MONOGRAFIE PRAWNICZE

Transkrypt

1 MONOGRAFIE PRAWNICZE Sankcje wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni Anna Zbiegień-Turzańska Wydawnictwo C. H. Beck

2 -

3 Polecamy nasze publikacje: P. Bogdanowicz INTERES PUBLICZNY W PRAWIE ENERGETYCZNYM UNII EUROPEJSKIEJ K. Zawiślak RECEPTUM ARBITRII A. Koch PODWAŻANIE UCHWAŁ ZGROMADZEŃ SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH G. Rząsa NIEWAŻNOŚĆ POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO JAKO PODSTAWA SKARGI KASACYJNEJ J. Chlebny POSTĘPOWANIE W SPRAWIE O NADANIE STATUSU UCHODŹCY M. Rośniak-Marczuk EGZEKUCJA SĄDOWA Z INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

4 -

5 Redaktor prowadzący: Magdalena Cymerska Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Wstęp... XVII Wykaz skrótów... XXI Bibliografia... XXV Rozdział I. Sankcje wadliwych czynności prawnych Uchwała zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni jako czynność prawna... 1 I. Pojęcie czynności prawnej... 1 II. Uchwała jako czynność prawna lub zdarzenie prawne innego typu Uchwała jako czynność konwencjonalna sui generis Uchwała jako postać czynności prawnej... 6 A. Zagadnienia ogólne... 6 B. Podstawy prawnej doniosłości uchwały... 7 a) Możność przypisania woli organu. podmiotowi prawa cywilnego... 8 b) Wola wywołania skutków prawnych Pojęcie wadliwości i sankcji I. Ogólna charakterystyka wadliwości czynności. prawnych II. Pojęcie i istota sankcji III. Typologia sankcji wadliwych czynności prawnych Nieważność, wzruszalność i nieistnienie czynności. prawnej I. Nieważność bezwzględna Istota sankcji A. Tradycyjna charakterystyka czynności prawnej (bezwzględnie) nieważnej B. Konwalidacja nieważnej czynności prawnej. i charakter sankcji przewidzianej w art. 945 KC.. 26 C. Nowe ujęcie problematyki nieważności. czynności prawnej... 29

7 2. Przesłanki nieważności czynności prawnej A. Sprzeczność treści czynności prawnej z ustawą a) Charakterystyka ogólna b) Sprzeczność z ustawą jako rezultat. naruszenia norm imperatywnych i dyspozytywnych B. Sprzeczność z zasadami współżycia. społecznego a) Zasady współżycia społecznego jako. klauzula generalna b) Zasady współżycia społecznego de lege ferenda C. Obejście ustawy D. Prawnie relewantne wady oświadczenia woli E. Pozostałe przesłanki nieważności Wybrane zagadnienia procesowe z zakresu. stosowania sankcji nieważności A. Działanie sądu z urzędu B. Powództwo o ustalenie nieważności czynności prawnej a) Interes prawny jako przesłanka ustalenia nieważności i nieistnienia czynności. prawnej b) Skutki orzeczenia uwzględniającego. powództwo o ustalenie nieważności II. Wzruszalność i unieważnialność (nieważność. względna) Istota sankcji Sposoby (zasady) wzruszania czynności prawnej nieważnej względnie A. Wzruszenie czynności prawnej przez złożenie oświadczenia woli B. Unieważnienie czynności prawnej przez. orzeczenie sądowe III. Nieistnienie czynności prawnej (negotium non existens) Wadliwość uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej. i spółdzielni I. Regulacja problematyki wadliwej uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni VI

