, Ewa Dąbrowska. Wpływ kadmu i/lub cynku na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej szczura
|
|
- Mikołaj Krzemiński
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2013, 50, 3, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Paula Kostecka-Sochoń A C, E, F A, D, F, Ewa Dąbrowska Wpływ kadmu i/lub cynku na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej szczura The Impact of Cadmium and/or Zinc on Specific Enzymatic Parameters of the Antioxidative Barrier in Sublingual Gland in Rat Zakład Stomatologii Społecznej i Profilaktyki Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Białystok, Polska A koncepcja i projekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C opracowanie statystyczne; D interpretacja danych; E przygotowanie tekstu; F zebranie piśmiennictwa Streszczenie Wprowadzenie. Kadm należy do głównych czynników skażenia środowiska zarówno dla populacji ogólnej, jak i zawodowej. Jest pierwiastkiem toksycznym, który kumuluje się w organizmie, zaburzając czynności wielu układów i narządów z powodu stresu oksydacyjnego wywołanego jego działaniem. Za utrzymanie równowagi oksydacyjno-redukcyjnej podczas wydzielania wolnych rodników pod wpływem kadmu i innych metali ciężkich odpowiadają antyoksydacyjne systemy enzymatyczne i nieenzymatyczne z udziałem wybranych biopierwiastków. Z punktu widzenia stomatologa na szczególną uwagę zasługuje prooksydacyjne działanie kadmu w śliniance podjęzykowej przy środowiskowym narażeniu na ten metal. Cynk jest biopierwiastkiem, któremu przypisuje się rolę antyoksydanta w barierze antyoksydacyjnej. Jest kofaktorem wielu enzymów, w tym dysmutazy ponadtlenkowej. Cel pracy. Ocena wybranych enzymatycznych wskaźników bariery antyoksydacyjnej: dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), katalazy (CAT) i peroksydazy glutationowej (GPx) w śliniance podjęzykowej szczurów eksponowanych na kadm i/lub cynk. Materiał i metody. Materiał biologiczny pochodził od 72 zwierząt, którym podawano chlorek kadmu i/lub chlorek cynku w stężeniu 5 i 50 mg Cd/dm 3 oraz 30 i 60 mg Zn/dm 3 w postaci wodnych roztworów przez 12 miesięcy. Ocenę aktywności SOD, CAT i GPx przeprowadzono po zhomogenizowaniu tkanki ślinianek podjęzykowych za pomocą gotowych zestawów diagnostycznych. Wyniki. Wykazano, że kadm zmniejszał aktywność SOD i GPx w zależności od jego stężenia, a cynk tylko w niektórych układach z kadmem zapobiegał obniżeniu SOD i CAT w tkance ślinianki podjęzykowej. Wnioski. Zmiany w aktywności badanych wskaźników bariery antyoksydacyjnej mogą sugerować zaburzenia równowagi oksydacyjno-redukcyjnej w tkance ślinianki podjęzykowej szczurów narażonych na kadm i/lub cynk (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 3, ). Słowa kluczowe: kadm, cynk, bariera anytyoksydacyjna, ślinianka podjęzykowa, szczur. Abstract Background. Cadmium is one of the chief pollutants in both general and professional environment. It is a toxic element that accumulates in the organism, disrupting the functioning of a number of systems and organs due to oxidative stress arising from cadmium activity. Maintaining the oxidoreductive balance during the generation of free radicals under the influence of cadmium and other heavy metals is the responsibility of enzymatic and nonenzymatic antioxidative systems, with the participation of specific bioelements. From the dentist s perspective, particular attention should be given to pro-oxidative activity of cadmium in the sublingual gland in the environmental Badania zostały wykonane w ramach projektu naukowego L w UMWB.
2 Wpływ Cd i/lub Zn na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej 283 exposure to this metal. Zinc is a bioelement that is attributed the antioxidant s role in the antioxidative barrier. It is the co-factor of a number of enzymes, including superoxide dismutase. Objectives. The objective of this paper is to assess the specific enzymatic parameters of the antioxidative barrier: superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) and glutathione peroxidase (GPx) in the sublingual gland of rats exposed to cadmium and/or zinc. Materials and Methods. The biological material was collected from 72 animals who were administered cadmium chloride and/or zinc chloride in the concentration of 5 and 50 mg Cd/dm 3, and 30 and 60 mg Zn/dm 3 in the form of aqueous solutions for 12 months. The activity of SOD, CAT and GPx was assessed after homogenizing the tissue of sublingual glands using standard diagnostic kits. Results. The conducted analysis has revealed that cadmium reduced the activity of SOD and GPx depending on its concentration, while zinc prevented the reduction of SOD and GPx in the sublingual gland tissue only in some combination with cadmium. Conclusions. The changes in the activity of analyzed antioxidative barrier indicators may suggest a disruption of the oxidoreductive balance in the sublingual gland tissue of rats exposed to cadmium and/or zinc (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 3, ). Key words: cadmium, zinc, antioxidative barrier, sublingual gland, rat. Ostatnie lata są okresem intensywnych badań nad metaboliczną rolą tlenu. Od dawna opisywano jego negatywny wpływ na organizm, dopiero badania z ostatnich lat pozwoliły jednak poznać mechanizmy jego toksyczności. Udowodniono, że cząsteczka tlenu może ulegać zarówno pełnej redukcji do cząsteczki wody, jak i stopniowej, w etapach jednoelektronowych. W wyniku tych procesów powstają reaktywne formy tlenu (RFT) [1]. Zwiększenie stężenia reaktywnych form tlenu określa się jako stres oksydacyjny, który leży u podłoża wielu chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, miażdżyca, choroby nowotworowe oraz przyczynia się również do niekorzystnych zmian w środowisku jamy ustnej [1 3]. W stomatologii stres oksydacyjny jest uważany za przyczynę chorób przyzębia, stanów zapalnych dziąseł i kości, nowotworów jamy ustnej, kserostomii, zespołu Sjögrena, chorób związanych z niedoborem witaminy D, C i E, tworzenia płytki nazębnej lub powstawania zmian okołowierzchołkowych [4 6]. Kadm należy do pierwiastków toksycznych, który kumuluje się w organizmie w ciągu całego życia, zaburzając czynności wielu układów i narządów. Bardzo ważnym mechanizmem toksycznego działania kadmu jest uszkadzanie bariery antyoksydacyjnej organizmu. Wykazano, że kadm powodując zwiększenie wytwarzania wolnych rodników ponadtlenkowych poprzez peroksydację fosfolipidów, błon komórkowych lizosomów, siateczki endoplazmatycznej, mitochondriów i jądra komórkowego [7, 8], indukuje stres oksydacyjny w różnych narządach [9, 10]. Jednocześnie hamuje aktywność enzymów bariery antyoksydacyjnej (SOD, GPx, CAT) na drodze interakcji z metalami będącymi w ich centrum aktywnym (Zn, Cu, Fe) [11 13]. Cynk jest biopierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego przebiegu wielu procesów metabolicznych w organizmie. Jedną z najważniejszych funkcji cynku w organizmie jest jego działanie antyoksydacyjne. Chociaż mechanizm tego działania nie został jeszcze w pełni wyjaśniony, wiadomo, że niedobór cynku nasila uszkodzenia komórek powodowane przez reaktywne formy tlenu [12]. Oczekuje się, że suplementacja cynkiem może łagodzić prooksydacyjne działanie kadmu. Ślinianki są ważnym elementem narządu żucia. Ich prawidłowa funkcja, polegająca na wytwarzaniu śliny, wpływa na ekologię i zdrowie jamy ustnej. Głównym źródłem narażenia środowiskowego na kadm jest palenie tytoniu, dlatego ocena statusu oksydacyjno-redukcyjnego w tkankach dużych gruczołów ślinowych przy narażeniu na kadm znajduje swoje uzasadnienie, zwłaszcza że doniesień naukowych na ten temat jest niewiele. Celem pracy była ocena aktywności wybranych enzymów bariery antyoksydacyjnej: dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), katalazy (CAT) i peroksydazy glutationowej (GPx) w śliniance podjęzykowej szczurów eksponowanych na kadm i/lub cynk. Materiał i metody Badania przeprowadzono na 72 szczurach, samcach szczepu Wistar o początkowej masie ciała około 220 g. Zwierzęta pochodziły z hodowli własnej Zakładu Toksykologii UMWB, w którym przeprowadzono doświadczenie i pobrano materiał do badań. W czasie doświadczenia szczury przebywały w klatce ze stali nierdzewnej w standardowych warunkach hodowlanych (temperatura 22 ± 2 C, wilgotność względna: 50 ± 10%, 12 godzinny cykl dobowy). Zwierzętom zapewniono nieograniczony dostęp do wody pitnej i standardowej diety typu LSM. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w Białymstoku (nr 3/2004).
