Teoria polityki społecznej. Wyjaśnienia reform ograniczających paostwową politykę społeczną

Transkrypt

1 Teoria polityki społecznej Wyjaśnienia reform ograniczających paostwową politykę społeczną

2 Odwieczny kryzys welfare state? G. Esping-Andersen

3 Współczesna faza kryzysu paostwowej polityki społecznej W kilku różnych periodyzacjach rozwoju welfare state w latach 70. umieszcza się koniec złotego wieku i początek trudności i reform W związku z tym nasuwają się pytania Jak wyjaśnid kryzys welfare state? Jakie konsekwencje będzie miał kryzys welfare state? Demontaż welfare state, proces odwrotny do jego rozwoju Zastąpienie welfare state innym modelem paostwa Reformy welfare state podobne w różnych krajach Reformy welfare state różne w różnych krajach

4 Wyjaśnienie zmian - wyzwania Otoczenie Otoczenie Wyzwania Zmiana otoczenia Wyzwania stare Wyzwania nowe Polityka społeczna Zmiana polityki społecznej Polityka społeczna t1 t2 czas

5 Główne rodzaje wyzwao Makroprocesy, transformacje społeczne, np. od społeczeostwa przemysłowego do społeczeostwa postprzemysłowego Demograficzne, np. starzenie się społeczeostw Gospodarcze, np. globalizacja produkcji i handlu Polityczne, np. zmiany ustrojowe, nowe partie, nowe ruchy społeczne Nowe problemy społeczne (nowe ryzyka), np. wykluczenie społeczne Problemy z polityką społeczną, np. nieskutecznośd, negatywne skutki dla gospodarki, dla społeczeostwa

6 Obszar Nowe realia i wyzwania Społeczeostwo Wzrost przeciętnej długości życia, co zagraża finansom systemów zabezpieczenia społecznego Spadek liczby urodzeo poniżej poziomu aspiracji Obciążenie demograficzne, społeczne wyobcowanie, wzrost ubóstwa osób starszych Podziały i konflikty międzypokoleniowe Zmiany zachodzące w modelu rodziny, np. mniejsza stabilnośd małżeostw, rodziny niepełne Dyskryminacja i nierówności pod względem płci Ubóstwo wielu regionów, rosnące ubóstwo dzieci Migracje i problemy z integracją imigrantów Gospodarka Utrzymujące się bezrobocie Wypadanie z rynku pracy osób w wieku przedemerytalnym Siła robocza ma problemy z dostosowaniem się do szybkich zmian na rynku pracy Segmentacja rynku pracy związana z koocem modelu praca na całe życie i nowymi sposobami zatrudniania Niska jakośd edukacji w upowszechnianiu podstawowych umiejętności, wypadanie młodzieży z systemu edukacyjnego Styl życia i system wartości Słabną tradycyjne więzi rodzinne, tendencja do indywidualizacji oraz koncentrowanie uwagi na konsumpcji Spada zaufanie do instytucji politycznych i udział w życiu publicznym Obawy związane z globalizacją i zwiększonym kontaktem z innymi kulturami Nowe problemy społeczne: stres, depresja, otyłośd, choroby związane ze środowiskiem Nowe formy komunikacji elektronicznej są niedostępne dla części ludzi i pojawia się wykluczenie cyfrowe Model konsumpcji zagrażający klimatowi i środowisku Wraz z rozwojem technologii pojawiają się problemy bioetyczne KE, 2008

7 Trendy i reformy P. Sunley et al. Putting Workfare in Place: Local Labour Markets and the New Deal, 2006, s. 27

8 Od welfare state, ale dokąd? Tradycyjna forma welfare state => Określenie kierunku zmian Paostwo opiekuocze => Paostwo promowania zatrudnienia, paostwo pracy, paostwo skłaniające do pracy (workfare state) (Peck, 2001) Paostwo opiekuocze => Paostwo usamodzielniające (enabling state) (Gilbert, 2002) Paostwo opiekuocze => Paostwo dyscyplinujące (Jones i Novak, 1999) *Paostwo opiekuocze => Opiekuocze społeczeostwo (Rodger, 2001) *Paostwo opiekuocze => Paostwo inwestycji społecznych (Giddens, 1998) Fordowskie paostwo opiekuocze => Post-fordowskie paostwo opiekuocze (Burrows i Loader, 1994) Keynesowskie paostwo opiekuocze => Schumpeteriaoski system promowania zatrudnienia (workfare regime) (Jessop, 2000a) Biurokracja => Quasi-rynki (Bartlett, Le Grand i Roberts, 1998) Monopol paostwa => Pluralizm polityki społecznej (welfare pluralism) (Rao, 1996) Paostwo => Rynek (Loney et al., 1987) J. Clarke, z dodatkami RSz

