Konsultacje Twój głos w sprawie strategii Europa Najważniejsze ustalenia, ocena i konsekwencje polityczne maj 2010 r.

Transkrypt

1 UNIA EUROPEJSKA Komitet Regionów Konsultacje Twój głos w sprawie strategii Europa 2020 Najważniejsze ustalenia, ocena i konsekwencje polityczne maj 2010 r.

2 NAJWAŻNIEJSZE USTALENIA, OCENA I SKUTKI POLITYCZNE Badanie KR-u pt. Twój głos w sprawie strategii»europa 2020«REGIONY I MIASTA UE: STRATEGIA EUROPA 2020 MA ZNACZENIE W badaniu przeprowadzonym przez Komitet Regionów wzięło udział 90 regionów i miast z 21 państw członkowskich UE. Respondenci przesłali szereg doskonałych dokumentów ilustrujących ich zaangażowanie w nową strategię Europa 2020 na rzecz inteligentnego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu. Przedstawili oni mnóstwo uwag i sugestii, a także konkretne przykłady, w jaki sposób mogliby przyczynić się do realizacji tej strategii. Respondenci docenili przyjęte w projekcie strategii Europa 2020 dostosowane podejście, którego odzwierciedleniem są wyznaczone priorytety, jak również ambitne zaangażowanie strategii na rzecz celów ogólnounijnych. Ich zdaniem projekty przewodnie są konkretnymi instrumentami, które przybliżą strategię Europa 2020 obywatelom UE. Niemniej jednak respondenci zakwestionowali kilka aspektów merytorycznych projektu strategii, zwracając uwagę, że nie uwzględnia ona w należyty sposób ani nie rozwiązuje kwestii różnorodności obszarów i dysproporcji między nimi. Nie uzupełnia ona również PKB nowymi wskaźnikami, które posłużyłyby za narzędzie kształtowania działań politycznych. Nie zdołała także przezwyciężyć dotychczasowej fragmentacji programów politycznych i związanych z nimi kanałów finansowania, nadać priorytetu kwestii uproszczeń administracyjnych, skłonić do wdrożenia zasady partnerstwa między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, ani stawić czoła wyzwaniu w zakresie komunikacji, jakim jest przybliżenie nowej strategii zwykłym obywatelom i uczynienie jej elementem ich codziennego życia. Z wymienionych względów wielu respondentów niepokoi się, że niezwykle krótki termin przyjęcia nowej strategii może sprawić, iż powtórzone zostaną główne błędy i niedociągnięcia strategii lizbońskiej. Dlatego też przedstawili oni szeroki wachlarz konkretnych propozycji, jak można by poprawić aktualny projekt strategii Europa 2020 z myślą o zagwarantowaniu jej skutecznej realizacji. OPRACOWANIE I WDROŻENIE NOWEJ STRATEGII: WYZWANIA I SZANSE 1) Strategia Europa 2020 nie uwzględnia występujących dysproporcji społecznogospodarczych ani nierównomiernego rozkładu możliwości poszczególnych regionów i miast. Różnice, które wzrosły w ciągu ostatniego dziesięciolecia, odzwierciedlają nie tylko tradycyjny dystans między regionami rozwiniętymi a regionami słabszymi. Można je także dostrzec pomiędzy niektórymi najbardziej rozwiniętymi obszarami, np. w ubogich dzielnicach w kilku PL