3 284 P. Kostecka-Sochoń, E. Dąbrowska Zwierzęta podzielono losowo na 9 grup po 8 osobników każda: grupa 1 kontrolna, przez cały okres doświadczenia otrzymywała do picia wodę redestylowaną; grupa 2 otrzymywała do picia roztwór ZnCl 2 o stężeniu 30 mg Zn/dm 3 ; grupa 3 otrzymywała do picia roztwór ZnCl 2 o stężeniu 60 mg Zn/dm 3 ; grupa 4 otrzymywała do picia roztwór CdCl 2 o stężeniu 5 mg Cd/dm 3 ; grupa 5 otrzymywała do picia łącznie roztwór CdCl 2 o stężeniu 5 mg Cd/dm 3 i roztwór ZnCl 2 o stężeniu 30 mg Zn/dm 3 ; grupa 6 otrzymywała do picia łącznie roztwór CdCl 2 o stężeniu 5 mg Cd/dm 3 i roztwór ZnCl 2 o stężeniu 60 mg Zn/dm 3 ; grupa 7 otrzymywała do picia roztwór CdCl 2 o stężeniu 50 mg Cd/dm 3 ; grupa 8 otrzymywała do picia łącznie roztwór CdCl 2 o stężeniu 50 mg Cd/dm 3 i roztwór ZnCl 2 o stężeniu 30 mg Zn/dm 3 ; grupa 9 otrzymywała do picia łącznie roztwór CdCl 2 o stężeniu 50 mg Cd/dm 3 i roztwór ZnCl 2 o stężeniu 60 mg Zn/dm 3. Wodne roztwory zawierające ZnCl 2 (Merck, Niemcy) i/lub CdCl 2 (POCh, Gliwice, Polska) podawano zwierzętom w stężeniu 5 i 50 mg Cd/dm 3 oraz 30 i 60 mg Zn/dm 3 w postaci wodnych roztworów przez 12 miesięcy. W grupie 2 i 3 zwierzęta otrzymywały rozdzielnie użyte stężenia cynku, a w grupie 4 i 5 odpowiednio różne stężenia kadmu. W grupach 6 9 podawano łącznie CdCl 2 i ZnCl 2 w postaci mieszaniny w odpowiednich stężeniach. W czasie podawania wodnych roztworów metali rozdzielnie lub łącznie (mieszaniny) nie obserwowano żadnego osadu ani zmętnienia roztworu. Użyte stężenia wybrano na podstawie danych literaturowych [14, 15]. Stężenie 5 mg Cd/dm 3 odpowiada narażeniu środowiskowemu, a 50 mg Cd/dm 3 narażeniu zawodowemu. Mniejsza dawka cynku uznana za bezpieczną jest stosowana jako suplement diety, większa natomiast odpowiada dawce terapeutycznej. Przez cały okres eksperymentu kontrolowano dobowe spożycie płynów w każdej grupie i na tej podstawie oszacowano pobranie cynku i kadmu w poszczególnych grupach zwierząt. Zostało to przedstawione i opisane przez zespół Brzóska et al. w pracy, która zawiera powyższe dane w postaci tabel i opisu dobowego spożycia wody i zastosowanych w doświadczeniu metali [16]. Po zakończeniu doświadczenia od zwierząt w głębokiej narkozie wywołanej Vetbutalem (30 mg/kg masy ciała, Biowet, Polska), zgodnie z zaleceniami Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach pobrano ślinianki. Szczury skrwawiano, pobierając krew z serca, a następnie pobrano do badań ślinianki podjęzykowe. Wypreparowane ślinianki przechowywano w temperaturze 80 o C. Po rozmrożeniu, ślinianki ważono i homogenizowano w 0,1 M buforze fosforanowo-sodowym o ph 7,4 w stosunku 1:4. Zhomogenizowane tkanki wirowano w temperaturze 4 o C z prędkością obrotów/min przez 10 minut. Uzyskany supernatant wykorzystano do oznaczenia aktywności: dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) za pomocą zestawu Firmy Superoxide Dismutase Assay Kit firmy Cayman; katalazy (CAT) metodą spektrofotometryczną wg Aebi oraz peroksydazy glutationowej (GPx) za pomocą zestawu Bioxytech GPx 340 TM firmy OxisResearch TM. Stężenia badanych enzymów oznaczano w postaci mu/mg białka według instrukcji producentów. Badania laboratoryjne przeprowadzono w Zakładzie Toksykologii Akademii Medycznej w Białymstoku. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji Anova z zastosowaniem testu post-hock Duncana. Przeprowadzono ponadto analizę korelacji Spearmana. Różnice między grupami i korelacje między zmiennymi uznano za istotne statystycznie przy p < 0,05. Obliczenia statystyczne wykonano z użyciem programu komputerowego Statistica Wyniki Wpływ Zn na enzymatyczną barierę antyoksydacyjną w śliniance podjęzykowej szczurów narażanych na kadm i/lub cynk przedstawiono w tabeli 1 oraz na rycinach 1 3. Ocenę aktywności SOD w śliniance podjęzykowej szczurów narażanych na kadm i/lub cynk przedstawiono na rycinie 1. Stężenie SOD w śliniance podjęzykowej szczurów kontrolnych wynosiło 4,486 ± 0,561 U/mg białka. Podawanie zwierzętom samego cynku w obu stężeniach nie wpłynęło na aktywność enzymu w badanej tkance. Narażanie szczurów na 5 lub 50 mg Cd/dm 3 prowadziło do istotnego statystycznie zmniejszenia aktywności SOD odpowiednio o 26 i 33% w stosunku do grupy kontrolnej. W grupie szczurów, którym przez cały okres ekspozycji na 5 mg Cd/dm 3 podawano 60 mg Zn/dm 3 stężenie SOD było większe o 34% w stosunku do grupy zwierząt, którym nie podawano cynku. W grupie zwierząt, którym przez cały okres ekspozycji na kadm w stężeniu 50 mg/dm 3 podawano 30 lub 60 mg Zn/dm 3 stężenie SOD było mniejsze odpowiednio o 28 i 25% w stosunku do grupy kontrolnej. Ocenę aktywności CAT w śliniance podjęzykowej szczurów narażanych na kadm i/lub cynk przedstawiono na rycinie 2. Aktywność CAT w śliniance podjęzykowej szczurów kontrolnych wynosiła 0,384 ± 0,049 mu/mg białka. Podawanie szczurom cynku jedynie w stężeniu 60 mg Zn/dm 3 prowadziło do 2,1-krotnego zwiększenia aktywności tego enzymu w badanej
4 Wpływ Cd i/lub Zn na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej 285 Ryc. 1. Ocena aktywności SOD w śliniance podjęzykowej szczurów narażonych na kadm i/lub cynk Wartości przedstawiają średnie arytmetyczne ± SEM. Różnice uznano za istotne statystycznie przy p < 0,05 (Anova test post hoc Duncana), gdzie * p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001 względem a kontroli, b 30 mg Zn/dm 3, d 5 mg Cd/dm 3, f 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 Fig. 1. Assessment of SOD activity in sublingual gland of rats exposed to cadmium and/or zinc The values are expressed as arithmetic means ± SEM. The differences were considered statistically significant at p < 0.05 (Anova Duncan s post-hoc test), where *p < 0.05; p < 0.01; p < against a control, b 30 mg Zn/dm 3, d 5 mg Cd/dm 3, f 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 Ryc. 2. Ocena aktywności CAT w śliniance podjęzykowej szczurów narażonych na kadm i/lub cynk Wartości przedstawiają średnie arytmetyczne ± SEM. Różnice uznano za istotne statystycznie przy p < 0,05 (Anova test post hoc Duncana), gdzie * p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001 względem a kontroli, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3 Fig. 2. Assessment of CAT activity in sublingual gland of rats exposed to cadmium and/or zinc The values are expressed as arithmetic means ± SEM. The differences were considered statistically significant at p < 0.05 (Anova Duncan s post-hoc test), where *p < 0.05; p < 0.01; p < against a control, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3
