RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 13 lutego 2013 r. (15.02) (OR. en) 6138/13 SOC 83

Transkrypt

1 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 13 lutego 2013 r. (15.02) (OR. en) 6138/13 SOC 83 PISMO PRZEWODNIE Od: Komitet Ochrony Socjalnej Do: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I) / Rada (EPSCO) Dotyczy: Sytuacja społeczna i tendencje w tym zakresie, które należy obserwować w UE: najważniejsze wnioski i sygnały polityczne Zatwierdzenie najważniejszych wniosków W załączeniu delegacje otrzymują wspomniane powyżej najważniejsze wnioski i sygnały polityczne przygotowane w oparciu o roczne sprawozdanie dotyczące sytuacji społecznej w UE sporządzone przez Komitet Ochrony Socjalnej z myślą o ich zatwierdzeniu przez Radę (EPSCO) w dniu 28 lutego 2013 r. Pełny tekst sprawozdania rocznego znajduje się w dok. 6138/13 ADD /13 mi/md/gt 1

2 Komitet Ochrony Socjalnej Sytuacja społeczna i tendencje w tym zakresie, które należy obserwować w UE: najważniejsze wnioski i sygnały polityczne 6138/13 mi/md/gt 2

3 Oczekuje się, że niniejsze najważniejsze wnioski i sygnały polityczne przygotowane dla Rady EPSCO zostaną przekazane Radzie Europejskiej w celu wzbogacenia dyskusji nad sytuacją społeczną w UE, które odbędą się podczas wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej. Wspomniane najważniejsze wnioski i sygnały polityczne przygotowano w oparciu o roczne sprawozdanie dotyczące sytuacji społecznej w UE sporządzone przez Komitet Ochrony Socjalnej na mocy art. 160 TFUE oraz w oparciu o prace tego komitetu w ramach otwartej metody koordynacji 1. Podczas prac nad rocznym sprawozdaniem Komitet Ochrony Socjalnej konsultował się z europejskimi partnerami społecznymi i Platformą Społeczną, a otrzymane od nich opinie załączył do swojego sprawozdania rocznego. Najważniejsze wnioski w odniesieniu do sytuacji społecznej w Unii Europejskiej Unia ma historyczną szansę, by ustanowić spójną i zintegrowaną politykę będącą odpowiedzią na wyzwania przed którymi stoi; te wyzwania to: stabilizacja finansów publicznych Unii i obniżenie długu publicznego, przestawienie gospodarki na ścieżkę wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, wzrost zatrudnienia oraz ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Sytuacja społeczna w UE pogarsza się: liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w UE stanowi prawie jedną czwartą populacji; ubóstwo i wykluczenie społeczne są obecnie na poziomie, który stanowi zagrożenie dla osiągnięcia głównego celu strategii Europa Zachodzi coraz pilniejsza potrzeba poprawy jakości konsolidacji fiskalnej i odporności systemów zabezpieczenia społecznego. Należy przesunąć akcenty ze środków krótkoterminowych na reformy strukturalne przeprowadzane w odpowiednim tempie i porządku, by pobudzić wzrost gospodarczy, propagować wysoki poziom zatrudnienia i zagwarantować odpowiednią ochronę socjalną. Ochrona socjalna odgrywa fundamentalną rolę w zabezpieczaniu kapitału ludzkiego i dobrostanu w Europie, a więc również w odniesieniu do szans na konkurencyjność i ożywienie gospodarcze w przyszłości. Za pomocą samej tylko polityki społecznej nie da się osiągnąć celu strategii Europa 2020 dotyczącego ubóstwa; osiągnięcie tego celu musi być oparte na innych politykach publicznych obejmujących obszary gospodarki, zatrudnienia, podatków i edukacji. 1 Dok. 6138/13 ADD /13 mi/md/gt 3

