Nowe legendy miejskie Zęboludy Pragenia Pan Sówka i fryzjer z Targówka

Transkrypt

1 Nowe legendy miejskie Zęboludy Pragenia Pan Sówka i fryzjer z Targówka MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELI SPIS TREŚCI 1. Opis projektu Nowe Legendy Miejskie. (str. 2) 2. Scenariusz lekcji (str. 4) Temat: Fryzjer dyktator i zęboludy znajome zakątki pełne opowieści stowarzyszenie nowe horyzonty zamenhofa 1, warszawa, tel , fax , 1

2 OPIS PROJEKTU Eksperymentalny projekt edukacyjno-filmowy NOWE LEGENDY MIEJSKIE Przez prawie rok 10-latki z kilku praskich szkół w Warszawie wymyślały, opowiadały i pisały legendy o swojej dzielnicy. Najciekawsze pomysły rozwijaliśmy aż do powstania czterech scenariuszy. Stworzyliśmy im możliwość filmowej przygody; od pomysłu do premiery. Dzieci uczyły się jak funkcjonuje plan filmowy, pracowały nad scenografią, kostiumami, szukały miejsc zdjęciowych, itp. Z naszą pomocą kreowały inny świat. Premiera I części cyklu Nowe legendy miejskie odbyła się podczas XXIII Warszawskiego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego. Warto podkreślić, że filmowy efekt końcowy jest tylko elementem całego procesu. Dla nas i dzieci najważniejsze było to, co działo się pomiędzy kolejnymi filmowymi klapsami. W trakcie projektu Nowe Legendy Miejskie niektóre dzieci po raz pierwszy dowiedziały się co to są legendy, w jaki sposób powstają, jak konstruuje się historie. Uczyły się sztuki opowiadania historii od specjalisty Michała Malinowskiego. Kiedy nadszedł moment, w którym miały wymyślać własne historie po pierwsze musiały porozmawiać na temat swojej dzielnicy z rodzicami i dziadkami. Zaowocowało to niezwykłymi opowieściami, przybliżyły one dzieciom dzieje Pragi. Dzieci musiały napisać swoje własne literackie dzieło, które miało zostać sfilmowane. Znane warszawskie i polskie legendy próbowały odnieść do swojej dzielnicy. Często okazywało się, że pozornie zwykłe miejsce kryje w sobie wiele tajemnic, dostrzeganych tylko przez dzieci. W momencie, kiedy zaczęliśmy realizować filmy, wymyślone legendy zaistniały w rzeczywistości filmowej. Realizacja filmów pozwoliła odkryć dzieciom Pragę na nowo. Zobaczyły jej różnorodność, poznały nowe zakątki. Istnieje wiele projektów realizowanych dla dzieci i przez dzieci. Nasz był wyjątkowy ponieważ pokazał, że można połączyć wyobraźnię i kreatywność dzieci z profesjonalizmem młodych filmowców. Naszym zdaniem sfilmowane historie są nowym sposobem opisywania rzeczywistości, przez co wzbogacają kulturę. A kto wie? Być może historie wymyślone przez dzieci za kilkadziesiąt lat staną się takimi samymi legendami jak ta o Bazyliszku czy o Smoku Wawelskim. 2

3 NOTA O FILMACH Tytuł: Zęboludy Kraj i rok produkcji: Warszawa 2007 Scenariusz: Mateusz Serzysko Reżyseria: Leszek Dobrucki Zdjęcia: Wojtek Zieliński Muzyka: Macio Moretti Montaż: Anna Dymek Charakteryzacja: Anita Kruszewska Scenografia: Ineza Bodył Dźwięk: Maciek Bochnia Obsada: Klasa III e, Macio Moretti Legenda powstała przy współpracy z uczniami szkoły nr 30, klasa III e z Pradze Północ. Tytuł: Pragenia Kraj i rok produkcji: Warszawa 2007 Scenariusz: Marcelina Pałasz Reżyseria. Maciej Olbrycht, Wojtek Zieliński Zdjęcia: Wojtek Zieliński Scenografia: Krystyna Basak Kostiumy: Małgorzata Gwiazdecka Charakteryzacja: Małgorzata Popłońska Montaż: Marta Michno Montaż on-line: Bartek Przybytek Dźwięk: Błażej Kafarski Obsada: Klasa III b Legenda powstała przy współpracy z uczniami szkoły nr 258, klasa III B na Pradze Północ. Tytuł: Pan Sówka i Fryzjer z Targówka Kraj i rok produkcji: Warszawa 2007 Reżyseria: Leszek Dobrucki, Marzena Popławska, Joanna Pawluśkiewicz Zdjęcia: Jan Cybis Muzyka: Pogodno Scenografia: Beata Nyczaj Kostiumy: Ola Staszko Charakteryzacja: Anna Nobiel Kobielska Dźwięk: Błażej Kafarski Montaż off-line: Waldemar Więcek, Jan Cybis Montaż on-line: Bartek Przybytek Obsada: klasa III, Sebastian Stankiewicz Legenda powstała przy współpracy z uczniami szkoły nr 58, klasa III na Targówku 3