5 286 P. Kostecka-Sochoń, E. Dąbrowska Ryc. 3. Ocena aktywności GPx w śliniance podjęzykowej szczurów narażonych na kadm i/lub cynk Wartości przedstawiają średnie arytmetyczne ± SEM. Różnice uznano za istotne statystycznie przy p < 0,05 (Anova test post hoc Duncana), gdzie *p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001 względem a kontroli, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3 Fig. 3. Assessment of GPx activity in sublingual gland of rats exposed to cadmium and/or zinc The values are expressed as arithmetic means ± SEM. The differences were considered statistically significant at p < 0.05 (Anova Duncan s post-hoc test), where *p < 0.05; p < 0.01; p < against a control, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3 tkance w stosunku do grupy kontrolnej. Sam kadm oraz jednoczesne podawanie zwierzętom kadmu i cynku, w obu stężeniach, nie miało natomiast wpływu na aktywność katalazy w śliniance podjęzykowej. Ocenę aktywności GPx w śliniance podjęzykowej szczurów narażanych na Cd i/lub Zn przedstawiono na ryc. 3. Stężenie GPx w śliniance podjęzykowej szczurów z grupy kontrolnej wynosiło 3,352 ± 0,518 mu/mg białka. Podawanie cynku w obu stężeniach prowadziło do istotnego wzrostu aktywności GPx w badanej tkance odpowiednio o 52% u szczurów otrzymujących 30 mg Zn/dm 3 i o 49% u otrzymujących 60 mg Zn/dm 3 w stosunku do grupy kontrolnej. Narażanie szczurów na 5 lub 50 mg Cd/dm 3 prowadziło do znacznego zmniejszenia aktywności GPx odpowiednio o 39 i 38% w stosunku do grupy kontrolnej. W grupach zwierząt, którym przez cały okres ekspozycji na kadm w obu stężeniach podawano 30 i/lub 60 mg Zn/dm 3 aktywność GPx wykazywała tendencję wzrostową w stosunku do tych, którym nie podawano cynku podczas narażenia na kadm. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Omówienie Przedyskutowanie powyższych wyników jest utrudnione ze względu na niewielką liczbę doniesień dotyczących procesów oksydacyjno-redukcyjnych w śliniankach podczas narażenia na metale ciężkie, szczególnie na kadm. Toksyczny wpływ kadmu na tkanki zwierząt i ludzi jest szeroko opisywany. Szczególnie dotyczy wątroby, nerek, mózgu i kości [14, 17]. Zainteresowanie nad wpływem kadmu na status oksydacyjno-redukcyjny zapoczątkowało tę tematykę badań, zwłaszcza że są one ważne z punktu widzenia stomatologii, ponieważ dotyczą właściwego funkconowania narządu żucia [18, 19]. Jednym z mechanizmów toksycznego działania kadmu jest zdolność do interakcji z jonami cynku, żelaza, miedzi, wapnia, magnezu oraz selenu, co sprawia, że kadm może zaburzać skutecznie szlaki metaboliczne i przyczynić się do powstania zmian zarówno czynnościowych, jak i morfologicznych komórek i całych narządów [20 23]. Jest to spowodowane wypieraniem z centrów aktywnych enzymów jonów innych metali przez kadm. Kadm wnikając do organizmu, wpływa na dystrybucję i homeostazę biopierwiastków, takich jak: cynk, miedź i żelazo. Interakcje między wymienionymi metalami mogą zachodzić na poziomie absorpcji, transportu do tkanek, komórek i struktur wewnątrzkomórkowych, dystrybucji oraz wydalania. Kadm ma również zdolność do wchodzenia w reakcję z grupami sulfyhydrolowymi białek, powodując inaktywację zbudowanych z nich enzymów cytozolowych i mitochondrialnych [15, 24].
6 Wpływ Cd i/lub Zn na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej 287 Mechanizm interakcji z innymi metalami polega głównie na konkurencji o miejsca wiązania. Dotyczy to jonów cynku (Zn) z dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), jonów żelaza (Fe) z katalazy, jonów selenu (Se) z peroksydazy glutationowej [25]. Interakcje między metalami wpływają na absorpcję, kumulację i toksyczne działanie kadmu w sytuacjach niedoboru cynku [26], miedzi [27] i żelaza [15, 28]. Wykazano również, że narażenie na kadm prowadzi do peroksydacji lipidów błon komórkowych, zwiększając procesy prooksydacyjne i tym samym prozapalne z udziałem nienasyconych kwasów tłuszczowych w tym kwasu arachidynowego [29]. Z kolei suplementacja diety biopierwiastkami może doprowadzić do ograniczenia wychwytu i kumulacji metali toksycznych, co w konsekwencji może osłabić ich toksyczne działanie. Najlepszym przykładem może być cynk, który wykazuje działanie ochronne komórek i tkanek oraz osłabia toksyczne oddziaływanie kadmu i ołowiu [15, 28, 30]. Dysmutaza ponadtlenkowa (SOD) jest ważnym enzymem antyoksydacyjnym w ocenie statusu oksydacyjno-redukcyjnego tkanek podczas narażenia na metale ciężkie. W przeprowadzonych badaniach narażenie na kadm prowadziło do zmniejszenia aktywności SOD w tkance ślinianki podjęzykowej i zależało od jego stężenia. Potwierdza to prooksydacyjne działanie kadmu w tym gruczole, które zostało przedstawione również dla krwi, wątroby i nerek przez Kulikowską-Karpińską [15]. Autorka stosując te same dawki kadmu, uzyskała również zmniejszenie aktywności SOD we krwi oraz wątrobie. Może się to wiązać z interakcją kadmu z cynkiem, który jest kofaktorem SOD lub obniżeniem stężenia cynku potrzebnego do zwiększonego wytworzenia metalotioneiny (MT, białka wiążącego metale), w odpowiedzi na kumulację kadmu w narządzie. Zjawisko deponowania kadmu w śliniance podżuchwowej w zależności od dawki i czasu narażenia opisano we wcześniejszych badaniach własnych [18]. Dotyczy to również badanej ślinianki podjęzykowej (wyniki niepublikowane). W badaniach Dąbrowskiej et al. [31] w tkance ślinianki podżuchwowej stwierdzono właśnie zwiększenie stężenia MT w odpowiedzi na ilość deponowanego kadmu. Dowodzi to, że podobnie jak wątroba lub nerki, również ślinianki regulują metabolizm kadmu w organizmie na drodze wytwarzania metalotionein. Podawanie