4 Istotą ochrony socjalnej jest ochrona poprzez zestaw uniwersalnych polityk i świadczeń dostępnych dla wszystkich oraz środków ukierunkowanych na konkretne potrzeby przed istotnymi rodzajami ryzyka występującymi przez całe życie. Polityki z zakresu ochrony socjalnej starają się osiągnąć szerszy cel polityczny i nie powinny skupiać się wyłącznie na ograniczaniu ubóstwa. I. Tendencje społeczne obserwowane w UE 1. Unia stoi w obliczu rzadkiego połączenia recesji lub słabego wzrostu w wielu państwach członkowskich, spadającego poziomu dochodów i istotnych programów konsolidacji finansowej ograniczających socjalne transfery i usługi. Połączony wpływ tych czynników pogłębia ubóstwo i nierówności przy znacznych rozbieżnościach między państwami członkowskimi, co grozi stworzeniem groźnej polaryzacji w obrębie Unii. 2. W 2011 r. 119,6 mln ludzi w UE co stanowi 24,2% jej populacji było zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, podczas gdy w 2010 r. było to 23,4%, a w 2008 r. 23,5%. 17% populacji UE-27 było zagrożone ubóstwem dochodowym. 8,8% populacji doświadczyło głębokiej deprywacji materialnej, co oznacza warunki życia, w których brak zasobów nie pozwala na zapłatę rachunków, odpowiednie ogrzanie mieszkania lub sprostanie znaczącym nieprzewidzianym wydatkom. 10% populacji w wieku od 0 59 lat żyło w gospodarstwach domowych, gdzie dorośli przepracowali mniej niż 20% swojego całkowitego potencjału pracy w minionym roku. W wielu państwach członkowskich pogłębiają się nierówności w dochodach. Może to skutkować tym, że spora część europejskiej populacji zostanie uwięziona w ubóstwie. 3. W odniesieniu do powyższych faktów, przegląd sytuacji w dziedzinie ochrony socjalnej przedstawia cztery kluczowe tendencje społeczne, które należy obserwować w UE (zob. tablicę wiodących wskaźników zamieszczoną w załączniku 1): wzrost ubóstwa i wykluczenia społecznego w całej populacji (zarejestrowano w 13 państwach członkowskich) 6138/13 mi/md/gt 4

5 wzrost liczby dzieci żyjących w ubóstwie i doświadczających wykluczenia społecznego (zarejestrowano w 10 państwach członkowskich) wzrost liczby ubogich pracujących (zarejestrowano w 12 państwach członkowskich) wzrost zagrożenia ubóstwem osób żyjących w gospodarstwach domowych pozornie bez osób pracujących (zarejestrowano w 12 państwach członkowskich) 4. Wynik zsumowanych celów państw członkowskich stanowi wartość znacznie poniżej wyznaczonego celu: ograniczenia o 20 milionów liczby osób żyjących w ubóstwie lub wykluczeniu społecznym. Obecna stagnacja gospodarcza i niewielkie postępy lub brak postępów w osiąganiu celów krajowych w wielu państwach członkowskich sprawiają, że osiągnięcie zasadniczego celu strategii Europa 2020 będzie niezwykle trudne, jeśli obecnie prowadzona polityka nie ulegnie zmianie. Stale wzrastająca liczba dzieci żyjących w ubóstwie lub doświadczających wykluczenia społecznego stanowi poważny problem w odniesieniu do bieżącego dobrostanu dzieci i długoterminowego wpływu tego zjawiska na przyszłe pokolenia Europy. Zapobieganie ubóstwu dzieci i ich wykluczeniu społecznemu oraz walka z tymi zjawiskami, a także propagowanie dobrostanu dzieci muszą być jednymi z kluczowych priorytetów dla państw członkowskich. 5. Efekty stabilizacyjne świadczeń z tytułu ochrony socjalnej obserwowane we wczesnych latach obecnego kryzysu podkreślają wyjątkowy charakter wymiaru społecznego w Europie. Z uwagi na pogorszenie sytuacji w sferze zatrudnienia w niektórych państwach członkowskich i rosnącą liczbę bezrobotnych oraz dłuższe pozostawanie tych osób w stanie bezrobocia, większa liczba osób potrzebuje transferów socjalnych. Dane zebrane przez Komitet Ochrony Specjalnej na temat pobierania świadczeń pokazują, że w niektórych państwach członkowskich wzrost bezrobocia nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w podobnych tendencjach co do liczby odbiorców świadczeń; może to prowadzić do potencjalnej luki w zakresie objęcia świadczeniami. 6138/13 mi/md/gt 5

