RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 31 maja 2012 r. (05.06) (OR. en) 10488/12 SOC 426 ECOFIN 445

Transkrypt

1 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 31 maja 2012 r. (05.06) (OR. en) 10488/12 SOC 426 ECOFIN 445 PISMO PRZEWODNIE Od: Komitet Ochrony Socjalnej Do: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I) / Rada EPSCO Dotyczy: Sprawozdanie Komitetu Ochrony Socjalnej na temat adekwatności emerytur zatwierdzenie głównych przesłań Delegacje otrzymują w załączeniu główne przesłania wyżej wymienionego sprawozdania w brzmieniu ostatecznie ustalonym przez Komitet Ochrony Socjalnej w dniu 24 maja 2012 r., które mają zostać zatwierdzone przez Radę (EPSCO) w dniu 21 czerwca 2012 r. Pełny tekst sprawozdania na temat adekwatności emerytur w latach , przygotowany wspólnie przez Komisję Europejską (DG EM) i Komitet Ochrony Socjalnej, został zawarty w dok /12 ADD /12 hod/zm 1

2 Sprawozdanie na temat adekwatności emerytur w roku 2012: główne przesłania dotyczące adekwatności emerytur na lata Ze względu na to, że ludzie żyją dłużej i mają mniej dzieci, praktyczne rozwiązania dotyczące emerytur i systemy emerytalne muszą co pewien czas być dostosowywane, by nadal były stabilne i adekwatne do potrzeb. Wyzwania, przed jakimi stają państwa członkowskie, zależą od przeciętnego wieku i szybkości starzenia się populacji oraz od charakteru funduszy emerytalnych. Jako że oba te czynniki różnią się znacznie w zależności od państwa, nie można zaprezentować żadnego zestawu rozwiązań, które usatysfakcjonowałby wszystkich. 2. Starając się pogodzić stabilność systemów emerytalnych i ich adekwatność oraz je zoptymalizować, państwa członkowskie stają przed koniecznością kompromisów i podejmowania trudnych wyborów. Realizacja celu polegającego na racjonalnym pod względem kosztów i bezpiecznym dostarczaniu adekwatnych świadczeń, które zarazem byłyby stabilne, jest niemałym wyzwaniem, gdyż okres, jaki ludzie spędzają na emeryturze i poza rynkiem pracy jest coraz dłuższy. Ponadto wyzwania te znacznie się powiększyły w wyniku kryzysu gospodarczego. 3. Za pomocą przeprowadzanych od ponad dziesięciu lat reform większość państw członkowskich starała się wprowadzić takie dostosowania, które w perspektywie długoterminowej zagwarantowałyby kontynuację adekwatnych emerytur jako istotnego elementu ochrony socjalnej obywateli. W rezultacie osiągnięto bardzo duże postępy w odniesieniu do stabilności emerytur publicznych (zob. sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa z 2012 roku). Osiągnięcia w zakresie adekwatności są jednak o wiele mniejsze i w dużej części opierają się na zmianach zachowań w stosunku do przechodzenia na emeryturę i oszczędności długoterminowych. 1 SPC/2012.5/2a fin z 24 maja 2012 r /12 hod/zm 2

3 4. Analiza zmian stóp zastąpienia dla danego przepracowanego okresu pokazuje, że większą stabilność emerytur publicznych w większości państw członkowskich osiągnięto w znacznym stopniu przez zmniejszenie ich adekwatności w przyszłości. Obecne wyzwanie polega więc na zaprojektowaniu środków pozwalających ludziom zmniejszyć spadek stóp zastąpienia. 5. Państwa członkowskie umożliwiają obywatelom zwiększenie ich uprawnień emerytalnych poprzez przedłużenie lat pracy i późniejsze przechodzenie na emeryturę. Jeżeli systemy emerytalne będą dostatecznie i rozsądnie wynagradzać za dłuższą pracę i zniechęcać do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, mogą w ten sposób pomóc w zagwarantowaniu najprostszej drogi do większej adekwatności emerytur, którą są dłuższe kariery i mniej przerw między okresami zatrudnienia. Ma to już miejsce w wielu państwach członkowskich. 6. Sukces reform systemów emerytalnych polegających na podniesieniu wieku emerytalnego i ewentualnym połączeniu tego wieku lub też poziomu otrzymywanych świadczeń z długowiecznością zależy w zasadniczym stopniu od podtrzymania tych reform za pomocą środków dotyczących miejsca pracy i rynku pracy w ogóle, które umożliwiłyby kobietom i mężczyznom dłuższą pracę i zachęciły ich do niej. Istnieją jasne ograniczenia dotyczące sposobów, w jaki zachęty w ramach systemu emerytur mogą wpływać na praktyki związane z zarządzaniem wiekiem pracowników. Zmierzenie się z wyzwaniem, jakie stanowi adekwatność emerytur, będzie wymagało zdecydowanych wysiłków na rzecz propagowania dłuższego życia zawodowego w lepszym zdrowiu za pomocą polityki zatrudnienia i stosunków pracy. 7. Adekwatność można również z sukcesem zwiększyć dzięki dodatkowym składkom na programy emerytalne. W niektórych państwach członkowskich może to oznaczać wyższe składki odprowadzane do systemów publicznych obejmujących ewentualne elementy kapitałowe. W wielu państwach członkowskich pociąga to za sobą zwiększenie roli dodatkowych oszczędności emerytalnych gromadzonych w pracowniczych lub indywidualnych kapitałowych prywatnych systemach emerytalnych. Niezależnie od wybranej opcji w poszczególnych państwach obserwuje się znaczne różnice dotyczące objęcia ochroną emerytalną, racjonalności pod względem kosztów i bezpieczeństwa, a co za tym idzie, istotne możliwości usprawnienia systemów /12 hod/zm 3

