18 stycznia WP w MKKiN w Wietnamie

Transkrypt

1 18 stycznia 2018 WP w MKKiN w Wietnamie Rozwój sytuacji militarno-politycznej w Wietnamie doprowadził w 1972 roku do podjęcia różnych inicjatyw zmierzających do zakończenia wojny. W wyniku wcześniejszych konsultacji i negocjacji w Paryżu doszło do bezpośrednich rozmów z udziałem przedstawicieli stron wietnamskich i przedstawicieli innych zainteresowanych państw. Wynikiem konferencji paryskiej z udziałem delegacji DRW, Tymczasowego Rewolucyjnego Rządu Republiki Wietnamu Południowego, USA i Republiki Wietnamu (Wietnamu Południowego) było podpisane 27 stycznia 1973 porozumienie w sprawie zakończenia wojny i przywrócenia pokoju w Wietnamie. Na jego mocy walki miały być przerwane, wojska amerykańskie w całości wycofane, a w Wietnamie Południowym miały zostać przeprowadzone konsultacje w kwestii powołania Rady Pojednania i Zgody. Porozumienie wchodziło w życie o godzinie stycznia 1973 roku. Na mocy porozumień paryskich utworzona została Czterostronna Mieszana Komisja Wojskowa, której zadaniem było zapewnienie podjęcia wspólnej akcji dla wcielenia w życie postanowień porozumienia. Do najważniejszych zadań tej komisji należało wprowadzenie w całym Wietnamie przerwania ognia, demontaż amerykańskich baz wojskowych w Wietnamie Południowym, repatriacja jeńców wojennych i osób internowanych. Utworzona została również dwustronna Komisja Mieszana, z zadaniem zapewnienia współdziałania rządu Republiki Wietnamu i TRRRWP w wypełnianiu postanowień dotyczących zaprzestania działań wojennych, repatriacji osób cywilnych i zakazu wprowadzania do Wietnamu Południowego oddziałów wojskowych. Odrębny protokół konferencji paryskiej powołał do życia Międzynarodową Komisję Kontroli i Nadzoru. Jednocześnie przestawała istnieć działająca dotychczas MKNiK. Działalność nowej komisji obejmowała swym zasięgiem jedynie terytorium Wietnamu Południowego. W skład MKKiN w Wietnamie Południowym weszli przedstawiciele czterech państw: Indonezji, Kanady, Polski i Węgier, przy czym 31 lipca 1973 roku rząd Kanady wycofał swoją delegację, a jej miejsce zajęli przedstawiciele Iranu. Najważniejszymi zadaniami MKKiN była kontrola i nadzór nad wykonywaniem przez strony konfliktu ustaleń porozumień paryskich, w szczególności zaprzestania ognia na całym obszarze Wietnamu Południowego, wycofania z jego terytorium wojsk amerykańskich i sprzymierzonych z USA i Republiką Wietnamu sił południowokoreańskich, australijskich, nowozelandzkich oraz tajlandzkich, demontażu amerykańskich baz Strona 1

