bezpieczeństwo w sieci

Transkrypt

1 bezpieczeństwo w sieci

2 Internet: dobry czy zły? Internet zrewolucjonizował wiele dziedzin ludzkiego życia. Umożliwia wszechstronną komunikację i ułatwia kontakty niwelując ograniczenia przestrzenne i zapewniając porozumiewanie się w czasie rzeczywistym. Stał się niezbędny jako narzędzie pracy i rozrywki, ułatwia naukę i rozwijanie zainteresowań. Internet przestał więc być sprawą wyboru, stał się wręcz koniecznością. Sam w sobie Internet nie jest ani dobry ani zły. Jest pomocnym narzędziem, tak jak np. samochód, który ułatwia i przyspiesza komunikację. Jednak z jego używaniem wiąże się pewne ryzyko. Dotyczy to głównie osób o nie wyrobionym jeszcze światopoglądzie a więc młodzieży kształtującej swój obraz świata w oparciu o zdobywaną ciągle wiedzę, również za pośrednictwem Internetu.

3 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 1. Niechciane i nieodpowiednie treści; 2. Nękanie w Internecie - cyberprzemoc, (ang. Cyberbulling), mobing elektroniczny, prześladowanie internetowe, hejt; 3. Zagrożenia związane ze spotkaniami z osobami poznanymi w Sieci; 4. Łamanie prawa /straty finansowe; 5. Uzależnienie od Internetu.

4 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 1. Niechciane i nieodpowiednie treści: Każdy internauta jest narażony na kontakt z treściami, z którymi nie chciałby mieć do czynienia. Są nimi m.in. materiały promocyjne tak zwany spam, przesyłane do indywidualnych użytkowników; mogą to być reklamy, linki prowadzące do stron lub inne materiały w wersji elektronicznej. Spam stanowi nawet do 50 % korespondencji krążącej po internecie; w większości jest niezbyt groźny. niebezpieczne pliki - wirusy, trojany szkodliwe dla naszego komputera i oprogramowania.

5 Podstawowe rodzaje niebezpiecznych treści to: treści prezentujące przemoc, pornografię; treści prezentujące rasizm i ksenofobię; treści nawołujące do popełnienia przestępstw; treści promujące faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa; treści zachęcające do prostytucji lub hazardu,

6 NIEBEZPIECZNE TREŚCI TO TAKŻE: treści zawierające elementy psychomanipulacji a także promujące używki

7 Treści nieodpowiednie bardzo często są atrakcyjne i poszukiwane przez młodego odbiorcę. Kontakt dzieci i młodzieży z treściami tego typu może spowodować długotrwałe negatywne konsekwencje emocjonalne oraz poznawcze, w tym: - fałszywe postrzeganie świata, - podważenie poczucia bezpieczeństwa, - budowanie przekonania, że patologiczne zachowania są normą.

8 Jak się ustrzec? Metodą ograniczenia kontaktu dzieci i młodzieży z nielegalnymi treściami w Internecie może być oprogramowanie filtrujące. Warto jednak pamiętać, że filtrowanie tego typu powinno być uruchomione na wszystkich urządzeniach z których korzysta dziecko, również mobilnych. Filtrowanie treści internetowych odbywa się zazwyczaj w oparciu o białą lub czarną listę stron internetowych (odpowiednio: stron bezpiecznych, po których dziecko bezpiecznie może się poruszać lub stron wykluczonych, na które dziecko nie powinno wchodzić) lub słów kluczowych obecnych w treści strony.

9 W przypadku kiedy nasze dziecko lub my natrafimy w sieci na treści szkodliwe lub nielegalne (materiały przedstawiające seksualne wykorzystanie dzieci, pornografia związana z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, rasizm i ksenofobia), powinniśmy poinformować o tym zespół Dyżurnet.pl ( punkt kontaktowy zajmujący się przyjmowaniem zgłoszeń dotyczących treści nielegalnych, ich analizą i współpracą w tym zakresie z policją. Zgłoszenie możemy złożyć anonimowo, podanie swojego adresu umożliwi nam śledzenie jego losów.

