Wstęp do językoznawstwa 2010/2011 dr Konrad Juszczyk Wstęp do językoznawstwa. dr Konrad Juszczyk

Transkrypt

1 Nazwa przedmiotu Prowadzący (kontakt) Czas trwania Kierunek i specjalność Sposób zaliczenia Prezentacje z zajęć Bibliografia do zajęć Pytania na egzamin Opis tematów zajęć Materiały dodatkowe Wstęp do językoznawstwa dr Konrad Juszczyk (juszczyk@amu.edu.pl) październik 2010 czerwiec 2011 (60h) wrzesień 2011 (sesja) filologia ze specjalnością etnolingwistyka i hungarystyka egzamin ustny lub pisemny (na specjalne życzenie) (Lingwistyka numerowana) lingwistyka.pbworks.com/w/page/ /bibliominimum lingwistyka.pbworks.com/w/page/ /bibliomaximum lingwistyka.pbworks.com/w/page/ /pytania2011 lingwistyka.pbworks.com/w/page/ /0-intro Wstęp do językoznawstwa, który prowadzę w Instytucie Językoznawstwa UAM jest próbą połączenia podejścia funkcjonalnego, kognitywnego i komunikacyjnego. Językoznawstwo kognitywne to podejście łączące wiele nauk o języku, komunikacji i poznaniu w celu wyjaśnienia fenomenu używania języka jako wszechstronnego narzędzia komunikacji międzyludzkiej i konstruowania wspólnego świata. Jednym z głównych pytań, na które odpowiadają językoznawcy kognitywni jest pytanie o motywację, czyli osadzenie (zakotwiczenie, grounding lub entrenchment) struktur i reguł (zasad i konwencji) językowych w ludzkim działaniu i doświadczeniu. Językoznawstwo kognitywne powstało w latach 80. ubiegłego wieku jako przekształcenie i kontynuacja językoznawstwa funkcjonalnego oraz jako radykalna reakcja na językoznawstwo generatywne (zapoczątkowane na przełomie lat 50. i 60.). Obecnie jest to najprężniej rozwijający się nurt badań nad językiem, poznaniem i komunikacją międzyludzką i nie tylko. Program zajęć w roku akademickim 2010/2011 obejmuje wybrane zagadnienia z zakresu: komunikacji (przedmiot badań i nauki o komunikacji) semiotyki (devinicje i przykłady oraz typy znaków plus uniwersalia) językoznawstwa stosowanego (nauki o języku i ich zastosowania) językoznawstwa typologicznego i kulturowego (języki i pisma świata) językoznawstwa porównawczego (morfologia i składnia oraz typy akcentu) językoznawstwa opisowego (fonetyka z fonologią, morfologia, leksykologia, semantyka ze składnią i spójnością tekstowej) językoznawstwa kognitywnego (prototyp i sieci radialne oraz metafora i metonimia w semantyce i leksykologii oraz schematy zdarzeń w składni) na podstawie podręcznika Tabakowskiej (pierwsze 4 rozdziały) Zajęcia mają charakter warsztatowo- wykładowy. Część wiedzy jest przedstawiana w prezentacjach, a część studenci odkrywają podczas ćwiczeń wybranych m.in. z podręcznika Tabakowskiej (pierwsze 4 rozdziały). Dodatkowo korzystamy z materiałów dostępnych w internecie: Vilmów, stron edukacyjnych i słowników www.

2 1-2. Komunikacja I i II 3.Sytuacja komunikacyjna 4.Kwadrat komunikacyjny 1. W jakich sytuacjach się komunikujemy? 2. Na czym polega komunikacja? Co robimy? 3. Po co się komunikujemy? W jakim celu? 4. Jacy naukowcy zajmują się badaniem komunikacji? 5. Jakie są możliwości i perspektywy badań komunikacji? 6. Jakie są modele komunikacji? Co pokazują, a czego nie? 7. Jakie są znaczenia komunikacji jako terminu (nie) naukowego? 8. Jakie są definicje komunikacji w różnych tradycjach nauki? 1. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji fatycznej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 2. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji impresywnej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 3. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji ekspresywnej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 4. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji metajęzykowej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 5. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji poznawczej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 6. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji poetyckiej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi. 7. Jakie elementy sytuacji komunikacyjnej wyróżnia Jakobson? 1. Jakie płaszczyzny wypowiedzi wyróżnia F.Sz. von Thun? 2. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna apelacyjna i opisz sytuację, w której się pojawia. 3. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna relacyjna i opisz sytuację, w której się pojawia. 4. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna rzeczowa i opisz sytuację, w której się pojawia. 5. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna ujawniania siebie i opisz sytuację, w której się pojawia. 6. Jakie są możliwości odebrania wypowiedzi i reakcji na nią? Opisz to wybranym przez Ciebie przykładzie wypowiedzi.

