18 stycznia WP w misji UNIIMOG ( )

Transkrypt

1 18 stycznia 2018 WP w misji UNIIMOG ( ) Utworzona 1 kwietnia 1979 r. Islamska Republika Iranu, będąca owocem rewolucji islamskiej, za głównego wroga uznała sąsiedni Irak, oskarżany o zdradę wartości islamskich. Podkreślano, że iraccy szyici, stanowiący w tym państwie większość, byli dyskryminowani przez mniejszość sunnicką. Doniesienia te były w dużej mierze prawą ponieważ nowy przywódca Iraku Saddam Hussein, który marzył o osiągnięciu dominującej roli w rejonie, nie wahał się przed stosowaniem brutalnych środków wobec potencjalnych przeciwników. W obawie przed przeniesieniem rewolucji islamskiej na terytorium jego państwa, w grudniu 1979 r. ostrzegł rządzony przez ajatollaha Chomeiniego Iran przed udzielaniem pomocy irackiej opozycji, grożąc podjęciem stanowczych kroków, z zerwaniem iracko-irańskiego układu pokojowego włącznie. Istotną przyczyną wybuchu wojny były również irackie dążenia do zaanektowania irańskiego Chuzestanu bogatego w złoża ropy naftowej. Konsekwencją rosnącego napięcia w stosunkach iracko-irańskich był wybuch wojny 22 września 1980 r. Ten jedne z najkrwawszych konfliktów po drugiej wojnie światowej spowodował olbrzymie straty po obu stronach. Ostrożnie szacuje się, że Iran stracił ponad 194 tys. żołnierzy i 11 tys. cywilów, a ok. 183 tys. ludzi zostało inwalidami. Po stronie irackiej miło zginąć ok 240 tys. ludzi. Miliony cywili musiało też opuścić swoje miejsca zamieszkania. W trakcie trwania wojny strona iracka posunęła się nawet do użycia broni chemicznej. Mimo zastosowania tak drastycznych środków, żadna z walczących stron nie osiągnęła wyraźnej przewagi. Przedłużający się konflikt od samego początku starała się zażegnać Organizacja Narodów Zjednoczonych. Już 23 września 1980 r. sekretarz generalny Kurt Waldheim zaoferował usługi na rzecz rozwiązania konfliktu. 28 września Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję nr 479, wzywając Irak i Iran do natychmiastowego zaprzestania działań wojennych i przystąpienia do uregulowania spornych kwestii z wykorzystaniem środków pokojowych. Rezolucja, ta jak i kolejne, nie przyniosła jednak skutku. 23 stycznia 1987 r. sekretarz generalny ONZ wystąpił z kolejną inicjatywą dyplomatyczną zmierzającą do zakończenia wojny iracko-irańskiej. Kilkumiesięczne rozmowy międzynarodowe doprowadziły do przyjęcia przez Radę Bezpieczeństwa rezolucji nr 598, wzywającej do natychmiastowego przerwania ognia, wycofania wojsk poza granice uznane przez społeczność międzynarodową oraz całkowitej wymiany jeńców wojennych. Irak zgodził się na przyjęcie tych warunków, wyrażając gotowość do współpracy z Radą Bezpieczeństwa w celu wprowadzenia tych ustaleń w życie. Iran nie odrzucił rezolucji, lecz krytykował niektóre jej postanowienia. Przez kilka następnych miesięcy sekretarz generalny ONZ prowadził dalsze konsultacje w Bagdadzie, Teheranie i Nowym Jorku. Rozmowy tez przyniosły w końcu oczekiwany efekt. 17 czerwca 1988 r. Iran oficjalnie powiadomił o zaakceptowaniu ustaleń Strona 1

