Rodzina jako struktura społeczna

Transkrypt

1 Rodzina jako struktura społeczna Rodzina to najmniejsza a jednocześnie bardzo złożona struktura społeczna. Jest to pierwsza struktura w jaką wstępujemy, ponieważ robimy to w momencie przyjścia na świat. To właśnie dzięki rodzinie powstają większe bardziej złożone struktury społeczne. Rodzina jest jedyną grupą rozrodczą, tzn. grupą rozmnażającą się nie przez przyjmowanie nowych członków z zewnątrz, lecz przez rodzenie dzieci, a więc jest grupą utrzymującą biologiczną ciągłość społeczeństwa. W rodzinie rodzą się nowi członkowie, którym przekazuje drogą dziedziczenia biologicznego cechy biologiczne gatunku. Lecz rodzina to nie tylko grupa,,produkująca" dzieci. To właśnie rodzina przekazuje dzieciom

2 dziedzictwa kulturowe szerszych grup społecznych, takich jak klasy społeczne, naród. Mimo, że rodzina nie jest jedyną grupą w której przebiegają procesy socjalizacji i wychowania, jednakże rodzaj więzi łączącej dziecko z rodzicami powoduje, że wpływ rodziny jest decydujący dla rozwinięcia jaźni subiektywnej i niektórych innych ważnych cech osobowości. Tak więc charakter więzi wewnątrz rodziny, opartej na szczególnie intymnych stosunkach, na powiązaniu emocjonalnym i na trwałości tej więzi, jest dalszą wyróżniającą cechą stanowiącą o ważności grupy w życiu szerszych zbiorowości. Teraz przedstawię definicję rodziny: Rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.są to dwa podstawowe stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny: małżeństwo i pokrewieństwo. Pokrewieństwo może być rzeczywiste (między rodzicami i dziećmi własnymi) lub zastępcze (między rodzicami i dziećmi przybranymi). Pokrewieństwo zachodzi w linii wstępnej: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie oraz linii zstępnej: rodzice, dzieci, wnuki itd. Jest to pokrewieństwo w linii prostej. Lecz do rodziny należą także krewni w linii bocznej (rodzeństwo, ciotki, wujowie, kuzynowie itd.). Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, obejmujące dwa pokolenia (rodzina mała) lub trzy pokolenia, a czasem także kilka rodzin połączonych pokrewieństwem w linii bocznej (wielka rodzina). Stosunki między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi, jak również stosunki między krewnymi są określone prawem, obyczajem, religią, tradycyjnymi wzorami wzajemnych oddziaływań, zaangażowaniem uczuciowym członków. Rodzina odznacza się silną spójnością wewnętrzną, utrzymywaną dzięki siłom wewnętrznym oraz naciskowi zewnętrznemu. Siły wewnętrzne skupiające rodzinę to silne uczucia i przywiązanie emocjonalne małżonków oraz rodziców i dzieci, wzajemny szacunek, solidarność i inne postawy wynikające z zaspokajania wzajemnego osobistych potrzeb emocjonalnych, dążeń do intymności, do poczucia zaufania i bezpieczeństwa itd. Te siły wewnętrzne rodziny pozwalają jej niekiedy przeciwstawiać się skutecznie naciskom zewnętrznym pochodzącym od rodziny szerszej, społeczności lokalnej, instytucji religijnych i państwowych. Rodzina stwarza także własne środowisko kulturowe, swój mniej lub więcej wyraźny styl życia, swoje indywidualne sposoby wyrażania się, swoje zwyczaje, nawyki, jakieś własne słownictwo, w ramach ogólnej kultury zbiorowości, narodu lub klasy - i to środowisko kulturowe kształtuje osobowość dzieci w procesie socjalizacji lub też świadomego wychowywania, jeżeli rodzice mają określony, świadomy ideał wychowawczy, zakres wzorów zachowań i wzorów osobowych.