8 1. Rys historyczny Analiza prawnoporównawcza Polska regulacja problematyki wadliwej. uchwały II. Rodzaje postępowań w sprawie wadliwej uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Postępowanie rejestrowe Postępowanie procesowe; założenia ustawodawcy Wnioski Rozdział II. Sankcja uchylenia uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Charakter sankcji uchylenia uchwały Przesłanki uchylenia uchwały zgromadzenia spółki. kapitałowej i spółdzielni I. Uchwała sprzeczna z postanowieniami umowy. (statutu) spółki kapitałowej i spółdzielni Niesamoistny charakter przesłanki naruszenia. umowy (statutu) spółki kapitałowej Naruszenie ustawy a naruszenie umowy (statutu). spółki kapitałowej i spółdzielni Przedmiot naruszenia; umowa (statut). a poszczególne jej postanowienia Charakter naruszenia; formalna i materialna. sprzeczność uchwały z umową (statutem) spółki kapitałowej i spółdzielni A. Sprzeczność treści uchwały z postanowieniami umowy (statutu) spółki kapitałowej. i spółdzielni B. Naruszenie wymagań proceduralnych a) Brak statutowego kworum b) Nieuzyskanie wymaganej przez statut. większości głosów c) Oddanie głosów nieważnych; wady. oświadczenia woli Wzruszenie uchwały a wadliwość umowy (statutu). spółki kapitałowej i spółdzielni II. Uchwała sprzeczna z dobrymi obyczajami Zasadność wyróżniania przesłanki i jej. niesamoistny charakter w spółce kapitałowej Klauzula generalna dobrych obyczajów VII

9 VIII 3. Znaczenie klauzuli dobrych obyczajów; odesłanie. w KSH i PrSpółdz Dobre obyczaje a kodeksy dobrych praktyk III. Uchwała godząca w interesy spółki kapitałowej. i spółdzielni Niesamoistny charakter przesłanki naruszenia. interesu spółki Pojęcie interesu spółki kapitałowej i spółdzielni Interes spółki kapitałowej i spółdzielni a interes udziałowca i członka spółdzielni IV. Uchwała mająca na celu pokrzywdzenie udziałowca. spółki lub członka spółdzielni Uchwała mająca na celu pokrzywdzenie; zamiar pokrzywdzenia i realny uszczerbek Ocena ex post lub ex ante Przykłady uchwał mających na celu pokrzywdzenie udziałowca lub członka spółdzielni A. Pokrzywdzenie wspólnika na skutek wyłączenia. zysku od podziału B. Przymusowy wykup akcji a pokrzywdzenie akcjonariusza mniejszościowego C. Pokrzywdzenie akcjonariusza na skutek. wyłączenia prawa poboru Tryb uchylenia uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni I. Powództwo o uchylenie uchwały zgromadzenia. spółki kapitałowej i spółdzielni Legitymacja procesowa A. Legitymacja udziałowca spółki i członka. spółdzielni a) Legitymacja udziałowca głosującego. przeciw uchwale b) Legitymacja udziałowca bezzasadnie niedopuszczonego do udziału. w zgromadzeniu c) Legitymacja udziałowca nieobecnego na zgromadzeniu d) Legitymacja wspólnika spółki z o.o. przy głosowaniu pisemnym e) Legitymacja byłych udziałowców spółki kapitałowej i członków spółdzielni

10 B. Legitymacja piastunów spółki kapitałowej i spółdzielni a) Zagadnienia ogólne b) Legitymacja odwołanych piastunów spółki kapitałowej i spółdzielni C. Legitymacja innych podmiotów a) Legitymacja właściciela lokalu niebędącego członkiem spółdzielni b) Legitymacja Komisji Nadzoru Finansowego 155 c) Legitymacja prokuratora Termin do wniesienia powództwa o uchylenie. uchwały Inne zagadnienia procesowe II. Orzeczenie uchylające uchwałę zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Charakter orzeczenia uchylającego uchwałę Skutki orzeczenia uchylającego uchwałę A. Rozszerzona prawomocność orzeczenia. uchylającego uchwałę B. Ochrona osób trzecich III. Uchylenie uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni w części Wnioski Rozdział III. Sankcja nieważności uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej Spór o charakter sankcji przewidzianej w art. 252 i 425 KSH 172 I. Zmodyfikowana postać nieważności bezwzględnej II. Nowy typ sankcji ( trzecia droga ) III. Nieważność względna Przesłanki stwierdzenia nieważności uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej I. Sprzeczność z ustawą Pojęcie ustawy w rozumieniu art. 252 i art. 425 KSH A. Ustawa w świetle konstytucyjnych źródeł. prawa B. Ustawa jako norma ius cogens lub ius dispositivum C. Ustawa jako norma materialnoprawna. i przepis proceduralny IX

