej należy również odnieść je do zmian jakie wystąpiły w tym samym czasie w innych krajach na świecie. W latach w ponad 2/3 spośród 85 krajów świata nastąpił wzrost nierówności dochodowych, mniej liczne spadki miały miejsce w szczególności w Afryce Subsaharyjskiej i na Środkowych Wschodzie (gdzie poziom nierówności jest i tak wysoki). Dynamikę zmian nierówności w krajach OECD pokazano na wykresach 4 (absolutne zmiany poziomów nierówności) i 5 (zmiany względne). Przez całe dwudziestolecie ( ) nierówności istotnie rosły w takich krajach jak: ia, Norwegia, Stany Zjednoczone czy Niemcy. W latach rosły dynamicznie również w Nowej Zelandii oraz we Włoszech (a także Meksyku i Turcji - choć w tych krajach w kolejnym dziesięcioleciu znacznie spadły). Zaś w kolejnym dziesięcioleciu wzrost nierówności nastąpił również w: Kanadzie, Danii i Szwecji. Oznacza to, że wzrost nierówności w krajach naszego regionu, które dokonały transformacji systemowej po 1989 roku był zgodny z dominującym na świecie trendem. 5

6 Zestawiając ze sobą prezentowane statystyki w tym i poprzednich podrozdziałach (tablica 1 oraz wykresy: 4, 5 i 9) można zauważyć, że: 1) Procentowy wzrost nierówności (dochodów gospodarstw domowych) w Polsce w latach na tle innych krajów regionu, które również dokonały transformacji systemowej był relatywnie niski, jednak 2) Polska startowała ze znacznie wyższych poziomów nierówności w 1989 roku, więc absolutny wzrost nierówności był na tyle duży, że istotnie zmienił pozycję Polski w rankingu krajów na świecie (por. wykres 7). Wykres 7. Gini w latach 80, 90 i w połowie ostatniego dziesięciolecia w krajach OECD. 0,55 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 połowa lat 80 połowa lat 90 połowa lat 00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD. Mexico Turkey United States New Zealand Canada Japan Wykres 8. Procentowe zmiany współczynnika Giniego w krajach OECD. 0,5 0,4 0,3 4. Jaki był wpływ transferów socjalnych na zmiany w nierównościach dochodowych gospodarstw domowych w Polsce i innych krajach w okresie transformacji? Według Keane a i Prasad a (IMF 2002, 1999) a także innych autorów ograniczony wzrost nierówności dochodowych gospodarstw domowych, pomimo znacznego wzrostu nierówności płac w Polsce w okresie transformacji, miał miejsce dzięki istotnej redystrybucji (transferom socjalnym), w szczególności stosunkowo wysokim świadczeniom emerytalnym. Jak stwierdzają Mitra i Yemstov (2006), gdyby w okresie transformacji transfery socjalne nie wzrosły, współczynnik Giniego byłby o 3 punkty (10%) wyższy. Jakkolwiek według Keane a i Prasad a (1999) transfery socjalne mogły być bardziej skoncentrowane na grupach najbiedniejszych. Jak wynika z analiz Zaidiego (2009) rola systemu redystrybucyjnego w krajach naszego regionu, w których dokonała się transformacja systemowa, jest kluczowa w wyjaśnianiu obecnych różnic w poziomie nierówności dochodowych między gospodarstwami domowymi (por. wykres 9). Im większy jest udział transferów/podatków w obniżaniu pierwotnego poziomu nierówności dochodowych gospodarstw wynikającego z kształtowania się płac (i innych prywatnych źródeł dochodów), tym niższy jest ostatecznie poziom nierównomierności rozkładu sumy dochodów gospodarstw domowych. 0,2 0,1 Wykres 9. Zależność pomiędzy stosunkiem przed i potransferowego współczynnika Giniego (rolą transferów publicznych) a wysokością współczynnika Giniego. 0-0,1-0,2 Mexico Turkey United States New Zealand Canada Japan procentowy wzrost współczynnika Giniego między połową lat 80 i połową lat 90 procentowy wzrost współczynnika Giniego między połową lat 90 i połową lat 00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD Źródło: Zaidi 2009, s. 14, wykres 7. 6