samego cynku nie wpłynęło na aktywność SOD w tkance badanej ślinianki podjęzykowej. Tylko w układzie ekspozycji zwierząt na cynk w większym stężeniu przy mniejszym narażeniu na kadm uzyskano natomiast zwiększenie aktywności SOD, co oznacza ochronną rolę cynku w wyższych dawkach. Może to wskazywać na mniejszą konkurencyjność kadmu przy stężeniu 5 mg wobec cynku, który jest kofaktorem dysmutazy ponadtlenkowej regulującym jej aktywność. Kamecka-Białowarczuk [19] w identycznym modelu doświadczalnym uzyskała podobny kierunek badań. Według autorki suplementacja cynkiem podczas narażenia na kadm powodowała ochronną rolę tylko w odniesieniu do niektórych elementów badanego układu. Peroksydaza glutationowa (GPx) jest kolejnym enzymem, którego aktywność zapobiega stanom zapalnym wywołanym przez wolne rodniki. Narażenie zwierząt na kadm wykazało dla obu stężeń tego metalu znaczne zmniejszenie aktywności GPx. Może to wynikać z konkurencyjności kadmu wobec selenu, który reguluje aktywnością tego enzymu. Taką zbieżność wykazała w swoich badaniach nad ślinianką podżuchwową Kamecka- -Białowarczuk [19], ale tylko dla dużego stężenia kadmu. Odwrotną zależność między powyższymi wynikami wykazała Kulikowska-Karpińska [15]. W badanej wątrobie, krwi i najwyraźniej w nerce wartości stężenia GPx przy wyższym stężeniu kadmu były większe niż w grupie kontrolnej. Ta rozbieżność może wynikać z różnych funkcji badanych narządów lub też krótszego czasu ekspozycji na kadm. Podobnie duże zwiększenie aktywności GPx w śliniance podjęzykowej autorzy otrzymali, podając zwierzętom sam cynk. Cynk zwiększał aktywność GPx prawie dwukrotnie w stosunku do grupy kontrolnej. Potwierdza to rolę cynku jako antyoksydanta oraz wskazuje na zasadność miejscowego stosowania preparatów do higieny jamy ustnej zawierających cynk. Jednoczesne podanie cynku i kadmu wykazało jedynie tendencję do zwiększenia aktywności GPx w śliniance podjęzykowej. Może się to wiązać z wykorzystaniem cynku do budowy metalotioneiny, której ilość w intoksykacji kadmem wzrasta. Taką tendencję zależności między kadmem, cynkiem i metalotioneiną uzyskano we wcześniejszych badaniach dla ślinianki podżuchwowej szczura w tym samym układzie doświadczalnym [31]. Aktywność katalazy (CAT) w różnych tkankach jest inna. Największa dotyczy wątroby, nerek, erytrocytów i błon śluzowych [32 34]. Funkcje, jakie spełnia katalaza, dotyczą przede wszystkim ochrony przed nadtlenkiem wodoru i produktami jego rozpadu. Interpretacja aktywności CAT opiera się na interakcji kadmu i żelaza, które jest kofaktorem katalazy. Narażenie na kadm w większym stężeniu wywołało spadek aktywności CAT we krwi i wątrobie. Jedynie w nerce według przedstawionych dla tych narządów badań Kulikowskiej- -Karpińskiej [15] otrzymano jednocześnie zwiększenie aktywności CAT i SOD i GPx. Być może ten proces reguluje ilość wiążącej kadm metalotioneiny, która jest w nerce najważniejszym ogni-
7 288 P. Kostecka-Sochoń, E. Dąbrowska Tabela 1. Aktywność badanych enzymów SOD, CAT i GPx w śliniance podjęzykowej szczura Table 1. Activity of analyzed SOD, CAT and GPx enzymes in sublingual gland in rat SOD (U/mg of proteins) CAT (mu/mg of proteins) GPx (mu/mg of proteins) gr. I Control 4,486 ± 0,561 0,384 ± 0,049 3,352 ± 0,518 gr. II 30 mg Zn/dm 3 4,839 ± 0,35 0,491 ± 0,094 5,109 ± 0,245 aǂ gr. III 60 mg Zn/dm 3 3,975 ± 0,223 0,79 ± 0,081 aǂbᵻ 4,994 ± 0,163 aǂ gr. IV 5 mg Cd/dm 3 3,344 ± 0,253 a * b 0,208 ± 0,044 bᵻcǂ 2,037 ± 0,246 aᵻbǂcǂ gr. V 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 3,527 ± 0,332 b* 0,274 ± 0,08 b*cǂ 2,815 ± 0,169 bǂcǂ gr. VI 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 4,469 ± 0,409 d* 0,29 ± 0,032 b* cǂ a* bǂcǂ 2,412 ± 0,267 gr. VII 50 mg Cd/dm 3 w 3,018 ± 0,137 aᵻ bǂ fᵻ 0,27 ± 0,048 b* cǂ 2,094 ± 0,189 aᵻbǂcǂ gr. VIII 50 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 3,221 ± 0,264 a*b f* 0,311 ± 0,056 cǂ 2,701 ± 0,421 bǂcǂ gr. IX 50 mg Cd/dm mg Zn/dm 3 3,379 ± 0,278 a*bᵻ f* 0,341 ± 0,043 cǂ 2,694 ± 0,171 bǂcǂ Wartości przedstawiają średnie arytmetyczne ± SEM. Różnice uznano za istotne statystycznie przy p < 0,05 (Anova test post hoc Duncana), gdzie *p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001 względem a kontroli, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3, d 5 mg Cd/dm 3, e 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3, f 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3, g 50 mg Cd/dm 3, h 50 mg Cd/dm mg Zn/dm 3. The values are expressed as arithmetic means ± SEM. The differences were considered statistically significant at p < 0.05 (Anova Duncan s post-hoc test), where * p < 0.05; p < 0.01; p < against a control, b 30 mg Zn/dm 3, c 60 mg Zn/dm 3, d 5 mg Cd/dm 3, e 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3, f 5 mg Cd/dm mg Zn/dm 3, g 50 mg Cd/dm 3, h 50 mg Cd/dm mg Zn/dm 3. wem w metabolizmie kadmu. W badanej śliniance podjęzykowej narażenie zwierząt na kadm w obu stężeniach nie miało wpływu na aktywność katalazy. Może to wynikać ze specyfiki funkcji tej ślinianki w porównaniu ze ślinianką podżuchwową. Kamecka-Białowarczuk [19], badając wpływ kadmu na śliniankę podżuchwową szczurów przez 6 i 12 miesięcy, uzyskała zmniejszenie aktywności katalazy (CAT) we wszystkich badanych grupach. Rozkład aktywności zależał jednak od dawki i czasu ekspozycji. W grupie zwierząt narażonych na kadm przez 6 miesięcy i o stężeniu 5 mg Cd/dm 3 aktywność katalazy (CAT) spadła w porównaniu z grupą kontrolną. Z kolei w grupie narażonych na Cd 50 mg Cd/dm 3 nastąpiło dalsze obniżenie aktywności CAT zarówno w stosunku do grupy kontrolnej, jak i w stosunku do grupy 5 mg Cd/dm 3 [19]. Można przypuszczać, że w śliniance podżuchwowej wpływ kadmu na czułość katalazy jest większy niż w podjęzykowej. Być może w każdej z dużych ślinianek (podżuchwowej, przyusznej i podjęzykowej) inaczej reagują na kadm te same enzymy bariery antyoksydacyjnej. Wymaga to dalszych porównawczych badań dotyczących nie tylko aktywności wskaźników procesów oksydacyjno-redukcyjnych, ale i jednoczesnej zawartości metali oraz biopierwiastków w badanych tkankach dużych