Spis treści Szanse i zagrożenia osiągnięcia celów w perspektywie finansowej UE

Transkrypt

1

2 Spis treści Spis treści Szanse i zagrożenia osiągnięcia celów w perspektywie finansowej UE Szanse i zagrożenia Mocne i słabe strony Możliwe warianty strategii Strategiczna rola Samorządu Województwa Obszary i sposoby oddziaływania Samorządu Województwa Działania stymulujące osiąganie pożądanych efektów oraz osłabiania wpływu barier dla realizacji celów inteligentnego rozwoju Kierunki wsparcia Samorządu Województwa a cele SRWW Rola Funduszy Europejskich w osiąganiu celów inteligentnego rozwoju Obszary wymagające wsparcia przez program operacyjny na poziomie regionu Propozycje kryteriów wyboru projektów Elementy wielkopolskiego regionalnego programu operacyjnego w perspektywie propozycje rozwiązań Założenia podstawowe Zróżnicowanie instrumentów wsparcia w zależności od grupy przedsiębiorstw objętych wsparciem Model popytowy vs model podażowy Wsparcie bezzwrotne vs. wsparcie zwrotne Selekcja innowacji przyrostowych i przełomowych przeznaczonych do wsparcia Kierunki interwencji a sektorowe i terytorialne Obszary Strategicznej Interwencji

3 1.1 Szanse i zagrożenia osiągnięcia celów w perspektywie finansowej UE Szanse i zagrożenia Jakie są szanse i zagrożenia osiągnięcia celów wytyczonych przez Strategię Europa 2020 w priorytecie: inteligentny rozwój? Analiza wyników badań prowadzonych w ramach poszczególnych modułów niniejszego projektu badawczego pozwoliła zidentyfikować zestaw głównych szans, które występując w otoczeniu regionu mogą przyczyniać się do powodzenia w zakresie osiągania celów inteligentnego rozwoju Województwa Wielkopolskiego. Zestaw ten został dodatkowo poddany ocenie ekspertów, w ramach panelu ekspertów oraz badania delfickiego. Większość ekspertów uznała, że najważniejszą szansą województwa, w kontekście inteligentnego rozwoju, są środki z kolejnej perspektywy finansowej ukierunkowane na zacieśnianie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki na poziomie regionu. Według nich polskie przedsiębiorstwa nadal potrzebują środków zewnętrznych na swój rozwój. Nowa perspektywa finansowa UE zakłada konieczność wykazania współpracy jednostek naukowych i biznesu, co w sposób znaczący może wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Spowoduje to jednocześnie, że publiczne jednostki naukowe będą zmuszone do współpracy z sektorem gospodarki aby finansować swoją działalność. Zatem zarówno sam poziom finansowania zapewne nie niższy niż w obecnej perspektywie finansowej, jak i jego model wymuszający współpracę mogą być traktowane jako poważna szansa sprzyjająca osiąganiu celów inteligentnego rozwoju. Na drugim miejscu eksperci umieszczali najczęściej szansę identyfikowaną, jako Rozwój rynku doradztwa dla przedsiębiorstw będących klientami instytucji dostarczających wkładów kapitałowych i innych form inżynierii finansowej. Dostrzeżono, iż kluczowy dla uzyskania pozytywnych zmian w gospodarce regionu może być proces tworzenia się nowoczesnego rynku usług doradztwa, które z jednej strony będą identyfikować najlepsze projekty innowacyjne przedsiębiorstw, a z drugiej strony będą umożliwiać ich sfinansowanie ze środków publicznych (w tym unijnych) i prywatnych (np. w ramach venture capital). Interesujące, że wśród najważniejszych szans był wskazywany Rozwój rynku innowacji społecznych i innowacyjni w administracji także jako nowy segment usług. Eksperci potwierdzili zatem (choć były zdania odrębne), że w obecnych warunkach należy proces innowacyjny traktować szeroko, także jako dotyczący sektora publicznego, co jest zresztą zgodne ze Strategią Europa Wydaje się, że z punktu widzenia regionu innowacje w sektorze publicznym powinny być także postrzegane jako istotny czynnik wspierający innowacyjność przedsiębiorstw. Jeden z ekspertów ujął to w tym kontekście w sposób 3

4 następujący: Innowacje powstają w oparciu o kapitał ludzki i społeczny. Budowa silnej kultury współpracy w regionie w oparciu o już istniejącą infrastrukturę innowacji jest kluczowym elementem realizacji celu rozwoju inteligentnego. Jedną z szans, które uzyskały niższa ocenę była związana z Krajową Ramą Kwalifikacji, która potencjalnie może zmienić programy kształcenia pod kątem lepszego dostosowania ich do potrzeb firm. Zapewne eksperci dostrzegli, iż samo wprowadzenie zmian prawnych nie gwarantuje rzeczywistej reorientacji nastawienia uczelni w kierunku bardziej praktycznego kształcenia. Poniżej sformułowano ranking szans województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego. Tabela 4.1. Ranking szans będących w otoczeniu województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego Ranga przyznana przez ekspertów SZANSE Środki z kolejnej perspektywy finansowej ukierunkowane na zacieśnianie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki na poziomie regionu Rozwój rynku doradztwa dla przedsiębiorstw będących klientami instytucji dostarczających wkładów kapitałowych i innych form inżynierii finansowej 3. Rozwój rynku innowacji społecznych i innowacyjni w administracji także jako nowy segment usług 4. Stworzenie na poziomie krajowym skutecznych mechanizmów komercjalizacji rezultatów badań naukowych i zacieśnienie współpracy ze sferą nauki 5. Zmiany prawne w ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym, w sposobie oceny parametrycznej jednostek naukowych, w ustawie o wspieraniu działalności innowacyjnej 6. Krajowe Ramy Kwalifikacji mające szansę zmienić programy kształcenia pod kątem lepszego dostosowania ich do potrzeb firm Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania delfickiego Podobnie jak w przypadku szans tak i w odniesieniu do zewnętrznych zagrożeń osiągania celów rozwoju inteligentnego, realizacja badania pozwoliła sformułować ich listę, która została zweryfikowana w oparciu o oceny eksperckie, w ramach panelu ekspertów i badania delfickiego. Wśród zagrożeń eksperci najczęściej odnosili się do wyraźnie pojawiającej się w trakcie badań fokusowych bariery związanej z niedostosowaniem instytucji naukowych do potrzeb innowacyjnej gospodarki, które zdefiniowano jako Utrzymywanie się biurokratycznej struktury uczelni wyższych, utrudniające przedsiębiorcom nawiązywanie kontaktu. Istotnie już obecnie funkcjonowanie instytucji naukowych wydaje się poważną słabością systemów innowacji w kraju i regionie, a zdaniem ekspertów utrzymywanie się tego stanu jest wysoce prawdopodobne i jest zagrożeniem dla realizacji celów inteligentnego rozwoju. Poza zagrożeniem płynącym z sektora nauki za istotne uznano także Ograniczenie rynku 4