10 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 2. Nękanie w Internecie cyberprzemoc (ang. cyberbulling), mobing elektroniczny, prześladowanie internetowe to wykorzystywanie technik komunikacyjnych i internetowych do świadomego, wielokrotnego i wrogiego zachowania się osoby lub grupy osób, mającego na celu krzywdzenie innych.

11 Czym jest CYBERPRZEMOC?

12 CYBERPRZEMOC to inaczej przemoc z użyciem mediów elektronicznych przede wszystkim Internetu i telefonów komórkowych. Cyberprzemoc = agresja elektroniczna Polska nazwa wywodzi się z angielskiego zestawienia dwóch słów cyberbulliying - cyber i bull, gdzie bully oznacza brutalność.

13 CYBERPRZEMOC W odróżnieniu od tradycyjnej formy przemocy zjawisko cyberprzemocy charakteryzuje: - wysoki poziom anonimowości sprawcy - szybkość rozpowszechnianych materiałów kierowanych przeciwko ofierze; - powszechna dostępność sieci; - ciągłość trwania

14 Podstawowe formy zjawiska to: - przemoc werbalna w sieci - wulgarne wyzywanie, poniżanie, ośmieszanie, straszenie, nękanie, szantaż, hejt. - rejestrowanie filmów i zdjęć wbrew woli danej osoby - publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć, filmów z użyciem Sieci, - podszywanie się w Sieci pod kogoś wbrew jego woli.

15 Gdzie możemy się spotkać z cyberprzemocą?

16 Przeprowadzone badania Na podstawie badań przeprowadzonych przez firmę Gemius na zlecenie Fundacji Dzieci Niczyje wynika, że 52% internautów w wieku miała do czynienia z przemocą werbalną. Co szósty ankietowany był straszony i szantażowany. Powszechnym zjawiskiem okazuje się też tak zwana kradzież tożsamości, ponieważ 30% internautów potwierdza, że ktoś podszywał się pod nich w internecie. Najrzadziej młodzi internauci mówią o publikowaniu i rozpowszechnianiu kompromitujących ich materiałów, przyznaje się do tego ok. 14%. Jednocześnie ponad połowa z pytanych nastolatków przyznaje, że byli chociaż raz fotografowani lub filmowani bez ich zgody.

17

18 Zabójczy żart. Powodzenie jednych bywa katastrofą drugich.

19 Czy cyberprzemoc stanowi przestępstwo? W dniu 6 czerwca 2011 r. weszła w życie poprawka do ustawy Kodeks karny, opublikowana w Dz.U. z 2011 r. Nr 72, poz. 381, uznająca cyberprzemoc, jak i stalking w Polsce za czyn zabroniony. Obecnie czyn ten podlega karze na podstawie art. 190a Kodeksu Karnego: paragraf 1: Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. paragraf 2: Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. paragraf 3: Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. paragraf 4: Ściganie przestępstwa określonego w 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

20 W jakich okolicznościach cyberprzemoc będzie stanowiła przejaw czynu zabronionego? Przez popełnienie czynu zabronionego należy rozumieć wypełnienie jego znamion. Aby stwierdzić, że doszło do popełnienia przestępstwa trzeba zbadać, czy zaszły przesłanki powodujące zagrożenie karą. Dany czyn zabroniony będzie stanowił przejaw cyberprzemocy, jeżeli zostanie dokonany przy użyciu narzędzi komunikacji elektronicznej. Poza tym podstawowe zadanie to ustalenie sprawcy. Doskonały przykład stanowi przestępstwo uporczywego nękania (stalking). Czyn zabroniony stalkingu polega na uporczywym nękaniu danej osoby, wywołującym u niej uzasadnione poczucie zagrożenia, prowadzącym do powstania szkody osobistej bądź majątkowej. Stalker często wykorzystuje narzędzia komunikacji elektronicznej np. lub sms. Poza przestępstwem uporczywego nękania, można mówić o akcie cyberprzemocy (agresji elektronicznej).