2 wojskowych, wymiany jeńców i osób internowanych. Kolejna grupa zadań MKKiN dotyczyła już jedynie obu wietnamskich stron konfliktu, tj. TRRRWP i rządu Republiki Wietnamu. Komisja miała przede wszystkim prowadzić nadzór nad faktycznym przerwaniem ognia na całym obszarze Wietnamu Południowego i pomiędzy wszystkimi stronami po zakończeniu działalności Czterostronnej Mieszanej Komisji Wojskowej, nadzorować przestrzeganie zakazu wprowadzania obcych wojsk i doradców wojskowych, uzbrojenia, amunicji, sprzętu i wyposażenia wojskowego, kontrolować zasadność wymiany przez obie strony zniszczonego lub uszkodzonego uzbrojenia, amunicji i sprzętu wojskowego. Komisja miała również nadzorować realizację postanowienia o przekazaniu wietnamskiego personelu cywilnego przetrzymywanego przez reżim sajgoński, czuwać nad przygotowaniami i przebiegiem wolnych, demokratycznych i powszechnych wyborów w Wietnamie Południowym, wreszcie nadzorować redukcję stanów osobowych wojsk obu stron południowowietnamskich i demobilizację redukowanych oddziałów. MKKiN w Wietnamie Południowym ukonstytuowała się 28 stycznia 1973 roku w Sajgonie, tutaj też stacjonowała jej Kwatera Główna. W ramach Komisji powołane zostały: Komitet Polityczny, Komitet Administracyjno-Finansowy, Komitet Wojskowy, Komitet Prawny i Sekretariat Generalny. Utworzono poza tym 7 regionalnych grup inspekcyjnych i 26 grup lokalnych, 12 grup w tzw. punktach wejściowych czyli na lotniskach, w portach i granicznych punktach przejściowych, 7 ruchomych grup dyspozycyjnych do kontroli legalnego wkraczania na teren Wietnamu Południowego w celu wymiany uzbrojenia i wyposażenia wojskowego, wreszcie 7 grup do kontroli wymiany jeńców, osób cywilnych i więźniów politycznych. Strona 2

3 Strona 3

4 Grupy regionalne rozmieszczone zostały w następujących miejscowościach: Hue, Da Nang, Pleiku, Phan Thiet, Bien Hoa, My Tho i Can Tho. Z kolei grypy lokalne rozmieszczone zostały po jednej w każdym z okręgów administracyjnych, a w ich skład wchodziło początkowo 8, później 4 oficerów (po 2, później po 1 z każdej 4 delegacji). W 1973 roku MKKiN miała swoje placówki w 47 miejscowościach, rozrzuconych po całym terytorium Wietnamu Południowego. Niektóre z nich znajdowały się w najbardziej oddalonych, często trudno dostępnych rejonach. W pierwszym okresie środki transportu powietrznego zapewniała armia amerykańska, w późniejszym okresie funkcjonowania Komisji zadanie to powierzono cywilnym liniom lotniczym Air America, które utworzyło Służbę Powietrzną MKKiN. Pierwsza zmiana delegacji polskiej do MKKiN liczyła 290 osób, z czego 183 osoby to wojskowi. Na czele delegacji polskiej stał ambasador Wasilewski, natomiast dowództwo nad wojskowymi powierzono gen. bryg. Marianowi Rybie, mającemu już bardzo bogate doświadczenie wyniesione z prac KNPN w Korei, której członkiem był w latach Polacy zajmowali różnego rodzaju stanowiska we wszystkich komórkach Kwatery Głównej Komisji, ale przede wszystkim pełnili służbę kontrolno-nadzorczą w terenie. Druga zmiana delegacji polskiej, licząca 200 osób, kierowana była przez ambasadora Eugeniusza Kułagę, natomiast grupą wojskową dowodził gen. bryg. Rudolf Dzipanow. Wreszcie na czele trzeciej (190 osób, z tego około 130 wojskowych) i trwającej zaledwie miesiąc czwartej zmiany polskiej delegacji (55 osób) stał ambasador Ryszard Fijałkowski. Jego zastępcą do spraw wojskowych w trzeciej zmianie był gen. bryg. Czesław Dęga, natomiast w czwartej zmianie wojskowymi dowodził gen. bryg. Tadeusz Bełczewski. Sam proces przygotowania personelu do pełnienia służby w MKKiN w Wietnamie Południowym był bardzo zbliżony do tego, w jaki sposób szkolono i przygotowywano członków polskiej delegacji do prac w komisji koreańskiej i komisji działających wcześniej w Indochinach. Uczestnicy polskiej misji przeszli intensywne szkolenie w zakresie prawa międzynarodowego, struktury organizacyjnej, form i sposobów pracy MKKiN, historii regionu, jego geografii, warunków demograficznych, sytuacji społeczno-politycznej, gospodarczej, wreszcie jednym z najważniejszych zagadnień była aktualna sytuacja militarna w Wietnamie Południowym. Pierwsza zmiana polskiej delegacji do MKKiN w dosłownym niemal znaczeniu przecierała szlaki przyszłym rotacjom. Pierwsze dwa miesiące upłynęły w wyjątkowo prymitywnych warunkach. Strona 4