5 doradztwa polegającego na informowaniu o programach dotacji i pisania wniosków aplikacyjnych, w związku z preferowaniem w przyszłości innych form wsparcia niż dotacje. Wskazano, iż realnym zagrożeniem może być tutaj niedostosowanie rynku doradztwa do nowych wymogów przygotowywania i wdrażania projektów proinnowacyjnych. Wysoka ocena tego zagrożenia wynika zapewne z faktu, iż obecnie znaczna część rynku doradztwa dla firm związana jest ze wsparciem przygotowania wniosków do programów unijnych. Eksperci zapewne uznali, iż realną funkcja licznych doradców jest nie tylko formalne sporządanie wniosków, ale także inspirowanie firm do innowacyjnych projektów i wspieranie w ich wdrażaniu. Upadek tego istotnego segmentu wsparcia procesów innowacyjnych uznali więc za istotne zagrożenie. Kolejne istotne zagrożenie zostało zidentyfikowane w formie ograniczonej atrakcyjność dla przedsiębiorców programów wsparcia publicznego na opracowywanie oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Ryzyko to wydaje się szczególnie duże, gdy większość środków zostanie zaprogramowana w opcji instrumentów zwrotnych lub w obszarach inteligentnej specjalizacji regionu, w których działa mało przedsiębiorstw zorientowanych na wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych. Z drugiej jednak strony eksperci dostrzegli, choć w mniejszym stopniu, zagrożenia wynikające z niepełnej wiedzy na temat branż kluczowych dla rozwoju Wielkopolski. Jeżeli region nie posiada kompletnej wiedzy na temat swojego potencjału, to zagrożenie polegać będzie tutaj na niewykorzystanej szansie. Wskazanie tego ostatniego zagrożenia nie tylko potwierdza wcześniejsze ustalenia badań fokusowych, ale także nawiązuje do koncepcji smart specialization, którą promuje się w ramach inteligentnego rozwoju, także jako warunek finansowania programów regionalnych ze środków UE. Warto podkreślić, iż kwestia branż kluczowych została właściwie ujęta w nowej SRWW. Zrozumiałe zatem, że znacznie większe znaczenie przypisywano zagrożeniom wynikającym z utrudnień prawnych w podejmowaniu przez jednostki naukowo-badawcze sprzedaży wyników uzyskanych przy współfinansowaniu publicznym oraz związane z brakiem środków finansowych po stronie przedsiębiorców do nawiązywania współpracy z sektorem nauki wynikającym z niestabilnej sytuacji gospodarczej. Eksperci docenili miedzy innymi zagrożenie związane z brakiem środków finansowych po stronie przedsiębiorców do nawiązywania współpracy z sektorem nauki na co może mieć wpływ niestabilna sytuacja gospodarcza. Warto podkreślić, iż ostatnie dane gospodarcze potwierdzają niekorzystne perspektywy polskiej gospodarki przynajmniej w krótkim okresie. Zagrożenie to wydaje się więc narastać i może dodatkowo przełożyć się na ograniczenie działalności badawczorozwojowej w samych firmach. Poniżej przedstawiono ranking potencjalnych zagrożeń będących w otoczeniu województwa wielkopolskiego, z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego. 5

6 Tabela 4.2. Ranking potencjalnych zagrożeń będących w otoczeniu województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego Ranga przyznana przez ekspertów ZAGROŻENIA 1. Utrzymywanie się biurokratycznej struktury uczelni wyższych utrudniające przedsiębiorcom nawiązywanie kontaktu Ograniczenie rynku doradztwa informowania o programach dotacji i pisania wniosków aplikacyjnych w związku z brakiem dotacji a w przyszłości preferowaniem innych form wsparcia Ograniczona atrakcyjność dla przedsiębiorców programów wsparcia publicznego na opracowywanie/wdrażanie innowacyjnych rozwiązań 4. Utrudnienia prawne w podejmowaniu przez jednostki naukowo-badawcze sprzedaży wyników uzyskanych przy współfinansowaniu publicznym 5. Brak środków finansowych po stronie przedsiębiorców do nawiązywania współpracy z sektorem nauki. Niestabilna sytuacja gospodarcza. 6. Brak wiedzy na temat branż kluczowych dla rozwoju wielkopolski- ostatnie opracowanie pochodzi z 2008r, nie były prowadzone żadne foresighty regionalne 7. Utrzymywanie się w polskim szkolnictwie wyższym tendencji do wprowadzanie przez uczelnie kierunków modnych, bez uwzględniania potrzeb rynku pracy 8. Niechęć polskich uczelni do wprowadzania w życie rzeczywistych, nie tylko formalnych zmian, wynikających z Krajowych Ram Kwalifikacji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania delfickiego Mocne i słabe strony Jakie są atuty regionu umożliwiające wykorzystanie szans i przeciwdziałanie zagrożeniom? Na podstawie analizy danych statystycznych (Część 1), badań własnych wśród przedsiębiorstw oraz wyników wywiadów grupowych udało się sformułować listę atutów/mocnych stron województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego. Ponownie ten zestaw został skonfrontowany z opiniami ekspertów biorących udział w panelu eksperckim i w badaniu delfickim. Wśród wszystkich atutów bezsprzecznie na pierwszym miejscu trzeba umieścić Duży potencjał gospodarczy województwa oraz wyższy niż średnia krajowa udział przedsiębiorstw przemysłowych w strukturze wartości dodanej (wysoka dynamika przyrostu podmiotów gospodarczych oraz 6