4 Opracowała: Paulina Krześniak SCENARIUSZ LEKCJI Temat: Fryzjer-dyktator i zęboludy znajome zakątki pełne opowieści. CELE LEKCJI Po lekcji uczeń powinien: znać proces powstawania filmu od pomysłu do jego realizacji; znać cechy gatunkowe legendy; wiedzieć czym zajmuje się etymologia; wskazywać związek między legendami a ich etymologią ludową; wykazywać się umiejętnością porównywania kilku różnych tekstów kultury. METODY I FORMY PRACY pogadanka dyskusja wykład burza mózgów sporządzanie planu wydarzeń metodą taśmy filmowej praca ze słownikiem praca indywidualna ŚRODKI DYDAKTYCZNE CZAS film: Zęboludy, reż. L. Dobrucki, Polska 2007 film: Pragenia, reż. M. Olbrycht, W. Zieliński, Polska 2007 film: Pan Sówka i Fryzjer z Targówka, reż. L. Dobrucki, M. Popławska, J. Pawluśkiewicz, Polska 2007 film dokumentalny opowiadający o pracy dzieci z praskich szkół podstawowych przy projekcie Nowe legendy miejskie podłużne arkusiki papieru, będące odwzorowaniem taśmy filmowej (z podziałem na klatki ), przyniesione przez nauczyciela dla wszystkich dzieci 2 lekcje PRZEBIEG LEKCJI 1. Pogadanka. Nauczyciel pyta dzieci, czym różnią się obejrzane przez nie etiudy od filmów, które zwykle oglądają w kinie albo w telewizji. Prosi, aby uczniowie wskazali, co było dla nich ciekawe i wyjątkowe. Nauczyciel powinien w taki sposób moderować rozmowę, aby podkreślić, że każdy film był realizowany według pomysłów dzieci i z ich udziałem oraz to, że wszystkie filmy opowiadają historie wyjaśniające pochodzenie nazw własnych (części miasta i ulicy). 4