5 Opaska naramienna płk. Tadeusza Królikiewicza uczestnika Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie. Formy pracy MKKiN kształtowały się już w codziennej jej działalności. Podobnie jak w pracach poprzednich komisji, czy to w Korei, czy to w państwach Indochin, obowiązywała zasada jednomyślności, przy czym mogły też zapadać uchwały większościowe. Jednakże raporty o wypadkach pogwałcenia lub groźby pogwałcenia układu mogące doprowadzić do wznowienia działań wojennych musiały być podejmowane jednomyślnie przez wszystkich członków MKKiN. W dwuletniej działalności Komisji wielokrotnie dochodziło do rozbieżności przy podejmowaniu uchwał czy przygotowywaniu raportów. W takiej sytuacji każdy z jej członków mógł przedstawić własny punkt widzenia czy własną interpretację, przy czym jednak takie dokumenty nie miały charakteru oficjalnego raportu. W okresie pierwszych dwóch miesięcy pracy Kwatera Główna MKKiN rozpatrzyła na swych posiedzeniach w Sajgonie 220 skarg skierowanych przez strony porozumienia i 231 raportów delegacji narodowych, które napłynęły od grup kontrolnych działających w terenie. Grupy terenowe rozpatrzyły 844 skargi i na żądanie stron przeprowadziły 407 dochodzeń. W tym czasie udało się całkowicie lub częściowo zrealizować najważniejsze postanowienia konferencji paryskiej, w szczególności: przerwano działania wojenne na całym obszarze Wietnamu Południowego, doprowadzono do zaprzestania bombardowań terytorium DRW i terenów Wietnamu Południowego znajdujących się w rękach TRRRWP, do końca marca z terytorium Wietnamu Południowego wycofane zostały wojska amerykańskie oraz kontyngenty wojskowe Korei Południowej, Australii, Nowej Zelandii i Tajlandii, władze DRW uwolniły 456 lotników amerykańskich, TRRRWP uwolnił 100 żołnierzy amerykańskich i 21 osób cywilnych, strony południowowietnamskie rozpoczęły wymianę jeńców i więźniów politycznych, rozpoczęte zostało rozminowywanie wód terytorialnych DRW. Strona 5

6 Pierwsze miesiące działalności MKKiN w Wietnamie Południowym nie były wolne od napiętych, niebezpiecznych dla jej członków, wydarzeń i sytuacji. Wiele grup terenowych musiało swoje zadania wykonywać w terenie jeszcze nie rozminowanym, nie rzadko też inspektorzy dostawali się w strefę wymiany ognia pomiędzy wietnamskimi stronami konfliktu. Tylko do końca lipca 1973 roku MKKiN zanotowała ok takich incydentów. W okresie pierwszych dwóch miesięcy działalności inspektorzy MKKiN nadzorowali zwolnienie 4273 żołnierzy. Natomiast do sierpnia 1974 roku TRRRWP przekazał stronie sajgońskiej 5000 jeńców i więzionych osób cywilnych, władze sajgońskie z kolei wydały żołnierzy i cywilów, nadal jednakże przetrzymując w więzieniach i obozach ok osób. MKKIN nie mogła przystąpić do wykonania jednego z ważniejszych zadań jakie na niej spoczywało, mianowicie kontroli likwidacji amerykańskich baz wojskowych rozmieszczonych na terytorium Wietnamu Południowego, a to dlatego, że wbrew ustaleniom konferencji paryskiej Amerykanie bazy te, wraz ze znajdującym się tam sprzętem, przekazali siłom zbrojnym Wietnamu Południowego. Pamiątkowa odznaka MKKiN w Wietnamie. Mimo podpisania porozumienia paryskiego w styczniu 1973 roku, żadna ze stron nie miała zamiaru przestrzegać jego postanowień. Sajgon stale wzmacniał swe siły zbrojne, korzystając z nielegalnej pomocy amerykańskiej. Nie inaczej postępowała DRW, stale przerzucając broń, amunicję, wyposażenie dla oddziałów TRRRWP. Chociaż w pierwszym okresie funkcjonowania MKKiN udało się doprowadzić do wygaszenia działań wojennych na terenie Wietnamu Południowego, to ten stan względnego spokoju okazał się krótkotrwały. Wzmocniony amerykańską pomocą rząd sajgoński dążył do wyeliminowania oddziałów TRRRWP i wpływów komunistycznych w wielu regionach Wietnamu Południowego. Coraz częściej dochodziło do bardzo Strona 6