2 rezolucji nr 598. Następnego dnia również Irak potwierdził wcześniejszą zgodę na przyjęcie jej warunków. 8 sierpnia Rada Bezpieczeństwa, po uzgodnieniach z Iranem i Irakiem, zdecydowała, że przerwanie ognia nastąpi 20 sierpnia o godz. 3.00, natomiast rozmowy pokojowe rozpoczną się 25 sierpnia w Genewie. 9 sierpnia 1988 r. Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję nr 619 powołującą Grupę Obserwatorów Wojskowych ONZ w Iranie i Iraku (United Nations Iran Iraq Military Observer Group UNIIMOG). Zadania mandatowe obserwatorów UNIIMOG były następujące: ustalenie, w porozumieniu z przedstawicielami stron walczących, przebiegu linii przerwania ognia wzdłuż zajmowanych pozycji w dniu wybuchu wojny, z ewentualnymi odchyleniami od nich, gdyby uznano, iż są one położone zbyt blisko siebie; monitorowanie przestrzegania przez siły zbrojne obu państw przerwania ognia; przeprowadzanie dochodzeń w wypadkach naruszania zwieszenia ognia; nadzór nad wycofaniem wszystkich sił poza granice uznane przez społeczność międzynarodową; działalność na rzecz osiągnięcia przez strony konfliktu porozumienia i rozstrzygnięć zmierzających do zmniejszenia napięcia w stosunkach między nimi i budowy zaufania; nadzór nad przestrzeganiem przez strony ustaleń dotyczących dopuszczalnej ilości wojsk, broni i jej rodzajów, rozmieszczonych bezpośrednio przy granicy uznanej przez społeczność międzynarodową; patrolowanie przez okręty wojenne, działające pod auspicjami ONZ, szlaku wodnego na rzece Szatt al-arab. Misja obserwatorów miała trwać 6 miesięcy, przewidywano jednak możliwość jej przedłużenia. Na szefa Grupy powołano gen. mjr Slavko Jovica z Jugosławii, który pełnił służbę na tym stanowisku do listopada 1990 r. Zastąpił go reprezentujący Bangladesz, brygadier Sahahedul Anam Khan, pełniący obowiązki szefa misji do czasu jej zakończenia. Liczebność grupy wyniosła 400 osób, w tym 350 obserwatorów wojskowych. W skład UNIIMOG weszli przedstawiciele 26 państw, w tym Polski, która wysłała w rejon konfliktu łącznie 45 obserwatorów. Grupa polskich obserwatorów przed wylotem do Bagdadu 15 sierpnia 1988 r. Strona 2

3 Do 20 sierpnia godz. 3.00, w Iraku i Iranie było obecnych już 307 obserwatorów wojskowych i główny element kanadyjskiego pododdziału łączności, co pozwoliło na szybkie rozpoczęcie wykonywania zadań mandatowych. Część Kwatery Głównej misji była rozmieszczona w Teheranie, część zaś w Bagdadzie, natomiast obserwatorzy w czterech sektorach po stronie irańskiej i w trzech po stronie irackiej. Każdy z sektorów kontrolowało kilka grup obserwatorów wśród, których znaleźli się Polacy. Długość linii przerwania ognia sięgająca 1400 km, biegnącej w zróżnicowanym terenie, wymuszała użycie różnych środków transportu, od samochodów, poprzez śmigłowce a na mułach kończąc. Patrole złożone z 2 3 obserwatorów odbyłaby się średnio w liczbie 64 dziennie. Tylko w ciągu pierwszych 9 tygodni od wprowadzenia przerwania ognia obserwatorzy UNIIMOG zanotowali 1072 skargi na nieprzestrzeganie ustaleń pokojowych. Każda z nich była rozpatrywana w drodze szczegółowego dochodzenia. Większość z nich udowodniło, że dochodziło do wymiany oganiam czy też minowania poza linią rozgraniczającą strony konfliktu. Spotkanie majora Ryszarda Woźniak z irackim ppłk. Abdulahem Kazimim, szefem oficerów łącznikowych w zespole Shalmatsh. Na działalności obserwatorów wpłynęła agresja Iraku na Kuwejt i okupacja części tego państwa w sierpniu 1990 r. Mimo tych przeciwności stabilizacja w stosunkach iracko-irańskich postępowała. Spowodowało to, że 27 września 1990 r. Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję nr 671, która redukowała szeregi UNIIMOG do 230 osób, w tym 184 obserwatorów wojskowych. Jednocześnie zdecydowano o przedłużeniu mandatu misji UNIIMOG do końca listopada 1990 r. W tym czasie strony miały wycofać pozostałe oddziały wojskowe co według raportów obserwatorów przebiegało sprawnie. Mimo to ONZ zakładało, że misja zostanie przedłużona o kolejne 6 miesięcy. Na to nie zgodził się jednak Iran, który zgadzał się na przedłużenia mandatu jedynie o 2 miesiące oraz domagał się zmniejszenia liczby obserwatorów do po każdej ze stron. Ostatecznie 28 listopada 1990 r. przyjęto rezolucję Rady Bezpieczeństwa nr 676, która mówiła o przedłużeniu mandatu misji o 2 miesiące i zmniejszeniu jej do 120 obserwatorów wspieranych przez personel cywilny. Strona 3