11 2. Sprzeczność treści uchwały z ustawą A. Naruszenie zasady równego traktowania udziałowców spółki a) Złota akcja (prawo weta) b) Wyłączenie prawa poboru w stosunku do niektórych udziałowców spółki B. Pozbawienie prawa do udziału w zysku C. Odwoływanie członka zarządu Naruszenie wymagań proceduralnych A. Zwołanie (walnego) zgromadzenia przez. tzw. kadłubowy zarząd B. Zwołanie (walnego) zgromadzenia po upływie ustawowych terminów C. Wysłanie zawiadomienia o zwołaniu (walnego) zgromadzenia z opóźnieniem D. Nieprawidłowy sposób zawiadomienia. o zwołaniu (walnego) zgromadzenia E. Powzięcie uchwały w sprawach nieobjętych porządkiem obrad F. Brak kworum G. Brak wymaganej przez ustawę bezwzględnej. lub kwalifikowanej większości głosów H. Oddanie głosów nieważnych a) Głos nieważny z przyczyn formalnych b) Głos oddany przez osobę niebędącą. wspólnikiem (akcjonariuszem) c) Głos oddany we własnej sprawie d) Głos oddany z akcji niemych lub na nieprawidłowym formularzu e) Głos oddany pod wpływem błędu lub. groźby bezprawnej f) Głos oddany pod wpływem prawnie. relewantnej wady oświadczenia woli I. Oddanie głosów nieistniejących J. Niedopuszczenie uprawnionego. do głosowania K. Naruszenie obowiązku tajnego głosowania II. Inne przesłanki stwierdzenia nieważności uchwały Tryb stwierdzenia nieważności uchwały zgromadzenia. spółki kapitałowej; zarzut nieważności uchwały X

12 I. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej Legitymacja procesowa A. Legitymacja udziałowca spółki kapitałowej a) Zagadnienia ogólne b) Legitymacja byłych udziałowców spółki kapitałowej B. Legitymacja piastunów spółki kapitałowej a) Zagadnienia ogólne b) Legitymacja odwołanego piastuna spółki kapitałowej C. Legitymacja innych podmiotów a) Zagadnienia ogólne b) Legitymacja na mocy przepisów. szczególnych Termin do wniesienia powództwa Inne zagadnienia procesowe II. Orzeczenie stwierdzające nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej Charakter orzeczenia Skutki orzeczenia stwierdzającego nieważność. uchwały A. Rozszerzona prawomocność orzeczenia B. Ochrona osób trzecich III. Zarzut nieważności uchwały IV. Stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia. spółki kapitałowej w części Wnioski Rozdział IV. Nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej według art. 58 KC Dopuszczalność wyróżniania uchwał bezwzględnie. nieważnych I. Uchwały bezwzględnie nieważne pod rządami KH II. Uchwały bezwzględnie nieważne w prawie obcym III. Uchwały bezwzględnie nieważne w obecnym stanie prawnym Przesłanki nieważności uchwały zgromadzenia spółki. kapitałowej I. Rażące naruszenie normy o charakterze materialnoprawnym XI

13 1. Naruszenie przepisów prawa publicznego Naruszenie podstawowych zasad prawa. handlowego A. Naruszenie zasady braku odpowiedzialności udziałowca za zobowiązania spółki kapitałowej B. Naruszenie zasad ochrony majątku spółki a) Naruszenie zakazu zwrotu wkładów b) Naruszenie zakazu pobierania odsetek. od wkładów c) Naruszenie zakazu wypłaty dywidendy. z innych funduszy aniżeli nadwyżka. bilansowa C. Pozbawienie wspólnika bezwzględnych praw udziałowych II. Inne przesłanki (bezwzględnej) nieważności. uchwały Obejście prawa A. Tworzenie pozakodeksowych tytułów wypłat z nadwyżki bilansowej B. Ukryte wypłaty z innych tytułów aniżeli. stosunek spółki Naruszenie zasad współżycia społecznego Wystąpienie prawnie relewantnych wad. oświadczenia woli Powzięcie uchwały z naruszeniem przepisów. o formie Bezwzględna nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej w postępowaniu sądowym I. Powództwo o ustalenie nieważności uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej Dopuszczalność wytoczenia powództwa. o ustalenie w trybie art. 189 KPC Legitymacja procesowa i interes prawny A. Zagadnienia ogólne B. Możliwość wytoczenia powództwa w trybie. KSH a istnienie interesu prawnego C. Legitymacja procesowa (i interes prawny). byłych wspólników (akcjonariuszy) D. Legitymacja procesowa (i interes prawny) odwołanych piastunów spółki kapitałowej XII

