EFEKTYWNOŚĆ KRÓTKOTERMINOWYCH STRATEGII INWESTYCYJNYCH OPARTYCH NA WSTĘGACH BOLLINGERA NA PRZYKŁADZIE FW20

Transkrypt

1 EFEKTYWNOŚĆ KRÓTKOTERMINOWYCH STRATEGII INWESTYCYJNYCH OPARTYCH NA WSTĘGACH BOLLINGERA NA PRZYKŁADZIE FW20 Joanna Dziedzic, Magdalena Piec, Beata Wojciechowska, Magdalena Zemło * Abstrakt Celem niniejszej pracy jest wykazanie skuteczności Wstęg Bollingera jako narzędzia analizy technicznej w podejmowaniu decyzji na GPW, jak również przybliżenie kwestii z nim związanych. Zostały w niej przedstawione wyniki badań dotyczące efektywności wskaźnika Wstęg Bollingera na przykładzie kontraktów terminowych na WIG20. Zrealizowana analiza pozwoliła na określenie zyskowności w przypadku kierowania się opisywanym wskaźnikiem podczas podejmowania decyzji przez inwestora. Badania zostały oparte o ogólne dane z powodu braku dostępu do bardziej szczegółowych. Słowa kluczowe JEL Code G1, D53. Wstęgi Bollingera, FW20, indeks WIG20, analiza techniczna, średnia krocząca. ACCEPTED: 27 th November 2017 PUBLISHED: 31 st December 2017 WSTĘP W dzisiejszych czasach coraz więcej przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych za formę zarobku wybiera inwestowanie swojego kapitału na rynku papierów wartościowych, który stanowi ogół transakcji kupna i sprzedaży. W związku z tym potencjalni inwestorzy poszukują jak najlepszych strategii w celu uzyskania jak największego zysku. Wiele osób wychodzi z błędnego założenia, że lokując swoje środki na Giełdzie Papierów Wartościowych, nie są zobowiązani do kontroli zmian zachodzących na rynku, w wyniku czego mogą stracić część lub * Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki. JCMBF 7

2 Journal of Capital Market and Behavioral Finance 2017, Vol. 4(8), p nawet całość zainwestowanych środków w krótszym lub dłuższym przedziale czasu. Krótkoterminowe strategie inwestycyjne opierają się głównie na badaniu zachowań zachodzących na rynku do których wykorzystuje się analizę techniczną, należącą do grupy nieformalnych modeli prognostycznych [Marcinkiewicz 2006]. Analiza techniczna opiera się na trzech przesłankach: rynek dyskontuje wszystko, ceny podlegają trendom, historia się powtarza [Murphy 2017: 2]. Stosując daną analizę podąża się za pewnymi trendami występującymi na rynku, co pozwala na identyfikację najlepszych okazji do przeprowadzenia transakcji [Murphy 2017: 4 5]. Trendy te generują sygnały, które odczytywane są przy użyciu Wstęg Bollingera. Wskaźnik ten pozwala wyznaczyć obszar, w którym powinna utrzymać się cena instrumentu. Założenie, że dla kursu pozostającego w trendzie horyzontalnym wykres powinien oscylować pomiędzy dwoma wstęgami Bollingera: górną i dolną. Pomiędzy paskami Bollingera centruje się średnia krocząca, która wykorzystywana jest jako wskaźnik potwierdzenia zmiany trendu. Wyjście linii kursu poza ten obszar oznacza sygnał krótkotrwałego odwrócenia tendencji w dłuższym trendzie horyzontalnym [www1]. Wykres ten można oprzeć na różnych indeksach występujących na GPW, jednym z głównych jest WIG20, jego wartość wyliczana jest na podstawie wartości portfela akcji 20 największych i najbardziej płynnych spółek [www2]. Celem niniejszego artykułu jest sprawdzenie użyteczności Wstęg Bollingera na wykresach przedstawiających notowania kontraktów terminowych na indeks giełdowy WIG20, aby potwierdzić hipotezę, która prezentuje Wstęgi Bollingera jako jedno z narzędzi analizy technicznej w podejmowaniu decyzji inwestorów. 1. WSTĘGI BOLLINGERA 1.1. Pojęcie i postać Wstęgi Bollingera Na podstawie literatury, Wstęga Bollingera jest zbudowana z rdzenia, który stanowi linia prezentująca kolejne wartości średniej kroczącej SMA, oraz tzw. ramion wstęgi pod postacią linii dolnej (DownLine) i górnej (UpLine) oddalonych od rdzenia o wodt krotność odchylenia standardowego [Kaczmarek i Gołda 2015: ]. Sygnał kupna zostaje wygenerowany, gdy linia kursu spada poniżej dolnego ograniczenia wstęgi lub zbliża się do niej. Sygnał sprzedaży zostaje wygenerowany, gdy kurs przebija górne ograniczenie wstęgi lub zbliża się do niej [Korczak i in. 2014]. Analiza cen powinna przebiegać wewnątrz pola ograniczonego wstęgami. 8 JCMBF

