prof. dr hab. Rafał Molencki Instytut Języka Angielskiego Uniwersytet Śląski w Katowicach

Transkrypt

1 1 prof. dr hab. Rafał Molencki Instytut Języka Angielskiego Uniwersytet Śląski w Katowicach Ocena dorobku naukowego pana dr. Ronalda Kima w związku z Jego staraniami o stopień naukowy doktora habilitowanego w ramach postępowania habilitacyjnego w Wydziale Anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Pan dr Ronald Kim, absolwent Princeton University i University of Pennsylvania, jest uczonym amerykańskim od kilku lat pracującym w Europie, ostatnio w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytecie Karola w Pradze. Należy do grona bardzo nielicznych działających w Polsce specjalistów z zakresu językoznawstwa historycznego indoeuropejskiego, a zwłaszcza języków wschodniej części obszaru indoeuropejskiego. Szczególnym zainteresowaniem badawczym p. dr. Kima cieszy się wymarły po VIII wieku n.e. język tocharski lub też raczej dwa języki/dialekty tocharskie A i B, których odkrycie na początku XX wieku stało się wielkim przełomem w badaniach indoeuropeistów. Tego właśnie języka dotyczy zdecydowana większość publikacji autorstwa Ronalda Kima, w tym będąca obecnie w opracowaniu redakcyjnym w prestiżowym wydawnictwie Brill w Lejdzie książka Tocharian and the Indo-European Verb. Na całościowy dorobek naukowy dr. Ronalda Kima składają się 42 artykuły opublikowane (+ sześć w przygotowaniu), 19 recenzji naukowych, cztery książki współredagowane i w/w drukowana już monografia autorska na temat czasownika

2 2 tocharskiego na tle indoeuropejskim. Wszystkie publikacje p. dr. Ronalda Kima, pisane po angielsku i po niemiecku, ukazały się w uznanych międzynarodowych językoznawczych czasopismach naukowych wydawanych w Niemczech, Austrii, Włoszech, Danii, Francji, Holandii, Anglii, Rosji, Polsce, Czechach, Japonii i Stanach Zjednoczonych. Jako osiągnięcie wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14. marca 2003 r. (z późniejszymi zmianami) o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, w swoim dossier pan dr Ronald Kim wskazał jednotematyczny cykl samodzielnie napisanych artykułów dotyczących różnorodnych aspektów gramatyki historycznej języków indoeuropejskich. Z dwunastu przedłożonych do oceny publikacji połowa dotyczy języka tocharskiego (wyłącznie lub w perspektywie porównawczej z innymi językami indoeuropejskimi), dwa języka praindoeuropejskiego, a po jednym odpowiednio (pra)celtyckiego, osetyńskiego, greki oraz staroangielskiego. Znajdujemy tu prace tłumaczące przemiany zjawisk fonetycznych i morfologicznych w tych starych językach na tle ogólnoindoeuropejskim. I co ważne, nie jest to tylko ściśle filologiczna analiza, ale w artykułach Autor z powodzeniem wykorzystuje najnowsze teorie i osiągnięcia takich dziedzin współczesnych badań językoznawczych jak typologia językowa, socjolingwistyka, fonologia metryczna i przyswajanie języka. Za szczególnie znaczące nowe propozycje wniosków wynikłych z badań p. dr. Kima należy uznać wykazanie na podstawie danych tocharskich, że źródłem trybu łączącego (subjunctive) były co najmniej dwie różne, najprawdopodobniej jeszcze nie zgramatykalizowane formy praindoeuropejskie. Na poparcie tej hipotezy Autor przedstawia przekonujące argumenty natury zarówno morfologicznej, jak i fonetycznej (artykuły The development of labiovelars in Tocharian, The Tocharian subjunctive in light of the h 2 e-conjugation model i Eine indirekte Forsetzung urindogermanischen Prosodie ). W tej ostatniej pracy p. dr Kim proponuje nowatorskie wyjaśnienie akcentowania czasowników w języku tocharskim B.

3 3 Jednakże większość publikacji pana dr. Kima, jak to zwykle bywa u indoeuropeistów, stawia sobie za cel odtwarzanie w formie rekonstrukcji porównawczych gramatyki pierwotnego języka praindoeuropejskiego na podstawie dostępnych danych z poszczególnych zachowanych najstarszych języków rodziny. I tak, na przykład, wykorzystując formy pokrewne w językach indoirańskich, celtyckich, bałtyckich i łacinie, w dwóch kolejnych artykułach wyjaśnia pochodzenie niespodziewanego rekonstruowanego rdzeniowego długiego *ē w odniesieniu do prawa Szemerényi ego (artykuł Tocharian B śem Latin vénit ) oraz udowadnia, że w prajęzyku końcówka biernika liczby mnogiej rzeczowników ożywionych męskich miała postać ōms, a nie ons, jak sądzi część badaczy (artykuł The PIE thematic animate accusative plural revisited ). W kilku artykułach p. dr Kim odnosi się do znanej kontrowersji odnośnie do liczby przypadków rzeczownika w języku praindoeuropejskim. Podczas gdy jedni badacze postulują osiem przypadków, a inni dziewięć, zdaniem dr. Kima prajęzyk charakteryzował się mieszanym systemem centralnych, ustabilizowanych przypadków (mianownik, biernik, dopełniacz i celownik) oznaczanych różnorodnymi sufiksami oraz przypadków peryferyjnych (np. narzędnik czy ablatyw) oznaczanych sufiksami niezmiennymi. Stwierdza to na podstawie danych z najpóźniej odkrytych języków tocharskich i najstarszego zaświadczonego języka indoeuropejskiego, tj. hetyckiego, które zdaniem dr. Kima wbrew standardowym opiniom wcale nie są nietypowe, ale jak dowodzi kontynuują najdawniejsze formy praindoeuropejskie (artykuł The Indo-European, Anatolian and Tocharian secondary cases in typological perspective ). W pracy Metrical grid theory, internal derivation, and the reconstruction of PIE nominal accent paradigms Autor w udany, acz krytyczny sposób korzysta z osiągnięć teorii fonologii metrycznej lat (prace Halle et al.) w odniesieniu do rekonstrukcji cech fonologicznych rzeczownika w prajęzyku indoeuropejskim. Udowadnia, że teoria siatek metrycznych wyjaśnia zjawiska praindoeuropejskiego akcentu i wymiany samogłosek (ablaut) dopiero po wprowadzeniu do niej dodatkowych założeń, ale części faktów dotyczących deklinacji nie da się wytłumaczyć za jej pomocą w ogóle.