14 3. Termin do wniesienia powództwa i inne. zagadnienia procesowe II. Orzeczenie ustalające nieważność uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej Charakter orzeczenia ustalającego nieważność. uchwały Skutki orzeczenia ustalającego nieważność. uchwały III. Uwzględnienie nieważności uchwały zgromadzenia kapitałowej spółki z urzędu IV. Nieważność części uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej Wnioski Rozdział V. Nieważność uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni Charakter sankcji wobec uchwał sprzecznych z ustawą Przesłanki nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni I. Sprzeczność z ustawą Pojęcie ustawy w rozumieniu art PrSpółdz A. Ustawa w świetle konstytucyjnych źródeł. prawa B. Ustawa jako norma ius cogens lub ius dispositivum C. Ustawa jako norma materialnoprawna. i przepis proceduralny Sprzeczność treści uchwały z ustawą A. Naruszenie przepisów prawa publicznego i podstawowych zasad prawa spółdzielczego B. Powzięcie uchwały z przekroczeniem. kompetencji walnego zgromadzenia. spółdzielni C. Inne przykłady uchwał bezwzględnie. nieważnych a) Wniesienie przedsiębiorstwa spółdzielni. do spółki z o.o. tytułem aportu b) Naruszenie zasad uczestniczenia w kosztach. i ustalania wysokości należnych opłat c) Naruszenie zasady równości praw. wynikających z członkostwa XIII

15 XIV 3. Naruszenie wymagań proceduralnych A. Niezawiadomienie członków spółdzielni. o obradach walnego zgromadzenia B. Zwołanie walnego zgromadzenia po upływie ustawowych terminów C. Zwołanie walnego zgromadzenia przez nieuprawniony do tego podmiot D. Powzięcie uchwały w sprawach nieobjętych porządkiem obrad E. Brak kworum F. Nieuzyskanie wymaganej przez ustawę. większości głosów G. Oddanie głosów nieważnych a) Głos nieważny z przyczyn formalnych b) Głos oddany przez osobę niebędącą. członkiem spółdzielni c) Głos oddany we własnej sprawie d) Głos oddany pod wpływem błędu lub. groźby e) Głos oddany pod wpływem prawnie. relewantnej wady oświadczenia woli H. Naruszenie obowiązku tajnego głosowania II. Inne przesłanki nieważności uchwały Obejście prawa Naruszenie zasad współżycia społecznego Wystąpienie prawnie relewantnych wad. oświadczenia woli Bezwzględna nieważność uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni w postępowaniu sądowym I. Powództwo o ustalenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni Legitymacja procesowa i interes prawny A. Zagadnienia ogólne B. Legitymacja byłego członka spółdzielni. i odwołanego piastuna Termin do wniesienia powództwa i inne. zagadnienia procesowe II. Orzeczenie ustalające nieważność uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni Charakter orzeczenia ustalającego nieważność. uchwały