gruczołów ślinowych. Podsumowując uzyskane wyniki należy stwierdzić, że w pracy tej po raz pierwszy (brak danych w piśmiennictwie) przeprowadzono badania dotyczące aktywności wybranych enzymów antyoksydacyjnych (SOD, GPx, CAT) w tkance ślinianki podjęzykowej szczurów narażonych na kadm i/lub cynk. Stwierdzono, że narażenie na 5 i 50 mg Cd/dm 3 indukuje stres oksydacyjny w śliniance podjęzykowej. Kadm zmniejsza aktywność SOD i GPx, nie wpływa natomiast na aktywność CAT. Uszkadzające działanie kadmu na śliniankę podjęzykową jest związane z wpływem tego metalu na aktywność wybranych enzymów antyoksydacyjnych (SOD i GPx). Suplementacja cynkiem (30 i 60 mg Zn/dm 3 ) podczas narażenia na kadm w istotny sposób zapobiegała zmniejszeniu aktywności SOD. Aktywność GPx wykazywała natomiast tendencję wzrostową, nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Korzystny wpływ zwiększonej podaży cynku na śliniankę podjęzykową w warunkach narażenia na kadm jest związany z wpływem tego biopierwiastka na aktywność SOD i GPx. Wyniki badań mają istotne znaczenie poznawcze oraz implikacje praktyczne. Przyczynia-
8 Wpływ Cd i/lub Zn na wybrane enzymatyczne parametry bariery antyoksydacyjnej w śliniance podjęzykowej 289 ją się do lepszego zrozumienia udziału gruczołów ślinowych, w tym ślinianki podjęzykowej, w procesach oksydacyjno-redukcyjnych zachodzących w jamie ustnej w warunkach chronicznej ekspozycji na kadm. Pozwalają także wnioskować, iż zwiększenie podaży cynku podczas narażenia na kadm chroni badaną tkankę przed oksydacyjnym uszkodzeniem, co jest ważne szczególnie z punktu widzenia zdrowia jamy ustnej. Piśmiennictwo [1] Abraham-Inpijn L.: The significance of endocrine factors and microorganisms in the adevelopment of gingivitis in pregnant women. Stomatol. 1996, 75, [2] Ciężka E., Pioruńska-Stolzmann M., Surdacka A.: Assessment of selected antioxidants in the saliva of pregnant women with PGDM. Dent. Forum, 2011, 39, [in Polish]. [3] Liu J., Qu W., Kadilska M.B.: Role of oxidative stress in cadmium toxicity and carcinogenesis. Toxicol. Appl. Pharmacol. 2009, 238, [4] Brock G.R., Butterworth C.J., Matthews J.B., Chapple I.L.: Local and systematic total a antioxidant capacity in periodontitis and health. J. Clin. Periodontol. 2004, 31, [5] Czeczot H., Skrzycki M.: Enzymatic and non-enzymatic antioxidants of saliva a literature review. Czas. Stomatol. 2003, 56, [in Polish]. [6] Konopka T., Gmyrek-Marciniak A., Kozłowski Z., Kaczmarek U., Wnukiewicz J.: Antioxidative potential of saliva with peridontitis and squamous cell carcinoma of lower oral cavity. Dent. Med. Probl. 2006, 43, [in Polish]. [7] Li W., Kagan H.M., Chou I.N.: Alternations in cytoskeletal organization and homeostasi of cellular thiols in cadium resistant cell. Toxicol. Appl. Pharmacol. 1994, 126, [8] Malara P., Langowska-Adamczyk H., Kwapuliński J., Malara B.: The impact of smoking on the presence of cadmium and lead in dental hard tissues. Czas. Stomatol. 2005, 58, [in Polish]. [9] Brzóska M.M., Rogalska J.: Protective effect of zinc supplementation against cadmium-induced oxidative stress and RANK/RANKL/OPG system imbalance in the bone tissue of rats. Toxicol. Appl. Pharmacol. 2013, 272, [10] Jomova K., Valko M.: Advances in metal-induced oxidative and human disease. Toxicol. 2011, 283, [11] Bagchi D., Vuchetich P.J., Bagchi M., Tran M.X., Krohn R.L., Ray S.D., Stohs S.J.: Protective effects of zinc salts on TPA induced hepatic and brain lipid peroxidation, glutathione depletion, DNA damage and peritoneal macrophage activation in mice. Gen. Pharm. 1998, 10, [12] Prasad A.S., Bao B., Beck F.W.J., Kucuk O., Sarkar F.H.: Antioxidant effect of zinc in humans. Free Radic. Biol. Med. 2004, 37, [13] Valko M., Morris H., Cronin M.T.D.: Metals, toxicity and oxidative stress. Curr. Medicin. Chem. 2005, 12, [14] Brzóska M.M., Rogalska J., Gałażyn-Sidorczuk M., Jurczuk M., Roszczenko A., Kulikowska-Karpińska E., Moniuszko-Jakoniuk J.: Effect of zinc supplementation on bone metabolism in male rats chronically exposed to cadmium. Toxicol. 2007, 237, [15] Kulikowska-Karpińska E.: The impact of zinc on oxidoreductive processes in the organism of a rat exposed to various concentrations of cadmium or lead. Habilitation dissertation. Białystok 2004 [in Polish]. [16] Brzóska M.M., Gałażyn-Sidorczuk M., Rogalska J., Roszczenko A., Jurczuk M., Majewska K., Moniuszko- -Jakoniuk J.: Beneficial effect of zinc supplementation on biomechanical properties of femoral distal end and femoral diaphysis of male rats chronically expose to cadmium. Chem. Biol. Interact. 2008, 171, [17] Rogalska J., Pilat-Marcinkiewicz B., Brzóska M.M.: Protective effect of zinc against cadmium hepatotoxicity depends on this bioelement intake and level of cadmium exposure: A study in a rat model. Chem. Biol. Interact. 2011, 193, [18] Dąbrowska E.: Effect of cadmium and zinc on submandibular salivary gland and other elements in the rat masticatory system. Habilitation dissertation, Białystok 2006 [in Polish]. [19] Kamecka-Białowarczuk E.: The impact of cadmium and zinc on specific parameters of the oxidoreductive system in submandibular gland in rats. Doctoral thesis, Białystok 2010 [in Polish]. [20] Czeczot H., Skrzycki M.: Cadmium the useless element for the organism. Postępy. Hig. Med. Dośw. 2010, 64, 8 49 [in Polish]. [21] Noda M., Yasuda M., Kitagawa M.: Iron as possible aggravating factor for osteopathy in Itai-itai disease, a disease associated with chronic cadmium intoxication. J. Bone Miner. Res. 1991, 6, [22] Ziętek M., Baranowski K., Andrzejak R.: Lesions in peridontium in employees exposed to industrial pollutions. Progress stage of lesions according to seniority and smoking. Czas. Stomatol. 1999, 52, [in Polish]. [23] Jurczuk M., Brzóska M.M., Gałażyn-Sidorczuk M., Moniuszko-Jakoniuk J., Rogowski F.: Distribution of the Fe radioisotope in the organism of a rat after a subacute exposure to cadmium. Clin. Chem. 1993, 39, [in Polish]. [24] Friberg L., Elinder C.G., Kjellstorm T.: Cadmium. Environmental Health Criteria.134, World Health Organization. Geneva 1992.
