Językoznawstwo porównawcze

Transkrypt

1 Językoznawstwo porównawcze Prof. Nicole Nau UAM, IJ 2015/2016 Językoznawstwo i nauka o informacji, III rok Drugie i trzecie zajęcie

2 Różne klasyfikacje języków Klasyfikacja genetyczna => dzisiaj Klasyfikacja typologiczna Klasyfikacja geograficzna Klasyfikacja socjolingwistyczna, np. według liczby mówców według statusu w danym kraju według stanu zagrożenia (zob. np. Ethnologue)

3 Klasyfikacja genetyczna: podział Majewicz 1989 Ruhlen 1987 fyla językowa phylum gałąź językowa stock rodzina językowa family grupa językowa język language zespół dialektów dialekt dialect gwara (poddialekt) + makrofyla/subfyla, makrogałąź/ podgałąź, makrorodzina / podrodzina itp.

4 Przykład fyla = gałąź = rodzina podrodzina grupa językowa podgrupa językowa język dialekt języki indoeuropejskie języki słowiańskie języki zachodniosłowiańskie języki lechickie polski wielkopolski

5 Uwaga! Linguists are, however, less consistent in their use of categorical names than are biologists; certain terms, especially family and phylum, are frequently used ambiguously. Thus, in addition to its proper categorical meaning (a group of related languages), family is often used synonymously with the generic terms group, node, and unit (Ruhlen 1987)

6 Terminologia w Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa (2001): typ szczep rodzina gałąź grupa podgrupa (więc gałąź jest mniejszy od rodziny) Wikipedia, hasło języki słowiańskie j. bałtosłowiańskie = podrodzina j. słowiańskie = grupa j. zachodniosłowiańskie = zespół językowy j. lechickie = grupa

7 Inne kłopoty Chiński język, zespół, grupa, rodzina? Majewicz (1989): 7 grup dialektów: pólnocnochińska (w tym mandariński) yue (w tym kantoński) hakka min ziang (hunański) wu gan

8 chińsko-tybetańska rodzina lub? Genetyczna jedność języków chińsko-tybetańskich, dawno klasyfikowana jako rodzina, jest obecnie mocno kwestionowana bądź odrzucana. Jednostka określona tym terminem obejmuje ponad trzysta języków sklasyfikowanych w pięciu rodzinach (gałęziach) językowych: chińskiej kam-taj miao-yao tibeto-birmańskiej dzorgajskiej, (Majewicz 1989)

9 japoński i języki (lub dialekty?) ryukiuańskie japoński i koreański japoński, koreański i języki ałtajskie Trochę mniej kłopotliwe: języki indoeuropejskie

10 Języki indoeuropejskie

11 Języki świata: rodziny językowe

12 14 dużych rodzin języków (liczba języków) gdzie mówione? Afroazjatycka (250) Ałtajska (70) Austroazjatycka ( ) Austronezyjska (500) Chińsko-tybetańska (>300) Drawidyjska (24) Indoeuropejska (>132) Kaukaska (37) Khoisan (32) Niger-kongijska i nilo-saharyjskie (1000) Papuaska (740) Uralska (28) oraz: j. australijskie (> 200)

13

14 Klasyfikacja genetyczna: jak? Co znaczy, 2 języki są pokrewne? Jak to wiemy? Jak można to pokazać? Jakie mogą być trudności?

15 Tadeusz Milewski: Językoznawstwo Przez rodzinę języków rozumiemy zespół języków, w których elementy systemu morfologicznego [..1..] oraz morfemy składniowe [..2..] wszystkie lub w stanowczej większości sobie odpowiadają, wywodząc się ze wspólnego prajęzyka. Pochodzenie słownictwa nie ma znaczenia rozstrzygającego. Jedynie skład zasadniczego zasobu wyrazów pierwiastkowych (np. wilk, dom, jest, wie) bierze się pod uwagę. 1 alternacje morfologiczne, afiksy, zaimki, liczebniki 2 przyimki, spójniki, partykuły

16 Językoznawstwo historyczne i metoda historyczno-porównawcza Koniec 18 wieku: William Jones odkryje pokrewieństwo sanskrytu z łaciną i grecką Pierwsza pokolenia indoeuropeistów: Rask, Rasmus Kristian ( ) Grimm, Jakob ( ) Bopp, Franz ( ) Druga: Schleicher, August ( ) Whitney, William Dwight ( ) Trzecia pokolenia ( młodogramatyce ) Delbrück, Berthold ( ) Paul, Hermann ( ) Osthoff, Hermann ( ) Brugmann, Karl ( ) i inni

17 Pokrewieństwo języków można rekonstruować wspólny prajęzyk; stałe odpowiedniości między głoskami (można ustalić prawa głosowe); podobieństwo w systemach morfologicznych (odmiana czasownika, rzeczownika itp.); podobieństwo elementów gramatycznych, takie jak: afiksy, zaimki, przyimki, spójniki; podobieństwo wyrazów słownictwa podstawowego ('być', 'jeść', 'żyć', 'matka', 'głowa' )

18 Przykład: polski i czeski Polski Praga gawiedź ginąć kochać cichy Ale hańba obywatel Czeski Praha havěd hynouti kochati tichy hanba obyvatel

19 Przykład: języki słowiańskie, bałtyckie, germańskie polski gród gard kaszubski (Stargard) rosyjski litewski angielski niemiecki łacińcki goroda 'miasto' gardas 'zagroda' gardis 'ogrodzenie' garden Garten hortus 'ogród' stale odpowiedniości: Vr : VrV : rv Co było na początku? Jak się rozwinęło?

20 Metoda historyczno-porównawcza Języki austronezyjskie (handout) GLOSS MALAY SAMOAN MARANAO HAWAIIAN 1. two dua lua dua lua 2. five lima lima lima lima 3. sky laŋit laŋi laŋit lani 4. to cry taŋis taŋi ula ul kani 5. louse kutu utu kutu uku 6. lobster udaŋ ula udaŋ ula 7. I aku a u aku a u 8. rafters kasaw aso aku a u 9. mistake salach sala sala hala 10. eye mata mata mata maka 11. pandanus pandan fala raguruy hala 12. hibiscus baru fau wagu hau 13 house balay fale walay hale 14. coconut ñiur niu niug niu 15. hardwood teras toa tegas koa 16. die mati mate matay make 17. way, path jalan ala lalan ala 18. drink minum inu inum inu

21 Rezultat