7 wysoki poziom PKB w regionie). Wystąpiła w tym zakresie daleko idąca zgodność poglądów ekspertów. Atut ten potwierdzają też obiektywne dane statystyczne. Także w przypadku kolejnej mocnej strony - Liczny personel w sektorze B+R (poza sektorem przedsiębiorstw) wystąpiła duża zgodność we wskazaniach. Tę cechę część ekspertów wskazywała wręcz na pierwszym miejscu jako kluczowy atut regionu. Ważną mocną stroną regionu jest także Wystarczający liczbowo potencjał sektora B+R do nawiązywania współpracy z sektorem gospodarki: duża liczba jednostek naukowych (publiczne uczelnie wyższe, instytuty naukowo-badawcze, instytuty PAN). W sformułowaniu powyższym wskazuje się bezpośrednio dużą liczbę jednostek tego sektora B+R jako mocna stronę regionu, ale należy domniemywać, iż duża liczba jednostek w znacznym stopniu przekłada się na wysoki obiektywny potencjał instytucjonalny w tym zakresie. Na kolejnym miejscu znalazł się, choć już bez jednoznacznie uzgodnionej opinii ekspertów co do rangi: Wysoki udział firm sektora ICT w strukturze podmiotów gospodarczych. Rozwinięta infrastruktura informatyczna w Poznaniu. Wymieniony na kolejnym miejscu atut Stosunkowo wysokie wskaźniki sprawności instytucjonalnej Wielkopolski na tle innych regionów w kraju wzbudził pewne kontrowersje. Niektórzy eksperci umieszczali go stosunkowo wysoko w swoich ocenach, podczas gdy inni praktycznie go nie dostrzegali. Można wnioskować, iż w tym zakresie nie uzgodniono poglądów i zagadnienie wymaga dalszej refleksji w regionie. W istocie należałoby podjąć badania nad sprawnością funkcjonowania instytucji publicznych w województwie wielkopolskim na tle kraju i wówczas można by bardziej precyzyjnie ustalić, w jakim stopniu jest to mocna strona regionu. Sprawność instytucjonalna może przejawiać się w niższych kosztach funkcjonowania instytucji publicznych, ale także w wyższej jakości i skuteczności dostarczaniu usług publicznych. Pozostałe mocne strony województwa, zidentyfikowane w ramach badań ilościowych i jakościowych, nie są wyraźnie dostrzegane, a przynajmniej doceniane przez ekspertów. Tym nie mniej warto je rozpatrywać jako potencjalnie istotne z punktu widzenia podejmowania działań, które miałyby sprzyjać osiąganiu w województwie celów inteligentnego rozwoju. Poniżej przedstawiono opracowany ranking atutów/mocnych stron województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego. 7

8 Tabela 4.3. Ranking atutów/mocnych stron województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego Ranga przyznana przez ekspertów MOCNE STRONY 1. Duży potencjał gospodarczy województwa oraz wyższy niż średnia krajowa udział przedsiębiorstw przemysłowych w strukturze wartości dodanej (wysoka dynamika przyrostu podmiotów gospodarczych oraz wysoki poziom PKB w regionie) 2. Liczny personel w sektorze B+R (poza sektorem przedsiębiorstw). Szczególnie wysoka liczba pracowników naukowo-badawczych pracujących w szkolnictwie wyższym, w tym profesorów 3. Wystarczający liczbowo potencjał sektora B+R do nawiązywania współpracy z sektorem gospodarki: duża liczba jednostek naukowych (publiczne uczelnie wyższe, instytuty naukowo-badawcze, instytuty PAN) 4. Wysoki udział firm sektora ICT w strukturze podmiotów gospodarczych. Rozwinięta infrastruktura informatyczna w Poznaniu 5. Stosunkowo wysokie wskaźniki sprawności instytucjonalnej Wielkopolski na tle innych regionów w kraju 6. Stosunkowo duża liczba instytucji otoczenia biznesu (ponad 70) funkcjonujących we wszystkich subregionach. Profil IOB jest zróżnicowany każdy segment klientów może znaleźć ofertę doradztwa w IOBach 7. Stosunkowo wysoki odsetek przedsiębiorstw prowadzących działalność B+R 8. Wypracowane i sprawdzone prywatne kanały współpracy przedsiębiorców z przedstawicielami instytucji nauki (angaże poszczególnych pracowników nauki do realizacji projektów innowacyjnych) 9. Studenci i absolwenci prezentujący postawy proinnowacyjne Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania delfickiego Jakie są słabe strony regionu mogące uniemożliwić wykorzystanie szans i przeciwdziałanie zagrożeniom? Ocena rang słabości regionu zidentyfikowanych w trakcie prowadzonych badań przez ekspertów, zarówno w ramach panelu ekspertów, jak i badania delfickiego, nastręczyła pewnych trudności. Nie można mówić o ostatecznym jednoznacznym uzgodnieniu poglądów. 8