16 2. Skutki orzeczenia ustalającego nieważność uchwały A. Rozszerzona prawomocność orzeczenia. ustalającego nieważność uchwały B. Ochrona osób trzecich III. Uwzględnienie nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni z urzędu IV. Nieważność części uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni Wnioski Rozdział VI. Nieistnienie uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Spór o dopuszczalność wyróżniania uchwał nieistniejących I. Uchwały nieistniejące zgromadzeń spółek. kapitałowych Uchwały nieistniejące w KH Uchwały nieistniejące w KSH II. Uchwały nieistniejące walnego zgromadzenia. spółdzielni Uchwały nieistniejące pod rządami poprzednich przepisów prawa spółdzielczego Uchwały nieistniejące w obecnym stanie prawnym Przesłanki nieistnienia uchwały zgromadzenia spółki. kapitałowej i spółdzielni I. Brak oświadczenia woli jako przesłanka nieistnienia uchwały Powzięcie uchwały przez osoby postronne wobec. spółki kapitałowej i spółdzielni Nieuzyskanie zwykłej większości ważnych głosów. za uchwałą A. Uchwała jako zbiór ważnych głosów a) Przyczyny nieważności pojedynczych. głosów b) Przyczyny nieistnienia pojedynczych głosów B. Uchwała jako przejaw woli zwykłej większości głosujących a) Zasada zwykłej (względnej) większości jako. reguła naczelna b) Subsydiarny charakter innych większości II. Przesłanki negatywne Naruszenie umowy (statutu) spółki i spółdzielni XV

17 2. Zwołanie zgromadzenia przez tzw. kadłubowy. zarząd Brak kworum lub kwalifikowanej i bezwzględnej większości głosów Ustalenie nieistnienia uchwały zgromadzenia spółki. kapitałowej i spółdzielni I. Powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Legitymacja procesowa i interes prawny A. Zagadnienia ogólne B. Możliwość wytoczenia powództwa w trybie. KSH a istnienie interesu prawnego C. Legitymacja procesowa (i interes prawny). byłych wspólników (akcjonariuszy) D. Interes prawny odwołanych piastunów spółki kapitałowej i spółdzielni Termin do wniesienia powództwa Inne zagadnienia procesowe II. Orzeczenie ustalające nieistnienie uchwały. zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Charakter orzeczenia ustalającego nieistnienie. uchwały Skutki orzeczenia ustalającego nieistnienie. uchwały A. Rozszerzona prawomocność orzeczenia. ustalającego nieistnienie uchwały B. Ochrona osób trzecich III. Uwzględnienie nieistnienia uchwały zgromadzenia. spółki kapitałowej i spółdzielni z urzędu IV. Nieistnienie części uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej i spółdzielni Wnioski Podsumowanie Indeks rzeczowy XVI

18 Wstęp Przedmiotem niniejszej monografii są sankcje wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni. Tytułem uwag wstępnych należałoby w pierwszej kolejności wyjaśnić, dlaczego poruszone zagadnienie może być przedmiotem wspólnej analizy w świetle prawa handlowego jak i spółdzielczego. Za zasadnością takiego wspólnego podejścia przemawia przede wszystkim to, że wiele instytucji prawa handlowego i spółdzielczego wykazuje znaczne podobieństwo 1. Dotyczy to zwłaszcza regulacji przyjętej dla wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni. Niektóre przepisy zostały w tym względzie sformułowane w analogiczny sposób. Wspólne są także pojawiające się problemy konstrukcyjne i teoretyczne, w tym zwłaszcza dotyczące charakteru prawnego uchwał kolegialnych organów jednostek organizacyjnych (osób prawnych) i sankcji przewidzianej dla poszczególnych postaci wadliwości. Przenikanie się, w analizowanym tu względzie, prawa handlowego i spółdzielczego zdaje się potwierdzać także orzecznictwo, w którym odwołania do dorobku wykształconego w obu pokrewnych dziedzinach prawa są stosunkowo częste. Zjawisko to dotyczy zresztą nie tylko zagadnień będących przedmiotem niniejszej monografii 2. Poza tym za zasadnością wspólnego potraktowania problematyki sankcji wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni przemawia także istotne konstrukcyjne podobieństwo łączące spółki kapitałowe i spółdzielnie. W obu bowiem wypadkach mamy do czynienia z osobą prawną typu korporacyjnego. Przez pojęcie korporacji rozumie się zwykle zrzeszenie (związek) podmiotów prawa cywilnego, którego celem jest realizacja określonych (wspólnych) zadań, z reguły o charakterze gospodarczym 3. Substratem korporacji są zatem jej członkowie 4. Zrzeszeniowy charakter korporacji nie przekreśla jednak znaczenia innych jej składników. Zarówno bowiem spółka 1. Pogląd taki został wyrażony w doktrynie. Por. K. Pietrzykowski, Spółdzielnia a spółka handlowa, cz. I, PUG 1991, Nr 6, s Por. dla przykładu uchwałę składu siedmiu sędziów SN z r. (III CZP 31/07, OSNC 2008, Nr 2, poz. 14). 3. Należy jednak zwrócić uwagę na to, iż ustawodawca zezwolił na powołanie spółki (z o.o.) w każdym celu prawnie dopuszczalnym, nie tylko zaś w celu o charakterze stricte gospodarczym. 4. Cecha ta odróżnia korporację od zakładu i fundacji, których substratem jest majątek. XVII