9 290 P. Kostecka-Sochoń, E. Dąbrowska [25] Smith J.B., Smith L., Pijuan V., Zhuang Y., Chen Y.C.: Transmembrane signals and protooncogene induction evoked by carcinogenic metals and prevented by zinc. Environ. Health Perspect. 1994, 102, [26] Panemangalore M., Bebe F.N.: Effects of low oral lead and cadmium exposure and zinc status on heme metabolites in weanling rats. Int. J. Occup. Med. Environ. Health 1996, 9, [27] Bremner I., Campbel J.K.: The influence of dietary cooper intake on the toxicity of cadmium. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1980, 355, [28] Okawara S., Kaji T., Yamamoto C., Fujiwara Y., Sakamoto M.: Interaction between cadmium and zinc in the production and sulfation of glycosaminoglycans in cultured bovine vascular endothelial cells. J. Toxicol. Environ. Health 1991, 107, [29] Młynek V., Skoczyńska A.: The proinflammatory activity of cadmium. Post. Hig. Med. Dosw. 2005, 59, 1 8 [in Polish]. [30] Yoshida M., Fukumoto M., Kishimoto T., Yamamura Y., Shimizu H., Sakai O.: Effects of zinc, selenium and calcium on the nephrotoxicity of cadmium in primary cultures of rat renal proximal epithelial cells. Biol. Trace Elem. Res. 1993, 36, [31] Dąbrowska E., Letko R., Gałażyn-Sidorczuk M., Kulikowska-Karpińska E., Łapińska J.: Effect of exposure to cadium on the level of metallothionein in the rat submandibular gland. Pol. J. Environm. Stud. 2009, 18, 6A, [32] Bartosz G.: Oxygen s second nature. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [33] Ścibior D., Czeczot H.: Catalase structure, properties, functions. Post. Hig. Med. Dośw. 2006, 60, [in Polish]. [34] Sies H.: Oxidative stress: oxidants and antioxidants. Exp. Physiol. 1997, 82, Adres do korespondencji: Ewa Dąbrowska Zakład Stomatologii Społecznej i Profilaktyki UMB ul. Akademicka Białystok tel.: helpdent@umwb.edu.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted:
oraz stężenie ceruloplazminy (CER)), stresu oksydacyjnego ((stężenie dialdehydu malonowego (MDA), stężenie nadtlenków lipidowych (LPH) i całkowity
STRESZCZENIE Pola elektromagnetyczne może prowadzić do powstania w organizmie żywym stresu oksydacyjnego, który powoduje wzrost stężenia reaktywnych form tlenu, zmianę aktywności układów antyoksydacyjnych,
Bardziej szczegółowoElżbieta Kulikowska-Karpińska*, Dominik Popławski**, Małgorzata Gałażyn-Sidorczuk***, Joanna Rogalska***
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 41, 2009 r. Elżbieta Kulikowska-Karpińska*, Dominik Popławski**, Małgorzata Gałażyn-Sidorczuk***, Joanna Rogalska*** AKTYWNOŚĆ ENZYMÓW ANTYOKSYDACYJNYCH I PEROKSYDACJA
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowoRecenzja. Promotor: Prof. dr hab. n. med. Adrian Chabowski. Promotor pomocniczy: dr n. biol. Ewa Żebrowska
dr hab. n. med. Jolanta Masiak Samodzielna Pracownia Badań Neurofizjologicznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Głuska 1 20-439 Lublin Recenzja Rozprawy doktorskiej mgr Mateusza
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 4 i 5 OCENA EKOTOKSYCZNOŚCI TEORIA Chemia zanieczyszczeń środowiska
Bardziej szczegółowoPOMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ
Ekonomia i Środowisko 2 (49) 2014 Elżbieta Bonda-Ostaszewska POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ
Bardziej szczegółowoBadanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Aleksandra Kotynia PRACA DOKTORSKA
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoDo moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Bardziej szczegółowoWpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej
NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Bardziej szczegółowoWpływ cisplatyny i doksorubicyny na układ prooksydacyjno/antyoksydacyjny oraz ekspresję białka p53 w komórkach gruczolakoraka płuc in vitro
lek. Katarzyna Jędrzejowska Wpływ cisplatyny i doksorubicyny na układ prooksydacyjno/antyoksydacyjny oraz ekspresję białka p53 w komórkach gruczolakoraka płuc in vitro Rozprawa na stopień doktora nauk
Bardziej szczegółowoWolne rodniki w komórkach SYLABUS A. Informacje ogólne
Wolne rodniki w komórkach A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Rodzaj Rok studiów /semestr
Bardziej szczegółowoKatedra i Zakład Biochemii Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ewa Birkner
mgr Anna Machoń-Grecka Cytokiny i czynniki proangiogenne u pracowników zawodowo narażonych na oddziaływanie ołowiu i jego związków Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoTytuł rozprawy na stopień doktora nauk medycznych:
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Zakład Patologii Pracownia Medycyny Mitochondrialnej Al. Dzieci Polskich 20 04-730 Warszawa Tytuł rozprawy na stopień doktora nauk medycznych: Ocena parametrów stresu
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoWpływ suplementacji luteiną na wybrane elementy obrony antyoksydacyjnej erytrocytów u ludzi zdrowych doniesienie wstępne
522 Probl Hig Epidemiol 213, 94(3): 522-526 Wpływ suplementacji luteiną na wybrane elementy obrony antyoksydacyjnej erytrocytów u ludzi zdrowych doniesienie wstępne Impact of lutein supplementation on
Bardziej szczegółowoKategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia
Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla
Bardziej szczegółowoWYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE / ABSTRACT
STRESZCZENIE / ABSTRACT Wstęp: Rtęć jest metalem o silnym działaniu neuro, nefro i hepatotoksycznym oraz zwiększającym ryzyko chorób układu krążenia. Pracownicy zatrudnieni w zakładach przemysłowych wykorzystujących
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5 - Reaktywne formy tlenu
Ćwiczenie nr 5 - Reaktywne formy tlenu I. Oznaczenie ilościowe glutationu (GSH) metodą Ellmana II. Pomiar całkowitej zdolności antyoksydacyjnej substancji metodą redukcji rodnika DPPH Celem ćwiczeń jest:
Bardziej szczegółowoJustyna Szymczak*, Dariusz Kłódka**, Beata Smolik*, Marta Pawlica* (Zea mays var. Saccharata) Effect of cadmium salt on the activity of oxidative
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 48, 2011 r. Justyna Szymczak*, Dariusz Kłódka**, Beata Smolik*, Marta Pawlica* Wpływ soli kadmu na aktywność enzymów stresu oksydacyjnego w glebie i kukurydzy
Bardziej szczegółowoAktywuj geny młodości. Badanie genetyczno-biochemiczne dotyczące własnych możliwości organizmu do spowolnienia procesów starzenia.
Aktywuj geny młodości. Badanie genetyczno-biochemiczne dotyczące własnych możliwości organizmu do spowolnienia procesów starzenia. mgr Konrad Tomaszewski Dział Nauki, Badań i Rozwoju Marinex International
Bardziej szczegółowoKorzystny wpływ selenu i magnezu na obniżenie stresu oksydacyjnego w mózgach szczurów zatruwanych alkoholem
Korzystny wpływ selenu i magnezu na obniżenie stresu oksydacyjnego w mózgach szczurów zatruwanych alkoholem Beneficial effect of selenium and magnesium on reduction of oxidative stress in brain of rats
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKI SPEKTRALNE UTLENIONEJ I ZREDUKOWANEJ FORMY CYTOCHROMU C
Ćwiczenie 4 CHARAKTERYSTYKI SPEKTRALNE UTLENIONEJ I ZREDUKOWANEJ FORMY CYTOCHROMU C REAKTYWNE FORMY TLENU DEGRADACJA NUKLEOTYDÓW PURYNOWYCH TWORZENIE ANIONORODNIKA PONADTLENKOWEGO W REAKCJI KATALIZOWANEJ
Bardziej szczegółowoPROFIL LIPIDOWY ORAZ PARAMETRY STRESU OKSYDACYJNEGO W GRUPIE KOBIET I MĘŻCZYZN STOSUJĄCYCH OPTYMALNY MODEL ŻYWIENIA* )
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 276 280 Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski, Adam Szczepanik 1, Marek Chuchracki 2, Jaśmina Żwirska 3 PROFIL LIPIDOWY ORAZ PARAMETRY STRESU OKSYDACYJNEGO
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoWpływ wysiłku pływackiego na stężenie mitochondrialnego cholesterolu oraz metabolizm energetyczny w warunkach stresu oksydacyjnego
Wpływ wysiłku pływackiego na stężenie mitochondrialnego cholesterolu oraz metabolizm energetyczny w warunkach stresu oksydacyjnego mgr Damian Józef Flis Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotorzy:
Bardziej szczegółowoWpływ cynku na obraz ultrastrukturalny ślinianki podżuchwowej u szczura*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 10, 704-710 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wpływ cynku na obraz ultrastrukturalny ślinianki podżuchwowej u szczura* Influence of zinc on the ultrastructural
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoTIENS OLEJ Z WIESIOŁKA
TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA WIESIOŁEK ZINC and its influence on human body Pliniusz Starszy, rzymski historyk i pisarz, w swoim dziele Historia Naturalna tak pisze o wiesiołku: Zioło dobre jak wino, aby uradować
Bardziej szczegółowoANTYOKSYDANTY I TOKSYCZNE DZIAŁANIE KADMU NA KOMÓRKI DROŻDŻY Saccharomyces cerevisiae
Proceedings of ECOpole DOI: 1.2429/proc.214.8(1)43 214;8(1) Ewa ŻYRACKA 1 ANTYOKSYDANTY I TOKSYCZNE DZIAŁANIE KADMU NA KOMÓRKI DROŻDŻY Saccharomyces cerevisiae ANTIOXIDANTS AND TOXIC ACTION OF CADMIUM
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU ZAKŁAD BIOCHEMII LEKARSKIEJ
UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU ZAKŁAD BIOCHEMII LEKARSKIEJ ul. A. Mickiewicza 2, 15-089 Białystok tel. (085) 748 55 78, faks (085) 748 55 78 e-mail: zdbioch@umwb.edu.pl Białystok 19. 02. 2016 Ocena
Bardziej szczegółowoSANPROBI Super Formula
SUPLEMENT DIETY SANPROBI Super Formula Unikalna formuła siedmiu żywych szczepów probiotycznych i dwóch prebiotyków Zdrowie i sylwetka a w super formie Zaburzenia metaboliczne stanowią istotny problem medyczny
Bardziej szczegółowoLaboratorium 8. Badanie stresu oksydacyjnego jako efektu działania czynników toksycznych
Laboratorium 8 Badanie stresu oksydacyjnego jako efektu działania czynników toksycznych Literatura zalecana: Jakubowska A., Ocena toksyczności wybranych cieczy jonowych. Rozprawa doktorska, str. 28 31.