4 4 Obok artykułów przekrojowych, porównawczo traktujących różne problemy fonologii i morfologii indoeuropejskiej, p. dr Ronald Kim zajmuje się także sytuacją wewnątrz poszczególnych języków, np. podejmuje próbę wyjaśnienia nietypowego wokalizmu w przeszłej formie czasownika don robić, czyli dyde, co również rzuca nowe światło na pochodzenie sufiksu czasu przeszłego czasowników słabych w językach germańskich. Dwa artykuły zajmują się formami praceltyckimi w odniesieniu do niejasnych form żeńskich liczebników trzy i cztery oraz dystrybucją allomorficzną infigowanych zaimków osobowych w staroirlandzkim i w pokrewnych mu językach brytyjskich. Z kolei w artykule On the historical phonology of Ossetic Autor zajmuje się fonologicznie uwarunkowanym formom sufiksu przypadka rzeczownikowego w jak dotąd stosunkowo słabo zbadanym językiem osetyńskim z grupy irańskiej. Dr Kim zajmuje się także ewolucją języka greckiego od starożytności po czasy współczesne i w przedstawionym do oceny zestawie publikacji dołączył ciekawy artykuł na temat kształtowania się monosylabicznego trybu rozkazującego w grece. Wszystkie te publikacje stanowią oryginalny i nowatorski przyczynek p. dr. Ronalda Kima do światowych badań nad rekonstrukcją języka praindoeuropejskiego i czynią z Niego czołowego eksperta w tej dziedzinie. Moim zdaniem są one wybitnym osiągnięciem naukowym. Pozostałe publikacje dr. Kima również podejmują ważne problemy badawcze z zakresu historii nie tylko języków indoeuropejskich, lecz także innych rodzin, zwłaszcza semickich. Szczególną rolę zajmują tu publikacje dotyczące ewolucji języka aramejskiego. Innym przedmiotem zainteresowań Habilitanta jest nowsza historia powstawania i rozwoju pidżynów i języków kreolskich powstałych w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku w środowisku ludności pochodzenia azjatyckiego. Te nowe kontaktowe języki badane są przy wykorzystaniu współczesnego warsztatu socjolingwistycznego i dialektologicznego. Co ciekawe, pan dr Kim także wykorzystuje tę wiedzę i praktykę w opisie starych języków indoeuropejskich w publikacjach stanowiących główny nurt Jego zainteresowań, co jest novum w badaniach historyczno-językowych. Na uwagę wreszcie zasługują liczne recenzje p.

5 5 dr. Kima prac innych językoznawców, w których znajdujemy twórczą i konstruktywną krytykę proponowanych przez nich wyjaśnień różnorodnych zjawisk języków indoeuropejskich i innych. Wyniki swoich badań pan dr Ronald Kim prezentował wielokrotnie na międzynarodowych konferencjach językoznawczych i w licznych wykładach gościnnych w wielu uniwersytetach na trzech kontynentach. O jego pozycji jako jednego z czołowych światowych ekspertów-indoeuropeistów świadczy jego udział w kolegiach redakcyjnych i/lub jako recenzent w 10 czasopismach wydawanych w pięciu krajach. Swoją wszechstronną wiedzę p. dr Kim wykorzystuje w działalności dydaktycznej, ucząc studentów anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przedmiotów związanych z językoznawstwem historycznym, indoeuropejskim, germańskim, historią i dialektami języka angielskiego (w tym pidżyny i języki kreolskie, zwłaszcza Ameryki Północnej) i socjolingwistyką w świetle zjawiska kontaktu językowego. W ciągu ostatnich trzech lat wypromował około 40 licencjatów, których prace dyplomowe dotyczyły tej problematyki. Reasumując powyższe spostrzeżenia, mogę z pełnym przekonaniem stwierdzić, że cały dorobek naukowy p. dr. Ronalda Kima, a w szczególności cykl artykułów na temat gramatyki porównawczo-historycznej języków indoeuropejskich, przedstawiony jako główne osiągnięcie naukowe do oceny, jak i Jego pozostałe istotne dokonania naukowe, organizacyjne i dydaktyczne spełniają z dużym naddatkiem standardowe wymagania i zgodnie z obowiązującą obecnie w Polsce ustawą o stopniach i tytułach naukowych, zdecydowanie mogą stanowić podstawę nadania Mu stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie językoznawstwa. (prof. dr hab. Rafał Molencki) Katowice, 13 kwietnia 2015 roku