4 8. We wszystkich państwach członkowskich publiczne systemy emerytalne są wykorzystywane do zagwarantowania realizacji celów socjalnych, takich jak ochrona przed ubóstwem. W większości państw UE systemy publiczne odgrywają również zasadniczą rolę w zapewnieniu takiego poziomu świadczeń emerytalnych, który w rozsądnym stopniu pozwala ludziom na utrzymanie ich poziomu życia po zakończeniu życia zawodowego i przejściu na emeryturę. 9. Analiza elementów składowych przewidywanych dochodów emerytalnych w roku 2050 pokazuje, że państwa członkowskie nadal będą wykorzystywać publiczne systemy emerytalne jako główny element pozwalający na wypłacanie adekwatnych świadczeń emerytalnych, mimo że dodatkowe pracownicze i indywidualne programy emerytalne mają zdobywać coraz większy udział w świadczeniach powiązanych z zarobkami i składkami w rosnącej grupie państw członkowskich. 10. Około jednej piątej osób w wieku 65 lat lub starszych otrzymuje świadczenia emerytalne na poziomie nieco niższym lub tylko nieco wyższym od progu zagrożenia ubóstwem. Stosunkowo niewielkie podwyżki lub obniżki ich emerytur mogą prowadzić do znaczących zmian we wskaźniku ubóstwa wśród osób starszych. Zdolność UE do osiągnięcia celu polegającego na zmniejszeniu liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o 20 mln do roku 2020 będzie zatem w sposób zasadniczy uzależniona od stopnia, w jakim systemy emerytalne będą nadal pomagać w zapobieganiu ubóstwu wśród osób starszych. 11. Istotna część wyzwania związanego z adekwatnością emerytur jest zależna od płci. Ze względu na to, że kobiety żyją dłużej, stanowią niemal dwie trzecie ogółu emerytów. Mimo to wypłacane im świadczenia obecnie są znacznie mniejsze niż te otrzymywane przez mężczyzn. Może to być rezultatem działania systemu emerytalnego, ale przeważnie wynika z wywołanych płcią różnic w zatrudnieniu, płacach i długości życia zawodowego, które ze swojej strony są powiązane z uzależnionymi od płci różnicami w pracach domowych i związanych z opieką nad innymi. 12. Zaliczanie do stażu emerytalnego nieobecności na rynku pracy spowodowanej urodzeniem dziecka i opieką nad nim, przyznawanie świadczeń emerytalnych z tytułu praw pochodnych i renty rodzinne częściowo wyrównują obecne różnice w świadczeniach emerytalnych na niekorzyść kobiet. Aktualne reformy systemów emerytalnych kierują się raczej ku zdefiniowanym składkom zarówno w systemach repartycyjnych, jak i kapitałowych, oraz ku zwiększaniu roli emerytur indywidualnych i pochodzących z pracowniczych programów emerytalnych, co jest raczej niekorzystne dla większości kobiet, o ile nie osiągnie się o wiele większego stopnia równości płci na rynku pracy i w warunkach funkcjonowania prywatnych systemów emerytalnych /12 hod/zm 4

5 13. Dobrobyt materialny jest w znacznym stopniu uzależniony od dochodu w formie gotówki, jakim dysponują gospodarstwa domowe, lecz bezpłatne lub dotowane usługi i świadczenia w naturze zapewniane przez rządy mogą znacząco wpływać na możliwości konsumpcyjne tych gospodarstw. Pełna ocena adekwatności emerytur będzie zatem wymagała uwzględnienia dostępu do bezpłatnych lub dotowanych zasobów o wartości gospodarczej, w tym dotacji mieszkaniowych dla osób zajmujących lokal będący ich własnością. 14. Należy kontynuować sporządzanie szczegółowych sprawozdań na temat adekwatności emerytur poprzez pogłębienie prac koncepcyjnych i metodologicznych prowadzonych przez Komitet Ochrony Socjalnej, w tym prac szczególnie skupionych na kwestiach płci, rozmiaru gospodarstwa domowego i dostępu do zasobów o wartości gospodarczej niebędących świadczeniami emerytalnymi. Opracowanie lepszych narzędzi, na przykład dzięki zwiększaniu zdolności mikrosymulacji, mogłoby wspomóc ocenę wyzwań w zakresie adekwatności emerytur. Adekwatność i stabilność emerytur należy jednak analizować razem. Należy zatem zintensyfikować współpracę między Komitetem Ochrony Socjalnej a Komitetem Polityki Gospodarczej dotyczącą opracowywania lepiej dobranych wskaźników i metod. Podczas kolejnej oceny emerytur w UE powinno to umożliwić pełniejszą analizę porównawczą sposobów, jakie stosują państwa członkowskie, by radzić sobie z wyzwaniami w zakresie stabilności i adekwatności emerytur /12 hod/zm 5