3 - 2 - miastach UE. Fakt, iż strategia Europa 2020 wyznacza w ramach odgórnej procedury jedynie cele ogólnounijne i krajowe, uniemożliwia dostosowanie celów i wskaźników w taki sposób, by uwzględniały wspomniane różnice lokalne i regionalne. Dostosowanie celów i wskaźników nowej strategii do różnych warunków lokalnych i regionalnych uczyniłoby ją bardziej realistyczną, a przez to istotniejszą w życiu zwykłych obywateli w całej UE. 2) Strategia Europa 2020 nie promuje rozpowszechniania wskaźników zrównoważonego rozwoju, które uzupełniałyby PKB. Przyjęcie takich wskaźników, w kontekście elastycznego wdrażania nowej strategii, za które odpowiadają właściwe szczeble administracji i inne zainteresowane podmioty, jest niezbędnym elementem ustalania celów lokalnych i regionalnych oraz pomaga w kształtowaniu odpowiednich sposobów wdrażania strategii na poziomie lokalnym. Przedstawiono szereg możliwych wskaźników. 3) Instrumenty polityki i związane z nimi kanały finansowania strategii Europa 2020 pozostają mocno rozczłonkowane, podobnie jak miało to miejsce w przypadku strategii lizbońskiej, co może pozbawić je skuteczności. Ponadto w strategii Europa 2020 upraszczanie administracji nie należy do priorytetów. Instrumenty polityki wymagają koordynacji, a ich stosowanie wymaga uproszczenia, tak aby skupić się na ograniczonej liczbie celów w sposób spójny i skuteczny. Zapewniłoby to również niezbędną integrację różnych polityk UE, w tym polityki spójności i innych właściwych polityk sektorowych. 4) W ostatecznym rozrachunku skuteczna realizacja celów strategii Europa 2020 zależeć będzie nie tylko od poczynań wszystkich właściwych organów, lecz także w głównej mierze od koordynacji i synchronizacji ich działań. W przypadku wdrażania szeregu aspektów siedmiu planowanych projektów przewodnich pierwszorzędną rolę odgrywać będą samorządy lokalne i regionalne. Jednak pomimo deklaracji dobrej woli, nie podjęto żadnych praktycznych działań zmierzających do promowania partnerstwa między wszystkimi właściwymi szczeblami administracji w zakresie realizacji nowej strategii. Wręcz przeciwnie, niektóre kluczowe decyzje (ustalanie celów na szczeblu UE i krajowym) jak dotąd podejmowano pośpiesznie i odgórnie. Jeżeli strategia ma spełnić pokładane w niej nadzieje, należy od samego początku zapewnić stałą koordynację między wszystkimi właściwymi szczeblami administracji. W szczególności, w 2010 r. władze lokalne i regionalne, rządy krajowe i instytucje UE powinny współpracować na zasadach partnerskich, aby wpierw ustalić cele, w tym cele na szczeblu regionalnym, a następnie opracować i uruchomić projekty przewodnie i krajowe programy reform. Należy przy tym uważnie przestrzegać zasad pomocniczości i proporcjonalności.

4 - 3-5) Choć w projekcie stwierdza się słusznie, że instrumenty polityki spójności przyczyniają się do realizacji celów strategii Europa 2020, wydaje się, że nie docenia się skali dysproporcji regionalnych i terytorialnych w UE ani nie przedstawia się wyraźnie potencjalnego wkładu strategii Europa 2020 w zwiększanie spójności w całej UE. W rzeczywistości, ze względu na ten brak elastyczności i odgórne podejście, strategia może zaprzepaścić okazję, by skorzystać z lokalnych zasobów ludzkich i innych aktywów w celu propagowania inteligentnego i zrównoważonego wzrostu zapewniającego włączenie społeczne. Z tego względu, podobnie jak w przypadku strategii lizbońskiej, także z nową strategią wiąże się zagrożenie, iż będzie ona postrzegana jako nieistotna z punktu widzenia codziennego życia wielu obywateli UE. Respondenci jednomyślnie podkreślali fakt, że strategię Europa 2020 i politykę spójności należy traktować jako wzmacniające się wzajemnie narzędzia realizowania polityki służące stymulowaniu zrównoważonego wzrostu i jednocześnie zwiększaniu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej. Z uwagi na rosnące obawy dotyczące spójności terytorialnej nawet w przypadku bogatszych regionów UE polityka spójności powinna mieć nadal zastosowanie do wszystkich regionów, a jednocześnie powinna realizować swoje cele o charakterze redystrybucyjnym. Nie powinno się zmniejszać finansowania strategii Europa 2020 i polityki spójności, a jeśli to możliwe, powinno się je zwiększać. Co nawet ważniejsze, należy zadbać o racjonalizację, uproszczenie i zwiększenie skuteczności nakładów poprzez udoskonalenie procedur monitorowania i oceny. Należałoby również zbadać możliwości nagradzania regionów i miast, które potrafią wydatkować dostępne środki w efektywny sposób, tak aby wspierać te, które skłonne są do poprawy i sankcjonować te, które są mało skuteczne. Podmiotami kluczowymi z punktu widzenia pomyślnej realizacji strategii Europa 2020 powinny być samorządy miejskie, ponieważ choć mogą one być motorem wzrostu, to jednak borykają się z największymi problemami w zakresie spójności gospodarczej i społecznej. Obszary wiejskie należy wspierać w wysiłkach zmierzających do stymulowania wzrostu opartego na nowych, solidnych podstawach. Większe wysiłki, w miarę potrzeby, na rzecz poprawy podstawowej infrastruktury, planowane w strategii Europa 2020, napędzałyby wzrost gospodarczy w UE i zapewniałyby spójność. Wielu respondentów podkreślało również, że jako partnerów należy także traktować koalicje regionów odpowiadających za kształtowanie polityki, w tym koalicje transgraniczne (takie jak EUWT i makroregiony). 6) Informowanie obywateli o Unii Europejskiej zawsze było przytłaczającym zadaniem przedstawienie strategii Europa 2020 w jej obecnym kształcie wcale nie będzie łatwiejsze. Aby wysiłki mające na celu informowanie o strategii Europa 2020 odniosły skutek, zasadniczym przesłaniem powinien być jej autentyczny wkład w kontekście lokalnym lub regionalnym z punktu widzenia całej społeczności i grup sektorowych. Przesłanie to należy przekazywać za pośrednictwem nowoczesnych narzędzi oraz przy aktywnym udziale władz lokalnych i regionalnych.