3 5. Semiotyka - podstawy 1. Czym jest znak wg Ferdinanda de Saussure? Podaj przykład. 2. Co ilustruje trójkąt semiotycznty Ogdena i Richardsa? 3. Jakie działy semiotyki wyróżnia Morris? 4. Przedstaw na przykładach językowych rodzaje znaków wg Peirce a? 5. Wskaż problem związany z tezą Sapira i Whorfa. 6. semiotyka - uniwersalia 7-8. Nauki o języku i zastosowania nauk 1. Czym jest system semiotyczny? Co jest takim systemem? 2. Jakie uniwersalia ma język naturalny? Podaj i opisz 4 przykłady. 1. Wymień i porównaj 2 definicje języka? 2. Wskaż przedmiot badań i zastosowania etnolingwistyki. 3. Wskaż przedmiot badań i zastosowania psycholingwistyki. 4. Wskaż przedmiot badań i zastosowania socjolingwistyki. 5. Wskaż przedmiot badań i zastosowania pragmalingwistyki. 6. Wskaż przedmiot badań i zastosowania neurolingwistyki. 7. Wskaż przedmiot badań i zastosowania lingwistyki klinicznej. 8. Wskaż przedmiot badań i zastosowania lingwistyki korpusowej. 9. Języki świata 1. Jak klasyfikuje się języki? Co to są języki izolowane? 2. Jakie języki mają najwięcej mówców? Dlaczego tak jest? 3. Jak liczymy języki, a iloma językami mówimy? Jak to się stało? 4. Wyjaśnij na przykładach jak odróżnić język od dialektu? 5. Wyjaśnij na przykładach czym jest język, pidżyn i kreol?. 6. Wyjaśnij na przykładach jak wyróżnia się języki żywe, ginące i martwe, a które są wskrzeszane? 7. Dlaczego języki wymierają? Wyjaśnij na przykładzie. 8. Co to jest język etniczny (naturalny)? 10. Pisma świata 1. Czym jest i do czego służy pismo? 2. Czym różni się alfabet od pisma ideograficznego? 3. Czym są litery i w jakich językach są stosowane? 4. Czym są ideogramy i w jakich językach są stosowane? 5. Czym są sylabogramy i w jakich językach są stosowane? 6. Czym są piktogramy i w jakich językach są stosowane?

4 11. Fonetyka 1. Wymień i opisz funkcje artykulacyjne na przykładach głosek 4 narządy mowy. 2. Wymień i opisz 4 głoski polskie. Podaj wyrazy, w których występują. 3. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje dystrybucji głosek. Podaj wyrazy w języku polskim, w których występują. 4. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje opozycji fonologicznych. Podaj wyrazy, w których występują. 5. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje procesów fonologicznych. Podaj wyrazy, w których występują. 6. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje asymilacji. Podaj wyrazy w języku polskim, w których występują. 7. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje akcentu. Podaj wyrazy, w których te 2 rodzaje akcentu występują. 8. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje wariantów fonemu. Podaj wyrazy, w których występują te warianty. 9. Wymień i opisz zastosowanie 2 rodzajów transkrypcji Semantyka słowa i wyrazu 1. Narysuj przykład sieci radialnej znaczeń wyrazu wieloznacznego i wskaż prototyp oraz peryferia. 2. Jak możesz opisać rozszerzenia znaczeń jednego morfemu w wybranych wyrazach tworzonych przez ten morfem? 3. Podaj przykłady i wyjaśnij czym są terminy poziomu podstawowego. 4. Wskaż hiperonim i hiponim wybranego terminu podstawowego w języku polskim lub angielskim. 5. Podaj i opisz przykłady antonimii i synonimii w języku polskim. 6. Podaj i opisz 2 przykłady metonimii w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metonimami. 7. Podaj i opisz 2 przykłady metafory ontologicznej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami. 8. Podaj i opisz 2 przykłady metafory orientacyjnej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami. 9. Podaj i opisz 2 przykłady metafory konceptualnej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami.

5 31. Morfologia (typologia) 32. Morfologia (słowotwórstwo) 1. Na czym polega analityczność w językach izolowanych? W jakich językach występuje? Wyjaśnij na przykładach zdań. 2. Czym charakteryzuje się aglutynacyjność? W jakich językach występuje? Wyjaśnij na przykładach zdań. 3. Czym charakteryzują się języki fleksyjne? Podaj przykład takiego języka. 4. Jak opisuje się zdania w językach polisyntetycznych? Podaj przykład takiego języka. 5. Co wyróżnia języki alternacyjne na tle innych? Podaj przykład takiego języka. 1. Opisz na 2 przykładach wyrazów złożonych. Skąd się biorą takie wyrazy? 2. Opisz na 2 przykładach derywaty proste. Z jakich wyrazów wzięły się te wyrazy? 3. Opisz na 2 przykładach derywaty afiksalne i podaj wyrazy od jakich pochodzą. 4. Opisz na 2 przykładach derywaty alternacyjne (ilościowy i jakościowy) i podaj wyrazy od jakich pochodzą. 5. Opisz na 2 przykładach derywaty mieszane i/lub wsteczne oraz podaj wyrazy od jakich pochodzą. 6. Opisz na 2 przykładach derywaty proste. Z jakich wyrazów wzięły się te wyrazy? 7. Opisz na 2 przykładach zdrobnienia. 8. Opisz na 2 przykładach skrótowce. 9. Opisz na 2 przykładach wyrazowce, czyli kontaminacje (ang. blends). 10. Opisz na 2 przykładach derywaty składniowe, czyli konstrukcje, zwane także związkami frazeologicznymi. 11. Opisz na przykładach 2 wybrane typy morfemów słowotwórczych (afiksy). Podaj wyrazy, w których są te morfemy.

6 Składnia (schematy zdarzeń) 1. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń BYCIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach? 2. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń WYDARZENIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne 3. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń DZIAŁANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne 4. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń DOZNAWANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne 5. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń POSIADANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne 6. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń PRZEMIESZCZANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy 7. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń PRZEKAZYWANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy 8. Czemu służy składanie wyrazów w zdania i składnia? 9. Opisz na przykładzie jeden z trybów zdania i jego funkcję komunikacyjną.