9 Poszczególni eksperci wskazywali nieco odmienne słabości, jako, ich zdaniem, posiadające zasadnicze znaczenie. W drugiej rundzie badania delfickiego także nie odnotowano pełnego zbliżenia poglądów. Poniżej przedstawiono zestaw słabych stron regionu, zidentyfikowanych w trakcie realizacji badania i uszeregowanych wstępnie ze względu na częstotliwość podawania ich jako kluczowych przez biorących udział w ocenie ekspertów, z zastrzeżeniem, że jednak nie w pełni uzgodniono poglądy w badanej grupie, co może być przyczynkiem do dalszej dyskusji w regionie. Najczęściej na pierwszym miejscu wskazywano jako słabość Niski transfer wiedzy ze źródeł zewnętrznych w postaci zakupu wiedzy oraz Niewielki udział firm o bardzo wysokiej technologii. Należy jednak zaznaczyć, iż inni eksperci jako najistotniejsze słabości wskazywali odmienne cechy. Na przykład niską świadomość pracowników naukowych i przedsiębiorstw w zakresie potrzeb innowacyjnych i procesu innowacyjnego, czy dominację działalności odtwórczej pasywne podejście do innowacji oraz orientację przedsiębiorstw na odtwarzaniu, a nie na rozwoju poprzez innowacyjność (niski odsetek przedsiębiorstw wdrażających innowacje produktowe opracowane przez samo przedsiębiorstwo). Według innych kluczowa jest niepełna świadomości przedsiębiorców w zakresie problemów, które w ich firmie mogłyby zostać rozwiązane dzięki współpracy z sektorem nauki. Wskazuje się w tych przypadkach na bariery świadomościowe, a nie brak potencjału. Czasami podkreślano rolę niskiego udział korzystających z kształcenia ustawicznego w grupie osób w wieku lat. Uzasadnieniem roli podnoszenia kwalifikacji społeczeństwa jest stwierdzenie, iż Gospodarka w pewnym stopniu jest tak innowacyjna, jak innowacyjni są konsumenci. A każdy rodzaj kształcenia zwiększa skłonności do korzystania z nowości. Można tu odnaleźć akceptację dla wskazanego w badaniu potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw (Część 2, rozdział 2.1) potrzeby przestawienia na podejście popytowe do kreowania innowacji. Poniżej przedstawiono przybliżony ranking słabych stron województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego. Tabela 4.4. Ranking słabych stron województwa wielkopolskiego z punktu widzenia możliwości osiągania celów rozwoju inteligentnego Ranga przyznana przez ekspertów SŁABE STRONY 1. Niski transfer wiedzy ze źródeł zewnętrznych w postaci zakupu wiedzy 2. Niewielki udział firm o bardzo wysokiej technologii 3. Niska świadomość pracowników naukowych i przedsiębiorstw w zakresie potrzeb innowacyjnych i procesu innowacyjnego 4. Dominacja działalności odtwórczej pasywne podejście do innowacji oraz orientacja przedsiębiorstw na odtwarzaniu a nie na rozwoju poprzez innowacyjność (niski odsetek przedsiębiorstw wdrażających innowacje produktowe opracowane przez samo przedsiębiorstwo) 5. Niepełna świadomości przedsiębiorców w zakresie problemów, które w ich firmie mogłyby zostać rozwiązane dzięki współpracy z sektorem nauki. 6. Zdecydowana dominacja mikro i małych przedsiębiorstw w strukturze gospodarki 9

10 7. Niski udział korzystających z kształcenia ustawicznego w grupie osób w wieku lat 8. Niski poziom zatrudnienia w działalności B+R w sektorze przedsiębiorstw 9. Programy nauczania oderwane od rzeczywistości biznesowej, szczególnie w naukach technicznych widoczny jest rozziew między wykładanymi przedmiotami a rzeczywistością 10. Brak oferty dla szukających nowych rynków (poza diagnozą i misjami gospodarczymi) 11. Oferta organizacji otoczenia biznesu świadczących usługi finansowe w formie poręczeń nieadekwatna do oczekiwań przedsiębiorców 12. Brak wiedzy jednostek naukowych o potrzebach przedsiębiorców 13. Słabość uczelnianych Centrów Transferu Technologii, które koncentrują się na pozyskiwaniu środków na bieżącą działalność z programów operacyjnych a nie na rzeczywistym transferze technologii Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania delfickiego Na strukturę kluczowych cech (mocnych i słabych stron) województwa wielkopolskiego warto patrzeć z perspektywy wyzwań tworzonych przez cele rozwoju inteligentnego. Poniższa tabela zawiera zestawienie wypracowanego we Wprowadzeniu modelowego zestawu celów rozwoju inteligentnego (zapisanych w skrótowej formie) z opisanymi powyżej czynnikami determinującymi potencjał innowacyjny województwa wielkopolskiego. W poszczególnych komórkach tabeli zaznaczono za pomocą symboli kierunek i siłę wpływu każdego ze zidentyfikowanych czynników na każdy z celów. Symbol +++ (3) oznacza duży pozytywny wpływ, symbol ++ (2) średni pozytywny wpływ, symbol + (1) umiarkowany pozytywny wpływ. Odpowiednio symbol --- (-3) oznacza duży negatywny wpływ, symbol -- (2) średni negatywny wpływ, symbol - (-1) umiarkowany negatywy wpływ. Symbol x (0) oznacza brak wpływu. Suma w ostatnim wierszu pokazuje, w ilu przypadkach i z jaką siłą dany czynnik wpływa na możliwość realizacji celów. Suma w ostatniej kolumnie pokazuje, jak mocno wszystkie zidentyfikowane czynniki wpływają na możliwości realizacji danego celu. 10

11 Poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo rozwojowej, (w tym przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój). Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących edukację. Tabela1.5. Luka pomiędzy potencjałem innowacyjnym a potrzebami regionu Istotny i stabilny potencjał innowacyjny na tle kraju Duża liczba jednostek naukowych i badawczorozwojowyc h; personel w sektorze B+R (poza sektorem przedsiębior stw); Relatywnie wysokie (na tle kraju) nakłady wewnętrzne na działalność B+R, Relatywnie duża liczba pracownikó w naukowobadawczych pracujących w szkolnictwie wyższym, w tym szczególnie profesorów. Relatywne Niski osłabienie potencjału innowacyjne go przedsiębior stw w stosunku do najsilniejszyc h w tym zakresie regionów w ostatnim okresie. transfer wiedzy ze źródeł zewnętrznyc h w postaci zakupu wiedzy. Niski poziom zatrudnienia w B+R w sektorze przedsiębior stw. Niski udział korzystający ch z kształcenia ustawiczneg o w grupie osób w wieku lat. Bogata i stale rozwijająca się sieć podmiotów stanowiącyc h elementy systemu innowacyjne go. Wysoki poziom naukowy i dydaktyczny uczelni Liczne jednostki innowacji i przedsiębior czości, w tym parki naukowe i naukowotechnologicz ne Brak współpracy i nieliczne projekty realizowane pomiędzy Instytucjami Wsparcia i klastrami x x x x x x x x x x x x x x x 0 x x x x x x Rozwój systemu edukacji na wszystkich szczeblach x x x Dostęp do finansowania dla ryzykownych przedsięwzięć dla MŚP + x x x Liczba punktów rekomendacji na rzecz inteligentnego rozwoju w zakresie innowacji przedsiębiorstw dla perspektywy finansowej UE

12 Wspieranie innowacji społecznych i w sektorze publicznym. x x x x x x Wsparcie współpracy międzynarodowej. ++ x ++ x Współpraca między światem nauki i biznesu x Zapewnienie kształcenia, szkolenie i uczenia się przez całe życie. x + x x x x x x Zapewnienie odpowiedniego poziomu inwestycji w systemy kształcenia i szkolenia Poprawa rezultatów procesu kształcenia, stosując zintegrowane podejście uwzględniając kluczowe kompetencje i ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną. Lepsze łączenie rezultatów procesu kształcenia z potrzebami rynku pracy x x x + x x x x ++ 1 x x x x x Ułatwienie młodzieży wchodzenia na rynek pracy. x x x x x x x Propagowania, stosowanie i korzystanie z nowoczesnych usług on line. x Szybki i bardzo szybki dostęp do Internetu. x x x x x x x x x x x x 0 Zwiększenie umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych i włączenia społecznego. x x x x x x x Liczba punktów Źródło: Opracowanie własne rekomendacji na rzecz inteligentnego rozwoju w zakresie innowacji przedsiębiorstw dla perspektywy finansowej UE