5 2. Metoda taśmy filmowej. Nauczyciel rozdaje dzieciom arkusze imitujące taśmę filmową i dzieli klasę na trzy grupy (np. według rzędów). Uczniowie z pierwszej grupy rozrysowują w klatkach kolejne wydarzenia etiudy Zęboludy, z drugiej Pragenia, a z trzeciej Pan Sówka i Fryzjer z Targówka. Po wykonaniu zadania prowadzący pyta, co dzieci zmieniłyby w poszczególnych filmach, jakie rozwiązania przyszły im do głowy podczas rysowania. 3. Dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów, przez jakie etapy musiały przejść dzieci z warszawskiej Pragi, zanim ich filmy trafiły do kina. Prowadzący akcentuje rolę pomysłu na historię filmową, powstanie scenariusza, wybór miejsc, scenografii, aktorów, powstawanie muzyki, etap realizacji oraz montaż. Następnie nauczyciel pyta dzieci, które elementy są dla nich najciekawsze i czym chciałyby się zajmować, gdyby mogłyby wziąć udział w podobnym projekcie. 4. Burza mózgów. Nauczyciel pyta, co łączy historie opowiedziane w trzech obejrzanych przez dzieci filmach. Z udzielanych przez uczniów odpowiedzi prowadzący wydobywa pojęcie legendy (nazywa je, jeśli nie zostało wprost nazwane). Prosi także o podanie znanych legend, których tytuły wypisuje na tablicy (prawdopodobnie dzieci wymienią legendy o Skarbku, o Bazyliszku, o Smoku Wawelskim, o Złotej Kaczce, o Białej Damie, o Syrence). Kolejnym etapem systematyzowania wiedzy o legendach jest pytanie o cechy charakterystyczne legendy. Odpowiedzi uczniów nauczyciel również zapisuje na tablicy. Ważne, żeby pojawiły się na niej następujące elementy: opowieść przekazywana z pokolenia na pokolenia, na początku ustnie, później zapisywana dotyczy najczęściej wydarzeń historycznych lub życia bohaterów, którymi często są święci, męczennicy itd. często oparta na podaniach ludowych opowiada np. historię powstania jakiegoś miasta lub państwa posługuje się elementami fantastycznymi, występuje w niej atmosfera niezwykłości, cudowności 5. Praca ze słownikiem. Podsumowaniem rozmowy o legendzie powinno być odczytanie definicji legendy ze Słownika języka polskiego. (np. definicja z Innego słownika języka polskiego pod red. M. Bańki: Legenda to niezwykła opowieść dotycząca wydarzeń historycznych albo życia bohaterów lub świętych, zwykle oparta na podaniach ludowych.) Definicję wszyscy uczniowie zapisują w zeszytach. 6. Praca indywidualna. Nauczyciel prosi, żeby uczniowie indywidualnie zastanowili się, co sprawia, że filmy Zęboludy, Pan Sówka i Fryzjer z Targówka oraz Pragenia możemy nazwać legendami i żeby zapisali przemawiające za tym argumenty w zeszytach. Po wykonaniu zadania dwie lub trzy osoby proszone są o przeczytanie swoich notatek, które inni uczniowie mogą uzupełniać i weryfikować z pomocą nauczyciela. Warto podkreślić występowanie w etiudach elementów fantastycznych (kontrola myśli przez srebrne drobiny zawarte w brylantynie z Pana Sówki i Fryzjera z Targówka oraz zamianę dzieci w kamienice przez małą czarownicę w Pragenii) oraz to, że każda z legend wyjaśniania pochodzenie nazw miejsc. 7. Dyskusja. Nauczyciel doprecyzowuje cele projektu Nowe legendy miejskie, a następnie pyta uczniów, czym różnią się one od tych, które wcześniej wymienili. W trakcie dyskusji należy zwrócić uwagę na użycie przymiotnika nowe, który wskazuje, że nie są to filmy nakręcone na podstawie znanych wcześniej opowieści przekazanych dzieciom np. przez dziadków, ale historie stworzonych przez nie same, które prawdziwymi legendami dopiero mogą się stać. 8. Wykład. Nauczyciel zwraca uwagę dzieci na etymologiczne inspiracje wszystkich opowiadanych w Nowych legendach miejskich historii. Wprowadza w tym miejscu termin etymologia, który definiuje jako dział językoznawstwa badający pochodzenie wyrazów, a jednocześnie zajmujący się objaśnieniem pochodzenia jakiegoś konkretnego wyrazu. 5

6 Prowadzący prosi o podanie nazw, których etymologię wyjaśniają nowe legendy miejskie (ul. Ząbkowska, dzielnica Targówek, dzielnica Praga). Są to nazwy własne miejsc, znajdujących się w Warszawie. Następnie nauczyciel pyta, czy zawarte w filmach objaśnienia nazw wydają się dzieciom prawdziwe. W tej części lekcji nauczyciel wprowadza pojęcie etymologii ludowej, które tłumaczy jako błędne wyjaśnienie znaczenia jakiegoś słowa na podstawie jego podobieństwa do innego niespokrewnionego z nim wyrazu (dobrym przykładem jest wyjaśnienie nazwy Targówek, faktycznie pochodzącej od słowa targ, spokrewnionej z czasownikiem targać). Prowadzący zwraca uwagę na legendotwórczy potencjał etymologii ludowej: fakt odnajdywania podobieństw między wyrazami stanowi inspirację dla wielu ciekawych pomysłów, które często stają się źródłem legend (można podać tu przykład nazw Częstochowa czy Warszawa). Praca domowa Wykonaj dwa zadania: 1. Wymyśl i zapisz historię, która mogłaby wyjaśniać pochodzenie nazwy Twojej ulicy. 2. Skorzystaj z dostępnych Ci źródeł i poszukaj informacji, skąd naprawdę wzięła się jej nazwa. 6