19 XVIII Wstęp kapitałowa, jak i spółdzielnia mają swój własny i odrębny od uczestników korporacyjnej osoby prawnej majątek 1. Konsekwencją wspomnianego wyodrębnienia majątkowego jest także i to, że za zobowiązania korporacji odpowiada ona wyłącznie swoim majątkiem. Zasada taka statuowana jest wprost w art i art KSH 2, a także w art PrSpółdz 3. Wyrazem odrębności korporacji jest wyposażenie jej w zdolność prawną, a w konsekwencji uznanie korporacyjnej osoby prawnej za odrębną od jej uczestników osobę prawną. Dalej, istotną cechą wspólną spółki kapitałowej i spółdzielni, a więc osoby prawnej typu korporacyjnego, jest także to, że na jej funkcjonowanie przez cały czas istnienia korporacji mogą wywierać wpływ osoby, które wchodzą w jej skład. W strukturze organizacyjnej spółki i spółdzielni wyróżnia się zatem (walne) zgromadzenie wszystkich osób tworzących daną jednostkę. Różny jest jednak nieco zakres uprawnień członków spółdzielni i udziałowców spółki. Jak powszechnie przyjmuje się w doktrynie, spółka kapitałowa jest korporacją o kapitałowym charakterze. Pozycja udziałowca spółki jest zatem uzależniona od wielkości udziału, jaki w kapitale zakładowym stanowi jego wkład 4. Zasada 1. Z całą stanowczością wypada podkreślić, iż zaprezentowany pogląd pozostaje aktualny także w prawie spółdzielczym. Do odmiennych wniosków w tym względzie mogłoby skłaniać brzmienie art. 3 PrSpółdz, zgodnie z którym majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Jak trafnie jednak wskazał SN w wyroku z r. (III KK 334/02, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 1520), wspomniany przepis nie pozbawia spółdzielni własności jej majątku i nie czyni spółdzielców współwłaścicielami w rozumieniu prawa cywilnego, a jedynie zalicza własność należącą do spółdzielni, jako osoby prawnej, do kategorii własności prywatnej, a nie jak ongiś spółdzielczej. 2. Na mocy tych przepisów udziałowcy spółki nie odpowiadają co do zasady za jej zobowiązania. Ustawa wprowadza jednak od powyższej zasady pewne wyjątki. Por. dla przykładu art KSH. Poza tym odpowiedzialność udziałowca za zobowiązania spółki może też wystąpić w razie nadużycia instytucji osoby prawnej. Szerzej na temat zob. T. Targosz, Nadużycie osobowości prawnej, Kraków 2004, s. 236 i n. 3. Na mocy tego przepisu członek spółdzielni nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. 4. Por. J. Frąckowiak, [w:] S. Włodyka (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2B, Warszawa 2007, s. 39, Nb 41; M. Tarska, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Istota. Ustrój. Funkcjonowanie, Warszawa 2003, s. 314 i n.; J. Okolski, J. Modrzejewski, Ł. Gasiński, Natura stosunku korporacyjnego spółki akcyjnej, PPH 2000, Nr 8, s. 13; A. Szumański, Ograniczona wolność umów w prawie spółek handlowych, [w:] Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Profesora Kazimierza Kruczalaka, t. V, Gdańsk 1999, s Obowiązywanie powyższej zasady uzasadnione jest przede wszystkim tym, że wielkość wkładu wniesionego na kapitał zakładowy wyznacza poziom ryzyka, jakie dany udziałowiec jest w stanie ponieść w związku z uczestnictwem w spółce, i co się z tym wiąże wysokość swoistej premii za podjęcie takiego ryzyka w postaci odpowiednio większej siły głosu, a także prawa do udziału w majątku spółki, wynikającego z odpowiednio większej liczby posiadanych akcji lub udziałów (względnie większej wartości nominalnej udziałów w przypadku udziałów o nierównej wartości). Por. M. Romanowski, Zasada jednakowego traktowania udziałowców spółki kapitałowej, cz. I, PPH 2005, Nr 1, s. 9.