13 Jak widać najsilniej oddziałującym pozytywnym czynnikiem na możliwości realizacji celów inteligentnego rozwoju jest wysoki potencjał naukowy i dydaktyczny uczelni. Duży potencjał w omawianym aspekcie mają także pozostałe grupy podmiotów (jednostki badawczorozwojowe poza sektorem przedsiębiorstw i instytucje otoczenia biznesu). Największym problemem w kontekście możliwości realizacji postawionych celów jest brak współpracy pomiędzy tymi podmiotami. Barierę w realizacji niektórych celów stanowi także słabe zainteresowanie kształceniem ustawicznym, a w przypadku innych mniejsza aktywność w zakresie działalności B+R w sektorze przedsiębiorstw. Istniejący potencjał w najwyższym stopniu może przyczynić się do realizacji celu, którym jest rozwój systemu edukacji na wszystkich szczeblach. Daje także duże możliwości poprawy warunków prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej. W kontekście istniejących barier relatywnie najtrudniej będzie zmniejszyć liczbę osób przedwcześnie kończących edukację, połączyć rezultaty procesu kształcenia z potrzebami rynku pracy oraz zwiększyć dostęp do finansowania dla ryzykownych przedsięwzięć dla MŚP. Jednak siła oddziaływania barier jest tu relatywnie niska i można ją z pewnością wyeliminować Możliwe warianty strategii Jakie możliwe warianty strategii, dla osiągnięcia celów wytyczonych przez Strategię Europa 2020 w zakresie inteligentnego rozwoju, wynikają z analizy synergii atutów i słabych stron regionu z szansami i zagrożeniami? Jeżeli podstawą opracowania wariantów strategicznych rozwoju jest metoda analizy SWOT, to może ona prowadzić do zaproponowania czterech głównych wariantów strategicznych oraz ich kombinacji. Należy uwzględnić mianowicie możliwość koncentracji na: Wykorzystaniu szans Wykorzystaniu mocnych stron Przeciwdziałaniu zagrożeniom Neutralizowaniu oddziaływania słabych stron Problem takiego wyboru strategicznego był przedmiotem badania delfickiego. Wszyscy eksperci zgodnie twierdzą, że najlepszym podejściem do rozwoju regionu jest wykorzystywanie mocnych stron do realizacji celów rozwoju inteligentnego. Z punktu widzenia samej koncepcji rozwoju inteligentnego, a w szczególności idei smart specialization 13

14 podejście to wydaje się w pełni uzasadnione. Intuicja ta znalazła potwierdzenie w analizoe metodą TOWS/SWOT, która, oprócz usystematyzowanego połączenia dwóch komplementarnych wobec siebie podejść od zewnątrz do wewnątrz oraz od wewnątrz na zewnątrz, jak również badania efektu synergii występującego między czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi, oferuje cztery normatywne strategie działania, a mianowicie 1 : siły słabości szanse Strategia ofensywna (maxi maxi) Strategia konkurencyjna (mini maxi) zagrożenia Strategia konserwatywna (maxi mini) Strategia defensywna (mini - mini) Analizę TOWS/SWOT przeprowadzono w oparciu o wcześniej zidentyfikowane i powyżej uszeregowane według ważności elementy analizy SWOT - szanse, zagrożenia, mocne strony, i słabe strony Województwa Wielkopolskiego. Poszczególne czynniki należące do każdej z kategorii (S, W, O i T) zestawiono w ośmiu tabelach, analizując ich wzajemne oddziaływania (Załącznik 4.). Charakter możliwych oddziaływań odzwierciedlają następujące pytania: Czy zidentyfikowane zagrożenia osłabią siły? Czy zidentyfikowane szanse spotęgują siły? Czy zidentyfikowane zagrożenia spotęgują słabości? Czy zidentyfikowane szanse pozwolą przezwyciężyć zidentyfikowane słabości? Czy zidentyfikowane siły pozwolą wykorzystać szanse? Czy zidentyfikowane słabości nie pozwolą na wykorzystanie szans? Czy zidentyfikowane siły pozwolą przezwyciężyć zagrożenia? Czy zidentyfikowane słabości wzmocnią siłę oddziaływania zagrożeń? Udzielenie odpowiedzi na powyższe pytania pozwoliło określić sumaryczne powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami SWOT (mocnymi stronami, słabymi stronami, szansami i zagrożeniami), które ujęto w formie sum interakcji, sum iloczynów wag i interakcji oraz ich podsumowań zawartymi w poniższym zestawieniu. 1 K. Obłój, Strategia organizacji, PWE, Warszawa 2007, s