Bardziej szczegółowoUkład pracy. Wstęp i cel pracy. Wyniki. 1. Ekspresja i supresja Peroksyredoksyny III w stabilnie transfekowanej. linii komórkowej RINm5F
The influence of an altered Prx III-expression to RINm5F cells Marta Michalska Praca magisterska wykonana W Zakładzie Medycyny Molekularnej Katedry Biochemii Klinicznej Akademii Medycznej w Gdańsku Przy
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 7
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 7 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA. Kod Punktacja ECTS* 2. Poznanie sposobów oceny toksycznego działania czynników egzogennych na poziomie komórkowym.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA CELLULAR TOXICOLOGY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator dr Anna Barbasz Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Barbara
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny. Ul. Mazowiecka 6/8; Łódź
Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego Międzywydziałowa Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Ul. Mazowiecka 6/8; 92-215 Łódź Prof. dr hab.n. med. Anna Gorąca
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoMetale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego
Mgr inż. Renata Baranowska Metale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor pracy:
Bardziej szczegółowoZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU
ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 3
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Prof. dr hab. Peter Massanyi Opis
Bardziej szczegółowoSTRES OKSYDACYJNY WYSIŁKU FIZYCZNYM
Agnieszka Zembroń-Łacny Joanna Ostapiuk-Karolczuk STRES OKSYDACYJNY W WYSIŁKU FIZYCZNYM STRES OKSYDACYJNY zaburzenie równowagi między wytwarzaniem a usuwaniem/redukcją reaktywnych form tlenu i azotu RONS
Bardziej szczegółowoORP - jeden z parametrów określających jakość wody
ORP - jeden z parametrów określających jakość wody Woda wodzie nierówna. I choć na pierwszy rzut oka nie widać różnicy między wodą mineralną, z kranu czy jonizowaną, to nie pozostaje to bez znaczenia dla
Bardziej szczegółowoTIENS Kubek H-Cup. Wybór doskonałości
TIENS Kubek H-Cup Wybór doskonałości Woda jest niezbędna do życia Badania nad wysoce uwodornioną wodą Rok 2007 Prof. Ohsawa z Uniwersytetu Medycznego w Japonii opublikował pracę na temat wodoru jako przeciwutleniacza,
Bardziej szczegółowoRównowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Krytyka pojęcia ph ph = log [H + ] ph [H+] 1 100 mmol/l D = 90 mmol/l 2 10 mmol/l D = 9 mmol/l 3 1 mmol/l 2 Krytyka pojęcia
Bardziej szczegółowoElektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania
Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali Zadania Czym jest szereg elektrochemiczny metali? Szereg elektrochemiczny metali jest to zestawienie metali według wzrastających potencjałów normalnych. Wartości
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoB.Cayci 1, B.Günaydın 1,S.Yuksel 1, S.Soylemez 1, C.Altundarak 2 Gazi University School of Medicine 1 & Hacettepe University Faculty of Sports Science 2 Ankara, Turkey www.berringunaydin.com Outline Oxidative
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoŻywienie a choroby oczu Jadwiga Hamułka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka
Żywienie a choroby oczu Jadwiga Hamułka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka Warszawa 15. 12. 2010 r. WZROK 80-90% komunikacji z otoczeniem postęp cywilizacji starzenie się społeczeństwa zmiana
Bardziej szczegółowoSUMMARY. Control group K fed a standard diet (HDS) OU group fed a standard diet with the addition of 10% oxidized rapeseed
STRESZCZENIE Tłuszcze roślinne i rybie stanowią rezerwuar kwasów tłuszczowych rodzin Ω3 i Ω6 dostarczających organizmowi wielu związków istotnych dla jego prawidłowego funkcjonowania. Przyjmowane z pokarmem
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRZEWLEKŁEGO ZATRUCIA OŁOWIEM I KADMEM NA PEROKSYDACJĘ LIPIDÓW W MÓZGACH SZCZURÓW*
Medycyna Pracy 2004; 55 (5): 403 410 403 Beata Kaczmarek-Wdowiak Ryszard Andrzejak Anna Skoczyńska Vladislaw Mlynek WPŁYW PRZEWLEKŁEGO ZATRUCIA OŁOWIEM I KADMEM NA PEROKSYDACJĘ LIPIDÓW W MÓZGACH SZCZURÓW*
Bardziej szczegółowoORIGINAL PAPERS. The Effect of Oral Chromium Administration on Antioxidant Barrier in Rats
ORIGINAL PAPERS Adv Clin Exp Med 2004, 13, 3, 395 399 ISSN 1230 025X MAŁGORZATA KIEŁCZYKOWSKA, KAZIMIERZ PASTERNAK, IRENA MUSIK, JOLANTA WROŃSKA The Effect of Oral Chromium Administration on Antioxidant
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 STOPIEŃ WOJEWÓDZKI 9 MARCA 2018 R.
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 9 MARCA 2018 R. 1. Test konkursowy zawiera 12 zadań. Na ich rozwiązanie masz 90 minut. Sprawdź, czy
Bardziej szczegółowoBiochemia zadymionych komórek
Biochemia zadymionych komórek Dariusz Latowski Uniwersytet Jagielloński Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Zakład Fizjologii i Biochemii Roślin Biochemia zadymionych komórek hemia życia zadymionych
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNIE AKTYWNY SUPLEMENT DIETY. www.calivita.com.pl
BIOLOGICZNIE AKTYWNY SUPLEMENT DIETY WOLNE RODNIKI TO AKTYWNE ATOMY LUB CZĄSTECZKI, KTÓRE ZGUBIŁY JEDEN ELEKTRON. PRÓBUJĄC GO ODZYSKAĆ, SZYBKO WCHODZĄ W REAKCJE Z RÓŻNYMI ELEMENTAMI KOMÓREK, USZKADZAJĄC
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoAnna Łukaszewicz-Hussain
Medycyna Pracy 2011;62(1):23 29 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Anna Łukaszewicz-Hussain PRACA ORYGINALNA STĘŻENIE GLUTATIONU W WĄTROBIE I W SUROWICY KRWI ORAZ
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoZastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie
Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie Paweł Ramos, Barbara Pilawa, Maciej Adamski STRESZCZENIE Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego
Bardziej szczegółowoSPIRULINA CO TO TAKIEGO?