5 - 4 - OCENA I SKUTKI POLITYCZNE Poziom zainteresowania strategią Europa 2020 wśród respondentów nie dziwi, zważywszy, że: wprowadzenie nowej strategii zbiega się w czasie z najgorszą recesją, jakiej w ostatnich dziesięcioleciach doświadczyły i to w nierównym stopniu państwa członkowskie, regiony i miasta, w wyniku której pogłębiły się dotychczasowe różnice społeczno-gospodarcze i która miała niekorzystny wpływ na perspektywy wzrostu całej UE; obecne obawy dotyczące monetarnej stabilności strefy euro zwiększają tylko potrzebę powiązania silniejszej dyscypliny fiskalnej z poprawą długookresowych perspektyw wzrostu UE, co ma na celu zapewnienie zrównoważonej polityki budżetowej i jednoczesne uniknięcie długotrwałej recesji. Te niepokojące perspektywy gospodarcze tym bardziej zwiększają potrzebę zastąpienia strategii lizbońskiej nową, skuteczniejszą strategią, która miałaby poprawić konkurencyjność Europy i tym samym umożliwić wzrost. Informacje przekazane przez respondentów świadczą o tym, że władze lokalne i regionalne w UE zdają sobie sprawę ze stawki, o jaką chodzi w tej grze. Zobowiązały się one do osiągnięcia wyznaczonych celów i są gotowe wywiązać się z obowiązków, tak aby zagwarantować pomyślną realizację założeń (zob. np. Porozumienie Burmistrzów). Niemniej jednak samorządy, które odpowiedziały na pytania postawione w badaniu, wątpią, by nowa strategia Europa 2020, w obecnym kształcie, przyniosła oczekiwane efekty. Aby jak najlepiej wykorzystać tę jakże potrzebną okazję pokonania kryzysu gospodarczego oraz aby stymulować zrównoważony wzrost w długim okresie przy jednoczesnym zmniejszaniu dysproporcji i przy poprawie jakości życia obywateli UE, strategia Europa 2020 powinna przewidywać udział wszystkich szczebli administracji, w tym władz lokalnych i regionalnych, w jej opracowywaniu i realizacji na zasadzie trwałych stosunków partnerskich. W roku 2010 powinno się to odnosić zarówno do ustalania celów, jak i opracowywania projektów przewodnich i krajowych programów reform. Wydaje się zatem, że Komisja Europejska i Rada Europejska powinny zmienić harmonogram strategii Europa 2020 na bieżący rok, tak aby zapewnić wystarczająco dużo czasu na przedyskutowanie nadchodzących decyzji ze wszystkimi właściwymi partnerami. Tymczasem państwa członkowskie powinny współpracować z regionami i miastami, korzystając aktywnie z dostępnych narzędzi instytucjonalnych.

6 - 5 - Komitet Regionów, za pośrednictwem Platformy Monitorowania Strategii Europa 2020, będzie nadal monitorował w terenie postępy w działaniach związanych z tą strategią oraz będzie regularnie składał sprawozdania Radzie, Komisji Europejskiej i Parlamentowi Europejskiemu. F_CDR EN WN(AW)/ak