21 Co piąty polski nastolatek ofiarą cyberprzemocy Aż 67,3 proc. ankietowanych polskich nastolatków (58,8 proc. w Europie) zetknęło się w internecie z pornografią, a 21,5 proc. (21,9 proc. dla próby europejskiej) doświadczyło cyberprzemocy - wynika z badania przeprowadzonego w siedmiu krajach Europy na zlecenie Komisji Europejskiej. Badanie wykazało też, że 13,3 proc. polskich nastolatków dysfunkcyjnie używa internetu. Trafnie problem używania komputera i sieci ilustruje film Jana Komasy pt. Sala samobójców.

22 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 3. Zagrożenia związane ze spotkaniami z osobami poznanymi w Sieci; Cześć Aniu, tu Wojtek, też mam 12 lat

23 Niebezpieczne kontakty Kontakty z nieznajomymi mogą być szczególnie groźne, jeżeli prowadzą do spotkania w rzeczywistości. Anonimowość Internetu i łatwość tworzenia fałszywych profili w portalach społecznościowych powoduje, że wśród znajomych naszego dziecka, szczególnie tych poznanych w Internecie, może znaleźć się osoba o złych intencjach.

24 Grooming Zjawisko uwodzenia dzieci przez osoby dorosłe za pomocą internetu określane jest w anglojęzycznej literaturze przedmiotu terminem grooming. W trakcie tego procesu dziecko poddawane jest psychomanipulacji kontakt rozpoczyna się od rozmów na neutralne tematy, dziecko jest oswajane, sprawca przedstawia się jako jedyny przyjaciel dziecka, jedyna osoba, która je rozumie. Jednocześnie, by ukryć tę relację przed bliskimi dziecka, skłania je do zachowania wspólnej tajemnicy. Ostatecznie próbuje skłonić je do spotkania, zrobienia i przesłania intymnych zdjęć lub do zachowań prostytucyjnych.

25 BADANIA Jak pokazują badania EU Kids Online (2010, więcej: blisko 25 % dzieci w Polsce kontaktuje się online z osobami znanymi wyłącznie z sieci, a 7 % spotkało się z osobą poznaną w Internecie. Aż 70 % rodziców dzieci, które spotkały się z kimś poznanym online nie wie, że do takiego spotkania doszło. Nawet abstrahując od najbardziej drastycznych skutków kontaktu z osobą znaną wyłącznie z sieci, warto wpoić dziecku zasadę ograniczonego zaufania w kontaktach zawieranych przez Internet.

26 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 4. Łamanie prawa /straty finansowe; Młodzież często łamie prawo poprzez ściąganie i kopiowanie nielegalnych gier, muzyki, filmów lub oprogramowania, łamie tez prawa autorskie ściągając z Sieci gotowe wypracowania.

27 Wiele informacji wrzucamy do cyberprzestrzeni po prostu zapominając kliknąć opcję poufności lub udzielając więcej informacji, niż to konieczne. Informacje o nas w cyberprzestrzeni, znajdują się m.in. w wypełnianych przez nas formularzach konkursowych, zgłoszeniowych, wysyłanych przez nas profilach użytkownika, itp. co oszust/złodziej może później wykorzystać dla swoich celów.

28 Zagrożenia dla twojej prywatności w sieci Korzystając z serwisów społecznościowych (np. Facebooka), czy nawet wysyłając i odpowiadając na maile, trzeba bardzo uważać na to, co robimy. Jeśli nie zmienimy początkowych ustawień prywatności Facebooka, informacje, które podajemy, będzie mógł przeczytać każdy. Przestępcy, nie tylko internetowi, radzą sobie dobrze m.in. dlatego, że potrafią rozmawiać z ludźmi i przekonywać ich, by zrobili coś, czego tak naprawdę nie chcą.