3 Rodzina występuje we wszystkich historycznie znanych typach społeczeństw i kultur. We wszystkich też spełnia dwa podstawowe zadania, bez względu na to jakie przyjmuje ona formy, mianowicie wszędzie utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa, przekazuj typy genotypowe i utrzymuje czy też pomnaża jego liczebność oraz utrzymuje jego ciągłość kulturalną,przekazując dziedzictwo kulturowe. Wypełnianie tych zadań pociąga za sobą wiele różnych zjawisk i skutków doniosłych dla życia szerszych zbiorowości i dlatego zastanowimy się nad tym, jak życie rodziny j powiązane z całością życia społecznego, słowem - jakie funkcje rodzina spełnia w społeczeństwie. Funkcję spełniane przez rodzinę w szerszych zbiorowościach można ująć w następujących punktach: Utrzymywanie ciągłości biologicznej społeczeństwa wymaga płodzenia, pielęgnacji, kształcenia, wychowywania dzieci. Zaspokajanie popędu seksualnego jest intymną osobistą potrzebą małżonków, dążenie do posiadania dzieci jest także dążeniem czysto osobistym. Dziecko staje się jednakże przedmiotem zainteresowania szerszych zbiorowości i rodzina musi zdobyć odpowiednie środki, aby spełnić swoje zadanie opieki, rozwoju, wychowania i wykształcenia dziecka, aby dać mu użyteczny zawód i wprowadzić go do szerszych zbiorowości jako pełnowartościowego członka. Stąd wynikają funkcje ekonomiczne rodziny: prowadzenie gospodarstwa domowego, gromadzenie majątku czy dobytku rodziny, kumulowanie bogactwa, zabezpieczenie bytu dzieci i zabezpieczenie starości. Utrzymywanie ciągłości kulturalnej przez przekazywanie potomstwu języka, obyczajów, wzorów zachowań - słowem dziedzictwa kulturalnego dokonuj się w procesie socjalizacji noworodka. Od chwili urodzenia człowiek wchodzi w świat społeczny i w świat kultury, który jest światem rodziny. Ciągły kontakt z matką oraz z rodzeństwem, opieka rodziców, pielęgnowanie niemowlęcia, a potem dziecka służą przede wszystkim kanalizowaniu popędów i potrzeb naturalnych, panowaniu nad nimi, zaspokajaniu ich w sposób określony kulturą. A więc dziecko uczy się zaspokajania potrzeb naturalnych, spożywania posiłków, reagowania na obecność innych ludzi w sposób przyjęty w tej zbiorowości, pod kontrolą rodziców i rodzeństwa lub szerszej rodziny, jeżeli w jednym gospodarstwie domowych znajdują się także dziadkowie. Tak więc w rodzinie dziecko uczy się grzeczności, uczy się oceniania postępowania własnego i innych, internalizuje kryteria ocen moralnych, kryteria prestiżu społecznego, zdobywa pierwsze zrozumienie i wyczucie zróżnicowania społecznego, dystansu między ludźmi zajmującymi różne pozycje w społeczeństwie, słowem w tym okresie

4 dzieciństwa, przed pójściem do szkoły, zdobywa zasób utrwalonych wyobrażeń o świecie i ludziach, które przez całe życie będzie bezrefleksyjnie traktować jako oczywiste. Te właśnie zinternalizowane w dzieciństwie wyobrażenia, jeżeli nie zostaną zmodyfikowane długim okresem wykształcenia i wyjściem ze swojej klasy społecznej, będą stanowiły jedną z istotnych postaw ciągłości kulturalnej zbiorowości, w której się dany osobnik urodził i w której żyje Rodzina nadaje pozycję społeczną swoim dzieciom wraz z przekazywanym dziedzictwem kulturalnym. Tak dziecko chłopa pańszczyźnianego internalizowało swoją bierność i podporządkowanie, tak dziecko feudała internalizowało pychę i dumę rodową. W niektórych społeczeństwach, np. kastowych, feudalnych, urodzenie decydowało o losie i pozycji jednostki. W tych społeczeństwach, nazywanych zamkniętymi, tzn. nie mających otwartych dróg z klas i grup niższych do szych, pozycja społeczna rodziców była przekazywana potomstwu a możność zmiany, awansu była bardzo nikła, lub prawie nieistniejąca, jak w systemie kastowym. W społeczeństwach współczesnych w mniejszym stopniu, ale również poważnym, pozycja rodziców, stan ich posiadania, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania (wieś czy wielkie miasto) są czynnikami poważnie wpływającymi na karierę życiową potomstwa. Rodzina zapewnia jednostkom zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb intymnego współżycia potrzeb zwierzenia się z przeżyć konfliktowych, wyzbycia się doznanych upokorzeń, daje poczucie bezpieczeństwa - słowem daje możność odzyskania równowagi emocjonalnej, utrzymania tej równowagi, a zatem także utrzymania integracji osobowości. Te wpływy zdarzenia, czynniki, występujące w życiu zawodowym w aktywności społecznej czy politycznej, w życiu towarzyskim, które mogą grozić dezintegracją osobowości, zostają lub mogą zostać zneutralizowane i wyrównane przez wpływ zharmonizowanego współżycia rodzinnego. Rodzina sprawuje także kontrolę nad postępowaniem swoich członków, a przede wszystkim młodego pokolenia. Jest także silnym czynnikiem kontroli zachowań seksualnych. Spójna, zrównoważona rodzina zapobiega skutecznie odchyleniom od norm zachowani we wszystkich prawie dziedzinach życia społecznego gdyż odchylenia te mogą pociągać ujemne skutki dla wszystkich członków rodziny. Zła opinia jednego dziecka zagraża powodzeniu życiowemu całego rodzeństwa alkoholizm ojca jest zgubny dla całej rodziny natomiast dobra opinia rodziców jest rekomendacją dzieci itp. Lecz ponadto rodzina sprawuje kontrolę przez więź emocjonalną, przez uczuciowe zaangażowanie wszystkich członków w utrzymanie i

5 pomnażanie dóbr rodziny, jej dobrej opinii, jej majątku, w podnoszeniu jej pozycji społecznej. Tak więc rodzina jest grupą społeczną, która właściwie początkuje powstawanie innych grup społecznych. To dzięki rodzinie młode pokolenie wstępując do innych bardziej złożonych grup społecznych jest ukierunkowane w życiu.