7 Generalnie jak wynika z badań Banku Światowego istnieje silny, ujemny związek pomiędzy wysokością wydatków na transfery społeczne a poziomem nierówności w krajach OECD (patrz wykres 10). Oznacza to, że im większe wydatki państwa (jako procent PKB) na transfery socjalne, tym niższy poziom nierówności dochodowych gospodarstw domowych. Wykres 10. Zależność pomiędzy wysokością transferów socjalnych (jako % PKB) i wysokością współczynnika Giniego w krajach OECD. Źródło: World of Work Report 2008, s Podsumowanie Dokonując analizy istniejących badań oraz danych statystycznych dotyczących kształtowania się nierówności dochodowych w Polsce na tle innych krajów po 1989 roku, można sformułować następujące wnioski: 1. Relatywnie wysoki poziom nierównomierności rozkładu dochodów gospodarstw domowych w Polsce obecnie nie jest wynikiem wyjątkowo dużego wzrostu nierówności w Polsce w porównaniu do innych krajów naszego regionu, które również przeszły okres transformacji ustrojowej. Polska w 1989 roku startowała z najwyższego w regionie poziomu nierówności w dochodach gospodarstw domowych, zaś procentowy wzrost tych nierówności był relatywnie niski/umiarkowany. 2. Co ciekawe, na samym początku transformacji, w latach mieliśmy wręcz do czynienia ze spadkiem nierówności dochodów gospodarstw domowych i to m.in. poprzez zwiększenie udziału w całkowitym dochodzie dochodów rodzin najuboższych. Główny wzrost nierówności w Polsce miał zaś miejsce w późniejszym okresie transformacji. 3. Prawdą jest natomiast, że po 1989 roku znacznie wzrosła nierównomierność rozkładu dochodów z pracy. Podczas gdy w okresie poprzedzającym początek transformacji poziom nierówności w tym zakresie na tle innych krajów regionu był niski, tak obecnie jest on stosunkowo wysoki. 4. Oceniając wzrost nierówności w krajach naszego regionu, które przeszły transformację systemową, należy pamiętać, że w tym samym czasie w zdecydowanej większości krajów na świecie również miał miejsce wzrost nierówności (m.in. w USA, Niemczech, Norwegii czy ii). 5. Kluczową rolę w wyjaśnianiu różnic w poziomach nierówności na świecie ma wysokość transferów socjalnych (jako % PKB)/podatków a więc redystrybucyjna rola państwa. System transferów socjalnych (w tym emerytur) odegrał w Polsce istotną rolę w ograniczeniu narastania nierówności dochodowych gospodarstw domowych. Bibliografia: Keane M.P., Prasad E.S. (1999), Consumption and Income Inequality in During the Economic Transition, IMF Working Paper 99/14, IMF. Pobrano z: Keane M.P., Prasad E.S. (2002), Changes in the Structure of Earnings During the Polish Transition, IMF Working Paper 02/135, IMF Pradeep, M. and Yemtsov R., (2006). Increasing inequality in transition economies: is there more to come? World Bank Policy Research Working Paper Sozański T., (2005), Statystyczne miary zmienności a kwantyfikacja nierówności społecznej, Pobrano z: Vacernik J., (2010), Earnings Disparities and Income Inequality in CEE Countries: An Analysis of Development and Relationships, Luxemburg Income Study Working Paper Series, Pobrano z: World of Work Report, (2008). Income Inequalities in the Age of Financial Globalization, ILO. Zaidi S., (2009), Main Drivers of Income Inequality in Central European and Baltic Countries, Policy Research Working Paper nr 4815, World Bank. 7

8 Instytut Polityki Społecznej, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Uniwersytet Warszawski spoleczna.pl,