29 Musisz to zobaczyć!!! czy aby na pewno? Zjawisko farmy fanów Farma fanów to nic innego jak fanpage (strona facebookowa), którą może założyć każdy z nas. Ma ona bardzo chwytliwy tytuł i z ciekawości klikamy w taki odnośnik. Często odnosi się też do osoby czy zjawiska, które wzbudzają duże emocje wśród użytkowników. Działa tu efekt psychologii tłumu na zasadzie "znajomy polubił oraz 600 tysięcy innych osób, to ja też nie będę gorszy. Ludzie niestety nie czytają, nie sprawdzają, nie analizują, gdzie dają "like. Takie profile lub strony są później sprzedawane na aukcjach internetowych, a my będziemy spamowani przez nowego właściciela profilu/strony, bo przecież sami daliśmy mu lajka lub udostępniliśmy zdjęcia, pozwalając jednocześnie na zasypywanie Nas śmieciami... Często nasze dane zgromadzone w ten sposób wędrują dalej.

30 Piękna dziewczyna robiła sobie zdjęcia codziennie przez 4,5 roku prawda, że kusi by kliknąć?

31 Popularność liczona w lajkach. Wykorzystali Łukasza do stworzenia farmy fanów Nie dajcie się oszukiwać łapiącymi za serce zdjęciami lub postom z linkami opisanymi jako coś co musisz zobaczyć! Przykładem jest Łukasz Berezak - 10-latek, który podbił serca Polaków w czasie jednego z finałów WOŚP. Popularność chłopca próbowało wykorzystać wielu naciągaczy. Tworzą oni fałszywe profile, zachęcają do "lajkowania" stron. Rekordową popularność zdobył profil: Łukasz Berezak - bijemy rekord polubień dla Ciebie. Jesteśmy z Tobą. W ciągu doby pozyskał ok. 770 tys. użytkowników. W tak szybkim tempie tylu fanów nie zdobył wcześniej żaden polski fanpage. Prawdziwy fanpage Łukasza Berezaka działa na Facebooku pod nazwą 1% dla Łukaszka - odsyła do strony internetowej chłopaka i zgodnie ze swoją nazwą zachęca do przekazywania 1 proc. podatków na jego leczenie.

32 RODZAJE ZAGROŻEŃ: 5. Uzależnienie od Internetu

33 Zespół uzależnienia od internetu Różnorodność aktywności, których podejmowanie w Internecie jest atrakcyjne, sprawia, że młodzi ludzie poświęcają mu coraz więcej czasu. Spędzanie w ten sposób wielu godzin dziennie zaburza ich rozwój, zwłaszcza w aspekcie kontaktów społecznych i może prowadzić do uzależnienia od Internetu (inne używane nazwy: siecioholizm, netoholizm, internetoholizm; Coraz częściej stosuje się skrót IAD - Internet Addiction Disorder czyli Zespół Uzależnienia od Internetu (ZUI), czasami również infoholizm, choć pojęcie to jest szersze niż uzależnienie od Internetu).

34 Dr Kimberly Young (USA) w 1996 roku przedstawiła kryteria uzależnienia od Internetu. Aby rozpoznać, czy Twoje dziecko jest uzależnione, odpowiedz sobie na następujące pytania:

35 Pięć twierdzących odpowiedzi na powyższe pytania oznacza uzależnienie od Internetu. Czy czujesz, że Twoje dziecko jest zaabsorbowane Internetem (często myśli o poprzednich, bądź następnych pobytach w Sieci)? Czy czuje potrzebę coraz dłuższego korzystania z Internetu? Czy pozostaje w sieci dłużej niż pierwotnie planowało? Czy wielokrotnie miało nieudane próby kontroli, ograniczenia czasu lub zaprzestania korzystania z Internetu? Czy dziecko czuje się niespokojne, markotne, zirytowane, przygnębione gdy nie może korzystać z Internetu? Czy ryzykuje utratę znajomości z przyjaciółmi, zaniedbuje naukę z powodu Internetu? Czy oszukuje Cię, aby ukryć narastający problem uzależnienia od Internetu? Czy używa Internetu jako sposobu na ucieczkę od problemów lub sposobu na poprawę pogorszonego nastroju (uczucia bezradności, winy, lęku, depresji)?