20 Wstęp ta zwana zasadą proporcjonalności oznacza, że wspólnikowi (akcjonariuszowi) przysługuje tyle praw, ile wynosi jego udział w kapitale zakładowym. Nieco odmiennie przedstawia się sytuacja w wypadku spółdzielni, gdzie prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni są równe 1. Wspomniana zasada nie może jednak prowadzić do nadmiernych uogólnień; w orzecznictwie spółdzielczym rozróżnia się bowiem precyzyjnie równość bezwzględną (której przejawem jest m.in. zasada jeden członek jeden głos ) i równość względną (znajdującą wyraz m.in. w zasadzie zwrotu od zakupów ) 2. Poza tym także w spółdzielni istnieje obowiązek wniesienia wpisowego i zadeklarowanych udziałów 3. Występujące odmienności nie mają zatem fundamentalnego charakteru i nie podważają zasadności prowadzenia wspólnych badań w odniesieniu do problematyki wadliwych uchwał zgromadzeń zarówno spółek, jak i spółdzielni. W niniejszej monografii w pierwszej kolejności podjęto problematykę wadliwości czynności prawnych i jej sankcji (rozdział 1). Rozważania takie należy jednak poprzedzić analizą charakteru prawnego uchwał kolegialnych organów korporacyjnych osób prawnych, prowadzoną w celu rozstrzygnięcia, czy wspomniane uchwały mogą być kwalifikowane jako szczególna postać czynności prawnych. Kwestia ta wpływa bowiem w zasadniczy sposób na kształt i kierunek dalszych dociekań naukowych. W pierwszym rozdziale rozprawy przedstawiono również typologię sankcji wadliwych czynności prawnych, a także mechanizm stosowania najważniejszych z nich. Pierwszy rozdział monografii ma zatem charakter wstępny. Wydaje się on jednak niezbędny z punktu widzenia dalszych rozważań. Nie można bowiem przystąpić do pogłębionej analizy problematyki sankcji wadliwych uchwał bez uświadomienia sobie natury uchwały (tj. przedmiotu sankcji), a także charakteru (istoty) poszczególnych sankcji prawa materialnego. W dalszym toku opracowania przyrównano ustalenia poczynione w pierwszym rozdziale do regulacji przyjętej w prawie handlowym i spółdzielczym co do wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni. Kolejne rozdziały, prezentujące już problematykę poszczególnych sankcji, zostały podzielone z uwzględnieniem kryterium intensywności sankcji, przewidzianej dla danego typu wadliwości uchwały. Mowa jest w nich kolejno o nieważności względnej (wzruszalności), nieważności z mocy prawa (nieważności bezwzględnej) i o zjawisku najdalej idącym, tj. o nieistnieniu uchwały (negotium non existens). Wypada jednak wyraźnie zaznaczyć, że owo nieistnienie nie jest sankcją prawa materialnego. W tym bowiem wypadku nie mamy do czy- 1. Por. art PrSpółdz. 2. Zob. w tej kwestii szerzej wyr. SN z r. (V CSK 125/07, Biul. SN 2007, Nr 11). Jak wskazał SN w tym orzeczeniu, zasada równości praw wynikających z członkostwa nie oznacza, że wszyscy członkowie mają takie same udziały w nadwyżce bilansowej. 3. Por. art PrSpółdz. XIX