3 Wykres 1. Postać graficzna wskaźnika Wstęga Bollingera na tle notowań pary walutowej GBP/USD Źródło: Kaczmarek i Gołda [2015]. W powyższym wzorze przedstawiono sposób wyznaczania Wstęg Bollingera, gdzie, b liczba interwałów uwzględnianych w obliczeniach wartości wskaźnika Wstęg Bollingera, krotność odchylenia standardowego zastosowanego w obliczeniach wstęg Efektywność wykorzystania Wstęg Bollingera W badaniu przeprowadzonym przez Rafała Jóźwickiego w artykule Wskaźniki techniczne jako narzędzie do podejmowania decyzji inwestycyjnych na Giełdzie Papierów Wartościowych [Jóźwicki 2002], Wstęgi Bollingera okazały się mało skutecznym narzędziem analizy technicznej. Badania zostały rozpoczęte JCMBF 9

4 Journal of Capital Market and Behavioral Finance 2017, Vol. 4(8), p od naniesienia na akcjogram średniej ruchomej, po czym według wzoru obliczono odchylenie standardowe. Po jego wyznaczeniu na wykres zostały naniesione dwie linie sygnałowe. Górna linia powstaje poprzez dodanie do wartości średniej podwojonego odchylenia standardowego. Linia dolna natomiast jest różnicą średniej i podwojonego odchylenia. Tworzy to korytarz o zmiennej szerokości, w którym najczęściej znajduje się kurs akcji [Jóźwicki 2002: 381]. Istotne są tu momenty, w których cena akcji znajduje się poza obszarem linii sygnałowych. W badanym okresie spośród sygnałów wygenerowanych przez wstęgi, tylko dwa można uznać za poprawne, przez co dany inwestor musi posiadać szeroką wiedzę, aby poprawnie określić ich prawdziwość bądź fałszywość. Jedną z głównych wad powyższej metody jest mała szansa na zaobserwowanie zmian tendencji, należy przy tym pamiętać, że rozszerzenie wstęgi spowodowane jest dużymi wahaniami kursów, a to oznacza zwiększone ryzyko inwestycyjne [Jóźwicki 2002: 381]. Wykres 2. Kurs spółki Permedia i Wstęgi Bollingera w okresie od grudnia 1999 do czerwca 2000 r. 1 - kurs akcji, 2 Wstęgi Bollingera Źródło: Jóźwicki [2002: 387]. 10 JCMBF

5 2. ŚREDNIA KROCZĄCA Średnia krocząca jest jednym z najbardziej popularnych wskaźników analizy technicznej, która podąża za trendem. Średnia krocząca podąża w ślad za ruchem cen i dopiero po fakcie informuje nas, że rozpoczął się pewien trend [Murphy 2017]. Sygnalizuje ona początek nowego trendu na giełdzie, bądź zmiany w dotychczasowych trendach. W ujęciu krótkoterminowym średnia krocząca jest bardziej czuła na zmiany cen na rynku, niż w przypadku średniej długoterminowe. [Murphy 2017: ]. Wykres 3. Porównanie średniej kroczącej krótkoterminowej i długoterminowej Źródło: Murphy [2017]. Do zalet średniej kroczącej można zaliczyć [Borowski 2003]: filtrowanie przypadkowych ruchów cenowych, wskazywanie trendu głównego (dominującego dla określonego kroku uśredniania). JCMBF 11