36 Podtypy IAD (Zespół Uzależnienia od Internetu) według Kimberly Young a) Socjomania internetowa jest to uzależnienie od internetowych kontaktów społecznych. Osoba nawiązuje nowe kontakty tylko i wyłącznie poprzez sieć, ma zachwiane relacje człowiek-człowiek w kontaktach poza siecią. Ludzie tacy potrafią godzinami rozmawiać" z innymi użytkownikami internetu, lecz mają trudności przy kontaktach osobistych (fobia społeczna), nie potrafią odczytywać informacji nadawanych na płaszczyźnie komunikacji niewerbalnej lub odczytują je błędnie.

37 b) Uzależnienie od sieci polega na pobycie w internecie. Jest ono bardzo podobne do uzależnienia od komputera, lecz polega na byciu w sieci. W Polsce jest głównie spotykane u osób ze stałym łączem. Osoby takie są cały czas zalogowane do sieci i obserwują, co się tam dzieje. Uzależnienie to łączy w sobie wszystkie inne formy ZUI.

38 c) Uzależnienie od gier (zaczyna się już w dzieciństwie); często występuje wówczas, gdy zapracowani rodzice są wręcz zadowoleni, że dziecko ma jakąś rozrywkę i nie popada w złe" towarzystwo. Jednak dziecko izoluje się od rówieśników, traci kontakt z rzeczywistością i zamyka się w swoim pokoju z komputerem, czego rodzice nie dostrzegają jako narastającego problemu.

39 gry Na rynku dostępnych jest bardzo dużo różnego rodzaju gier. Młody gracz wchodzi w nowy, pełen przygód świat. Większość gier jest konstruowana w oparciu o scenariusze pełne przemocy. Normą staje się to co złe, a silna kumulacja agresji, przemocy i niemoralności prowadzi do zagubienia wszelkich wartości.

40 Przykład popularnej i brutalnej gry

41 Przykład popularnej i brutalnej gry

42 Przemoc w grach Młody gracz wchodząc w wirtualny świat gry spotyka się z agresją, przemocą i niemoralnym postępowaniem. Istotnym czynnikiem jest tu jego aktywne uczestnictwo. Młody człowiek nie tylko ogląda przemoc i okrucieństwo, ale także sam dokonuje tej przemocy, wybiera jej formy, musi być okrutny, aby zwyciężać. Zło jest nagradzane bycie złym pozwala iść dalej. W grach świat wartości jest przewrócony do góry nogami dobroć, przyjaźń, wzajemna pomoc, współczucie nie mają żadnego znaczenia, najważniejsze są natomiast najniższe instynkty, pogarda dla drugiego człowieka, rządzi tu prawo silniejszego, wszelkie poczynania są uznawane za dobre byleby prowadziły do własnej korzyści.

43 Zagrożenia związane z korzystaniem z gier komputerowych wybuchy niekontrolowanej złości i agresji. zatracanie kontaktu z rzeczywistością, ponieważ najważniejsza staje się gra i czas spędzany w świecie wirtualnym. odizolowanie od komputera powoduje pojawienie się u dziecka objawów abstynencyjnych: agresji, rozdrażnienia, bezsenności, reakcji fizjologicznych, jak np. drżączka, depresja, a nawet próby samobójcze.