15 Tabela 4.5. Wyniki analizy TOWS/SWOT dla Województwa Wielkopolskiego Szanse Zagrożenia TOWS (tablica 3) TOWS (tablica 2) Suma interakcji 32 Suma interakcji 48 Suma iloczynów wag i interakcji 4,25 Suma iloczynów wag i interakcji 5,53 SWOT (tablica 6) SWOT (tablica 8) Suma interakcji 38 Suma interakcji 6 Suma iloczynów wag i interakcji 5,6 Suma iloczynów wag i interakcji 0,78 Siły Podsumowanie TOWS/SWOT suma interakcji 70 TOWS/SWOT suma iloczynów wag i interakcji 9,85 Podsumowanie TOWS/SWOT suma interakcji 54 TOWS/SWOT suma iloczynów wag i interakcji 6,31 Słabości TOWS (tablica 5) TOWS (tablica 4) Suma interakcji 26 Suma interakcji 52 Suma iloczynów wag i interakcji 2,79 Suma iloczynów wag i interakcji 4,79 SWOT (tablica 7) SWOT (tablica 9) Suma interakcji 32 Suma interakcji 24 Suma iloczynów wag i interakcji 3,82 Suma iloczynów wag i interakcji 2 Podsumowanie Podsumowanie TOWS/SWOT suma TOWS/SWOT suma interakcji 58 interakcji 76 TOWS/SWOT suma TOWS/SWOT suma iloczynów wag i interakcji 6,61 iloczynów wag i interakcji 6,79 Źródło: Opracowanie własne Z analizy tabeli wynika, iż: najwięcej oddziaływań występuje pomiędzy słabościami, a zagrożeniami, przy czym w większości są to oddziaływania od zewnątrz do wewnątrz zagrożenia mogą spotęgować słabe strony. Zidentyfikowane słabości w dużo mniejszym stopniu wzmacniają oddziaływanie zagrożeń. także dużo oddziaływań występuje pomiędzy szansami i silnymi stronami. W szczególności wysoką wartość przyjmuje tu suma iloczynów wag i interakcji, co oznacza silne relacje pomiędzy szansami a silnymi stronami. W nieco większym stopniu oddziałują tu relacje od wewnątrz do zewnątrz zidentyfikowane siły mają potencjał pozwalający dobrze wykorzystać zidentyfikowane szanse. Wskaźniki obrazujące relacje od zewnątrz do zewnątrz są także relatywnie wysokie zidentyfikowane szanse powinny wzmocnić silne strony regionu. relacji pomiędzy szansami i słabościami jest nieco mniej i są one słabsze. Stopień, w jakim słabości mogą przeszkodzić w wykorzystaniu szans jest większy niż stopień, w jakim szanse mogłyby pomóc ograniczyć słabości. podobna liczba i siła relacji występuje między siłami i zagrożeniami. W tym przypadku zdecydowanie przeważają relacje od zewnątrz do wewnątrz. Zagrożenia mogą znacznie osłabić siły. Potencjał sił w niwelowaniu zagrożeń jest zdecydowanie mniejszy. 15

16 Po zliczeniu oddziaływań w ramach każdej z możliwych interakcji i skorygowaniu otrzymanych wyników o wagę każdego z czynników uwzględniającą jego miejsce w rankingu oceniono cztery warianty strategiczne: Wariant 1.Strategia ofensywna polegająca bazowaniu na silnych stronach w celu wykorzystania szans (Maxi-maxi). Zidentyfikowano 70 oddziaływań pomiędzy szansami i siłami. Zależności te zostały zidentyfikowane w macierzach SOWT/TOWS zamieszczonych w Załączniku 4. Suma iloczynów tych interakcji z przyznanymi im wagami wyniosła 9,85. Oddziaływanie szans i sił można ocenić jako prawie symetryczne. Stwierdzono 38 możliwości, w których występujące w regionie silne strony pozwolą wykorzystać szanse rysujące się w otoczeniu. Chodzi o dość istotne czynniki, ponieważ wartość ważona wyniosła 5,6. Oddziaływań w drugą stronę jest niewiele mniej wystąpiły 32 przypadki, w których szanse potęgują silne strony regionu, uwzględniając wagi otrzymano tu wartość 4,25. Wariant 2. Strategia konserwatywna polegająca na minimalizowaniu negatywnego oddziaływania zagrożeń poprzez przeciwstawianie im sił (Maxi-mini). W tym przypadku wprawdzie oddziaływań jest dość dużo, bo 54. Są one jednak słabsze (suma iloczynów wag i interakcji wynosi 6.31). Nie są to także oddziaływania symetryczne. Występuje 48 możliwości osłabienia sił przez zagrożenia i są to przypadki o dość dużym znaczeniu (suma iloczynów wag i interakcji wynosi 5,53). Niestety oddziaływanie w drugą stronę jest znacznie rzadsze (6 możliwości niwelowania zagrożeń przy wykorzystaniu sił) i słabsze (suma iloczynów wag i interakcji 0,57). Wariant 3. Strategia konkurencyjna polegająca na eliminowaniu słabych stron i wykorzystywaniu okazji (Mini-maxi). Zidentyfikowano tu podobną liczbę interakcji (58) o zbliżonej sile oddziaływania (suma iloczynów wag i interakcji 6,61). Liczba interakcji w obie strony jest porównywalna (w 32 przypadkach słabości mogą utrudnić wykorzystanie szans, a w 28 przypadkach szanse mogą pomóc przezwyciężyć słabości. Pozytywne oddziaływania od zewnątrz do wewnątrz mają większą siłę (suma iloczynów wag i interakcji 3,32), niż negatywne oddziaływania od wewnątrz do zewnątrz (suma iloczynów wag i interakcji 2,79). Wariant 4. Strategia defensywna polegająca na minimalizowaniu negatywnego oddziaływania czynników wewnętrznych i zewnętrznych (Mini-mini). Oddziaływań pomiędzy obydwoma kategoriami czynników negatywnych jest relatywnie dużo (76). Ich siła jest natomiast porównywalna do siły oddziaływań między siłami i zagrożeniami oraz słabościami i szansami (suma iloczynów wag i 16