9 Od welfare state, ale dokąd? Cd. Tradycyjna forma welfare state => Określenie kierunku zmian *Paostwo ekspansywne Paostwo aktywizujące (Bandemer, Hilbert, 2001) (expandierenden) => *Paostwo produkujące => Paostwo zapewniające (gewährleistenden) (Schuppert, 1997) *Paostwo narodowe => Paostwo konkurencyjne (Cerny, 1997) Nowoczesna opiekuoczośd Postnowoczesna opiekuoczośd (Leonard, 1997) => Welfaryzm => Post-welfaryzm, nowy menedżeryzm (Gewirtz, 2002) To, co społeczne => Śmierd tego, co społeczne (Rose, 1996a) Model męskiego żywiciela Model dwojga żywicieli rodziny (J. Lewis, 2000) rodziny => Administracja publiczna => Nowe zarządzanie publiczne (Butcher, 1995) Hierarchia => Sieci (Rhodes, 1997) *Pasywna polityka Aktywna polityka społeczna (Rymsza, 2004) społeczna => *Paostwo opiekuocze => Wielosektorowa polityka społeczna (Grewioski, 2009) *Paostwo opiekuocze => Społeczeostwo pracy (workfare society, Duszczyk, 2009) J. Clarke, z dodatkami RSz

10 Dlaczego nie demontaż? Duże poparcie społeczne dla paostwowej polityki społecznej ze strony Klientów welfare state (zasiłkobiorcy, korzystający z usług społecznych) Pracowników i menedżerów welfare state (grupy zawodowe, interesy branżowe) Ekspertów od welfare state (naukowcy zajmujący się polityką społeczną i utożsamiający się z nią)

11 Polityka społeczna i kultura welfare B. Pfau-Effinger

12 Poparcie dla redystrybucji dochodu J. Edlund, S. Svallfors, Cohort, class and attitudes to redistribution: Britain and the US, , 2009

13 Poparcie dla polityki zatrudnienia J. Edlund, S. Svallfors, Cohort, class and attitudes to redistribution: Britain and the US, , 2009

14 Model rezydualny Odsetek korzystających Odsetek korzystających Linia ubóstwa Model instytucjonalny Popierający ograniczenie polityki społecznej W modelu instytucjonalnym z uniwersalną polityką społeczną, z której korzysta większośd gospodarstw domowych, istnieje mniejszy potencjał poparcia dla reform ograniczających politykę społeczną Programy polityki społecznej W. Korpi, Democratic Class Struggle, p. 194

15 Typy reform według struktury świadczeo społecznych Podstawowe elementy świadczenia społecznego Cele i zadania (pierwsze są ogólne, a drugie konkretne i mierzalne) Forma dostarczanych świadczeo i usług (np. pieniądze, porady, żywnośd) Warunki uprawniające do świadczeo i usług (kto dostaje i co, jak dużo i na jakich warunkach) Struktura administracyjna lub organizacyjna systemu świadczeo i usług (np. scentralizowany lub zdecentralizowany system edukacyjny) Metoda finansowania systemu świadczeo (np. z podatków lokalnych, ze składek, z opłat za korzystanie) Możliwa reforma Zmiana celów i/lub zmiana zadao Zmiana formy, np. z pieniężnej na usługową Zmiana warunków uprawniających, np. włączenie nowej grupy do uprawnionych Zmiana struktury administracyjnej lub organizacyjnej, np. decentralizacja struktury scentralizowanej, centralizacja struktury zdecentralizowanej Zmiana metody finansowania, np. zmniejszenie finansowania z podatków bezpośrednich na pośrednie, wprowadzenie opłat Struktura według D. Chambersa

16 Typy reform Ograniczanie kosztów (cięcia wydatków społecznych) Rekomodyfikacja (ograniczanie dostępności, zmniejszanie hojności świadczeo) Rekalibracja Racjonalizacja (poprawianie struktury bodźców wobec wyraźnych nadużyd) Uzupełnienie (uwzględnianie nowych potrzeb, nowych ryzyk socjalnych, nowych grup zagrożonych) Instytucjonalne przemieszczenie (przeniesienie odpowiedzialności za dany element polityki społecznej z paostwa do systemu stosunków umownych, np. układów zbiorowych) P. Pierson, z dodatkiem