44 Dalsze podtypy Zespołu Uzależnienia od Internetu d) Przeciążenie informacyjne - występuje przy natłoku informacji np. przebywanie w wielu pokojach rozmów jednocześnie lub udział w wielu listach dyskusyjnych. e) Uzależnienie od komputera osoba chora nie musi w tym wypadku "być" w sieci, wystarczy, iż spędza czas przy komputerze. Nie jest dla niej ważne to, co robi, czy pisze ważną pracę, czy gra w pasjansa. Liczy się tylko to, że komputer jest włączony, a ona spędza przy nim czas. f) Erotomania internetowa polega głównie na oglądaniu filmów i zdjęć z materiałami pornograficznymi lub pogawędkach na chatach o tematyce seksualnej.

45 Skutki uzależnienia od komputera Skutki uzależnienia od komputera mają charakter: fizyczny (ból i zmęczenie oczu, wady postawy, nadwyrężenie mięśni karku i nadgarstka, bóle głowy); psychologiczny (zaburzenia koncentracji uwagi, skłonność do fantazjowania i kłamania, wyższy poziom agresji, częsty niepokój i stany lękowe, spadek nastroju, a nawet depresja w sytuacji niemożności korzystania z komputera, zmiana języka zubożenie, techniczny slang, używanie skrótów); moralny (łatwy dostęp do pornografii, informacji o sektach, przemoc słowna, erotyka, zatracenie granicy między dobrem a złem); społeczny (zanik więzi emocjonalnych, zaniedbywanie obowiązków szkolnych i domowych, rezygnacja z ruchu i aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu, utrata dotychczasowych zainteresowań); intelektualny (utrata zainteresowania nauką przez dzieci, niezdolność do racjonalnej selekcji danych, z jakimi człowiek spotyka się w sieci tzw. szok informacyjny, spadek koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci).

46 Kilka istotnych statystyk: 1500% - o tyle wzrosło zjawisko wykorzystywania dzieci przez Internet w ciągu 10 lat 100 tys. stron z pornografią internetową, a co dzień pojawia się 8 nowych stron 39% wszystkich dzieci miało styczność z przynajmniej jednym z zagrożeń Internetu 90% dzieci ma konto na przynajmniej jednym portalu społecznościowym 53% dzieci posiada tablet/smartfon

47 Rady dla rodziców: Zabezpiecz komputer Bądź świadom zagrożeń Ustal z dzieckiem zasady korzystania z sieci adekwatne do jego wieku, takie jak maksymalny czas spędzany w sieci, serwisy i strony internetowe, które może odwiedzać, sposoby reagowania na niebezpieczne sytuacje Bądź obok swojego dziecka, kiedy surfuje po Internecie Naucz dziecko zasady ograniczonego zaufania do osób i treści, na które trafia w sieci Naucz dziecko chronić prywatność Nie narażaj dziecka, publikując bezkrytycznie jego zdjęcia w sieci Upewnij się, że twoje dziecko korzysta z gier adekwatnych do jego wieku Pamiętaj, że Internet ma też dobre strony

48 Podsumowanie Dzieci i młodzież coraz częściej sądzą, że komputer może być panaceum na wszystko, że jest doskonały, niezastąpiony, nieomylny, możliwy do wykorzystania w każdej sytuacji, wszystko mogący. W szczególności, po co samemu pisać wypracowanie z języka polskiego, skoro można podobne znaleźć w Internecie, albo stworzyć je z kilku innych, po co szukać danego obiektu geograficznego na mapie, skoro można zlecić to wyszukiwarce itp. Po pewnym czasie dziecko staje się niezdolne do samodzielnego myślenia, sądząc, że to komputer powinien za nie zrobić. Mózg nie potrafi dokonać racjonalnej selekcji informacji czy danych na te, które mają jakąś wartość i te, które są zbyteczne lub nawet szkodliwe. W dzisiejszym świecie zagrożeń i ryzyka wzrasta coraz bardziej znaczenie odpowiedzialności. Młody człowiek nauczony odpowiedzialności nie będzie traktował informacji znalezionej w Sieci, jako własnej, ale będzie wiedział, że należy przytoczyć dane źródłowe. Społeczeństwo informacyjne, którym powoli stajemy się, nie może też bezkrytycznie podchodzić do uzyskiwanej informacji. Musimy być również uczuleni na to, że kontrola prawdziwości danych jest niewielka i że prawdopodobieństwo prawdy jest tym większe, im witryna jest bardziej wiarygodna.