17 interakcji 6,79). Zdecydowanie więcej jest sytuacji, kiedy zagrożenia potęgują słabości (52) niż tych, kiedy słabości potęgują oddziaływanie zagrożeń (24). W tym pierwszym przypadku wyższa też jest znacznie siła oddziaływań (suma iloczynów wag i interakcji wynosi 4,79), podczas gdy w odwrotnej sytuacji tylko 2.0. Z powyższej analizy wynika, że dość duży potencjał silnych stron województwa daje możliwość wykorzystanie pojawiających się szans, w szczególności: Liczny personel w sektorze B+R może pozwolić dobrze wykorzystać szanse związane ze środkami z kolejnej perspektywy ukierunkowanymi na zacieśnienie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki, ale także daje nadzieję na właściwe wykorzystanie szans związanych ze zmianami w szkolnictwie wyższym. Wykorzystaniu podobnych szans sprzyjać będzie wystarczający liczbowo potencjał instytucji sektora B+R. Oddziaływanie jest symetryczne szanse pozwalają wzmocnić siły regionu. Na przykład zwiększone środki na współpracę sektora nauki z sektorem gospodarki mogą wzmocnić jednostki sektora B+R oraz utrzymać a nawet powiększyć personel w sektorze B+R. Szanse mają też pewien potencjał w przezwyciężaniu słabości. Spośród czynników negatywnych większą uwagę należy zwracać na czynniki zewnętrzne (zagrożenia), szczególnie takie jak utrzymywanie się biurokratycznej struktury uczelni wyższych. To zagrożenie może osłabić oddziaływanie wzmiankowanych silnych stron i utrudnić wykorzystanie szansy efektywnej absorpcji środków kolejnej perspektywy finansowej. Jednakże w wymiarze wewnętrznym, siły mają większe znaczenie niż słabości. Rekomendowana strategia Biorąc pod uwagę zarówno liczbę interakcji jak i ich wartość można rekomendować do wdrożenia warian1 nr. 1: strategię ofensywną (maxi-maxi ) opartą na mocnych stronach i szansach. Proponowana ofensywna strategia w konkretnych uwarunkowaniach województwa wielkopolskiego powinna opierać się na wykorzystaniu kluczowych silnych stron regionu. Przede wszystkim należy uwzględnić dwie kluczowe mocne strony: Duży potencjał gospodarczy województwa oraz wyższy niż średnia krajowa udział przedsiębiorstw przemysłowych w strukturze wartości dodanej oraz Liczny personel w sektorze B+R (poza sektorem przedsiębiorstw). Szczególnie wysoka liczba pracowników naukowo-badawczych pracujących w szkolnictwie wyższym, w tym profesorów. Region powinien postawić na rozwój i umacnianie tych atutów. Warto zatem koncentrować się na wspieraniu konkurencyjności przedsiębiorstw, a szczególnie ich innowacyjności. Tym bardziej, że jest to powiązane z atutem związanym z liczną kadrą w sektorze B+R. Inwestowanie w sektor B+R, jest także uzasadnione jego aktualnym, stosunkowo wysokim potencjałem, z licznymi, zróżnicowanymi podmiotami. 17

18 Kolejnym kierunkiem działań powinno być dalsze wzmacnianie i lepsze wykorzystanie atutu w formie Stosunkowo dużej liczby instytucji otoczenia biznesu. Należy inwestować we wzmacnianie ich potencjału organizacyjnego, profesjonalizację działań, ale także lepsze dostosowanie świadczonych usług do potrzeb silnego i zróżnicowanego sektora gospodarczego. Zasadnym jest nie tyle koncentrowanie się na wspieraniu samych instytucji, co usług przez nie świadczonych na rzecz przedsiębiorstw. Wówczas następuje weryfikacja zarówno struktury jak i jakości świadczonych usług przez samych przedsiębiorców. Warto w procesie rozwoju wykorzystać silny sektor ICT, który może oddziaływać także na inne sektory gospodarki poprzez zapewnienie dostępu do najwyższej jakości usług i produktów technologii cyfrowych po umiarkowanych cenach. Szczególnie trudne w polskich warunkach jest zapewnienie współpracy pomiędzy sektorem nauki i gospodarką. Stąd ważnym atutem regionu jest występowanie Wypracowanych i sprawdzonych prywatnych kanałów współpracy przedsiębiorców z przedstawicielami instytucji nauki. Te, głównie nieformalne relacje, przynoszą już korzyści, ale warto je umacniać i przekształcać w więzi instytucjonalne. Można na przykład radykalnie obniżyć czy zrezygnować z narzutów uczelnianych na usługi świadczone na rzecz gospodarki przez tych pracowników, którzy samodzielnie zgłoszą taką działalność. Działalność na rzecz gospodarki powinna stać się ważnym kryterium okresowej oceny nauczycieli akademickich. Warto także propagować dobre praktyki i nagradzać/honorować samych pracowników jak i firmy z którymi współpracują. Całość interwencji ma szansę zapewnić osiągniecie wyników w zakresie rozwoju inteligentnego, albowiem interwencja skierowana jest na kluczowe obszary, a jednocześnie wzmacnia mocne strony województwa wielkopolskiego. Powodzenie interwencji będzie związane także z możliwością koncentracji na szansach regionu, wśród których kluczową rolę mają Środki z kolejnej perspektywy finansowej ukierunkowane na zacieśnianie współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki na poziomie regionu. Wykorzystanie tej szansy będzie decydujące dla powodzenia działań nastawionych na wykorzystanie mocnych stron. I odwrotnie rysująca się szansa doskonale odpowiada istniejącym atutom. Koncentracja na innych niż wzrost innowacyjności obszarach interwencji funduszy europejskich mogłaby doprowadzić do niepełnego wykorzystania tych funduszy, w kontekście preferencji formułowanych przez Komisję Europejską, ale co jeszcze ważniejsze mogłaby skutkować zaprzepaszczeniem potencjału mocnych stron województwa. Wśród kolejnych szans zanotowano głównie te, które związane są z możliwymi zmianami ułatwiającymi transfer wiedzy. Mając świadomość istniejących obecnie licznych, także formalno - prawnych barier transferu wiedzy warto nastawić się na możliwość, że będą one usuwane przez władze centralne, które posiadają już świadomość ich istnienia i podjąć tym bardziej działania które zapewnią wykorzystanie tej zmiany. Wśród szans wysoką pozycje zyskał Rozwój rynku innowacji społecznych i innowacji w administracji. Wiąże się to z mocną stroną województwa jaką jest Stosunkowo wysoki wskaźnik sprawności instytucjonalnej Wielkopolski na tle innych regionów w kraju. Można założyć, że sprawne i innowacyjna administracja, i szerzej, zarządzanie rozwojem, staną się wyróżnikiem województwa zwiększającym konkurencyjność także sektora gospodarczego. Taka sprawna administracja oddziaływująca na poszczególne elementy mocnych stron i szans zachęcać powinna 18

19 dodatkowo do współpracy stronę praktyki gospodarczej ze sferą nauki. Skuteczna realizacja strategii agresywnej powinna doprowadzić także do zneutralizowania słabych słabszych stron rozwoju województwa wielkopolskiego i istotnie poprawić pozycję regionu w skali krajowej i międzynarodowej. Na ile zarysowany wybór strategii agresywnej jest adekwatny warto zweryfikować w świetle doświadczeń innych krajów. Były one przedmiotem benchmarkingu. Analiza benchmarkingowa dobre praktyki Pełna analiza benchmarkingowa została zawarta w Załączniku 4.1, w tym miejscu można przytoczyć niektóre zidentyfikowane w jej trakcie dobre praktyki Doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych, jak Niemcy i Szwajcaria, ale także jak Hiszpania posiadająca podobny poziom rozwoju - wskazują na powszechne wykorzystanie nowoczesnych instrumentów do wsparcia innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Zidentyfikowane dobre praktyki wsparcia rozwoju obejmują przede wszystkim oddziaływanie na transfer wiedzy i dostęp do nowoczesnych form finansowania innowacyjnych przedsięwzięć. Generalnie więc podtrzymują rekomendację do przyjęcia strategii opartej na wzmacnianiu sektora gospodarczego i naukowego, a w szczególności na stymulowanie powiązań pomiędzy nimi. Szczególnie ważny jest przykład Hiszpanii gdzie stosuje się rekomendowane dalej w niniejszym rozdziale popytowe podejście do procesów innowacyjnych. W pierwszych latach XXI wieku w Hiszpanii nastąpiło przeformułowanie polityki gospodarczej, w kierunku uwzględnienia potrzeby wzmocnienia potencjału innowacyjnego regionów, zwłaszcza tych słabiej rozwiniętych. W 2010 r. przyjęto państwową strategię innowacji E2i (hiszp. Estrategia Estatal de I nnovacion E2 i) na lata Wspomniana strategia uwzględnia po raz pierwszy konieczność uwzględnienia czynników popytowych czynników w polityce wspierania innowacji. Mimo trudności finansowych, które przeżywa obecnie Hiszpania, nowa strategia ma priorytet w polityce gospodarczej państwa, a konieczne programy oszczędnościowe nie powinny mieć istotnego wpływu na jej realizację. W stosunku do poprzednich programów koncentruje się raczej: na projektach grupowych niż indywidualnych; długo- niż krótkookresowych oraz o wyższym ryzyku badawczym i rozmiarach. Program Ingenio 2010 składa się on z czterech programów szczegółowych: Consolider, CENIT, AVANZA oraz EUROINGENIO. Pierwszy z nich jest najważniejszym instrumentem wparcia współpracy między uczestnikami procesów innowacyjnych. Oprócz wsparcia projektów, wspieranych także przez inne programy szczegółowe oraz linie finansowe, CENIT wspiera fundusz funduszy kapitału ryzyka oraz program Torres-Quevado, mający na celu zwiększenie przepływu osób posiadających doktorat do przedsiębiorstw prywatnych. Program Consolider wspiera sferę badawczą (przede wszystkim projekty badawcze, ale także infrastrukturę) głównie w formie dotacji celowych. Program Avanza zawiera szereg instrumentów służących budowie społeczeństwa informacyjnego. Powyższy przykład świadczy o docenianiu nowoczesnych form oddziaływania na procesy rozwoju inteligentnego i harmonizuje z rekomendacjami niniejszego badania. Z kolii przykład Szwajcarii pokazuje, iż przewaga w B+R i innowacjach powstaje m.in. dzięki 19

20 sieci powiązań i współpracy przedsiębiorstw sektora prywatnego z wyższymi uczelniami. Obecnie władze państwowe systematycznie zwiększają środki finansowe na rozwój szkolnictwa w zakresie innowacji. W oficjalnym komunikacie z 24 stycznia 2007 r., Rada Federalna zaproponowała wzrost wydatków o kolejne 6% na rozwój B+R i przeznaczenie w latach środków o łącznej sumie 12,6 mld euro. Także doświadczenia Niemiec pokazują zasadność nie tylko rekomendacji niniejszego badania, ale zdaja się sugerować wybór wariantu przyszłego programu operacyjnego zorientowanego na kapitał ludzki i innowacyjność. Siłą niemieckiego systemu innowacji są małe i średnie przedsiębiorstwa silnie zaangażowane w procesy innowacyjne i aktywnie współpracujące z placówkami badawczo-rozwojowymi. Niemcy stosowały w przeszłości politykę nakierowaną na dyfuzję innowacji (podobny model funkcjonował też w np. w Szwajcarii). Chociaż obserwuje się stopniową ewolucję tego modelu w kierunku większego akcentu na pobudzanie do kreowania nowych rozwiązań i najbardziej zaawansowanych technologii, to jednak na szczeblu regionalnym pewna grupa stosowanych narzędzi nakierowana jest raczej na asymilację wiedzy i jej dyfuzję. W tym kontekście warto nawiązać do ustaleń niniejszego badania, w którym wyodrębniono cztery grupy przedsiębiorstw ze względu na ich potrzeby innowacyjne i tylko w najwyższej sugeruje się potrzebę wsparcia samodzielnej działalności tworzącej unikalne rozwiązania. W odniesieniu do pozostałych można mówić w kontekście modelu niemieckiego o dyfuzji innowacji. Specyfika systemu wsparcia procesów innowacyjnych w USA jest doskonałe rozwiązanie problemu finansowania małych firm badawczo rozwojowych. Istnieją dwa główne sposoby i źródła finansowe dla zakładania i rozwoju prywatnych firm B+R w USA: fundusze prywatne i fundusze rządowe. Wszystkie nowo zakładane firmy wymagają początkowego kapitału w postaci wkładu gotówkowego oraz własnej pracy (często nieodpłatnej) współwłaścicieli. Stosunkowo wcześnie można starać się o finansowanie typu venture capital (VC), czyli przez grupy kapitałowe dużego ryzyka, lub też przez angel funding (AF), czyli bogate osoby prywatne szukające ryzykownego ale potencjalnie bardzo zyskownego inwestowania oraz/lub odpisów podatkowych ( tax shelters ) które dostarczają ponad 80% kapitałów inwestowanych w nowe firmy. Tylko ok. 20% takich inwestycji przynosi zyski, inne straty, ale wysokie zyski z tych trafionych są dużo wyższe niż straty z tych nieudanych. W USA bardzo rozwinięty jest także system Funduszy Rządowych. Jedenaście ministerstw i agencji rządowych oferuje programy finansowania dla małych prywatnych, komercyjnych firm badawczo-rozowjowych działających w USA. Dwa najważniejsze programy to: SBIR (Small Business Innovative Research) - Program Innowacyjności dla Małych Firm; oraz STTR (Small business Technology TRansfer) - Program Transferu Technologii. Wszystkie przytoczone wyżej dobre praktyki zidentyfikowane w ramach benchnmarkingu wybranych krajów potwierdzają z jednej strony trafność proponowanych w ramach niniejszego badania kierunków inwestowania z punktu widzenia celów Strategii Europa 2020, ale także sugerują wyraźne dysproporcje 20