7 poważnych starć zbrojnych z udziałem całych dywizji, wspieranych siłami artylerii i lotnictwa. Rosło zagrożenie dla członków MKKiN, przede wszystkim wykonujących zadania kontrolno-nadzorcze w terenie. W tej sytuacji delegacje polska i węgierska zdecydowały się na wycofanie swego personelu z dziesięciu grup terenowych pracujących w najbardziej zagrożonych i niebezpiecznych rejonach. Stosunku władz sajgońskich do członków MKKiN nie można uznać za przyjazny, a wręcz przeciwnie, wielokrotnie, szczególnie przedstawiciele Polski i Węgier, jako pochodzący z obcego ideologicznie obozu socjalistycznego, wspierającego ruchy narodowowyzwoleńcze w Wietnamie, Laosie i Kambodży, spotykali się z przejawami agresji i wrogości. W marcu 1974 roku TRRRWP wystąpił z 6 punktowym planem osiągnięcia pokoju i zgody narodowej. Plan ten przewidywał: natychmiastowe przerwanie ognia i ścisłe przestrzeganie zawieszenia broni na całym terytorium Wietnamu Południowego, zwrot przetrzymywanego personelu wojskowego i więźniów cywilnych, natychmiastowe zapewnienie ludności swobód demokratycznych, powołanie Krajowej Rady Pojednania Narodowego i Zgody, zorganizowanie wolnych i demokratycznych wyborów powszechnych oraz uregulowanie spraw sił zbrojnych. Władze sajgońskie jednakże odniosły się do tych propozycji negatywnie. Jesienią 1974 roku coraz wyraźniejszej zmianie, na korzyść TRRRWP, zaczynał ulegać stosunek sił w Wietnamie Południowym. Znacznemu ograniczeniu uległo amerykańskie wsparcie finansowe dla władz sajgońskich. Amerykanie drastycznie ograniczyli również dostawy części zamiennych, paliwa, sprzętu i amunicji. Na skutek tego władze sajgońskie zmuszone zostały do wykreślenia znacznej części, wcześniej zaplanowanych, operacji przeciw partyzanckich. W ty samym czasie w Hanoi uznano, że sytuacja dojrzała do ostatecznego rozstrzygnięcia. 10 marca 1975 roku ruszyła ofensywa sił ludowych. W obliczu eskalacji działań wojennych MKKiN nie miała żadnej możliwości dalszego wykonywania swych zadań. Żadna ze stron nie była w stanie zapewnić inspektorom najskromniejszych nawet warunków bezpieczeństwa. Ponad półtoramiesięczne walki doprowadziły do zupełnej klęski sił sajgońskich i zwycięstwa sił komunistycznych, które 30 kwietnia opanowały Sajgon, a kilka dni później całe terytorium Wietnamu Południowego wraz z przybrzeżnymi wyspami. Całkowita klęska militarna jednej ze stron konfliktu wietnamskiego oznaczała jednocześnie zakończenie działalności MKKiN, ustała bowiem przyczyna dla której została ona na konferencji paryskiej powołana. W kwietniu 1975 roku Sajgon opuściły delegacje Indonezji i Iranu, a w maju delegacje Polski i Węgier. Ostatnia zmiana polskiej delegacji liczyła 55 osób. Strona 7