4 Polscy obserwatorzy z misji UNIIMOG: od lewej mjr Ryszard Chudy, kpt. Roman Kubiak, mjr Ryszard Woźniak, Wiesław Supera, kpt. Andrzej Młodyński, mjr Stanisław Bawiec. Redukcja liczby obserwatorów spowodowała również konieczność zmiany ich rozmieszczenia i struktury sektorów. Po każdej ze stron utworzono po 3 sektory, w których służbę pełniły jedynie 15-osobowe grupy obserwatorów. Dodatkowym utrudnieniem była wspomniana już agresja iracka na Kuwejt. Po upływie czasu jaki Rada Bezpieczeństwa ONZ dała Irakijczykom na wycofanie się z Kuwejtu, 17 stycznia 1991 r. rozpoczęła się ofensywa koalicji międzynarodowej. Tego samego dnia obserwatorzy opuścili Irak. Część z nich udała się na Cypr, inni do Iranu. 31 stycznia Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję nr 685 przedłużającą mandat UNIIMOG do 28 lutego 1991 r. W zaistniałej sytuacji obserwatorzy wojskowi mogli kontynuować swoje zadania jedynie na terytorium Iranu, utrzymując jednak stały kontakt z przedstawicielami władz Iraku poprzez regularne spotkania na granicy irańsko-irackiej. 20 lutego obserwatorzy stwierdzili, że zadania kontrolno-weryfikujące wycofanie wojsk poza wyznaczone linie zostały w pełni wykonane i 28 lutego 1991 r. misję obserwatorów wojskowych UNIIMOG uznano za zakończoną. W czasie jej trwania zginął jeden członek personelu wojskowego. Strona 4

5 Mjr Ryszard Woźniak, zastępca Szefa Obserwatorów Wojskowych misji UNIIMOG gen. por. Patil oraz szef oficerów łącznikowych Iraku w Sektorze Południowym podczas nadania medali W Służbie Pokoju. Jednym z państw biorących udział w misji UNIIMOG w Iraku i Iranie była znajdująca się w okresie przemian ustrojowych Polska. Władze w Warszawie zdecydowały się wysłać 45 polskich oficerów, po 15 w trzech kolejnych zmianach. Jako pierwszy 12 sierpnia 1988 r. do Iraku wyjechał szef polskich obserwatorów, płk Roman Boryszczyk. Trzy dni później do Bagdadu poleciało pozostałych 14 oficerów. Część z nich miała już za sobą doświadczenie w innych misjach pokojowych ONZ na Bliskim Wschodzie, między innymi z misji UNEF II w Egipcie czy też UNDOF w Syrii. Wszyscy znali też język angielski. Ze względu na międzynarodowy charakter misji polscy oficerowie zostali skierowani do poszczególnych grup, działających samodzielnie. Było to swoiste novum, dotychczas bowiem Polacy działali w ramach jednolitych kontyngentów. W Kwaterze Głównej w Bagdadzie służbę pełnili płk Ryszard Boryszczyk i mjr Andrzej Jagiełło, 7 oficerów służyło w Sektorze Południowym, po 3 w Centralnym i Północnym. W czasie wykonywania zadań mandatowych żaden polskich żołnierz nie zginął. Wielu z nich za swoją służbę zostało wyróżnionych medalami W Służbie Pokoju nadawanymi przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Zdjęcia ze zbiorów płk. Ryszarda Woźniaka Strona 5