6 II. Środki służące poprawie sytuacji społecznej Propagowanie aktywnego włączenia 6. W kontekście wzrastającego bezrobocia, a szczególnie bezrobocia długotrwałego, kryteria adekwatności świadczeń i kwalifikowalności muszą odpowiadać na podwójne wyzwanie: stymulować osoby zdolne do pracy do szybkiego powrotu na rynek pracy oraz zapewniać odpowiednie wsparcie dochodu dla osób potrzebujących, zarówno tych będących na rynku pracy, jak i tych poza nim. Niezbędne jest świadczenie dostępnych i skutecznych usług. Wykluczenie społeczne młodzieży to nowe wyzwanie społeczne, które niesie ze sobą poważne skutki dla stabilności systemów ochrony socjalnej. Zapewnianie adekwatnych i zrównoważonych emerytur 7. Emerytury muszą pozwalać na utrzymanie godziwego i adekwatnego poziomu życia po przejściu na emeryturę. Reformy przeprowadzone w niektórych państwach członkowskich poprawiły stabilność emerytur ze szkodą dla odpowiedniej wysokości przyszłych emerytur, co może skutkować większą liczbą emerytów żyjących w ubóstwie. Najlepszą zachętę do wydłużenia okresu składkowego stanowi wysoka stopa przyrostu świadczeń emerytalnych. Rynki pracy muszą mieć bardziej włączający charakter i oferować więcej miejsc pracy dla starszych pracowników i młodych ludzi, by podnieść rzeczywisty wiek przejścia na emeryturę, wydłużyć trwanie kariery zawodowej i zapewnić przyszłe emerytury w wyższej wysokości. Dostępne, zrównoważone świadczenia zdrowotne i usługi opieki długoterminowej wysokiej jakości 8. Poprawa długoterminowej stabilności systemów opieki zdrowotnej i zdolności tych systemów do polepszenia wyników zdrowotnych mogą wymagać reform strukturalnych, w ramach których należy dokonać przeglądu finansowania i dostępu do usług, a także wzmocnić promocję zdrowia i profilaktyki chorób. Polityki zdrowotne powinny w zintegrowany sposób starać się osiągnąć skuteczność i kontrolować wydatki. Reformom strukturalnym muszą towarzyszyć kompleksowe środki dotyczące społecznego gradientu w odniesieniu do zdrowia, by zapewnić dostępność, jakość i skuteczność. 6138/13 mi/md/gt 6

7 9. Ze względu na tendencje demograficzne i zmianę wzorców społecznych opieka długoterminowa stała się dla państw członkowskich kwestią kluczową. Potrzebny jest niedrogi i zorientowany na potrzeby system usług społecznych, by oferować odpowiednią opiekę osobom starszym i niepełnosprawnym, a także wspierać opiekunów nieformalnych. Finansowanie polityk ochrony socjalnej 10. Aby poprawić konkurencyjność, zrównoważoność i tworzenie miejsc pracy, państwa członkowskie rozważają różne alternatywne rozwiązania polityczne, w tym przeniesienie finansowania zabezpieczenia społecznego z obszaru pracy na obszar podatków lub zmianę obciążeń fiskalnych przedsiębiorców. Choć nie istnieje jedno podejście dobre dla wszystkich, należy ocenić reformy finansowania zabezpieczenia społecznego w odniesieniu do ich skutków w zakresie między innymi sprawiedliwości społecznej i skuteczności całego systemu, jego zasięgu i zarządzania nim. Świadczenia zależne od zarobków będą nadal wymagały finansowania przez pracodawców i pracowników oraz w stosownych przypadkach przez państwo. Połączenie różnych źródeł finansowania zabezpieczenia społecznego nie powinno skutkować segmentacją finansowania i otrzymywania świadczeń. W proces decyzyjny muszą być zaangażowani partnerzy społeczni. III. W dążeniu do inwestowania w polityki społeczne w całym cyklu życia 11. Systemy zabezpieczenia społecznego są warunkiem niezbędnym do osiągnięcia ożywienia gospodarczego, dobrobytu i spójności społecznej. Szybkie krótkoterminowe reformy mogą w przyszłości generować wyższe koszty poprzez rozszerzoną ofertę świadczeń, programy na rzecz przekwalifikowania zawodowego i programy społeczne wymuszone przez przedłużający się okres bezrobocia i wzrastające ubóstwo. Poprawa jakości działań na rzecz konsolidacji fiskalnej wymaga, aby zarówno państwa członkowskie, jak i Komisja oceniły skutki istotniejszych decyzji politycznych i finansowych zgodnie z art. 9 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. 6138/13 mi/md/gt 7

8 12. Należy starać się, by jednocześnie osiągnąć racjonalność i skuteczność w odniesieniu do wydatków socjalnych. Fakt, że wydatki socjalne generowane w podobnej wysokości skutkują różnymi wynikami w zakresie ochrony socjalnej, ograniczania ubóstwa i w zakresie włączania społecznego, wskazuje, że potrzeba śmielszych środków na rzecz zwiększenia skuteczności wydatków i polityk. Państwa członkowskie muszą zidentyfikować świadczenia i usługi, których finansowanie powinno pozostać zapewnione za wszelką cenę, a także te, których skuteczność można poprawić nie ponosząc przy tym wielkich kosztów. W tym kontekście ważne jest gromadzenie, analizowanie i wymiana informacji o nowych, wydajnych i skutecznych metodach świadczenia usług socjalnych. 6138/13 mi/md/gt 8

9 Kluczowe tendencje społeczne w latach liczba państw członkowskich, w których nastąpiła znaczna poprawa lub pogorszenie kluczowych wskaźników społecznych (okres referencyjny ) Uwaga: linie pionowe wskazują uzgodniony próg obserwowanej tendencji: 9 państw członkowskich lub 1/3 wszystkich państw członkowskich 6138/13 mi/md/gt 9