49 Ku przestrodze

50 Opracowała: Marta Cygan

51 BIBLIOGRAFIA 1. Wojtasik Ł., Sieciowe zagrożenia, Niebieska Linia Numer: 1/42, opublikowany w serwisie: 2. Polskie Centrum Programu Safer Internet, artykuły: Niebezpieczne kontakty; Cyberprzemoc; Szkodliwe treści; Ochrona prywatności opublikowane w serwisie: 3. Moroz D., Korzyści i zagrożenia płynące z Internetu, Nr publikacji: 696, Portal edukacyjny Edux.pl, 4. Zagrożenia dla dzieci w internecie, Źródło: BiznesNet.pl, opublikowane w serwisie: 5. Wojtasik Ł., Cyberprzemoc charakterystyka zjawiska, skala problemu, działania profilaktyczne, Fundacja Dzieci Niczyje, opublikowany w serwisie

52 BIBLIOGRAFIA 6. Jabłońska J., Zagrożenia dla dzieci i młodzieży związane z Internetem, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 w Sosnowcu, artykuł opublikowany na: 7. Kordziński J., Uzależnienie od internetu, Wychowawca, Nr 2/2007, artykuł opublikowany w serwisie: 8. Uzależnienie od Internetu i komputera, artykuł opublikowany w serwisie: 9. Kołakowska E., Uzależnienie od komputera i internetu, artykuł opublikowany w serwisie: Szulikowski M. i Partnerzy Kancelaria Prawna, Stalking jest już przestępstwem, artykuł z dnia: opublikowany w serwisie:

53 BIBLIOGRAFIA 12. Uzależnienie od gier i Internetu powoduje nieodwracalne zmiany w mózgu, artykuł z dnia: , opublikowany w serwisie: Krocz K., Skutki uzależnienia od komputera, artykuł z dnia opublikowany w serwisie: Nadużywanie Internetu: przyczyny, objawy, konsekwencje, Świat Problemów, nr 7-8, artykuł opublikowany w serwisie: Kawik A., Musisz to zobaczyć!!! czy aby na pewno?, artykuł z dnia , opublikowany w serwisie: Helpline.org.pl, Artykuły: Uzależnienie od Internetu, komputera; Cyberprzemoc; Bezpieczny Ty, opublikowane w serwisie:

54 BIBLIOGRAFIA 17. Cameron E., Protecting Children from Cybercrime: Online Child Grooming, artykuł z dnia: , opublikowany w serwisie: Koszałka K., Świtała A., Małysz P., Pasicznyk R., Zespół Szkół Ogólnokształcących, Liceum Ogólnokształcące im. ONZ w Biłgoraju, Cyberprzemoc, artykuł opublikowany na stronie: MON, Źródło: PAP, Co piąty polski nastolatek ofiarą cyberprzemocy, artykuł z dnia , opublikowany w serwisie: Wiśniewska A., Cyberprzemoc a odpowiedzialność prawna, artykuł z dnia: , opublikowany w serwisie:

55 BIBLIOGRAFIA Urawska Ż, Co to jest stalking, artykuł z dnia , opublikowany w serwisie Dziennik Internautów, Nie akceptuję, nie łączę się, nie wchodzę..., artykuł z dnia , opublikowany w serwisie: Popularność liczona w lajkach. Wykorzystali Łukasza do stworzenia farmy fanów, artykuł z dnia , opublikowany w serwisie: