Raport o stanie polskich miast. Polityka inwestycyjna

Transkrypt

1 Raport o stanie polskich miast. Polityka inwestycyjna Łukasz Sykała, Agnieszka Mucha, Jacek Koj, Agnieszka Świgost, Maciej Mróz Nadarzyn, r.

2 Cele raportu CEL GŁÓWNY 1: Określenie skali i struktury miejskich inwestycji komunalnych przez pryzmat wydatków majątkowych inwestycyjnych CEL GŁÓWNY 2: Zbadanie stopnia zróżnicowania tych inwestycji w zależności od położenia, wielkości, rangi i znaczenia w systemie i hierarchii osadniczej oraz pełnionych funkcji poszczególnych ośrodków miejskich CEL POMOCNICZY: Analiza sytuacji budżetowej miast z uwzględnieniem różnych źródeł oraz struktury ich dochodów budżetowych

3 Zakres raportu ZAKRES PODMIOTOWY: gminy miejskie oraz miejsko-wiejskie (ze względu na niepodzielność budżetu brak możliwości analizy jedynie dla samych miast) ZAKRES CZASOWY: (ze względu na występowanie jednorocznych odchyleń od wieloletnich trendów w zakresie wydatków budżetowych) ZAKRES PRZESTRZENNY: województwa i subregiony, miasta według wielkości, miasta według pozycji w systemie i hierarchii osadniczej kraju, miasta tracące funkcje, ośrodki miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw

4 Dochody budżetowe ogółem per capita Średnia dla ogółu gmin miejskich i miejsko-wiejskich w Polsce: 4763 zł Bardzo silne zróżnicowanie pomiędzy miastami: od 2766 zł (Pszów) do blisko 14 tys. zł w (Krynica Morska) Wąska grupa ośrodków o bardzo wysokim (powyżej 150% średniej) i wysokim ( % średniej) poziomie dochodów budżetowych per capita oraz liczna grupa miast o niskiej wartości wskaźnika (poniżej 75% średniej) 286 miast Miasta o najwyższym poziomie dochodów budżetowych per capita (powyżej 150% średniej 10 miast): Krynica Morska, Dziwnów, Mielno, Warszawa, Polkowice, Sopot, Międzyzdroje, Podkowa Leśna, Świnoujście, Świeradów-Zdrój Najwyższy poziom dochodów budżetowych per capita: ośrodki wojewódzkie, ośrodki o wyspecjalizowanej funkcji turystycznej i przemysłowej, miasta strefy funkcjonalnej głównych ośrodków miejskich, miasta o specyficznej sytuacji

5 Dochody własne ogółem per capita (średnia za lata ) ŚREDNIA DLA OGÓŁU MIAST: 2725 zł

6 Dochody własne per capita (zróżnicowanie według poszczególnych typów miast) Kategoria miasta wysokie przeciętne niskie MIASTA OGÓŁEM (923) 25,5% 33,9% 40,6% Miasta duże (39) 100,0% 0,0% 0,0% Miasta średnie (179) 59,5% 40,8% ośrodków MOF 53,1% stolic województw 6,1% osiąga bardzo wysoki oraz wysoki poziom dochodów Miasta małe (705) własnych per capita; tylko w przypadku 7,9% 17,5% jest to poziom niski 30,9% oraz bardzo niski 51,6% Miasta tracące funkcje (122) 26,2% 58,2% 15,6% Miasta Polski Wschodniej (220) 9,6% 28,6% 61,8%

7 Dochody własne ogółem per capita (średnia za lata ) skala rozwarstwienia Skala rozwarstwienia znacznie większa niż w przypadku dochodów ogółem 643 miasta poniżej 75% średniej

8 Dochody własne per capita [zł] Dochody własne a poziom przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców) Krynica Morska Mielno Dziwnów 8000 Polkowice 6000 Podkowa Leśna Łeba M. st. Warszawa Międzyzdroje Sopot Karpacz Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym

9 Dochody własne a poziom przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców) wartość wskaźnika poziomu przedsiębiorczości TYPOLOGIA wartość wskaźnika dochodów własnych per capita wysoka przeciętna niska Biłgoraj, Hrubieszów, Miechów, Kalwaria Zebrzydowska, Maków Podhalański wysoka przeciętna Bogatynia, Kleczew, niska Połaniec, 28 Kozienice, Gogolin ( ) WSPÓŁCZYNNIK KORELACJI: 0,67

10 Udział subwencji ogólnej (bez części oświatowej) w dochodach ogółem (średnia za lata ) Wpływy z subwencji ogólnej (bez części oświatowej) w przypadku 230 miast (24,7% ogółu) powyżej 10% całości dochodów

11 100% Udział poszczególnych typów gmin w wydatkach majątkowych inwestycyjnych w Polsce 80% 60% 40% 20% 0% gminy miejskie gminy miejskio-wiejskie gminy wiejskie