6 Journal of Capital Market and Behavioral Finance 2017, Vol. 4(8), p BADANIE SKUTECZNOŚCI WSTĘG BOLLINGERA JAKO NARZĘDZIA ANALIZY TECHNICZNEJ Celem części empirycznej jest ocena skuteczności sygnałów generowanych przez Wstęgi Bollingera. By zweryfikować postawioną tezę dokonano badania na przykładzie FW20, w okresie od 1 grudnia 2014 r. do 30 listopada 2016 r. W badaniu wzięto pod uwagę tylko interwał dzienny z założeniem, że nieznane są szczegóły transakcji, a jedynie otwarcie i zamknięcie sesji, na której oparta jest poniższa analiza. Podczas wygenerowania przez Wstęgę Bollingera sygnału kupna postanowiono w niniejszym badaniu, że sprzedaż danej akcji następuje dopiero, gdy użyty wskaźnik analizy technicznej wskaże najbliżej położony sygnał sprzedaży. Inwestor rozpoczyna grę na giełdzie, kiedy użyty w badaniu wskaźnik analizy technicznej wskaże sygnał kupna, bądź sprzedaży. W przypadku wystąpienia jako pierwszego sygnału kupna, pozycja zostaje zamknięta dopiero, gdy Wstęga Bollingera wygeneruje najbliżej położony sygnał sprzedaży i odwrotnie. W sytuacji, gdy zostaje wygenerowany jako pierwszy sygnał kupna, a następnie po nim pojawiają się kolejne sygnały kupna, to owe sygnały zostają pominięte w badaniu i odwrotnie w przypadku sygnałów sprzedaży. Wykres 4. Przykładowy kurs akcji na FW20 w okresie od r. do r. z zaznaczonymi sygnałami kupna i sprzedaży Źródło: opracowanie własne na podstawie: www3. 12 JCMBF

7 Wykres 5. Przykładowy kurs akcji na FW20 w okresie od r. do r. z zaznaczonymi sygnałami kupna i sprzedaży Źródło: opracowanie własne na podstawie: www3. Wykres 6. Przykładowy kurs akcji na FW20 w okresie od r. do r. z zaznaczonymi sygnałami kupna i sprzedaży Źródło: opracowanie własne na podstawie: www3. Na powyższych wykresach przedstawiono kurs akcji z badanego okresu z uwzględnionymi sygnałami sprzedaży (różowe punkty) i kupna (niebieskie punkty). W pierwszym roku można zauważyć, że kurs akcji posiada na początku JCMBF 13

8 Journal of Capital Market and Behavioral Finance 2017, Vol. 4(8), p badanego okresu trend spadkowy, co oznacza, że cena akcji spada. W następnym okresie dochodzi do wzrostu kursu, zaś w połowie roku kurs ten systematycznie spada, aż do zamknięcia roku. Kolejny badany okres wykazuje większe wahania cen w porównaniu do roku poprzedniego. W ostatnim przedziale czasu kurs akcji posiada widocznie dominującą tendencję wzrostową. Z wykresów odczytano dokładne daty wystąpienia sygnałów kupna i sprzedaży według założeń, które zostały określone w badaniu. Dokonano również obliczenia zysku z danej transakcji, czasu transakcji, stopy zwrotu oraz określono prawdziwość sygnału. Przedstawia je tabela 1. Tabela 1. Zestawienie sygnałów kupna i sprzedaży w całym badanym okresie Data Sygnał Otwarcie Zamknięcie Zysk kupno sprzedaż kupno sprzedaż sprzedaż kupno kupno sprzedaż sprzedaż kupno sprzedaż kupno kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż sprzedaż kupno kupno sprzedaż kupno sprzedaż Prawdziwość sygnału Czas transakcji Stopa zwrotu 102 prawdziwy 28 4,49% 84 prawdziwy 27 3,73% 46 prawdziwy 15 1,98% 76 prawdziwy 7 3,30% 96 fałszywy 30 3,84% 17 prawdziwy 13 0,68% 65 fałszywy 30 2,67% 47 fałszywy 37 2,04% 23 prawdziwy 24 1,06% 54 prawdziwy 14 2,60% 91 prawdziwy 14 4,42% 146 fałszywy 45 7,22% 54 prawdziwy 21 3,14% 14 JCMBF

9 sprzedaż kupno kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno kupno sprzedaż kupno sprzedaż sprzedaż kupno kupno sprzedaż kupno sprzedaż sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno sprzedaż kupno kupno sprzedaż fałszywy 70 2,06% 22 prawdziwy 49 1,20% 123 prawdziwy 14 7,29% 49 prawdziwy 40 2,78% 32 prawdziwy 9 1,85% 75 prawdziwy 7 4,38% 148 fałszywy 49 7,42% 104 fałszywy 43 4,77% 98 prawdziwy 11 4,48% 68 prawdziwy 5 3,12% 79 prawdziwy 8 3,59% 49 fałszywy 22 2,09% 50 prawdziwy 8 2,17% 60 prawdziwy 8 2,63% 21 prawdziwy 7 0,92% 5 fałszywy 12 0,21% 42 prawdziwy 16 1,79% 92 fałszywy 16 3,70% 10 prawdziwy 15 0,40% JCMBF 15