17 Rodzaje reform polityki społecznej w ujęciu porównawczym i modelowym Reformy wewnątrzmodelowe: zmiany, które uznawane są za reformy, ale nie powodują one przejścia międzymodelowego w ramach danej klasyfikacji (wskaźnik przynależności modelowej zmienia się, ale nie przekracza wartości krytycznej) Reformy radykalne: reformy powodujące przejście międzymodelowe w ramach danej klasyfikacji, np. od modelu socjaldemokratycznego do modelu liberalnego w klasyfikacji Espinga-Andersena Reformy rewolucyjne: reformy powodujące jednocześnie przejście międzymodelowe i pozaklasyfikacyjne, np. od modelu socjaldemokratycznego w klasyfikacji Espinga- Andersena, do modelu spoza klasyfikacji, np. polityka społeczna skłaniająca do pracy (workfare state) B. Vis

18 Teorie wyjaśniające reformy Teoria Hipotezy/zmienne Funkcjonalizm Presja problemów Nowe ryzyka społeczne, deindustrializacja itp. powodują wzrost wydatków wewnętrznych społecznych, które rządy starają się ograniczad cięcia Globalizacja Wyścig do dna w pogoni za międzynarodową konkurencyjnością cięcia Ryzyka wynikające z globalizacji są kompensowane poprzez politykę społeczną, więc im bardziej otwarta gospodarka, tym mniej cięd Globalizacja nie ma wpływu na politykę społeczną Teorie konfliktu Polityka starej daty Rządy prawicowe prowadzą politykę cięd, ewentualnie w ich efekcie są one głębsze niż w przypadku rządów lewicowych Wpływ partii lewicowych zanika lub słabnie Nowy wpływ partii Specyficzne konstelacje partyjne wywołują efekty sprzeczne z oczekiwaniami, np. większe cięcia za rządów lewicy Instytucjonalizm Instytucje polityczne Instytucje społecznej polityki Im większa liczba graczy może zawetowad reformy (veto points), tym trudniej przeprowadzid cięcia Fragmentaryzacja instytucji ułatwia politykę cięd Granice wzrostu, czyli im większe wydatki społeczne, tym bardziej prawdopodobne cięcia Ze względu na międzyklasowe sojusze uniwersalne welfare state są bardziej odporne na próby cięd Wpływ dotychczasowego rozwoju instytucjonalnego (path dependency) utrudnia politykę cięd

19 Teoria polityki podejmowania ryzyka Politycy stoją przed wyborem Bronid stanu obecnego Podjąd niepopularne reformy polityki społecznej Wyborcy stoją przed wyborem Poprzed rząd powstrzymujący się od reform Poprzed rząd obiecujący niepopularne reformy Z teorii i badao wyboru w warunkach ryzyka wiadomo, że postrzegając swoją sytuację jako dobrą ludzie unikają ryzyka, a postrzegając ją jako złą skłonni są ryzykowad

20 Polityka podejmowania ryzyka Rząd Postrzega sytuację jako niekorzystną Postrzega sytuację jako korzystną W y b o r c y Postrzegają sytuację jako korzystną Postrzegają sytuację jako niekorzystną Rząd jest skłonny podjąd ryzykowną reformę, ale jej wdrożenie spotka się z oporem wyborców KONFLIKT Rząd jest skłonny podjąd ryzykowne reformy, a wyborcy będą je popierad Rząd będzie unikał ryzykownych reform, wyborcy też będą przeciw nim Rząd unika ryzykownych reform, które popierają wyborcy KONFLIKT B. Vis, K. van Kersbergen

21 Strategie manipulacji postrzeganiem sytuacji - od korzystnej do niekorzystnej Redefiniowanie sytuacji w taki sposób, aby większośd uznała, że niepodjęcie reformy będzie większym problemem niż jej podjęcie (niezależnie od tego, kto będzie rządził trzeba to zrobid, np. bomba demograficzna) Zastosowanie kreatywnej księgowości i statystycznych sztuczek, aby ukryd niekorzystne dla wyborców konsekwencje reform (np. symulacje w celu uzyskania założonego wyniku)

22 Strategie unikania winy Unikanie wprowadzenia reformy do programu politycznego Redefiniowanie problemu, rozproszenie kosztów reformy (nie cięcie wydatków, ale ich racjonalizacja, poprawa efektywności) Wprowadzenie środków częściowo rekompensujących straty wynikające z reform Delegowanie odpowiedzialności za reformy na samorząd lub niezależne od rządu urzędy Rozkładanie winy poprzez szerokie proreformatorskie koalicje Zrzucanie winy za reformy na innych (szukanie kozła ofiarnego) Przedstawianie reformy jakby w małym stopniu zależała od decyzji rządu (powoływanie się na automatyczne reguły)