12 Wydatki majątkowe inwestycyjne miast per capita [zł]

13 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita (średnia za lata )

14 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita w latach (zróżnicowanie według poszczególnych typów miast) Kategoria miasta wysokie przeciętne niskie MIASTA OGÓŁEM (923) 18,0% 53,1% 28,9% Miasta duże (39) 61,6% 33,3% 5,1% Miasta średnie (179) 21,1% 37,8% 41,1% Miasta małe (705) 25,0% 31,5% 43,5% Miasta tracące funkcje (122) 10,7% 37,7% 51,6% Miasta Polski Wschodniej (218) 22,7% 33,6% 43,7%

15 Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem 25% 20% 15% 21,9% 21,0% 22,7% 22,1% 19,7% 18,7% 17,4% 16,0% 13,6% 16,0% 14,8% 19,3% 20,1%21,0% 21,8% 22,4% 20,7% 18,2% 16,6% 18,4% 16,7% 12,8% 10% 10,6% 5% 0%

16 Udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem (średnia za lata )

17 poziom dochodów budżetowych per capita Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a poziom dochodów ogółem per capita TYPOLOGIA wydatki majątkowe inwestycyjne per capita wysokie przeciętne niskie Bytom, Elbląg, Grudziądz, Jastrzębie-Zdrój, Jelenia Góra ( ) wysoki przeciętny Świdnica, Knurów, Wyszków, Lubliniec, Wieluń ( ) niski WSPÓŁCZYNNIK KORELACJI: 0,69

18 poziom dochodów własnych per capita Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a poziom dochodów własnych per capita TYPOLOGIA wydatki majątkowe inwestycyjne per capita wysokie przeciętne niskie Bytom, Elbląg, Grudziądz, Jastrzębie-Zdrój, Jelenia Góra ( ) wysoki przeciętny Biłgoraj, Nakło nad Notecią Rabka- Zdrój, Janów Lubelski ( ) niski WSPÓŁCZYNNIK KORELACJI: 0,60

19 Wskaźnik samofinansowania WSKAŹNIK = nadwyżka operacyjna + dochody majątkowe wydatki majątkowe Wartość wskaźnika obrazuje stopień w jakim dana gmina finansuje inwestycje środkami własnymi (tj. zdolność do samofinansowania) Im wyższa wartość wskaźnika tym mniejsze ryzyko utraty płynności finansowej w związku z nadmiernymi kosztami obsługi zadłużenia Niemniej wysoka wartość wskaźnika może także świadczyć o niskim poziomie realizowanych inwestycji w stosunku do możliwości gminy

20 Wskaźnik samofinansowania (średnia za lata )

21 wartość wskaźnika samofinansowania Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a zdolność do samofinansowania TYPOLOGIA wydatki majątkowe inwestycyjne per capita wysokie przeciętne niskie Gdańsk, Olsztyn, Bielsko-Biała, Rybnik, Polkowice ( ) wysoka przeciętna skrajnie negatywna sytuacja (niewielkie inwestycje miejskie w warunkach niskiej zdolności do ich samofinansowania) niska

22 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a zdolność do samofinansowania Miasta prowadzące aktywną politykę inwestycyjną na ogół nie są w stanie w pełni sfinansować realizowanych inwestycji środkami własnymi konieczność zadłużania w celu realizacji inwestycji (na 187 miast o wysokich wydatkach majątkowych inwestycyjnych per capita w 150 wskaźnik samofinansowania osiągnął wartości poniżej 100% - niska zdolność do samofinansowania) Spora grupa miast (13,6% ogółu) pomimo dogodnych możliwości (wysoka zdolność do samofinansowania) prowadzi pasywną politykę inwestycyjną np. Zgierz, Czerwionka-Leszczyny, Chodzież bardzo wysoka wartość wskaźnika samofinansowania (powyżej 115%) oraz niski poziom wydatków majątkowych inwestycyjnych per capita (poniżej 300 zł)

23 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a zdolność do samofinansowania W przypadku 126 miast (13,6% ogółu) obserwujemy skrajnie niekorzystną sytuację w zakresie polityki inwestycyjnej (pomimo niewielkiej skali inwestycji miejskich, ich sfinansowanie nie jest w pełni możliwe z posiadanych środków własnych) Wśród tych ośrodków znajdują się 24 miasta średnie tracące funkcje (m.in. Gniezno, Chełm, Świętochłowice, Starachowice, Skarżysko-Kamienna) W przypadku wszystkich ośrodków wojewódzkich wskaźnik samofinansowania kształtuje się poniżej 100% (najniższy dla Lublina - 69%) Szczególnie korzystną sytuacją wyróżnia się Świnoujście (jednocześnie bardzo wysokie wydatki inwestycyjne i bardzo wysoka zdolność do samofinansowania)