TIENS SPIRULINA SPIRULINA CO TO TAKIEGO? Spirulina to sinice. Ich. pierwsze pojawienie się na Ziemi datowane jest na okres 3.5 biliona lat temu i jest to jedna z najstarszych form życia na naszej planecie.
Bardziej szczegółowoZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ U PACJENTÓW OPEROWANYCH Z POWODU GRUCZOLAKA PRZYSADKI
Daniel Babula AKTYWNOŚĆ WYBRANYCH METALOPROTEINAZ MACIERZY ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ U PACJENTÓW OPEROWANYCH Z POWODU GRUCZOLAKA PRZYSADKI ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH - streszczenie Promotor:
Bardziej szczegółowoJak wzmocnić skorupkę jajka?
.pl https://www..pl Jak wzmocnić skorupkę jajka? Autor: dr Izabela Kozłowska Data: 27 sierpnia 2017 1 / 6 .pl https://www..pl 2 / 6 .pl https://www..pl Straty ekonomiczne spowodowane złą jakością skorupy
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA Z BIOCHEMII
ĆWICZENIA Z BIOCHEMII D U STUDENTfiW WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Pod redakcją Piotra Laidlera, Barbary Piekarskiej, Marii Wróbel WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO ĆWICZENIA Z BIOCHEMII DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI.
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 563-567 WOJCIECH DEJNEKA, KRZYSZTOF SWORCZAK 1, ŁUKASZ OBOŁOŃCZAK 1, JERZY ŁUKASIAK KLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI. CLASSIFICATION
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoPLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE
Vita-Min Plus Mama suplement diety PLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE PLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE Produkt rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz posiada pozytywną opinię Instytutu Matki
Bardziej szczegółowoEkstrakt z Chińskich Daktyli TIENS. Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów
Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle pomagają zachować sprawność, poprawiają odporność, wspomagają
Bardziej szczegółowoPodczas przyjmowania witamin i minerałów mogą wystąpić problemy z ich wchłanianiem z kilku powodów:
Synergizm i antagonizm witamin oraz składników mineralnych Witaminy i składniki mineralne, ze względu na odmienną budowę, wchodzą w interakcje pomiędzy sobą i z innymi składnikami powodując ograniczenie
Bardziej szczegółowoWPŁYW PROCESÓW TERMOOKSYDACYJNYCH I NOWOTWOROWYCH NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W TKANKACH SZCZURÓW
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 336 342 Dorota Skrajnowska, Agnieszka Połeć, Andrzej Tokarz WPŁYW PROCESÓW TERMOOKSYDACYJNYCH I NOWOTWOROWYCH NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W TKANKACH
Bardziej szczegółowoZastosowanie antykoagulacji cytrynianowej w ciągłej terapii nerkozastępczej u niemowląt z ostrym uszkodzeniem nerek.
Zastosowanie antykoagulacji cytrynianowej w ciągłej terapii nerkozastępczej u niemowląt z ostrym uszkodzeniem nerek. Klinka Kardiologii i Nefrologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoDiabetes BilDi - dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia. InterMarkt.pl
Informacje o produkcie Utworzono 30-09-2016 Diabetes BilDi - dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia Cena : 239,00 zł Producent : Niemieckie Laboratorium MSE Dostępność : Dostępny Stan magazynowy
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
Bardziej szczegółowoŻywienie a aktywność tarczycy. prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW
Żywienie a aktywność tarczycy prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW Podwzgórze TRH Przysadka Oś podwzgórzowo przysadkowo - tarczycowa TSH Tarczyca T 4, T 3, rt 3 Osoczowe białka
Bardziej szczegółowoINSTYTUT GENETYKI I HODOWLI ZWIERZĄT POLSKIEJ AKADEMII NAUK W JASTRZĘBCU. mgr inż. Ewa Metera-Zarzycka
INSTYTUT GENETYKI I HODOWLI ZWIERZĄT POLSKIEJ AKADEMII NAUK W JASTRZĘBCU mgr inż. Ewa Metera-Zarzycka Profil metaboliczny osocza krwi i wartość biologiczna mleka krów w gospodarstwach ekologicznych Praca
Bardziej szczegółowoExposure assessment of mercury emissions
Monitoring and Analityka Zanieczyszczen Srodowiska Substance Flow of Mercury in Europe Prof. dr hab. inz. Jozef PACYNA M.Sc. Kyrre SUNDSETH Perform a litterature review on natural and anthropogenic emission
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoZapisz za pomocą symboli i wzorów następujące ilości substancji :
ZESTAW I Zadanie 1. Zapisz za pomocą symboli i wzorów następujące ilości substancji : a) dwa atomy wapnia... b) cztery cząsteczki wodoru... c) trzy cząsteczki siarczku żelaza... d) atom magnezu... e) dwie
Bardziej szczegółowoPOZIOM MAGNEZU, CYNKU I MIEDZI W SUROWICY KRWI I TKANKACH MYSZYINTOKSYKOWANYCH
Alkoholizm i Narkomania 4/29/97 Kazimierz Pasternak Katedra i Zakład Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Lublinie POZIOM MAGNEZU, CYNKU I MIEDZI W SUROWICY KRWI I TKANKACH MYSZYINTOKSYKOWANYCH MORFINĄ
Bardziej szczegółowoBadania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii. Andrzej Wójcik
Badania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii Andrzej Wójcik Zakład Radiobiologii i Immunologii Instytut Biologii Akademia Świętokrzyska Świętokrzyskie Centrum Onkologii Fig.
Bardziej szczegółowoWiesław Krumrych WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA METABOLIZM TLENOWY NEUTROFILÓW ORAZ POTENCJAŁ ANTYOKSYDACYJNY KRWI KONI ROZPRAWA HABILITACYJNA
Wiesław Krumrych WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA METABOLIZM TLENOWY NEUTROFILÓW ORAZ POTENCJAŁ ANTYOKSYDACYJNY KRWI KONI ROZPRAWA HABILITACYJNA Zakład Chorób Koni Państwowego Instytutu Weterynaryjnego Państwowego
Bardziej szczegółowoXLII Liceum Ogólnokształcące im. M. Konopnickiej w Warszawie
II etap konkursu Piramida - biologia - doświadczenie Imię i Nazwisko członków zespołu: 1.. 2.. Katalaza 3.. Katalaza to enzym umożliwiający rozkład nadtlenku wodoru (H 2 O 2 ). Występuje ona w różnych
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z wykonania projektu badawczego:
Sprawozdanie z wykonania projektu badawczego: ODDZIAŁYWANIE POLA MAGNETYCZNEGO GENEROWANEGO PRZEZ STYMULATOR ADR NA CZYNNOŚĆ LUDZKICH KOMÓREK IMMUNOKOMPETENTNYCH in vitro Celem przeprowadzonych badań była
Bardziej szczegółowo(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi
Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Analiza mobilna skażeń Inżynieria ochrony środowiska Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Bardziej szczegółowo4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach
4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach JESTEŚ RODZICEM MŁODEGO SPORTOWCA? Czy Twoje dziecko uczęszcza na treningi minimum 2 razy w tygodniu? Zdarzyło się, że
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoSpektrofotometryczna metoda oznaczania aktywności peroksydazy
Spektrofotometryczna metoda oznaczania aktywności peroksydazy Cel ćwiczenia: Ćwiczenie poświęcone jest zapoznaniu się z metodą oznaczania aktywności peroksydazy chrzanowej jako jednego z enzymów z klasy
Bardziej szczegółowoGENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH
GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu
Bardziej szczegółowośląski Uniwersytet (Medyczny w Katowicach Wydział Lel<arski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Katedra i Zakład Biochemii
śląski Uniwersytet (Medyczny w Katowicach Wydział Lel
Bardziej szczegółowo