10 Journal of Capital Market and Behavioral Finance 2017, Vol. 4(8), p Tabela 1. c.d. Data Sygnał Otwarcie Zamknięcie Zysk sprzedaż kupno kupno sprzedaż sprzedaż kupno kupno sprzedaż Prawdziwość sygnału Czas transakcji Stopa zwrotu 81 prawdziwy 8 3,26% 72 prawdziwy 7 2,93% 65 prawdziwy 2 2,62% 82 prawdziwy 8 3,38% Źródło: opracowanie własne na podstawie częściowych danych z: www3. Z poszczególnych transakcji uzyskano dodatni lub ujemny zysk. Jest to różnica pomiędzy ceną zamknięcia pozycji kupna a ceną zamknięcia pozycji sprzedaży. Na podstawie otrzymanego wyniku stwierdzono, czy sygnał wygenerowany przez wstęgę jest prawdziwy czy fałszywy. Jeżeli zysk ma wartość dodatnią to sygnał jest fałszywy, natomiast jeśli ujemną to sygnał jest prawdziwy. Czas transakcji oznacza różnicę między zamknięciem a otwarciem pozycji. Stopa zwrotu informuje o zyskowności z danej inwestycji, wyrażona jest w procencie i pokazuje wzrost, bądź spadek wartości inwestycji w badanym okresie. Wyraża się wzorem:. 4. WNIOSKI Podczas analizy danych od r. do r. wykazano spośród 72 wygenerowanych sygnałów, że aż 26 jest prawdziwych, a tylko 10 fałszywych (reszta sygnałów została pominięta jak założono w badaniu). Średni czas trwania transakcji to 21 dni, zaś średnia stopa zwrotu z wszystkich transakcji sięga 1,06%. Wartość przeciętna miary zyskowności inwetycji wynosi 2,08%. ZAKOŃCZENIE Trzyletnie obserwacje notowań FW20 okazały się sprzeczne z badaniami zawartymi w pracy Rafała Jóźwickiego Wskaźniki techniczne jako narzędzie do podejmowania decyzji inwestycyjnych na Giełdzie Papierów Wartościowych, gdzie Wstęgi Bollingera wygenerowały znacznie więcej fałszywych sygnałów. 16 JCMBF

11 Na podstawie przeprowadzonych badań, których celem było zbadanie skuteczności efektywności krótkoterminowych strategii inwestycyjnych przy użyciu Wstęg Bollingera w oparciu o notowania FW20, stwierdzono że wskaźnik ten jest skuteczny przy podanych wcześniej założeniach. Spośród wszystkich przeanalizowanych sygnałów 26 okazało się prawdziwych, natomiast tylko 10 fałszywych, jednakże nie można potwierdzić ich 100% skuteczności z powodu braku dostępu do szczegółowych danych. Skuteczność ta potwierdza się tylko w 72%. Powyższe informacje pozwoliły także na obliczenie średniej stopy zwrotu z transakcji, która wyniosła 1,06%. BIBLIOGRAFIA Borowski K., 2003, Wykorzystanie ciągów liczbowych w analizie technicznej, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa. Jóźwicki R., 2002, Wskaźniki techniczne jako narzędzie do podejmowania decyzji inwestycyjnych na Giełdzie Papierów Wartościowych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, 161. Kaczmarek K., Gołda S., 2015, Zastosowanie wybranych wskaźników analizy technicznej w algorytmicznym systemie transakcyjnym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 862: Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 75. Korczak J., Hernes M., Bac M., 2014, Analiza wydajności agentów podejmujących decyzje kupnasprzedaży w systemie wieloagentowym a-trader, Informatyka Ekonomiczna Business Informatics, nr 1(31), Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Marcinkiewicz E., 2006, Badanie zależności pomiędzy wartością wykładnika Hurtsa a skutecznością strategii inwestycyjnych opartych na analizie technicznej, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, nr 60. Murphy J.J., 2017, Analiza techniczna rynków finansowych, Wydawnictwo Maklerska, Puszczykowo. [www1] [www2] [www3] EFFECTIVENESS OF SHORT-TERM INVESTING STRATEGIES BASING ON BOLLINGER BANDS AS SHOWN BY FW20 Abstract Keywords The aim of this piece is to assure the effectiveness of Bollinger Bands as a means of technical analysis when it comes to taking decisions on Stock Exchange as well as to bring more light to problems connected with that. In it were presented many study results regarding the effectiveness of Bollinger Bands indicator on an example of futures on WIG20. The conducted analysis allowed for establishing projected profits in case of using this indicator as a means of taking a business decision by an investor. The research was conducted using general data as access to more detailed data was absent. Bollinger Bands, FW20, WIG20 index, technical analysis, moving average. JCMBF 17