24 Obciążenie wydatków budżetowych obsługą zadłużenia (średnia za lata )

25 obciążenie wydatków obsługą zadłużenia Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a obciążenie wydatków obsługą zadłużenia TYPOLOGIA wydatki majątkowe inwestycyjne per capita wysokie przeciętne niskie skrajnie niekorzystna sytuacja wysokie przeciętne Katowice, Gliwice, Bielsko-Biała, Polkowice, Nowy Dwór Mazowiecki ( ) niskie

26 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a obciążenie wydatków obsługą zadłużenia Ośrodki miejskie prowadzące aktywną politykę inwestycyjną nierzadko zmuszone są ponosić wysokie koszty obsługi zadłużenia (na 238 miast o wysokich wydatkach majątkowych inwestycyjnych per capita w 106 na każde 1000 zł wydatków ogółem przypadało co najmniej 10 zł przeznaczonych na obsługę zadłużenia m.in. Warszawa i 8 innych stolic województw) Znacząca grupa ośrodków (13,6% ogółu) pomimo niewielkiego obciążenia obsługą zadłużenia prowadzi pasywną politykę inwestycyjną 19 miast tracących funkcje (m.in. Sosnowiec, Nowy Sącz, Ostrowiec Świętokrzyski, Gniezno, Nysa, Radomsko, Zduńska Wola)

27 Wydatki majątkowe inwestycyjne per capita a obciążenie wydatków obsługą zadłużenia W przypadku 118 miast (12,8% ogółu) odnotowujemy zdecydowanie negatywne zjawisko w zakresie polityki inwestycyjnej (przy ograniczonej skali inwestycji miejskich ponoszone są wysokie koszty obsługi zadłużenia) Wśród tych ośrodków znajduje się 20 miast średnich tracących funkcje (m.in. Inowrocław, Chełm, Biała Podlaska, Świętochłowice, Starachowice) a także dwa inne ośrodki o tradycji przemysłowej (Mysłowice i Pabianice) Szczególnie korzystną sytuacją wyróżniają się Gliwice (jednocześnie bardzo wysokie wydatki inwestycyjne i bardzo niskie obciążenie obsługą zadłużenia)

28 Wydatki majątkowe inwestycyjne polskich miast oświata i wychowanie transport i łączność pomoc społeczna gospodarka komunalna administracja publiczna gospodarka mieszkaniowa kultura i dziedzictwo kulturowe kultura fizyczna bezpieczeństwo publiczne ochrona zdrowia pozostałe zadania społeczne 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% wydatki majątkowe inwestycyjne wydatki budżetowe ogółem Struktura wydatków majątkowych inwestycyjnych na tle ogólnej struktury wydatków budżetowych miast według działów klasyfikacji budżetowej

29 Wydatki majątkowe inwestycyjne polskich miast transport i łączność oświata i wychowanie bezpieczeństwo publiczne administracja publiczna gospodarka komunalna gospodarka mieszkaniowa kultura fizyczna kultura i dziedzictwo kulturowe pomoc społeczna ochrona zdrowia pozostałe zadania społeczne 38% 70% 67% 100% 98% 98% 97% 95% 95% 94% 94% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Odsetek miast ponoszących wydatki majątkowe inwestycyjne w poszczególnych działach klasyfikacji budżetowej

30 Wydatki majątkowe inwestycyjne polskich miast według wielkości transport i łączność oświata i wychowanie gospodarka komunalna gospodarka mieszkaniowa kultura fizyczna kultura i dziedzictwo kulturowe ochrona zdrowia administracja publiczna bezpieczeństwo publiczne pomoc społeczna pozostałe zadania społeczne 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% miasta duże miasta średnie miasta małe

31 Udział wydatków inwestycyjnych na transport i gospodarkę komunalną (średnia za lata )

32 Rozkład udziału wydatków inwestycyjnych na transport i gospodarkę komunalną (średnia za lata )

33 Rozkład udziału wydatków inwestycyjnych na gospodarkę mieszkaniową (średnia za lata )

34 Rozkład udziału wydatków inwestycyjnych na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego (średnia za lata )

35 Podsumowanie i wnioski Model TERYTORIALNEGO RÓWNOWAŻENIA ROZWOJU (założenia polityki rozwoju) czy model POLARYZACYJNO-DYFUZYJNY (rzeczywistość społeczno-ekonomiczna)? KONWERGENCJA (rozprzestrzenianie rozwoju) czy też DYWERGENCJA (polaryzacja rozwoju zgodnie z przebiegiem modelu kumulatywnej przyczynowości)? Czy MECHANANIZM REDYSTRYBUCJI jest wystarczający dla wzmacniania zdolności (potencjału) miast w zakresie realizacji polityki inwestycyjnej? Jakie rozwiązania (kierunki oraz obszary strategicznej interwencji) należy rekomendować?

36 Raport o stanie polskich miast. Polityka inwestycyjna Dziękujemy za uwagę